Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập tại Thành Phố Đà Nẵng
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1014.33 KB, 101 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
LÊ THANH HÀ
PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP
TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Đà Nẵng - 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
LÊ THANH HÀ
PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP
TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
Chuyên ngành: Kinh tế Phát triển
Mã số: 60.31.05
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. BÙI QUANG BÌNH
Đà Nẵng – 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả
Lê Thanh Hà
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 4
4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 4
5. Bố cục đề tài........................................................................................... 5
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu .............................................................. 6
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM
CHỮA BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP……… . 10
1.1. VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP VÀ ĐẶC
ĐIỂM CỦA DỊCH VỤ Y TẾ.......................................................................... 10
1.1.1. Dịch vụ khám chữa bệnh ............................................................... 10
1.1.2 Vai trò của các cơ sở y tế ngoài công lập ...................................... 11
1.1.3 Đặc điểm của dịch vụ khám chữa bệnh ......................................... 12
1.2 NỘI DUNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CỦA
CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP ....................................................... 14
1.2.1. Phát triển về số lượng các dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ
sở y tế ngoài công lập...................................................................................... 15
1.2.2. Mở rộng diện bao phủ dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế ngoài công lập ............................................................................................. 16
1.2.3. Nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh.............................. 18
1.2.4. Phát triển cơ sở vật chất của cơ sở y tế ngoài công lập ................. 20
1.2.5. Phát triển nguồn nhân lực của các cơ sở y tế ngoài công lập........ 21
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ
KHÁM CHỮA BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP........ 24
1.3.1. Điều kiện tự nhiên.......................................................................... 24
1.3.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội................................................. 25
1.3.3. Sự phát triển của y tế công lập....................................................... 26
1.3.4. Chính sách phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế ngoài công lập của chính quyền .................................................................. 26
1.4. PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ
Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP Ở CÁC ĐỊA PHƯƠNG...................................... 28
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 29
CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA
BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP TẠI THÀNH
PHỐ ĐÀ NẴNG............................................................................................. 30
2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN
KINH TẾ XÃ HỘI CỦA THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG VÀ CÁC NHÂN TỐ
ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP.............................................. 30
2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên .......................................................... 30
2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội của TP Đà Nẵng..................... 34
2.1.3. Tình hình phát triển hệ thống y tế công lập tại TP Đà Nẵng......... 35
2.1.4. Chính sách phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế ngoài công lập của TP Đà Nẵng.................................................................. 38
2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH
CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ
NẴNG ............................................................................................................. 39
2.2.1. Thực trạng phát triển về số lượng các dịch vụ khám chữa bệnh
của các cơ sở y tế ngoài công lập tại TP Đà Nẵng.......................................... 39
2.2.2. Thực trạng mở rộng diện bao phủ dịch vụ khám chữa bệnh của
các cơ sở y tế ngoài công lập tại TP Đà Nẵng ................................................ 47
2.2.3. Tình hình chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế
ngoài công lập tại TP Đà Nẵng ....................................................................... 50
2.2.4. Thực trạng phát triển cơ sở vật chất của cơ sở y tế ngoài công
lập tại TP Đà Nẵng.......................................................................................... 55
2.2.5. Thực trạng phát triển NNL của các cơ sở y tế ngoài công lập tại
TP Đà Nẵng..................................................................................................... 60
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 63
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH
VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG
LẬP TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG............................................................ 66
3.1. CƠ SỞ ĐỂ ĐƯA RA GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM
