PHAN I:
DI TllUI/EN Uif lllEN 01
Chuong 1.:
cAc DJNH LU!T DI TRUYEN. CUA MENDEN
A. LAI MQT CAP TINH TRANG - on·�H LU!T DONG
TINH VA DJNH �U!T PI-IAN LI
I. MOT SO KIEN THU'C CO' BAN
L Tom tit ket qua phep lai m()t c«)p tinh tr,ng
Menden tien h�nh lai a nhung c�p bo me thuan chting.
Duoi day Ia ket qua thu duqc a m¢t
p
so phep
Fi
Than cao x than thap
Than cao
--·
Iai :
F2
..
75% than cao : 25% than thap
H�.t mau vang x Hc;1t mau xanh Hc;it vang
75% hc;1t vang : 25% hc;it xanh
Hc;it tran x Hc;1t nhan
75% hc;tt tran : 25% hc;ll nhan
--
Hc;tt tran
Tu ket qua cua cac phep lai neu tren va cua nhieu phep lai khac, Menden
· rut ra ket lu�n chung, do la F I d6ng loc;lt xuat hi(:n tinh trc;lng cua m<}t ben bo
ho�c m� va F 2 luon cho ti I(: kieu hinh rut gQn xap xi 3 : I (hay 75% : 25%).
Tren co so do, Menden khai quat djnh lu�t dong tinh va dinh lu�t p.han Ii.
2. Nc}i dung djnh lu�H dong tinh va djnh lu�t phan Ii
a. N(,i dung djnh IUt;it d6ng tinh
Khi lai hai ca the bo m� thuan chting khac nhau ve m¢t c�p tinh trc;tng
tuong phan, thi cac co the lai a the M F 1 d6ng loc;tt xuat hi(:n tinh trc;1ng ctia
m¢t ben bo ho�c ffiE;.
(Tinh tr�mg xuat hi(:n a F 1 la tinh trc;1ng tr¢i va tinh tn�ng �on lc;li khong duqc
bieu hi(:n a F I la tinh l�n).
5
F I lai voi nhau:
F I : Aa (hoa hong) x Aa (hoa hong)
GF 1: A,a
A,a
F2 : I AA:2Aa: 1 aa
Kieu hinh : 1 hoa do :2hoa hong : 1 hoa trcing
6. Cac
SO'
II. CAC· DANG BAI TAP
Ta thuang g�p hai d,.mg bai tc}p,t9m gqi la bai to
II 1• BAI TOAN THU�N
P: AA
GP: A
F1
:
x
AA
A
AA
d6ng tinh tr(>i
P: AA
GP: A
F1 :
x
1 M: 1 Aa
Aa
A,a
.
dong tinh tr(>i
·,
( l tr(>i : I trung gian)
_, --i-----,-----·x
Aa
P:
AA x
P: Aa
aa
A,a
GP: A
GP: A, a
a
F1
F1
IM:2Aa:laa
Aa
:
:
3 tn)i: 1 l�n
d6ng tinh tr(>i
( 1 tr<)i : 2 trung gian : I l�n)
(d6ng tinh trung gi�n)
Aa x
aa
:
GP: A, a
a
F1
I Aa
I aa
:
I tr(>i :
I l�n
( I trung gian: I l�n)
P
.
P: aa
GP: a
F1
:
x
aa
a
aa
d6ng tinh l�n
Ghichu
Cac ket qua v� kieu hinh con lai duqc neu trong dau ngo�c cu.a bang tren
duqc ap dt,mg rieng cho truang hqp tfnh tr(>i khong hoan toan.
7. Cac ki hi�u thuong su di.mg
P:
F:
the M bo mE:
the he con lai
(F 1 : the M con lai thu nhat; F2 : the M con lai thu hai...)
G : giao tu
(GP: giao tu cu.a P; GF 1 : giao tu cu.a F 1 ••• )
Dau nhan (x): chi SlJ lai giong
cf': dIJC
Q: cai
8
Day la d 9ng bai toan da biet tinh tr(>i,·tinh l�n,kieu hinh cu.a bo mE:. Tu
d6 lai c6 the gap khi lai mc)t c(ip tinh tr�ng theo djnh lu�t Menden
d6 xac djnh kieu gen, kieu hinh cua con va lc}p so d6 l�i.
Bai toan thuc}n thuang c6 ba buoc giai:
- Buac I:
Dl!a vao d� bai,l�p qui uoc gen
(Neu d� bai da c6 qui uoc gen san thi' khong phai tien hanh buoc nay).
- Buac 2:
.T(r kieu hinh CU.a bo ffiE:, bi�n luc}n de XaC djnh kieu gen cu.a bo IDE:.
- Bu6c3:
L�p so d6 lai va xac dinh kei qua v� kieu gen,kieu hinh a con lai.
:> Thi dlJ•/
(J mqt loai thIJc v�t cho biet hq.t trcm la tinh tr9ng tr<)i so voi h t dai.
9
Hay xac dinh ket q,ua ()' cay lai F neu cho cay hq.t trcm giao phan voi cay
hq.t
I
dai.
