một số vấn đề triều nguyễn

Một số vấn đề về Triều Nguyễn
Trường DDHDL Phú Xuân
Khoa Xã Hội Nhân Văn
Lớp: Lịch Sử 4A-K3
Họ và Tên: HỒ THỊ THƯƠNG
Kiểm Tra Học Trình.
Chuyên Đề: Một Số Vấn Về Triều Nguyễn.
Đề bài: Trình bày về mối quan hệ giữa độc lập dân tộc và canh tân đất nước
của Triều nguyễn (thế kỉ XIX).
Bài làm.
Năm 1802, sau khi đánh bại triều Tây Sơn, làm chủ toàn bộ lãnh thổ Đàng
trong và Đàng ngoài cũ, Nguyễn Ánh tự đặt niên hiệu là Gia Long, lập ra nhà
Nguyễn. Các vua nhà nguyễn từ Gia Long (1802-1819), Minh Mạng (1820-1840),
Thiệu Trị (1841-1847), Tự Đức (1848-1883) kế tiếp nhau xây dựng và củng cố nền
thống trị, bảo vệ chế độ phong kiến trong bối cảnh khủng hoảng, suy vong.Tuy nhiên,
trong hơn nửa thế kỉ tồn tại dưới triều nguyễn, xã hội Việt Nam hầu như không phát
triển lên được theo chiều hướng tiến bộ của thời đại…và cuối cùng trở thành đối
tượng xâm lược của chủ nghĩa thực dân phương tây.
Thành lập và thống trị trong thế kỉ XX, nhà nguyễn thừa hưởng được thành
quả to lớn của phong trào nông dân Tây Sơn trong sự nghiệp thống nhất đất nước,
làm chủ một lãnh thổ trải dài từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau. Do mặc cảm với vị trí
của mình, năm 1803, Gia Long cử sứ bộ do Lê Quang Định đứng đầu, sang nhà thanh
xin quốc hiệu và đầu năm 1804 chính thức công bố tên nước là Việt Nam. Tuy nhiên,
do phản ứng của nhân dân, năm 1913 Gia Long cho trở lại tên Đại Việt. Năm 1837,
Minh mạng lấy quốc hiệu là Đại Nam, kinh đô đóng ở Phú Xuân (Huế).
Nhà nguyễn ra đời và tồn tại không những trong bối cảnh đặc biệt của đất
nước mà còn trong tình hình của thế giới có nhiều biến chuyển to lớn, thắng lợi của
chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu đã kéo theo sự phát triển của chủ nghĩa tư bản thực dân và
của sự giao lưu buôn bán quốc tế. Hàng loạt các nước Châu Á rơi vào ách đô hộ thực
dân và Việt Nam cũng không tránh khỏi mối đe dọa đó.
Đứng trước những hoàn cảnh trong nước và quốc tế đặc thù như vậy đặt ra cho