CHỮA BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP TẠI
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG .............................................................................. 66
3.1.1. Những yếu tố kinh tế - xã hội tác động đến xu thế phát triển của
y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng ..................................................... 66
3.1.2. Định hướng phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế ngoài công lập tại Thành phố Đà Nẵng....................................................... 69
3.2. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CỦA
CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG.... 71
3.2.1. Nhóm giải pháp phát triển về số lượng các dịch vụ khám chữa
bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng...................... 71
3.2.2. Nhóm giải pháp mở rộng diện bao phủ dịch vụ khám chữa bệnh
của các cơ sở y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng .............................. 74
3.2.3. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh
cho cơ sở y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng..................................... 76
3.2.4. Nhóm giải pháp phát triển cơ sở vật chất của cơ sở y tế ngoài
công lập TP Đà Nẵng ...................................................................................... 77
3.2.5. Nhóm giải pháp phát triển NNL của các cơ sở y tế ngoài công
lập TP Đà Nẵng ............................................................................................... 79
3.2.6. Nhóm giải pháp khác ..................................................................... 81
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 83
3.3.1. Đối với Chính phủ, Bộ Y tế và các Bộ nghành Trung ương ......... 83
3.3.2. Đối với thành phố Đà Nẵng........................................................... 84
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 86
KẾT LUẬN .................................................................................................... 87
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 89
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
- Viết tắt
- Nghĩa
BS
Bác sĩ
BV
Bệnh viện
CK
Chuyên khoa
DS
Dược sĩ
DV
Dịch vụ
ĐD
Điều dưỡng
ĐK
Đa khoa
GDP
Tổng sản phẩm quốc nội(Gross Domestic Product)
HL
Hộ lý
KCB
Khám chữa bệnh
KTV
Kỹ thuật viên
KV
Khu vực
NCL
Ngoài công lập
NN
Nhà nước
NNL
Nguồn nhân lực
PHCN
Phục hồi chức năng
PK
Phòng khám
TP
Thành phố
TTYT
Trung tâm y tế
UBND
Uỷ ban nhân dân
XHH
Xã hội hóa
YHCT
Y học cổ truyền
YT
Y tế
YTHĐ
Y tế hiện đại
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
Tên bảng
bảng
Trang
2.1
Số giường bệnh của các bệnh viện tuyến Trung ương
35
2.2
Số giường bệnh của các bệnh viện tuyến thành phố
36
2.3
Qui mô giường bệnh tuyến quận huyện
37
2.4
Các hoạt động y tế công lập trên địa bàn TP từ năm 2008
– 2011
2.5
Tình hình thay đổi số lượng các cơ sở cung cấp dịch vụ
khám chữa bệnh khu vực ngoài công lập tại TP Đà Nẵng
2.5.A
48
Phân bổ các cơ sở cung ứng dịch vụ khám chữa bệnh
NCL theo địa bàn quận huyện tại TP Đà Nẵng năm 2012
2.11
46
Phân bổ các cơ sở cung ứng dịch vụ khám chữa bệnh
NCL theo địa bàn quận huyện tại TP Đà Nẵng năm 2008
2.10
45
Sự thay đổi số lượng dịch vụ YHCT của khu vực y tế ngoài
công lập
2.9
44
Sự thay đổi số lượng nhóm dịch vụ khác của khu vực y tế
ngoài công lập
2.8
42
Sự thay đổi số lượng dịch vụ trong danh mục của phòng
khám của khu vực y tế ngoài công lập
2.7
41
Số lượng dịch vụ trong các danh mục dịch vụ y tế của cơ
sở NCL tại TP Đà Nẵng
2.6
40
Các danh mục dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế
NCL tại TP Đà Nẵng
2.5.B
38
48
Sự thay đổi phân bổ cơ sở cung cấp dịch vụ y tế NCL tại TP
Đà Nẵng
49
2.11.A Một số chỉ tiêu về chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh của
khu vực NCL tại TP Đà Nẵng
2.12
Tình hình mở rộng quy mô diện tích cơ sở cung cấp dịch
vụ y tế NCL TP Đà Nẵng
2.13
61
Tình hình nguồn nhân lực YHHĐ ngoài công lập tại TP
Đà Nẵng
2.18
59
Tình hình nguồn nhân lực y tế ngoài công lập tại TP Đà
Nẵng
2.17
58
Tình hình chi phí đầu tư trang thiết bị y tế của các bệnh
viện NCL tại TP Đà Nẵng
2.16
57
Tình hình chi phí đầu tư trang thiết bị y tế của các cơ sở
cung cấp dịch vụ y tế NCL tại TP Đà Nẵng
2.15
56
Tình hình mở rộng quy mô cơ sở vật chất của cơ sở cung
cấp dịch vụ y tế - bệnh viện NCL tại TP Đà Nẵng
21.4
51
61
Tình hình nguồn nhân lực YHCT ngoài công lập tại TP
Đà Nẵng
62
DANH MỤC CÁC HÌNH
Số hiệu
Tên hình
hình
2.1
Trang
Tỷ lệ cung cấp dịch vụ của cơ sở y tế NCL trong tổng số
ngành y tế
51
2.2
Tỷ lệ nhận biết tên các bệnh viện
53
2.3
Tỷ lệ đánh giá về điều kiện cung cấp dịch vụ y tế NCL
54
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, kinh tế xã hội của Việt Nam đã phát triển nhanh
và ổn định, nhờ đó thu nhập và mức sống của nhân dân đã được nâng lên, nhu
cầu về chăm sóc sức khỏe của người dân cũng ngày càng tăng cao. Hệ thống
y tế ở Việt Nam đã có những bước phát triển nhanh chóng, chất lượng phục
vụ được nâng lên, đáp ứng ngày càng tốt hơn cho nhu cầu chăm sóc sức khỏe
của nhân dân. Tuy nhiên, do nhu cầu khám chữa bệnh tăng nhanh, nên hệ
thống khám chữa bệnh hiện tại vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao
của người dân. Sở dĩ có tình trạng này, trước hết là vì ngân sách Nhà nước còn
hạn chế nên khả năng đầu tư để cung ứng dịch vụ không theo kịp nhu cầu và sự
phát triển về khoa học kỹ thuật. Mặt khác, do mục đích chính của hệ thống y tế
Nhà nước là phục vụ cộng đồng nên nguồn thu rất thấp, không đủ để bù đắp
các khoản chi phí do đó không có điều kiện để trang bị nhiều máy móc, thiết bị
hiện đại, thiếu nguồn lực để mở rộng và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh.