HUONG DAN GIAI
Theo d� bai, qui uoc gen :
A: h9t trcm,a : h9t dai
Xac djnh kieu gen cu.a bo mE: (P)
• Cay P c6 h9t tron mang kieu gen AA ho�c la Aa
• Cay P c6 h9t dai mang kieu gen aa
Ket qua ()' cay lai F I duqc xac djnh qua hai. so do lai sau day :
P: AA x
aa
x
P
Aa
aa
•
:
Truong .hqp I :
P : AA (hq.t tron)
GP: A
x
aa (h�t dai)
a
Aa
Kieu .hinh : 100% h9t tron
9
HUONG DAN GIAI
d. Sa d6 lai tir P den F2
- Theo de bai, qui UO'C:
Gen A : qua trcm trqi khong hoan loan so VO'i gen a: qua daL
Ta c6
AA: qua tron, aa : qua dai
Aa : qua bau dl)C (tinh tr<;1ng trung gian)
Kieu gen cua P
• P c6 qua tron : AA
So do lai P den F 2
AA (tron)
x
GP: A
F1 :
aa (dai)
a
Aa
F 1:
100% qua bau dl)C
Aa (bau dl,lc)
Rut g9n ti It kieu hinh 6 con lai. Dl!a tren ti
kieu gen cua b6 m�.
It da duqc rut gQn de suy ra
- Buac 2:
L�p so do lai · (neu c6 yeu cau)
Luu j:
Neu de bai chua cho biet tinh tri;'>i, Unh l�n; thi c6 the dva vao ti It rut gQn
6 con lai trong bu6c I n6i tren de xac dinh va qui uac gen.
> Thi dlJ. I
• P c6 qua dai: aa
P:
- Bu&c i:
x
Cho biet 6 ruoi giam, gen qui djnh tinh trijng nam tren nhiem sac the thuong
va canh dai trqi so voi canh ngc\n.
Trang mqt phep lai giua c�p bo m� deu c6 canh dai, thu duqc con lai deu
mang canh dai.
Hay giai thich de xac dfnh kieu gen ctla bo m� va cac con lai.
HUONG DAN GIAI
Aa (bau dl,lC)
A, a
Theo de bai, qui uoc :
A : canh dai, a : canh ngc\n
Kieu gen : 1 AA : 2 Aa : 1 aa
Kieu hinh : 1 qua tron : 2 qua bau dl)c : 1 qua dai
b. Cho F1 n6i tren lai phan tich
F 1 la Aa (qua bau dl,lc) lai phan tich la lai voi cay mang tinh l�n qua dai (aa).
So do lai
F1 :
Aa (bau dl,lc)
x
aa (dai)
a
l Aa: 1 aa
Kieu hinh.: 1 qua bau dl)C: 1 qua dai
112 • BAI TOAN NGHJCH
Day la dijng bai loan dlJa vao ket qua lai · de xac dinh kieu gen, kieu
hinh ctla born� va l�p so do lai.
1. Truong hqp 1 : D�mg bai toan nghfch va de bai da xac dfnh day du ket
qua ve. ti I� kieu hinh o con lai.
Oijng nay c6 hai buck giai
12
Bo m� deu c6 canh dai, kieu gen M ho�c Aa
- Con lai deu mang canh dai � con lai d6ng. tinh tr(>i (A-)
Suy ra it nhat m(>t' CO. the bo ho�c m� t<:lO in(>t IO<:li giao tu mang A; kieu gen
' ctla co the d6 la AA lai voi to the con lai mang kieu gen M hoc)c Aa.
Kieu gen cua cac con duqc xac djnh qua mc)t trong hai so d6 lai sau
P :M
x
AA
AA
ho�c
x
Aa
- Truong hqp 1
P:
GP:
F1 :
M
x
A.
AA
A
Kieu gen AA
10% canh dai
Truong hqp 2
P:
GP:
F1:
M
A
x
Aa
A, a
Kieu gen 1 AA : 1 Aa
100% canh dai
'1
3
Gen 1° qui djnh nh6m mau O
Gen IA va gen 1 8 tr(>i hoar:i loan so v6i gen 1° .
a. Hay viet kieu gen qui djnh moi nh6m mau A,B, AB va 0.
b. Hay xac djnh kieu gen, kieu hinh cua con cho moi gia dinh sau
Bo mau A, m� mau B
Bo mau AB, m� mau O
> Thi di! 2
Giao phan giua � cay, F xuat hi¢n ca h;;it tron va h;;it dai.
I
Biet h9t tron la tinh trc;1ng tr(>i hoan toan.
Xac dinh bo m� va l�p so do lai trong moi truang hqp sau day :
.
a. Bo va m� c6 cung kieu gen.
b. Bo va m� mang kieu gen khac nhau.
HUONG DAN GIAI
HUONG DAN GIAI
Theo de bai, qui UO'C:
A: hc;1t tron,a : h9t dai
Xet F I c6 hc;1t. dai la tinh l�n, kieu gen (aa) .. Suy ra 2 cay bo va m� deu t;;io
duqc giao tu a, tuc c6 kieu gen Aa hoc}c aa.
a. feu bo m{! c6 cimg kieu gen.:
Bo va m� deu 'mang Aa,tuc c6 'h<,1t tron
So do lai:
Aa (h;;it tron)
P: Aa (h;;it trcm)
x
A,a
GP: A,a
I AA: 2 Aa: I aa
F1 :
Kieu hinh 3 h9t trcm: I h<,1t dai
·1' . .
b. Neu bo m{! mang kieu gen khcic nhau :
Bo m� c6 I cay mang Aa (h;;it tron) va cay con l;;ii'la aa (h;;it dai).