triều nguyễn phải giải quyết nhiều vấn đề, cả về vấn đề độc lập dân tộc bảo vệ nền
thống trị của chính quyền phong kiến vừa cần có những đường lối canh tân, dổi mới
đất nước nhằm tăng cường sức mạnh tổng hợp của mình.
Thực tế lịch sử cho thấy, với vấn đề độc lập dân tộc, trong 60 năm đầu triều
nguyễn đã làm rất tốt (đặc biệt là không để xảy ra chiến tranh với Trung Quốc). Qua
đó, trì hoãn được ít nhiều cuộc xâm lược có thể xảy ra của các nước Phương Tây,
nhưng nhà nguyễn lại không tận dụng được thời gian để tăng cường sức tự vệ của đất
nước, mà lại chon con đường tự vệ tiêu cực là cấm đạo “đóng cửa”, cự tuyệt quan hệ
với các nước phương tây. Điều đó đã kìm hãm sự giao lưu với bên ngoài, làm cho
công cuộc canh tân đất nước bị chậm lại.
HỒ THỊ THƯƠNG-LỊCH SỬ A K3
1
Một số vấn đề về Triều Nguyễn
Qua đó ta có thể phần nào hiểu được những mâu thuẫn của nhà nguyễn xung
quanh vấn đề canh tân và bảo vệ độc lập dân tộc (với tư tưởng phong kiến nho giáo
nhà nguyễn ngại canh tân và đổi mới, cũng không mở cửa vì sợ phương tây xâm nhập
vào bằng con đường truyền đạo…).
Quá trình đánh Tây Sơn, khôi phục đất đai dòng họ là nhiệm vụ mà Nguyễn
Ánh đã thực hiện rất tốt, đó là công lao rất lớn của Nguyễn Ánh đối với dòng họ
Nguyễn, đưa họ Nguyễn trở thành dòng họ làm vua. Để làm được điều đó Nguyễn
Ánh đã bất chấp tất cả bao gồm cả việc cầu viện quân Xiêm và Pháp, mặc dù có tội
rất lớn với dân tộc song Nguyễn Ánh đã đạt được mục đích của mình là khôi phục địa
vị dòng họ. Nhưng khi lên làm vua của một đất nước thống nhất thì Gia Long cũng đã
không ngừng nỗ lực để bảo vệ chủ quyền của quốc gia mình, đó cũng là một điểm
tiến bộ của Gia Long, bên cạnh đó Gia Long cũng đã thi hành nhiều biện pháp củng
cố chính quyền phong kiến và canh tân trên một số lĩnh vực như: thiết lập hệ thống
quan lại, cho dịch sách tây, đóng thuyền theo kiểu tây…
Để đảm bảo chủ quyền độc lập dân tộc của mình nhà nguyễn đã thi hành nhiều
chính sách cấm đạo ngày càng ngay gắt từ Gia Long cho đến Tự Đức đưa đến việc cự
tuyệt với phương tây. Mặc dù vậy, các vua đầu triều nguyễn cũng đã có lúc muốn hòa

giải với phương tây (việc Gia Long vẫn cho một số người Pháp làm việc cho mình,
Thiệu trị có những giải pháp ôn hòa và được các tín đồ, giáo sĩ ủng hộ…) và vẫn cho
mở cửa biển Đà Nẵng, thậm chí cho thuyền đi buôn bán với các nước trong khu vực
hay sang cả Châu Âu. Song tất cả điều đó cũng không làm nguôi đi tinh thần chống
đạo của nhà Nguyễn và đây đã trở thành một trong những lý do đầu tiên và là nguyên
nhân dân đến việc cho pháp xâm lược nước ta. Điều đó càng nói lên rằng, Triều đình
nhà nguyễn không vượt qua được những hạn chế nhãn thiên của mình. Điều đó đã
kiến những giải pháp đưa ra sau này của triều đình càng làm cho đất nước rơi vào tình
trạng khủng hoảng, suy kiệt dẫn đến bị thất bại, không giữ được nền độc lập dân tộc.
Đứng trước những thách tức đó dòi hỏi nhà nguyễn phải canh tân đất nước
nhằm nâng cao sức mạnh của đất nước, chống lại các mối đe dọa cả bên trong lẫn bên
ngoài. Canh tân là cần thiết, qua đó thổi vào đất nước những luồn gió mới, điều đó là
cần thay đổi, đổi mới toàn diện về mọi mặt từ tư tưởng, chính trị, quân sự và đặc biệt
là hệ thống quan lại triều đình.
Như vậy, canh tân là cần thiết, nhưng canh tân như thế nào, cách làm ra sao,
điều này cũng đã được một số qua lại có tầm nhìn xa như: Nguyễn Trường Tộ,
Nguyễn Lộ Trạch…đã thấy. Nghĩa là cần phải canh tân đất nước theo lối phương Tây
(vì ở phương Tây có một cuộc cách mạng công nghiệp). Trong giai đoạn này, phương
tây đã có mặt ở Việt Nam và có ảnh hưởng từ rất sớm. Ngay từ thời chúa Nguyễn
việc phát triển kinh tế, buôn bán với phương tây đã được thực hiện khá tốt làm cho
kinh tế đàng trong không ngừng phát triển. Dựa trên vị trí địa lý thuận lợi, với nhiều
cửa biển và đô thị thì việc giao lưu với phương tây đã giúp chúa nguyễn Đàng Trong
chống lại được các cuộc tấn công của Đàng Ngoài và qua đó không ngừng mở rộng
lãnh thổ về phía Nam.
Lợi ích của việc mở cửa, canh tân là rất rõ, song đến thời các vua nguyễn thì
điều này không được phát huy, chính vì vậy làm cho đất nước trở nên lạc hậu, tụt lùi
và rơi vào khủng hoảng. Nhà nguyễn đầu thế kỷ XIX đa không tìm cho mình được lời
giải giữa việc bảo vệ độc lập dân tộc và canh tân, mở cửa với bên ngoài, đó là cái
HỒ THỊ THƯƠNG-LỊCH SỬ A K3
2