Trong bối cảnh đó, việc phải quan tâm, khuyến khích phát triển y tế
ngoài công lập là điều rất cần thiết, là hướng đột phá trong chiến lược phát
triển của ngành y tế nước ta. Thực tế trong những năm qua, y tế ngoài công
lập tại Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ và đang trở thành một bộ
phận không thể thiếu trong hoạt động y tế tại nhiều tỉnh thành trong cả nước.
Theo thống kê của ngành, tính đến cuối 2011 cả nước đã có gần 70 bệnh viện
cùng với hàng vạn phòng khám tư nhân và cơ sở khám chữa bệnh tại nhà
đang cung ứng 43,3% tổng số dịch vụ ngoại trú và 2,1% tổng số dịch vụ nội
trú cho người dân. Với thế mạnh là chất lượng dịch vụ, tính linh hoạt trong
việc cung ứng dịch vụ nên y tế ngoài công lập đã được đông đảo người dân
hưởng ứng và ủng hộ. Dịch vụ khám chữa bệnh tư nhân đã góp phần cùng với
y tế nhà nước trong việc đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng cuộc sống của
2
người dân.
Thành phố Đà Nẵng đang phát triển theo hướng dịch vụ trong đó y tế
rất được chú trọng đặc biệt là y tế ngoài công lập. Vì thế trong những năm
qua, y tế ngoài công lập tại TP Đà Nẵng cũng đã có những bước phát triển
nhất định. Các cơ sở khám chữa bệnh tư nhân đã đóng góp tích cực vào công
tác khám chữa bệnh ban đầu, tư vấn sức khỏe, chăm sóc y tế cho người dân...
Mặt khác, đội ngũ cán bộ y tế khu vực này cũng góp phần tham gia phát hiện
dịch bệnh sớm ở cơ sở, phòng chống dịch và thực hiện các chương trình y tế
quốc gia.
Y tế ngoài công lập trong thời gian qua đã đạt được những thành quả
đáng khích lệ, đó là: (i) Góp phần giảm tải cho hệ thống y tế công lập, nhất là
trong bối cảnh hiện nay khi dân số tăng, nhu cầu khám chữa bệnh cũng tăng
cao; (ii) Giải quyết được nhu cầu và tạo cơ hội cho người dân có nhiều lựa
chọn dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh giữa các đơn
vị cung cấp dịch vụ. Các phòng khám ngoài giờ cũng là điều kiện để nhiều
người không có thời gian có thể đi đến khám chữa bệnh được dễ dàng, không
phải đến các cơ sở nhà nước ở xa, do đó giảm bớt chi phí đi lại không cần
thiết; (3i) Mở rộng dịch vụ y tế ngoài công lập sẽ giải quyết việc làm cho một
đội ngũ cán bộ y tế ra trường, góp phần giải quyết việc làm cho người dân,
đồng thời huy động nguồn nhân lực đông đảo, đặc biệt những cán bộ y tế đã
nghỉ hưu tham gia vào công tác chăm sóc sức khỏe; (4i) Mở rộng, phát triển
dịch vụ y tế ngoài công lập sẽ huy động nguồn lực tài chính trong cộng đồng
để đầu tư cho ngành y tế về cơ sở hạ tầng, các trang thiết bị công nghệ cao,
trong khi nhà nước chưa đủ ngân sách lo cho công việc này; (5i) Mở rộng y
tế ngoài công lập sẽ tạo ra nhiều khả năng lựa chọn cho người dân trong sử
dụng các dịch vụ y tế và thông qua đó sẽ tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong
cung cấp các dịch vụ y tế có chất lượng; (6i) Tăng cường công tác đối ngoại
3
và thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực y tế.
Bên cạnh đó, y tế ngoài công lập trong thời gian qua cũng bộc lộ những
hạn chế nhất định trong cung cấp dịch vụ như: (i) Chi phí dịch vụ y tế ngoài
công lập vì lợi nhuận nên đắt hơn y tế công lập; (ii) Chất lượng dịch vụ khám
chữa bệnh và giá cả y tế ngoài công lập khó quản lý, chưa tuân thủ chặt chẽ
các quy chế chuyên môn; (3i) Vấn đề đạo đức nghề nghiệp chưa được chú
trọng đúng mức; (4i) Vấn đề đào tạo, nâng cao nghiệp vụ cho các cán bộ y tế
hoạt động tại các y tế ngoài công lập chưa được quan tâm đúng mức.