So do lai:
x
P: A.a (h�t tron)
a
.GP: A,a
l aa
I Aa
F 1:
�ieu hinh 50% h�t tron: 50% h;;it . dai
113 • BAI TOAN
VE S(J DI TRuytN NHOM MAU
-
> Thi di, I
(J nguai,biet rang
Gen IA qui dinh nh6m mau A
Gen 18 qui dinh nh6m mau B
Mau A: kieu gen IAIA. ho<}c IAIO
Mau B: kieu gen 1818 ho<}c 181°
Mau AB: kieu gen 1A18
Mau O : kieu gen 1°1°
b. Kieu gen, kieu hinh cua con :
* Gia dinh I :
- Bo mau A: kieu gen 1A1A hoc}c 1A1°
- M� mau B: kieu gen 1818 ho<}c -1816
C6 4 kha nang c6 - the xay ra
p: IAIA x 1818
p: IAJO x 1818
AA
8 °
p: I I X 1 1
•
Kha riang I :
P: 1A1A (mau A)
GP: IA
A8
F 1 : Kieu gen 1 1
Kieu hinh 100% mau AB
•
(J nguai tinh tr�ng nhom mau do m(>t gen qui dinh va bieu hi¢n bang
4 kieu hinh c6. the tim thay la: mau A, mau B,mau AB va mau 0.
each giai bai toan thu{m va bai toan nghich cung gi6ng nhu nhung
hu6ng dan da neu o phan ·� va ·�·
16
a. Kieu gen qui .dinh mt,; nh6m m
Kha nang 2 :
1A1A
P:
F1
•
:
(mau A)
x
-�
181° (mau B)
Kieu gen 1A18 : 1A1°
Kieu hinh I mau AB: 1 mau A
Kha nang 3 :
P: IAlo (mau A)
GP: IA, 1°
x
.Kieu hinh I mau AB: I mau B
�\. ·'
17
Minh h<;,a:
x
chin mu(>n
• P . : Chin som thuan chung
aa
M
a
A
Kieu gen Aa
Kieu hinh 100% chin som (dong tinh)
chin mu(>n
• P : Chin som khong thu�n chung x
aa
Aa
a
A, a
GP:
F 1 : Kieu gen 1 Aa: 1 aa
Kieu hinh 1 chin som: 1 chin mu(m
(Phan tinh 2 kieu hinh)
b. So d6 lai P den F2 :
Cay P thuan chung chin som, kieu gen AA
Cay P chin mu<}n,kieu gen aa
. So do lai:
aa (chin mu¢n)
P: M (chin som) x
GP: A
a
F 1 : Kh�u gen Aa
Kieu hinh I 00% chin s6m
x
Aa (chin som)
F 1 : • Aa (chin som)
A,a
GF 1 : A,a
F2 : Kieu gen I M: 2 Aa: 1 aa
Kieu hinh 3 chin som: · 1 chin muc)n
Iii 2 : O' m(,t thu bi, tinh tr�mg qu� trcm tr(>i so val tinh tr,ng qua
dai; qua bi\u d1:1c · 1a tinh tr,ng trung gian cua hai tinh tr,ng tren.
a. Hay 1,p qui UO'C gen va viet kMu gen tuong ung val m6i kieu hinh
tren.·
b. Neu cho lai ngAu nhien giiia cac cay mang cac kieu gen n�i tren.
Hay 1,p cac SO' d6 lai co the co.
GIAI
a. Qui. UUC gen Va Viet kieu gen :
GQi gen A qui djnh qua tr:on, la gen trc:)i khong hoan toan so voi gen a qui
dinh qua dai.
20
Theo d� bai,suy ra kieu gen tuong ung voi moi kieu hinh la
M : qua tron; Aa : qua bau d1,1c; aa : qua dai
b. Ujp cac so d6 lai :
Neu cho ca�cay mang cac kieu gen tren lai voi nhau,co 6 so d6 lai co the
co la:
P: M (qua tron) x M (qua tron)
P : AA (qua tron) x Aa (qua bau d1,1c)
P : AA (qua tron) x aa (qua dai)
P: Aa (qua bau d1,1c) x Aa (qua bau d1,1c)
P : Aa (qua bau d1,1c) x aa (qua dai)
P : aa (qua dai) x aa (qua dai)
P: AA (qua tron)
x
- So do lai 1 :
AA (qua tron)
GP: A
A
F 1 : AA
Kieu hinh 100% qua tron
- Sa do lai 2:
x
P: AA (qua trcm)
Aa (qua bau d1,1c)
GP: A
A,a
F 1 : 1 M: 1 Aa
Kieu hinh 1 qua tron: I qua bau dt,1c
- So do lai 3 :
P: AA (qua trcm)
x
�a (qua dai)
a
GP: A
F 1: Aa
Kieu hinh 100% qua bau d1,1c
- So do lai 4:
P : Aa (qua bau ·d1,1c) x
Aa (qua bau d1,1c)
GP: A,a
A,a
F 1: l M :
2 Aa :
1 aa
Kieu hinh 1 qua trcm : 2 qua bau d1,1c: 1 qua dai
- So do lai 5:
p : Aa (qua bau d1,1c) x
aa {qua dai)
GP: A,a
a
F 1 : 1 Aa: 1 aa
Kieu hlnh I qua bau d1,1c: I qua dai
- So do lai 6:
x
P: aa (qua dai)
aa (qua dai)
GP: a
a
F 1 : aa
Kieu hinh 100% qua dai
21
So do lai:
I
p : thuan chung than cao x thuan chung than thap
AA
aa
A
a
GP:
Aa
Fl:
Kieu hinh 100% than cao
b. Cho F1 lai vai nhau:
x
Ft: Aa (than thap)
Aa (than thap)
GF 1; A,a
A,a
F 1: 1 AA: 2 Aa: 1 aa
Kieu hinh 3 than thap: 1 than cao
c. Cho F1 lai phcin tich:
x
F 1 : Aa (than thap)
aa (than cao)
a
GF1 : A,a
F2: l Aa :
l·aa
Kieu hinh 1 than thap: l_ than cao
Bil 5 : Khi cho cac ciy F I giao phi:n voi nhau, nguoi ta thu duqc F2
co 450 ciy co htt den va 150 ciy co htt niu.
a. Hay d11a vao m(>t djnh Iott di truy�n nao do cu.a Menden d� xac
djnh tinh tr(>i, tinh ltn va ltp qui ooc gen.
b. l.4p SO' do giao phi:n cu.a F 1•
c. Stiy ra cl)p P di lai tto ra cac ciy F I noi tren va ltp sa do minh hqa.
