Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn tỉnh Bắc Ninh, kinh nghiệm và giải pháp
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.41 MB, 219 trang )
i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u ñ c
l p c a riêng tôi. Các s li!u nêu trong lu n án là trung
th"c, có ngu%n g c rõ ràng.
Tác gi lu n án
Nguy n ð c Tuyên
ii
M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM ðOAN............................................................................................................................i
M C L C .......................................................................................................................................ii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH# VI%T T&T.....................................................................iii
DANH M C CÁC B'NG, ð( TH)..........................................................................................iv
M* ð+U..........................................................................................................................................1
Chương 1: CƠ S* LÝ LU.N VÀ KINH NGHI M TH0C TI1N V2 PHÁT TRI3N
H4 T+NG KINH T%5 XÃ H8I * NÔNG THÔN ...............................................6
1.1. Cơ s+ lý lu n v- phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn ...................................6
1.2. Kinh nghi!m phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn c a m t s nư7c và
vùng lãnh th: ..................................................................................................................46
Chương 2: TH0C TR4NG PHÁT TRI3N H4 T+NG KINH T% 5 XÃ H8I
NÔNG THÔN * T:NH B&C NINH T; 1997 ð%N NAY, BÀI H@C
KINH NGHI M .....................................................................................................60
2.1. Khái quát v- ñi-u ki!n t" nhiên, kinh t?, xã h i t@nh BBc Ninh ....................................60
2.2. Th"c tr/ng phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh BBc Ninh tD 1997
ñ?n nay ...............................................................................................................70
2.3. M t s bài hJc kinh nghi!m v- phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh
BBc Ninh.........................................................................................................................125
Chương 3: GI'I PHÁP THÚC ðBY PHÁT TRI3N H4 T+NG KINH T% 5 XÃ
H8I * NÔNG THÔN T:NH B&C NINH TRONG TH I GIAN TCI ....134
3.1. Phát tri.n KT 2 XH và mMc tiêu phát tri.n cơ s+ h/ t0ng KT 2 XH nông thôn c a
t@nh BBc Ninh...................................................................................................................134
3.2. M t s giNi pháp phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh BBc Ninh thOi
gian t7i.............................................................................................................................143
3.3. M t s ki?n nghP..............................................................................................................184
K%T LU.N .................................................................................................................................193
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH CDA TÁC GI' ðà CÔNG BE LIÊN QUAN
ð%N LU.N ÁN ..........................................................................................................................195
DANH M C TÀI LI U THAM KH'O................................................................................196
PH L C.....................................................................................................................................203
iii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH# VI%T T&T
ADB
ASEAN
BOO
BOT
CCN
CNH, HðH
EUR
EU
FDI
GDP
GNP
GTNT
HðND
HOST
JBIC
KHHGð
KTQD
KT 2 XH
KCN
NDT
NGO
NXB
ODA
THCS
THPT
UBND
UNDP
UNICEF
USD
WB
WHO
WTO
XDCB
Ngân hàng phát tri.n Châu Á
Hi!p h i các nư7c ðông nam Á
Xây d"ng2 S+ hZu2 V n hành
Xây d"ng2 V n hành2 Chuy.n giao
CMm công nghi!p
Công nghi!p hoá, hi!n ñ/i hoá
ð%ng ti-n chung Châu Âu
Liên minh Châu Âu
ð0u tư tr"c ti?p nư7c ngoài
T:ng sNn phcm qu c n i
T:ng sNn phcm qu c dân
Giao thông nông thôn
H i ñ%ng nhân dân
T:ng ñài ch
Ngân hàng hep tác qu c t? Nh t BNn
K? ho/ch hoá gia ñình
Kinh t? qu c dân
Kinh t?2 Xã h i
Khu công nghi!p
Nhân dân t!