Mặc dù còn những hạn chế, nhưng y tế ngoài công lập vẫn đóng vai trò
quan trọng nhất định trong việc hỗ trợ y tế Nhà nước hoàn thành mục tiêu
chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Vì vậy, việc đẩy mạnh phát triển y tế ngoài
công lập trong những năm đến là cần thiết. Từ những cơ sở thực tiễn trên, tôi
chọn nghiên cứu đề tài “Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng” nhằm đề xuất những giải pháp để
từng bước tạo điều kiện cho y tế ngoài công lập phát triển, góp phần phục vụ
cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân ngày một tốt hơn.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Khái quát được lý luận về phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các
cơ sở y tế ngoài công lập;
- Đánh giá được tình hình phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các
cơ sở y tế ngoài công lập tại TP Đà Nẵng;
- Kiến nghị được các giải pháp để phát triển dịch vụ khám chữa bệnh
của các cơ sở y tế ngoài công lập tại TP Đà Nẵng tời gian tới.
Câu hỏi nghiên cứu:
Đề tài phải trả lời hai câu hỏi chính sau:
- Dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập tại thành
phố Đà Nẵng đang phát triển như thế nào?
4
- Làm thế nào để phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế
ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng thời gian tới?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng
Phát triển kinh tế y tế.
Phạm vi
Nội dung: Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài
công lập.
Không gian: Thành phố Đà Nẵng.
Thời gian: Nghiên cứu đánh giá thực trạng phát triển các cơ sở khám
chữa bệnh trong 5 năm từ 1998 đến 2012, đề xuất các giải pháp phát triển đến
năm 2020.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận
Luận văn vận dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử
của chủ nghĩa Mác-Lênin để nghiên cứu và trình bày các nội dung lý luận và
thực tiễn. Luận văn sử dụng một số phương pháp cụ thể như: phương pháp
tổng hợp, so sánh, phương pháp phân tích thực chứng để phân tích thực trạng
phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập và qua
đó rút ra kết luận.
- Phương pháp thu thập số liệu
+ Số liệu thứ cấp
Được thu thập từ các nguồn tài liệu, báo cáo tại Sở Y tế, Văn phòng
UBND thành phố Đà Nẵng; Niên giám thống kê thành phố; thông tin đã được
công bố trên các giáo trình, báo, tạp chí, công trình và đề tài khoa học trong
và ngoài nước.
5
+ Số liệu sơ cấp
Được tiến hành thu thập trên cơ sở các Bệnh viện ngoài công lập, các
cơ sở khám chữa bệnh, cơ sở y học cổ truyền trên địa bàn thành phố.
+ Phương pháp xử lý số liệu
Việc xử lý và tính toán các số liệu, các chỉ tiêu nghiên cứu được tiến
hành trên máy tính theo các phần mềm Excel, SPSS.
+ Phương pháp phân tích
* Trên cơ sở các tài liệu đã được xử lý, tổng hợp và vận dụng các
phương pháp phân tích thống kê, phân tích kinh tế để đánh giá thực trạng phát
triển; phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến dịch vụ khám chữa bệnh của các
cơ sở y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng.
* Phương pháp kiểm định sự bằng nhau của hai trị trung bình để so
sánh có sự khác biệt ý kiến đánh giá của hai nhóm đối tượng được điều tra.
* Phương pháp chuyên gia: Để làm sáng tỏ vấn đề lý luận cũng như đánh
giá thực trạng, tác giả thu thập ý kiến của các đồng chí Lãnh đạo các Phòng
nghiệp vụ, các đồng chí Phó Giám đốc phụ trách chuyên môn tại Sở Y tế để
đưa ra các kết luận một cách xác đáng, có căn cứ khoa học nhằm đề xuất giải
pháp có sức thuyết phục cao, mang tính khả thi phù hợp với thực tiễn địa bàn
nghiên cứu.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, nội dung luận văn có 3 phần như sau:
Chương 1 : Cơ sở lý luận phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ
sở y tế ngoài công lập
Chương 2: Tình hình phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở
y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng
Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển dịch vụ khám chữa bệnh
của các cơ sở y tế ngoài công lập tại thành phố Đà Nẵng
6
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Trong quá trình đẩy mạnh xã hội hóa các dịch vụ xã hội trong đó có
dịch vụ y tế, phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công
lập đang rất được quan tâm và triển khai ở nhiều địa phương. Chính điều đó
đã biến chủ đề này thành mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, các nhà
hoạch định chính sách, các nhà quản lý và cộng đồng dân cư. Do đó nghiên
cứu về chủ đề phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài
công lập có nhiều và mỗi nghiên cứu có cách tiếp cận khác nhau.