GIAI
a. X
Xet ket qua thu duqc a F2 co:
450 hc;1t den: 150 hc;it. nau = 3 hc;it den: l hc;it nau
F2 co ti I� kieu hinh ctia d!nh lu�t phan tinh. Dlla vao dtnh lu�t nay, suy ra
tinh trc,lng hc,lt den tn';,i hoan toan so voi tinh trc,lng hc;lt nau.
Gen A: hc,lt den,gen a: hc,lt nau
Qui uoc:
b. So do giao phan cua F1
F2 co ti l� 3 trc)i: 1 lc)n. Suy ra F I deu co kieu gen di hqp Aa,kieu hinh h9t lien.
So do lai :
· ·
x
Aa (hc;1t den)
F 1: Aa (hc;1t den)
A,a
GF 1 : A,·a
F2 : 1 AA: 2 Aa: 1 aa
Kieu hinh 3 hc;1t den: 1 -hc.ll nau
c. Kieu gen, ki€u t,inh cua P :
F I deu di hqp Aa. Suy ra cc)p p mang lai phai thuan chung Ve cc}p tinh trc;1ng
tuong phan. Vf}.y kieu gen,kieu hinh cu.a hai cay P la.:
24
- Mc)t cay mang kieu gen M,kieu hinh h9t den
- MOt cay mang kieu gen aa,kieu hinh h9t nau
Sa do minh hQa: P: M (hc;1t den)
x
aa (hc;1t nau)
GP: A
a
F 1:, Aa
Kieu hinh 100% h9t den
Ba� 6 : o m(>t loai con trung, tinh tr1:mg mat den tr<)i so voo tinh tr,ng
mat nau. Gen qui djnh tinh tr,ng m\m tren NST thu011g.
Khi cho giao phoi giua ca th� c6 mat den voi ca the co mat nau thu
dUQ'C FI d�u c6 mat xam.
a. Hay neu d,)c sfiem di truy�n cua tinh tr,ng mau milt n6i tren va 1,p
SO' do lai.
b. Cho m(>t ca the co mat den giao phoi voi m(>t ca the khac, thu duc,c
50% mat den : 50% mat xam. Hay bi�n lu•n va l•p SO' do lai.
c. Cho m<)t ca the 'CO mAt niu giao phoi voi m(>t ca the khac, thu dllQ'c
50% mat niu : 50% malt xam. Hay bitn lui;ln va l•p 80' do lai.
GIAI
-..,
a. D(i.c diem di truy�n va so d6 lai :
Gen A: mat den,gen a: milt nau
P: mat den x mat nau -F 1 deu c6 mAt xam
Suy ra mau mat di truyen theo hi¢n tuqng tinh tr<)i khong hoan loan. Mau mat
den la tiph lrc,lng trc)i khong hoan toan so voi mau mat nau va mat xam la tinh
trc,lng trung gian.
Cac kieu gen:
M: mat den; Aa: mat xam; aa: mat nau
Sa do lai:
P: AA (mat den)
x
aa (mat nau)
GP: A
a
F 1: Aa
Kieu hinh 100% mat xam
Theo de bai,qui uoc:
b. Bifn lu(i.n va so d6 lai :
Mc}t co the P c6 mat den,kieu gen AA tc;10 1 Ioc;1i giao tu duy nhat mang A. (J
F1 co 50% mat den : 50% mat nau.
- F I xuat hi¢n mat den,kieu gen AA ==> ca the P con l9i tc;10 duqc giao tu A.
- F I xuat hi�n mat xam,kieu gen Aa co the p con lc;1.i t<;10 duqc giao tu a.
To hqp lc;ii, suy ra ca the P con lc.li tc;10 duqc hai loc;ti giao tu A va a, nen c6
kieu gen Aa,kieu hinh mat xam.
x
P: M (mat den)
So do lai:
Aa (mat xam)
A,a
GP: A
F 1 : Kieu gen 500/o'M: 50% Aa
Kieu hinh 50% mat den: 50% mat xam
"=}
25
Theo de bai,tong so to hqp giao tu tc;10 ra tu hai phep lai la 6. Ta co :
2 t hqp
+
4 to hqp
=
6 to hqp
.
: . �
.
(2 g1ao tu x 1 g1ao tu)
+
= (2 giao tu x 2 giao tu)
• Ca the dt..rc tham gia vao hai phep lai. Suy ra ca the dt..rc tc;10 hai loc;1i giao
,
tu tuc phai co kieu gen Aa, kieu hinh long xam.
Trong hai ca the cai c6 m(>t ca the t9o hai lmii giao tu va m(>t ca the t90
mc)t loc;1i gia0 tu.
Theo de bai so loc;1i giao tu cua ca the cai thu nhat nhieu hon,suy ra :
• Ca the cai thu nhat t�o hai loc;1i giao tu,tuc c6 kieu gen Aa,kieu hinh long
xam.