Một số vấn đề về Triều Nguyễn
vòng luẩn quẩn mà triều đình phong kiến không tìm được lối ra cho mình và ngày
càng làm tăng mâu thuãn giữa độc lập dân tộc và canh tân.
Trong bối cảnh quốc tế các nước xung quanh lần lượt bị các nước phương tây
xâm lược càng làm cho nhà nguyễn cảnh giác với phương tây. Gia Long không mặn
mà với phương Tây, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức thì cấm đạo, cắt hẳn quan hệ với
phương tây. Nhà nguyễn bảo vệ độc lập dân tộc bằng con đường “đóng cửa” đó là
con đường tiêu cực, thiển cận không thấy được sự phát triển, mở cửa là quy luật.
Đối với chính sách canh tân, nhà nguyễn đã thực hiện ngay từ khi Gia Long
lên ngôi như: xây dựng thành lũy, đóng thuyền… Nhưng sự canh tân hay nói đúng
hơn đó là việc làm cố gắng củng cố nền thống trị phong kiến của mình. Bên cạnh đó
cũng có những biểu hiện tiến bộ của sự học hỏi bên ngoài như: mua tàu tây, học đóng
tàu tây, dịch sách tây…mặc dù vậy sau này tất cả những điều đó đã không được phát
huy.
Trước sự lớn mạnh và phát triển của tư bản phương tây thì sự “cố chấp” của
nhà nguyễn đã làm cho đất nước mất đi những cơ hội canh tân, đổi mới tốt, làm cho
đất nước rơi vào lạc hậu, không theo kịp với thời đại, điều đó dẫn tới nguy cơ bị các
thế lực phương tây xâm lược là không thể tránh khỏi.
Điều chúng ta thấy ở đây là những mâu thuẫn trong chính sách của nhà nguyễn
xoay quanh vấn đề canh tân và độc lập dân tộc: ví như việc mua tàu, đóng tàu là để
buôn bán rõ ràng là biểu hiện của canh tân song bên cạnh đó lại ưu tiên xây dựng
thành lũy để phục vụ quân sự đó lại là biểu hiện của quyền lực phong kiến, là sự “bảo
thủ”… Chính sách kinh tế của nhà nguyễn là “trọng nông ức thương” điều này là do
nhà nguyễn đề cao nho giáo và không thấy được hết tiềm năng phát triển ngoại
thương của mình mà tạo ra một đội ngũ qua lại hết sức bảo thủ nên không có lực
lượng để canh tân.
Tất cả điều đó đã làm cho đất nước rơi vào lạc hậu, kéo lùi dân tộc, làm suy
yếu tiềm lực đất nước, tạo cơ hội cho phương tây xâm lược, làm vi phạm chủ quyền
dân tộc.
Ngay từ đâu, nhà nguyễn có thể nhìn ra được xu thế thời đại, đưa đất nước

canh tân, phát triển, mở cửa thong thương với các nước bên ngoài, làm cho sức mạnh
đất nước tăng lên thì việc giải quyết vấn đề độc lập dân tộc đã nằm trong tầm tay.
Nói tóm lại, nền kinh tế tài chính nước ta trong nửa đầu thế kỉ XIX đã suy đốn
trầm trọng về mọi mặt. Do chính sách phản động của triều nguyễn, các yếu tố tư bản
chủ nghĩa mới nảy sinh trong các khu vực kinh tế, đang trên đà phát triển tự nhiên và
tiến bộ, phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội hồi đó, đều bị bóp nghẹt. Khiến cho
công cuộc canh tân, phát triển đất nước không thực hiện được dẫn tới nguy cơ bị tư
bản phương tây xâm lược, đe dọa đến nền độc lập dân tộc.
HỒ THỊ THƯƠNG-LỊCH SỬ A K3
3