Phát triển kinh tế nói chung và phát triển một lĩnh vực nào đó trong nền
kinh tế đã trở thành khối kiến thức cốt lõi trong các giáo trình về Kinh tế Phát
triển. Sự phát triển lĩnh vực nào đó là quá trình vận động đi lên theo hướng
ngày càng hoàn thiện hơn cả về lượng và chất [1] (Bùi Quang Bình 2010).
Theo cách tiếp cận này thì phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
tế ngoài công lập sẽ là quá trình tăng lên về số lượng dịch vụ của cơ sở y tế
ngoài công lập đi cùng với tăng cường cơ sở vật chất và phát triển nguồn nhân
lực – đội ngũ y Bác sỹ và nhân viên làm việc trong các cơ sở này. Không chỉ
vậy mà các cơ sở còn phải mở rộng tham gia cung cấp các dịch vụ y tế và
nâng cao chất lượng các dịch vụ này. Muốn như vậy phải có đủ các điều kiện
để phát triển mà sự quan tâm của chính quyền địa phương đóng vai trò cực kỳ
quan trọng.
Ở Việt Nam, nhu cầu dịch vụ y tế ngày càng tăng theo mức sống được
tăng theo quá trình phát triển kinh tế. Y tế công lập dường như đang quá tải và
hạn chế nguồn lực để phát triển đáp ứng nhu cầu, khoảng thiếu hụt đó sẽ được
y tế ngoài công lập đáp ứng. Trong hội thảo “khởi động dự án nghiên cứu lĩnh
vực y tế ngoài công lập do Viện Chiến lược và Chính sách y tế và Quỹ
Rockefeller phối hợp diễn ra tại Hà Nội” tại Hà Nội ngày 31/10/2010, đại
diện Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho rằng Hệ thống cung cấp dịch vụ
7
y tế Việt Nam hiện là một hệ thống công - tư hỗn hợp. Bên cạnh mạng lưới
cung cấp dịch vụ công lập, khu vực y tế ngoài công lập ngày càng phát triển
và mở rộng. Tuy nhiên, việc đưa ra các cơ chế phối hợp công - tư phù hợp
vẫn là điều mới mẻ, cho nên việc tích hợp các hoạt động của y tế ngoài công
lập vào công tác lập kế hoạch chung cho hoạt động của ngành y tế trong thời
gian qua còn nhiều hạn chế. Chính vì vậy, cần xây dựng các chính sách phù
hợp để quản lý, hỗ trợ và thúc đẩy sự tham gia của khu vực y tế ngoài công
lập trong công tác chăm sóc sức khỏe một cách hiệu quả, góp phần thực hiện
mục tiêu chăm sóc sức khỏe toàn dân.
Việc phát triển các dịch vụ y tế ngoài công lập đòi hỏi phải giải quyết
nhiều vấn đề, nghiên cứu của Phạm Mạnh Hùng [5] (2005) chỉ ra các vấn đề
đó là: (i) Làm thế nào để thu hút và sự hưởng ứng tham gia của nhiều thành
phần kinh tế khác; (ii) Phải tạo dựng được môi trường thuận lợi để các thành
phần y tế ngoài công lập xuất hiện và trở thành một bộ phận cung cấp dịch vụ
của ngành y tế: y tế ngoài công lập, y tế hợp tác, y tế tư bản tư nhân, y tế tư
bản nhà nước, y tế với vốn 100% của nước ngoài. Trước hết, cần thật sự coi y
tế ngoài công lập là một bộ phận cấu thành của ngành y tế về tất cả các
phương diện: giáo dục chính trị tư tưởng và đạo đức nghề nghiệp y tế, bồi
dưỡng chuyên môn và tay nghề, tham gia các hoạt động nhân đạo và công ích,
tuyên dương và khen thưởng... Mở rộng dịch vụ y tế ngoài công lập sẽ huy
động nguồn lực tài chính trong cộng đồng để đầu tư cho ngành y tế các trang
thiết bị y tế (nhất là những trang thiết bị công nghệ cao) trong khi chúng ta
chưa đủ nguồn ngân sách nhà nước lo cho công việc này. Mở rộng y tế ngoài
công lập sẽ huy động nguồn nhân lực đông đảo, nhất là những công chức,
viên chức y tế đã về hưu - họ là những người có kinh nghiệm nghề nghiệp và
từng trải - tham gia chăm sóc sức khỏe. Mở rộng dịch vụ y tế ngoài công lập
sẽ tạo ra nhiều khả năng lựa chọn cho người dân trong sử dụng các dịch vụ y
8
tế và thông qua sự lựa chọn này sẽ tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong việc
cung cấp các dịch vụ y tế. Cần nhấn mạnh: Phát triển dịch vụ y tế ngoài công
lập không đồng nghĩa với tư nhân hóa ngành y tế; (3i) Phải giải quyết tốt mối
quan hệ của quản lý nhà nước và phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các