• Ca the cai thu hai ti;lO mf)t loc;1i giao tu,tuc c6 kieu gen AA (kieu hinh long ·
xam) ho�c aa (kieu hinh long den).
b. So d6 cha m6i phep lai :
* Phep lai giiia ca the dl!C vii cd the cai th(r nhat :
x
p : dt..rc Aa (long xam)
cai Aa (long xam)
A,a
GP: A,a
F 1 : 1 AA: 2 Aa: 1 aa
Kieu hinh 3 long xam: 1 long den
* Phep lai gilia ca the dt..rc va ca the cai thu hai :
Truong hc;,p I : neu ca the cai thu hai ma�g AA :
cai M (long xam)
x
p : dt..rc Aa (long xam}
A
GP: A,a
F 1 '.· 1 AA: I Aa
Kieu hinh I 00% long xam
- Truong hc;,p 2 : neu ca the cai thu hai mang aa:
"'
x
· p : dt..rc Aa (long xam)
cai aa (long den)
a
GP: A,a
F 1: l Aa
l aa
Kieu hinh I long xam : 1 long den
Lai giua' hai cay P ve m<)t c�p tinh tr�ng, thu duqc cac ciy f 1
Bili 9
deu giong nhau. Tiep tt}C cho F I gh! '.} phan, F2 thu duqc 4 to hqp.
a. Hay bi�n lu(ln de xac dfnh d*c diem v� kieu gen cua P va clia F 1 • .
<
b. Ti, neu thi dt;1 va l(lp sa d6 lai tu P den F2 cho m6i truoog hqp sau:
- F2 co 2 kieu hinh
- F2 co 3 kieu hinh
I
I
28
GIAI
a. D(ic dii!m � kieu gen cua P vii cua F1
Do F2 thu duqc ban to hqp va F I deu giong nhau,ta co
4 to hqp = 2 giao tu x 2 giao tu
Suy ra ca hai cay F, deu ti;lO duqc hai loi;li giao tu,tuc deu mang kieu gen di
hqp (Aa}.
Do F I deu di hqp,chung to cc}p p mang lai phai thuan chung ve c<}p gen tuong
phan (m(>t co the mang AA,co the con lc;1i mang aa).
b.
Thi di!
va sa d6 lai :
* N�u f2 c6 2 kieu hinh :.
F2 c6 bon to hqp cho hai kieu hinh. Suy ra tinh tr9ng di truyen theo hi�n
tliqng tinh trc)i hoan toan.
Thi dt.1:
Cho giao phan giua cay d�u Ha Lan co h#t vang thuan chung voi cay co
hc;1t xanh thuan chung thu duqc F I deu c6 hc;1t vang. Cho thtJ phan F 1 voi
nhau,F2 c6 ti l� kieu hinh 3 h9t vang : 1 hi;it xanh.
- Sa d6 lai :
Qui uoc A: hc;,.t vang, a : h 9t xanh
p : thuan chung hi;it vang
x
thuan chung h<,lt xanh
AA
aa
A
a
Aa
Kieu hinh lOOOA> hi;J.t vang
F 1 : Aa (h9t vang)
x
Aa (h9t vang)
a
A,
GF 1 : A,a
F2 : . I M: 2 Aa: 1 aa
Kieu hinh 3 hc;1t vang : 1 hr,it xanh
* Neu F2 c6 ba kieu hinh :
F2 c6 bon to hqp voi ba kieu hinh. Suy ra tinh tr9ng di truyen theo hi¢n
tuqng tinh tr(>i khong hoan �oan.
Thi dl,l:
Cho cay d 9 Ian thuan chung c6 hoa do giao phan voi cay thuan chung co
hoa trang,F I deu c6 hoa hong. ThtJ phan F I voi nhau,F2 c6 ti I� I hoa do :
2 hoa h&ng: I hoa trAng.
- Sa d6 lai : Qui u6c AA : h?a do; Aa: hoa h6ng;. aa : hoa tr6.ng
hoa trang aa
P : hoa do AA x
A
GP:
a
Aa
Kieu hinh 100% hoa hong
29
Neu
P:
GP:
F 1:
b6 mang kieu gen aa
m� Aa (thap)
b6 aa (cao)
x
a
A,a
lAa:laa
Kieu hinh 1 tam voe thap: 1 tarn voe cao
Con trai duqc d� c�p la aa
Bii 12: O' nguoi gen qui djnh d,ng toe nAm tren NST thuoog
a. O' gia dinh thu nhat b6 va m� d�u co toe xoan sinh duqc dua con
gai c6 toe thAng.
Hay giai thich de xac djnh tinlt tr,ng tr<)i, tinh tr,ng l�n, qui UO'f:
gen va l�p sa d6 lai minh. hQa.
b. O' gia thu hai m� co toe thAng sinh duqc m(,t dua con trai t6c xoan
va m<)t dua con gai toe thing.
Giai thich va l�p SO' do lai.
&��� �������������
dinh thu hai. Hay xac djnh kieu gen, kieu hinh cua the h� tiep theo.
.GIAI
a. Qui UUC geR Va SO d6 /ai :
Theo d� bai bo m� d�u co toe xoan,sinh dua con gai c6 toe thang.
Con xuat hi�n kieu hinh khac bo,m� chung to kieu hinh toe thang o con la
tinh tr9ng 1c}.n va toe xoan la tinh tr9ng tr<')i.
Qui uoc:
Gen A: toe xoan; gen a: toe thang
Con tQC thang, kieu gen aa. Suy ra b6 va m� d�u co t6c xoan (A-) tc;l.O duqc
giao tu a, ,nen c6 kieu gen Aa.
P: b6 Aa (t6c xoan) x
So d6 lai minh hQa :
m� Aa (toe xoan)
GP: A, a
A, a
1
M
:
2
Aa
:
1
aa
F 1:
Kieu hinh 3 t6c xoan : 1 toe thang
Con gai toe thang la aa
b. Xet gia dinh thu hai :
c. Kieu gen, kieu hinh cua the' h¢
tie'p lh (�O :
Con· gai cua gia dinh thu nhat man
g kieu 2en aa
C�� trai cua gia dinh thu hai mang
kieu g:n Aa
K1eu gen, kieu hinh clia the M tiep
theo duo· c xac dinh
·
qua so do� Ia1. sau ..