T: ch c phi chính ph
Nhà xuht bNn
Vi!n tre không hoàn l/i
Trung hJc cơ s+
Trung hJc ph: thông
Ui ban nhân dân
Chương trình phát tri.n c a Liên hep qu c
Quj nhi ñ%ng th? gi7i
ðô la Mj
Ngân hàng th? gi7i
T: ch c y t? th? gi7i
T: ch c thương m/i th? gi7i
Xây d"ng cơ bNn
iv
DANH M C CÁC B'NG, ð( TH)
B'NG
B ng 2.1: Hi!n tr/ng sl dMng ñht ñai t@nh BBc ninh các năm 1997 2 2007 ....... 62
B ng 2.2: Phân b dân cư khu v"c thành thP và nông thôn + t@nh BBc Ninh........ 65
B ng 2.3: Ngu%n l"c lao ñ ng c a t@nh BBc Ninh qua các năm 1997 2 2007 ... 66
B ng 2.4: T:ng hep ngu%n v n ngân sách các chp hn tre phát tri.n h/ t0ng
KT 2 XH nông thôn năm 1997 2 2007 .............................................. 86
B ng 2.5: T:ng hep ngu%n v n dân ñóng góp và các ngu%n khác phát tri.n
h/ t0ng KT 2 XH nông thôn năm 1997 2 2007.................................. 94
B ng 2.6: K?t q a phát tri.n h/ t0ng GTNT năm 1997 2 2007 ............................ 99
B ng 2.7: K?t q a phát tri.n h/ t0ng thui lei nông thôn năm 1997 2 2007........ 100
B ng 2.8: K?t q a phát tri.n h/ t0ng chp nư7c sinh ho/t và v! sinh môi
trưOng nông thôn năm 2001 22007 ................................................ 102
B ng 2.9: K?t q a phát tri.n h/ t0ng thông tin2 vion thông nông thôn năm
2001 2 2007 .................................................................................... 104
B ng 2.10: T:ng hep các KCN, CCN làng ngh- ñ?n 31/10/2008 .................. 105
B ng 2.11: K?t q a phát tri.n h/ t0ng m/ng lư7i che nông thôn năm 2003 2 2007. 107
B ng 2.12: K?t quN phát tri.n h/ t0ng ngành giáo dMc2 ñào t/o + nông thôn
năm 2001 2 2007 ........................................................................... 108
B ng 2.13: K?t q a phát tri.n h/ t0ng ngành y t? + nông thôn năm 2001 2 2007.....109
B ng 2.14: K?t q a phát tri.n h/ t0ng ngành văn hoá + nông thôn năm
2001 2 2007.................................................................................. 110
B ng 2.15: Giá trP sNn xuht nông nghi!p (giá c ñPnh 1994) v- cơ chu và
t c ñ tăng bình quân năm 1997 2 2007...................................... 114
B ng 2.16: Giá trP sNn xuht công nghi!p (giá c ñPnh 1994) theo thành ph0n
kinh t? năm 1997 2 2007 ............................................................... 117
v
B ng 3.1: D" báo m t s ch@ tiêu KT 2 XH ch y?u c a t@nh BBc Ninh tD
năm 2010 ñ?n năm 2020 (giá c ñPnh năm 1994) .......................... 135
B ng 3.2: N i dung ñi-u ch@nh quy ho/ch sl dMng ñht dành cho h/ t0ng KT
2 XH t@nh BBc Ninh ñ?n năm 2010 ................................................. 152
B ng 3.3: K? ho/ch phân b: di!n tích ñht giai ño/n 2008 2 2010................... 153
B ng 3.4: T:ng hep di!n tích ñht phNi thu h%i ................................................ 157
B ng 3.5: K? ho/ch thu h%i ñht giai ño/n 2008 2 2010 ................................... 158
B ng 3.6: Nhu c0u v n ñ0u tư phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn ñ?n
năm 2010......................................................................................... 164