cơ sở y tế ngoài công lập. Bất luật trong hoàn cảnh nào, và dù cho huy động
sự tham gia đông đảo của các tầng lớp và đoàn thể, tổ chức xã hội đến mức
nào đi nữa thì Nhà nước vẫn cần đóng vai trò đề xuất những chủ trương và
chính sách trong chăm sóc sức khỏe để hướng sự nghiệp chăm sóc sức khỏe
đi đúng đường hướng do thể chế chính trị đã đề ra (đối với nước ta đó là công
bằng, hiệu quả và phát triển). Nhà nước cần đóng vai trò chủ đạo trong đầu tư
và điều phối các nguồn đầu tư trong chăm sóc sức khỏe. Nhà nước còn thực
hiện chức năng thanh tra và kiểm tra, làm cho các hoạt động chăm sóc sức
khỏe đi đúng trong các hành lang pháp lý. Bất luận trong tình huống nào, Nhà
nước không thể buông rời công tác quản lý trong chăm sóc sức khỏe; (4i) cần
đề ra và nhận thức đúng mục tiêu ưu tiên của chủ trương phát triển dịch vụ
khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập trong giai đoạn hiện nay.
Chủ trương phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công
lập là một chủ trương của Nhà nước nhằm phát huy tiềm năng trí tuệ và vật
chất trong nhân dân, huy động toàn xã hội tham gia sự nghiệp bảo vệ chăm
sóc sức khỏe nhân dân. Tạo điều kiện để toàn xã hội được tiếp cận và sử dụng
các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ngày càng cao. Tuy vậy, trong mục tiêu chung
đó cần xác định mục tiêu ưu tiên cho giai đoạn hiện nay. Có như vậy mới có
các giải pháp tập trung, tránh dàn trải và tránh quên nhiệm vụ ưu tiên.
Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh các cơ sở y tế ngoài công lập phải
chú trọng phát triển nguồn nhân lực cho khu vực này [10] (Nguyễn Thị Kim
Tuyến (2008)). Thiếu cán bộ y tế là một trong khó khăn về xã hội hoá công
tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân. Ưu tiên hiện nay của ngành y tế là phải tăng
9
cường nguồn nhân lực. Do thời gian đào tạo một bác sỹ mất tối thiểu là 6
năm, ra trường phải thực tập 2 năm nữa và để trở thành bác sỹ giỏi phải mất
10 năm nữa. Do đó phải tăng cường khả năng đào tạo nguồn nhân lực cho
ngành y cả về chất lượng và số lượng, đổi mới chính sách cho cán bộ không
chỉ cho cơ sở công lập mà còn cho ngoài công lập.
10
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ
KHÁM CHỮA BỆNH CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ
NGOÀI CÔNG LẬP
1.1. VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP VÀ ĐẶC
ĐIỂM CỦA DỊCH VỤ Y TẾ
1.1.1. Dịch vụ khám chữa bệnh
Dịch vụ là kết quả mang lại nhờ các hoạt động tương tác giữa người
cung cấp dịch vụ và khách hàng để đáp ứng một nhu cầu nào đó của người
tiêu dùng. Một dịch vụ chỉ tồn tại khi tạo ra được niềm tin và uy tín đối với
khách hàng. Dịch vụ ngày càng phát triển và đóng một vai trò ngày càng
quan trọng trong mỗi quốc gia, người ta gọi là ngành kinh tế mềm (Soft
Economics).
Dịch vụ khám chữa bệnh là kết quả mang lại nhờ các hoạt động tương
tác giữa người cung cấp dịch vụ - cơ sở khám chữa bệnh và khách hàng –
bệnh nhân để đáp ứng nhu cầu về sức khoẻ như: Khám bệnh, chữa bệnh,
phòng bệnh, giáo dục sức khoẻ, tư vấn sức khoẻ. Các dịch vụ này do các cơ
sở y tế công cộng (trạm xá các cơ quan, trạm y tế xã, trung tâm y tế quận
huyện, các cơ sở y tế tuyến tỉnh thành và trung ương) và các cơ sở y tế ngoài
công lập (phòng khám, bệnh viện tư, hiệu thuốc…) cung cấp. Có quan niệm
cho rằng dịch vụ khám chữa bệnh là hàng hoá y tế song không được sử dụng
vì dễ bị lợi dụng để biện minh cho hoạt động y tế kiếm lời, trái đạo đức của
thầy thuốc. Tuy nhiên, trên thực tế các dịch vụ khám chữa bệnh vẫn ít nhiều
mang tính chất của hàng hoá: có nhu cầu, có người cung cấp và người sử
dụng dịch vụ phải trả tiền (có thể người trả tiền là cá nhân, có thể là tập thể,
Nhà nước).