, t ang
F I .· aa (toc
h� )
x
Aa (toe xoan)
GF 1 :
a
A, a
F2 : Kieu gen I Aa : I aa
Kieu hinh I toe xoan : I toe tha.ng
,· ,
Bai 13 : o mot
. DOI ga, gen qui djnh mau
long nam tren NST thmmg. Biet:
AA : long den; Aa : long xam; aa : long
nau
Duoi d�r la ket qua ve so con lai
F l ctia m(H so phep lai (thong kAe
qua nh1eu h.ra de) :
a. Ph�p la� I : F : co 52 ga long den
va 50 ga long xam
1
, b. Ph�p la� 2 : Fi co 25 ga long den, 52 ga long xam va 23 ga long
nau
c. Phep la1 3 : FI c6 60 ga Umg xam
: 64 ga long nau
Bi�n lu�n va l�p so do cho m6i . ph�
p Iai.
�IA:�l�
G
����������__J
, 52 ga long den
I long· den
•
,
Xap XI ---..:�.::..::..:..
50 ga, long
xam
1
Jong xam
•
FI c6 long
den, kieu genM Va c6 long xam, kieu
gen Aa
Suy ra
1 gf p chi t<;lo mc>t Io<;ti giao tu A, nen
co kieu genM,kieu hinh long den.
p
tqo
duq
c
hai
loc,li
gi.ao
tu A va a, nen co kieu gen Aa, kieu hinh
: :.
long
a
a. Phep lai J :
So d6 lai:
b. Phep lai 2 :
FI
CO
p ·: M (long den)
x
Aa (long xam)
. GP: A
A, a
IM: I Aa
Kieu hinh I long den : I Jong xam
M� co toe thang, kieu gen aa, t<;tO 1 lo<;ti giao tu mang a.
F I co 25 long den : 52 long xam : 23
long nau
Con trai c6 toe xoan (A-) va con gai co t6c thang (aa).
Xap xi 1 long den : 2 long xam : I long
nau
Suy ra b6 t<;10 duqc hai lo9i giao tu A va a. Vf}.y b6 mang kieu gen Aa, kieu
F 1 co 4 t6 hqp = 2 giao tu x 2 giao
tu:
hinh toe xoan.
u
hai ga p deu tq.o hai loc;i.i giao tli, nen
co kieu gen dj hqp Aa, kieu hinh
So do lai:
P: b6 Aa (toe xoan) x
m� aa (toe thang)
lon! :a�.
GP:
a
A, a
. So d6 lai :
P : Aa (long xam)
x
Aa (long xam)
1 Aa: 1 aa
GP: A, a
A,
a
- 1 con trai toe xoan (Aa)
F 1: IM: 2 Aa: I aa
- 1 con gai toe thang (aa}
Kieu hinh I long den : 2 long }tam:
I long nau
32
b. Xac dinh kieu gen cua cac ca. the :
trang
- 86 (1) va m� (2) deu c6 long nau sin.h con (3) long
giao tu a. Vf>_y (1)
==> Kieu gen so (;3) long trang la aa va b6 m� deu lq.O duqc
Aa.
gen
kieu
co
va (2) long nau deu
- Xet (3) x (5) sinh ra (6) :
• (3) long trang mang aa lq.O giao tu a Cho COO la (6)
tu A
• (6) c6 iong nau nMn a tu (3), nen (6) co kieu gen Aa va nMn giao
tu cs)
• (5) lon g nau tq.o A cho con (6) ==> (5) man g kieu gen M ho<}c Aa
long trang
- Xet (4) x (7) sinh ra (8) : (4) long nau sinh ra (8)
Suy ra:
• (8) long trcing mang kieu gen aa,nMn giao tu a tu C 4)
• (4) long nau tq.O duqc a, n en c6 kieu gen Aa
• (7) long trang mang kieu gen aa
Ket lu�n :
• (2) : Aa
• (1) : Aa
• (4) : Aa
ti
(3) : aa
• (6) : Aa
• (5): AA ho�c Aa
• (8) : aa
• (7) : aa
nam tren �ST
1111 16 : O ru6i giam, tinh trf,lng d�c diem cua long do gen
cung.
long
voi
so
toan
hoan
trc)i
tinh
la
thmmg qui dfnh. Long mem
Cho' giao phoi giua hai m6i P, thu dtrQ'C F •.
hqp
cho cac ru6i F I giao phoi v&i nhau, thay xay ra 3 truong
Tiep tuc
.
sau day:
., Truong hqp l :
F1
:
long m�n x long m�m
F2 ·• 180 moi deu c6 long m�m
-
-
Truong hqp 2 :
Truong hqp 3 :
F1
:
Umg m�m x long cung
F2
:
190 moi d�u co long mem
F1
:
long mem x 16ng mem
F2
:
c6 210 ruoi long mem va .72 ruoi long cung
m6i trmmg
a. Hay g.iai thich ket qua va l�p so d6 lai tir F 1 den F2 cho
hqp tren.
lai minh hQa.
b. Rut ra ket 'lu.n ve kieu gen, kieu hinh cua P va l�p SO' d6
. i
36
GIAI
Theo de bai, ta co qui u6c gen : A : long mem,a : .long cung
a. Giiii thich va sa d6 lai F 1 den F2 :
*
Truong hQ'p I :
F 1 : long mem (A-) x long mem · (A-)
F2 : c6 180 ruoi deu c6 long mem
F 6ng ti�? tr(>i (A-!. Suy raft nhat co m<>t ca the chi tq.o duy nhat
m(>t loq.i giao
. 2�
,
tu A,tu� co kl� U gen dong hqp M. Ca the. p con lc;ti long mem Ia M
hoi.ic Aa.