B ng 3.7: V n ngân sách t@nh c0n hn tre các d" án h/ t0ng KT 2 XH nông
thôn ñ?n năm 2010.......................................................................... 165
ð( TH)
ð th 2.1: T c ñ tăng GDP c a BBc Ninh giai ño/n 1997 2 2007 .................. 63
ð th 2.2: Giá trP sNn xuht c a các ngành trong GDP t@nh BBc Ninh
(tính theo giá hi!n hành) năm 1997 2 2007 ..................................... 64
ð th 2.3: Cơ chu t:ng sNn phcm xã h i năm 1997 2 2007 .............................. 64
ð th 2.4: Ti l! h nghèo trên ñPa bàn t@nh BBc Ninh năm 1997 2 2007............. 119
1
PH+N M* ð+U
1. Tính cKp thiNt cOa ñR tài nghiên cUu
Th"c tion hơn 20 năm ñ:i m7i, s" phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông
thôn ñã góp ph0n làm thay ñ:i di!n m/o KT 2 XH nông thôn, góp ph0n vào s"
thành công c a công cu c xóa ñói, giNm nghèo và thúc ñcy CNH, HðH nông
nghi!p, nông thôn nư7c ta. S" phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn không
ch@ là vhn ñ- kinh t? 2 kj thu t ñơn thu0n mà còn là vhn ñ- xã h i quan trJng
nhxm t/o ti-n ñ- cho nông thôn phát tri.n nhanh và b-n vZng. Do v y, trong
ñưOng l i và chính sách phát tri.n KT 2 XH trên ph/m vi cN nư7c cũng như
tDng ñPa phương nư7c ta, vi!c xây d"ng và phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông
thôn luôn là m t trong nhZng vhn ñ- ñưec ðNng, Nhà nư7c và các chp chính
quy-n chú trJng và luôn ñưec gBn v7i các chương trình phát tri.n nông
nghi!p, nông thôn.
Năm 1997, BBc Ninh ñưec tách ra tD t@nh Hà BBc (cũ). ThOi gian qua, s"
gia tăng ñ0u tư tD ngân sách nhà nư7c cùng v7i vi!c ban hành các chính sách
huy ñ ng các ngu%n l"c ña d/ng trong xã h i cho ñ0u tư phát tri.n h/ t0ng KT 2
XH nông thôn ñã mang l/i nhZng k?t quN tích c"c. ði-u ñó ñã góp ph0n quan
trJng thúc ñcy tăng trư+ng và chuy.n dPch cơ chu kinh t?, làm thay ñ:i tình
hình kinh t?, xã h i nông thôn t@nh BBc Ninh. Tuy nhiên, cũng như nhi-u ñPa
phương khác trong cN nư7c, h/ t0ng KT 2 XH nông thôn còn nhi-u y?u kém,
bht c p và có Nnh hư+ng nhi-u ñ?n s" phát tri.n KT 2 XH nông thôn t@nh BBc
Ninh. Do v y, vi!c nghiên c u, ñánh giá th"c tr/ng phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH
nông thôn ñ. rút ra nhZng bài hJc kinh nghi!m và ñ- xuht nhZng giNi pháp
nhxm phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn t@nh BBc Ninh s{ có ý nghĩa th"c
tion quan trJng, góp ph0n th"c hi!n các mMc tiêu phát tri.n KT 2 XH c a t@nh.
2
2. TWng quan các công trình nghiên cUu có liên quan ñNn lu n án
} nư7c ta thOi gian qua ñã có m t s ñ- tài, công trình nghiên c u vCNH, HðH nông thôn, nghiên c u v- nông nghi!p nông thôn trong ñó có ñc p ñ?n vhn ñ- h/ t0ng KT 2 XH nông thôn như:
Công trình c a PGS.TS ðn Hoài Nam, TS. Lê Cao ðoàn (2001): “Xây
d ng h t ng cơ s! nông thôn trong quá trình CNH, HðH ! Vi/t Nam” [37],
ñã phân tích nhZng vhn ñ- lý lu n cơ bNn v- h/ t0ng, phát tri.n h/ t0ng + nông
thôn và ñi sâu nghiên c u th"c tr/ng phát tri.n h/ t0ng cơ s+ + t@nh Thái Bình.