11
1.1.2. Vai trò của các cơ sở y tế ngoài công lập
Những gì đang diễn ra trong lĩnh vực y tế ở nước ta những năm qua đã
chứng minh, cùng với sự có mặt của y tế ngoài công lập, khả năng tiếp cận
dịch vụ y tế của người dân được cải thiện đáng kể. Y tế ngoài công lập có thể
đáp ứng được các nhu cầu như sơ cứu ban đầu và điều trị được các bệnh
thông thường, làm giảm gánh nặng cho y tế công, đồng thời cũng giúp cho
người dân có nhiều sự lựa chọn hơn tùy thuộc vào mức độ của bệnh và khả
năng tài chính. Nhờ phân bố cơ sở y tế ngoài công lập rộng khắp nên nhiều
bệnh nhân nghèo không phải đến các cơ sở y tế Nhà nước ở xa, do đó không
phải trả chi phí đi lại không cần thiết. Khu vực y tế này cũng có tác động lên y
tế công, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy y tế công phải cải thiện chất
lượng phục vụ, nâng cao y đức, nâng cấp trang thiết bị và cơ sở vật chất, áp
dụng công nghệ cao trong chấn đoán và điều trị.
Xét về từng phương diện, cơ sở y tế ngoài công lập đóng một vai trò
quan trọng đối với sự phát triển của nền y tế Việt Nam và bảo đảm hoàn thành
tốt nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho nhân dân trên các mặt sau:
(i)
Đóng góp tích cực vào việc thỏa mãn nhu cầu khám chữa bệnh ban
đầu, tư vấn sức khỏe, chăm sóc y tế... Mặt khác, đội ngũ cán bộ y tế
ngoài công lập cũng góp phần tham gia phát hiện dịch bệnh sớm ở cơ
sở, phòng chống dịch và thực hiện các chương trình y tế quốc gia.
(ii)
Góp phần giảm tải cho cơ sở y tế nhà nước, đáp ứng được việc khám
chữa bệnh cho một số lớn người bệnh và giải quyết được nhiều trường
hợp phải sử dụng kỹ thuật cao.
(iii)
Giải quyết nhanh những trường hợp mắc bệnh thông thường như cảm,
cúm, nhức đầu, đau bụng… Những bệnh mà người dân cần có sự phục
vụ nhanh, tiện lợi, đỡ tốn kém thời gian, tiền bạc.
(iv)
Đáp ứng những nhu cầu thiết yếu của người dân ở cộng đồng, tạo ra
12
những điều kiện thuận lợi cho họ trong chăm sóc sức khỏe, bảo vệ và
nâng cao sức khỏe cộng đồng.
(v)
Tạo ra áp lực cạnh tranh để buộc các cơ sở khám chữa bệnh của Nhà
nước cũng như các thành phần kinh tế khác phải không ngừng cải tiến
cung cách phục vụ, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho nhân dân.
1.1.3. Đặc điểm của dịch vụ khám chữa bệnh
Đặc điểm dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập
gắn với đặc điểm của các cơ sở này. Do đó chúng ta phải bắt đầu từ đặc điểm
của các cơ sở y tế ngoài công lập, nó bao gồm:
(i)
Các cơ sở y tế ngoài công lập phân bố gần dân, rộng khắp ở mọi khu
vực: Thành thị, nông thôn, hải đảo, miền núi… để đảm bảo phục vụ
chăm sóc sức khỏe nhân dân kịp thời, hiệu quả và công bằng.
(ii)
Được xây dựng theo hướng dự phòng chủ động và tích cực: Mạng lưới
cơ sở y tế ngoài công lập làm tham mưu tốt công tác vệ sinh môi
trường: ăn, ở, sinh hoạt, lao động. Tổ chức công tác phòng chống dịch,
phòng chống các bệnh xã hội, bệnh nghề nghiệp, bệnh thường lưu hành
ở địa phương.
(iii)
Các cơ sở y tế ngoài công lập được xây dựng phù hợp với phân tuyến
kỹ thuật, tức là các cơ sở này phải đảm bảo:
· Quy mô cơ sở y tế hợp lý (giường bệnh/bệnh viện tỉnh, huyện…)
· Đủ cán bộ y tế về số lượng và chất lượng (loại cán bộ, trình độ
chuyên môn).