C6 hai SO' do lai
- Sa do lai I :
F I : . AA (long mem) x
M (long mem)
G� I :A
A
F2: AA
Kieu hinh I00% long me rn
- Sa do lai 2 :
FI : AA (long rnem) x
Aa (Jong . mem)
GF 1 : A
A, a
I Aa
F 2: IM
Kieu hinh I 00% long mem
* Truong hgp 2: F 1 : long mem (A-) x long ctrng (aa)
F2 : 190 ruoi deu c6 long mem
F2 dong tinh tr(>i (A-). Suy ra ru6i F 1 lon g rnem mang lai chi tc;to duy nhat
rn(>t loc;ti giao tu A, c6 kieu gen AA
Sa do lai :
F 1 : M (Jong mem) x
aa (long cung)
a
GF 1 : A
F2: Aa
Kieu hinh I00% long mem
* Truong hgp 3 :
F 1 : long mem (A-) x long rnem (A-)
F2 : 210 long rnem : 72 long cung
F2 co ti I� xap xi 3 long mem : l long cung, la ti J� cua djnh lu�t phan
tinh.
Suy ra hai ruoi F 1 deu co kieu gen di hqp Aa.
Sa d6 lai :
F 1 : Aa (long rnem) x
Aa (long mem)
GF 1
F2 :
A,a
A,a
I M : 2 Aa : 1 aa
Kieu hinh 3 long mem : I long cung
b. Kieu gen kieu hinh cua P : .
Xet cac CO' the F I tu ket qua tren ta thay F I xuat hi� n dli 3 kieu gen : M,Aa
,
va aa.
:
37
To hqp l9i, suy ra kieu gen, kieu hinh cua bo, m� la :
Bo IAIO (mau A) va m� 1 81° (mau B) ho�c nguqc l<;ti.
181° (mau B)
p : 1A1° (mau A)
x
Sa do lai :
1 8, 1 °
GP : I\ 1°
A B
°°
8 °
A O
F I : Kieu gen 1 1 : I I : 1 1 : 1 1
Kieu hinh : 1 mau AB : 1 mau A
1 mau B : I mau O
b. X
Xet dua eon mang mau 0, kieu gen 1°1° ==> ca bo va m� deu t9o duqc giao
tu 1° . Dua con nay khong the duqc sinh r a tu cc}p bo my mau A va AB,vi nguoi
c6 mau AB (kieu gen I AI 8 ) khong t90 duqc giao tu 1 °.
- Con mau O la ctia bo m� mau Ova A
Vf}.y :
- Con mau A la ctla bo m� A va AB
c. * Neu chi dl!a Vito kiell hinh bo m� :
Khong chic chan luc nao cling xac dinh dung dua con. Thi dl,l : co hai
dua tre, mc)t dua mang mau A va dua con lai rn ang mau B, hai cc}p bo m�,
m¢t cc}p c6 mau A Va B va cc}p con l9i co mau AB va 0.
* Khong cdn xet nghi�m mau cua cha :
Con c6 dua co long mi dai va co
long mi ngc:ln.
Xet con ·co l� g mi ngan, kieu gen aa.
Suy ra bo va m� deu tao
�
_
· duoc
· giao
tu mang a, k1eu gen Aa hoc}c aa.
Xet con c�}ong mi dai (A-) ==> it hat
co I co the bo m� t<;1.o duqc giao tu
�
�an �, A, k1eu ge� A a. ?,o con xu�t hi�n kieu hinh long mi ngan (aa)
nen
ca bo va m� khong the m ang kieu gen M.
To hqp l<;ti suy ra kieu gen, kieu hinh cua
bo m� la m<)t ttong hai truong hqp sau:
P: Aa (long mi dai) x Aa (long mi dai)
Hoc}c
P: Aa (long mi dai) x aa (long mi ngan
)
So do lai I :
P: A a (long mi dai) x
A a (long mi dai)
GP: A,a
A, a
F 1 : I AA : I Aa : I aa
Kieu hinh : 3 long mi dai : I long mi ngan
- So do lai 2:
P: Aa (long mi dai) x
aa (long mi ngan)
GP: A,a
a
F 1 : I Aa : I aa
Kieu hinh I long mi dai : I long mi ngan
b. Xet gia dinh 2 :
V1n c6 the chac �han ket lu<}.n m� ctl a m6i dua con.
M� long mi ngan mang kieu gen aa, chi tc;to m<)t
loc;ti giao tti duy nhat mang a.
Thi du. .·
Con c6 long mi dai (A-) ==> bo phai
.
.
t
a
o
d
UQ'C
I
· g1ao
Oi:,ll
.
· tu· mang A. Vf).y bo mang
C6 hai dua con mang mau AB va mau Ova hai nguoi m� cung co mau AB kieu gen
. �
"'
M h0<;1.c Aa deu co, long ml dai.
,
, 0
va mau
·
So do lai :
Con mau O do m� mau O sinh · r a
- Neu bo mang M :
Con mau AB do m� mau AB sinh r a
P: bo M (long mi dai)
x
m� aa (long mi ngan)
GP:
A
Bai 19 :
nguoi, long mi dai la tinh tr('>i hoim toan so vm long mi
a
Aa
ngan va gen tren NST thuong.