Tác giN Tr0n NgJc Bút (2002) có công trình: “Chính sách nông nghi/p nông
thôn Vi/t Nam n5a th6 k8 cu9i XX và m
nghi!p, nông thôn… trong ñó có ñ- c p ñ?n m t s chính sách phát tri.n h/
t0ng nông thôn. M t s công trình khác như lu n án ti?n sĩ c a NCS Nguyon
Ti?n Dĩnh (2003): “Hoàn thi/n các chính sách phát triAn nông nghi/p, nông
thôn ngo i thành Hà Nc u c a PGS. TS Vũ Năng Dũng (2004): “Cơ s! khoa hCc ñA xây d ng tiêu
chí, bư?c ñi, cơ ch6 chính sách trong quá trình CNH, HðH nông nghi/p nông
thôn” [19]; công trình c a PGS. TS Ph/m Thanh Khôi, PGS. TS Lương Xuân
Hi?n (2006) “M
ñ- phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn. Lu n án ti?n sĩ kinh t? c a NCS
Ph/m ThP Tuý (2006), “Thu hút và s5 dOng v9n ODA vào phát triAn k6t cHu
h t ng ! Vi/t Nam” [60], ñã t p trung nghiên c u v- ngu%n v n ODA cho
phát tri.n k?t chu h/ t0ng c a Vi!t Nam.
3
Nghiên c u v- BBc Ninh có: Lu n án ti?n sĩ kinh t? c a Nguyon
Phương BBc (2001), “ð nh hư?ng và gi i pháp ñ u tư phát triAn kinh t6 tSnh
BTc Ninh” [4], lu n án ñi sâu v- ho/t ñ ng ñ0u tư phát tri.n, các giNi pháp cho
ñ0u tư phát tri.n kinh t? trên ñPa bàn. Lu n án ti?n sĩ kinh t? c a Nguyon Sj
(2006), “Quá trình CNH, HðH nông nghi/p, nông thôn tSnh BTc Ninh W Th c
tr ng, kinh nghi/m và gi i pháp” [58], ñi sâu nghiên c u nhZng vhn ñ- vCNH, HðH nông nghi!p nông thôn trên ñPa bàn BBc Ninh trong ñó có ñ- c p
t7i h/ t0ng KT 2 XH. Lu n án ti?n sĩ kinh t? c a Nguyon Lương Thành
(2006), “Tăng cưXng huy ñ
và gi i pháp” [63], ñã ñưa ra nhZng cơ s+ lý lu n và nhZng giNi pháp huy
ñ ng v n phát tri.n cơ s+ h/ t0ng nói chung trên ñPa bàn t@nh BBc Ninh.
Hi!n chưa có công trình nào nghiên c u m t cách toàn di!n, có h!
th ng v- phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh BBc Ninh. Do v y,
nghiên c u sinh chJn ñ- tài “Phát tri n h t ng kinh t
xã h#i $ nông thôn
t&nh B(c Ninh, kinh nghi*m và gi.i pháp” s{ có ý nghĩa th"c tion quan trJng
góp ph0n ñ- xuht các chính sách và giNi pháp ti?p tMc thúc ñcy phát tri.n h/
t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh BBc Ninh trong thOi gian t7i.
3. M^c ñích nghiên cUu cOa lu n án
2 TD nghiên c u nhZng vhn ñ- lý lu n v- phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH
nông thôn ñ. phân tích làm rõ th"c tr/ng phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông
thôn thOi gian qua và nhZng tác ñ ng c a nó ñ?n s" phát tri.n KT 2 XH nông
thôn t@nh BBc Ninh. ð%ng thOi, rút ra m t s bài hJc kinh nghi!m v- phát
tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn + BBc Ninh.
2 TD mMc tiêu và yêu c0u phát tri.n KT 2 XH nông thôn BBc Ninh, lu n
án ñ- xuht m t s giNi pháp và ki?n nghP v7i Nhà nư7c, v7i chính quy-n t@nh
4
nhxm thúc ñcy phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh BBc Ninh trong
thOi gian t7i.