· Đủ diện tích sử dụng.
· Đủ trang thiết bị y tế thông thường và hiện đại để thực hiện những
kỹ thuật điều trị theo tuyến quy định, tính đến khả năng sử dụng
trang thiết bị của nhân viên y tế tại cơ sở y tế.
13
(4i) Đảm bảo không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ phù hợp với tình hình
hiện tại và phát triển trong tương lai: các cơ sở phải thường xuyên đáp ứng:
· Trình độ chuyên môn.
· Nghiên cứu và ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến.
· Trình độ quản lý của ngành y tế.
· Thực hiện hạch toán kinh tế, thực hành tiết kiệm.
Các dịch vụ khám chữa bệnh có các đặc điểm sau:
Cũng như các loại hình dịch vụ khác, dịch vụ khám chữa bệnh có đặc
điểm sau:
- Tính chất vô hình của dịch vụ: Dịch vụ xuất hiện đa dạng nhưng
không tồn tại ở một mô hình cụ thể như đối với sản xuất hàng hoá.
- Tính chất đúng thời điểm và không thể dự trữ, không thoả mãn hai
điều kiện này dịch vụ trở nên không có giá trị.
- Do phụ thuộc quá nhiều yếu tố: Không gian, thời gian, trạng thái tâm
lý, hoàn cảnh của các bên tham gia... nên chất lượng dịch vụ mang tính chất
không đồng đều.
- Do tính chất không thể dự trữ và không đồng đều nên gặp khó khăn
trong việc tiêu chuẩn hoá dịch vụ. Tuy nhiên vẫn có thể xác định được một
mức độ phục vụ nhất định nào đó.
- Dịch vụ không thể tồn tại độc lập mà gắn liền với người tạo dịch vụ.
Khác với hàng hoá, dịch vụ là sự gắn chặt song hành giữa dịch vụ với người
tạo ra dịch vụ.
- Chính từ sự yêu cầu của người sử dụng mà dịch vụ hình thành và quá
trình tạo ra dịch vụ cũng chính là quá trình tiêu dùng dịch vụ. Đó là sự ảnh
hưởng mật thiết của người tiêu dùng tới sự tồn tại của dịch vụ.
Tuy nhiên, không giống các loại dịch vụ khác, dịch vụ khám chữa bệnh
có một số đặc điểm riêng, đó là:
14
- Mỗi người đều có nguy cơ mắc bệnh và nhu cầu chăm sóc sức khoẻ ở các
mức độ khác nhau. Chính vì không dự đoán được thời điểm mắc bệnh nên thường
người ta gặp khó khăn trong chi trả các chi phí khám chữa bệnh không lường
trước được.
- Dịch vụ khám chữa bệnh là loại hàng hoá mà người sử dụng (người
bệnh) thường không tự mình lựa chọn được mà chủ yếu do bên cung ứng
(cơ sở y tế) quyết định. Nói một cách khác, ngược lại với thông lệ “Cầu
quyết định cung” trong dịch vụ khám chữa bệnh “Cung quyết định cầu”.
Cụ thể, người bệnh có nhu cầu khám chữa bệnh nhưng điều trị bằng
phương pháp nào, thời gian bao lâu lại do bác sĩ quyết định. Như vậy,
người bệnh chỉ có thể lựa chọn nơi điều trị, ở một chừng mực nào đó, bác
sĩ điều trị chứ không được chủ động lựa phương pháp điều trị.
- Dịch vụ khám chữa bệnh là loại hàng hoá gắn liền với sức khoẻ, tính
mạng con người nên không giống các nhu cầu khác, khi bị ốm, mặc dù không
có tiền nhưng người ta vẫn phải mua (khám chữa bệnh) đây là đặc điểm đặc
biệt không giống các loại hàng hóa khác.
- Dịch vụ khám chữa bệnh nhiều khi không bình đẳng trong mối quan
hệ, đặc biệt trong tình trạng cấp cứu: Không thể chờ đợi được và chấp nhận
dịch vụ bằng mọi giá.
- Bên cung cấp dịch vụ có thể là một tổ chức hay cũng có thể là một cá
nhân. Để được là bên cung cấp dịch vụ y tế thì phải có giấy phép hành nghề
theo quy định của Nhà nước.
1.2 NỘI DUNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH CỦA
CÁC CƠ SỞ Y TẾ NGOÀI CÔNG LẬP
Phát triển dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y tế ngoài công lập sẽ
là quá trình vận động đi lên cả lượng và chất dịch vụ khám chữa bệnh. Quá
trình này thể hiện qua số lượng các dịch vụ khám chữa bệnh của các cơ sở y