Con
c6
long
mi
dai
Xac dfnh kieu gen, kieu hinh cu.a bo m�. va l�p SO' d6 lai cho m6i gia
Neu bo mang A a :
dinh sau day :
P: bo Aa (long mi dai)
a. Gia dinh I : sinh duqc con co dua co long mi dai va co dua co long
x
me aa (long mi ngan)
GP: A,a
mi ngin.
a
b_. Gia dinh 2 : m� co lcmg mi ngAn .sinh duqc dua con co long mi did.
F 1 : I Aa l aa
c. Gia dinh 3 : m� co long mi dai, sinh duqc con c6 long mi ngin.
Kieu hinh con : - I c6 long mi dai
a
Theo de bai,qui llO'C
Gen A : long mi dai, gen
a. Xet gia dinh I
GIAI
a
: long mi ngan
- I co long mi ngan
� Xet gia dinh 3 :
c6 long mi ngan, kieu gen aa ==> b6
va m� deu t<;to. duqc giao tu m ang
:enc��
Bo lc;t� �UQ'C � mang kieu gen Aa (long
mi dai) ho<;ic aa (long mi ngan).
..,
M� co long m1 ngan
t<;1.o duqc a nen mang kieu gen Aa (long
mi dai).
40
41
.-----------------·--
- Lam the nao de chQn duqc ru6i }1 co than xam la thuan 1thung de·
mang lai ? Giai thich va minh hQa '!
Bai 9 : Biet & trau, mau long den tr(>i hoan toan so voi mau long tr.ing
va gen, qui dinh tinh tr�ng m\m tren NST thuong.
- ' L�p SO' do tu P den f 2 cho phep lai tren.
b. Neu cho Fl thu dUQ'C trong phep lai tren lai phan tich thi ket qua
kieu hinh t�o ra se nhu the nao ?
M(>t trau tr.ing (1) giao phoi voi m(>t trau den (2), de Ian thu nhat duoc
m<)t ngp.e tr.ing (3) va bin thu hai duQ'c m<)t nghe den (4). Con nghe d�n
nay Ion len giao phoi vm m<)t trau den (5), sinh ra m<)t nghe tr&ng (6).
Hay bi�n lu�n de xac dinh kieu gen cua sau con trau noi tren�
D.S:
a.
- Dung phep lai phan tich. (HQc sinh llf giai thich va minh hQa.)
- p : BB x bb -- F I : Bb x Bb
b. Ket qua : 1 than xam : 1 than den
Bai 1 : Khi cho giao phoi giua ga trong long tr.ing voo ga mai long
den d�u thuan chung, ngum ta thu dUQ'C cac con lai f I d�u co mau
long xanh da troi.
Biet gen qui djnh tinh tr�ng m\m tren NST thuO'Ilg va long den tr<)i so
voi long tring.
a. Giai thich ket qua va l�p s·a do lai.
b. Neu t,ep tt.ic cho ga F 1 giao ph6i voi nhau thi ket qua thu dtrQ'C O'
f2 se nhu the nao ?
f>.S:
a. Mau long di truy�n theo hi�n tuqng tinh tr(>i khong hoan toan.
M : long den;
Aa .: long xarih da troi;
aa : long tning
P : M (den) x aa (tnfog)
b. Ket qua : 1 long den : 2 long xanh da troi : 1 long trang
Bai 8 :
Cho biet & m(>t loai d�u, h�t xam tr(,i hoan toan so vm h�t tring.
Du&i day la bang thong ke iY m{>t so phep lai :
Kieu hinh cu.a p
So cay<>' F1
m�t xam
H�t tring
a. H�t xam
x
h;;tt tnfog
85
87
b. ff;;tt xam
x
h;;tt xam
210
70
c. H�t xam
x
h�t trang
150
0
a. P : Aa x aa;
44
b. P : Aa x Aa;
(1) : aa
(4) : Aa
Bai 10:
nhan.
A : long den, a : long trang
(2) : Aa
(3) : aa
(5) : Aa
(6) : �a
o d�u Ha Lan, h<;1t co VO tron tr<)i hoan toan so voi h;;tt co VO
Xac djnh kieu gen, kieu hinh cu.a P va viet SO' do lai trong m6i truO'Ilg
hQ'P sau day ;
a. M<)t trong hai cay d�u P co h.;tt nhan, cac cay F1 co cay cho h�t tron,
co cay cho h�t nhan.
b. Hai cay bo m� lai vm nhau, F 1 gom co 87 cay cho h�t tran va 30
cay cho h�t nhan.
c. M<)t trong hai cay d�u P co h�t nhan. Cac cay F 1 d6ng lo�t cho h;;tt tran.
f>.S:
A : hc.1t tron;
a : h�t nhari
a. P : Aa x aa;
b. P : Aa x Aa;
c. P : M x aa
Bai 11 : Biet a m(>t loai:
AA: qua trim, Aa: qua d�t, aa: qua dai
Xac dtnh kieu gen, kieu hinh cu.a P va l�p SO' d6 lai cho m6i ket qua
sau day:
a. F 1 c6 25% qua trim: 50% qua d�t: 25% qua dai
b. F 1 co 50% qua trim: 50% qua d�t
c. F 1 co 50% qua d�t: 50% qua dai
f>.S: a. P : Aa x Aa;
b. P : M x Aa;
c. P : Aa x aa
Bai 12 Biet St.J' di truy�n nh6m mau & nguoi dtrQ'C qui dtnh boo cac
kieu gen sau :
Nh6m mew
A
Hay giiti thich va l�p so· do cho m6i phep lai tren.
f>.S: A : hc.1t xam, a : hc.1t triing
f>.S:
0
1818 18(
0
,
101 0
AB
IAIB
B
c. P : M x aa
Kie'u gen
IAIA, IAI O
45