4. ð`i tưbng và phdm vi nghiên cUu cOa lu n án
2 Lu n án lhy quá trình phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn t@nh
BBc Ninh làm ñ i tưeng nghiên c u.
2 Ph/m vi nghiên c u c a lu n án:
+ N i dung c a h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn là ph/m trù rht r ng,
ph/m vi nghiên c u c a lu n án ch@ gi7i h/n + nhZng cơ s+ v t chht làm ñi-u
ki!n cho các ho/t ñ ng kinh t?, xã h i như: H! th ng giao thông, h! th ng
cung chp ñi!n, nư7c s/ch nông thôn, h! th ng che, h! th ng giáo dMc, y t?…
+ nông thôn. N i dung c a lu n án không ñ- c p ñ?n các t: ch c, thi?t ch? xã
h i ñ i v7i s" phát tri.n KT 2 XH + nông thôn.
+ S" phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn chPu Nnh hư+ng c a nhi-u
nhóm nhân t , tuy nhiên trong nghiên c u lu n án ch y?u t p trung phân tích
nhóm nhân t v- cơ ch?, chính sách c a Nhà nư7c tác ñ ng ñ?n s" phát tri.n
h/ t0ng KT 2 XH nông thôn. ðó cũng là cơ s+ ñ. lu n án rút ra m t s bài hJc
có ý nghĩa th"c tion cũng như ñ- xuht các giNi pháp và ki?n nghP ñ i v7i phát
tri.n h/ t0ng KT 2 XH trong ti?n trình CNH, HðH nông thôn + t@nh BBc Ninh
trong thOi gian t7i.
+ ThOi gian nghiên c u: TD năm 1997, khi t@nh BBc Ninh ñưec tái l p
ñ?n năm 2007, trong ñó ch y?u t p trung vào giai ño/n 2000 2 2007.
5. Phương pháp nghiên cUu
2 Lu n án sl dMng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi!n ch ng
và duy v t lPch sl. Lu n án ñã k?t hep sl dMng các phương pháp lPch sl,
phương pháp lôgíc ñ. ti?p c n nghiên c u tD lý lu n ñ?n ñánh giá th"c tr/ng
cM th. c a tDng lo/i h/ t0ng kinh t? 2 kj thu t, h/ t0ng xã h i trên ñPa bàn trên
cơ s+ ñó nhìn nh n rõ tính hai m…t c a vhn ñ- ñó là thành t"u và h/n ch?.
5
2 Quá trình nghiên c u ñã sl dMng phương pháp ñ i ch ng so sánh và
các phương pháp phân tích kinh t? d"a trên các ngu%n s li!u, tài li!u thu
th p, tài li!u tham khNo c a các cơ quan quNn lý t/i t@nh BBc Ninh có liên
quan ñ?n phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH như: S+ Nông nghi!p và Phát tri.n nông
thôn, S+ Giao thông v n tNi, S+ Giáo dMc 2 ðào t/o... ñ. làm rõ n i dung
nghiên c u, ñúc rút ñưec kinh nghi!m tD th"c tion.
2 ð%ng thOi trong nghiên c u lu n án, tác giN ñã k? thDa có chJn lJc
nhZng k?t quN nghiên c u c a m t s hJc giN trong và ngoài nư7c, kinh
nghi!m c a m t s nư7c, vùng lãnh th: trên th? gi7i v- phát tri.n h/ t0ng KT
2 XH nông thôn trong CNH, HðH.
6. Nhing ñóng góp cOa lu n án
2 Làm rõ thêm cơ s+ lý lu n v- phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH và tác ñ ng
c a nó ñ i v7i s" phát tri.n KT 2 XH + nông thôn. Lu n án ñã làm rõ m t s
kinh nghi!m c a m t s nư7c trong phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn.
2 Làm rõ ch trương, chính sách c a Nhà nư7c ñã ñưec th"c thi trong phát
tri.n h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn. Lu n án rút ra m t s bài hJc kinh nghi!m.
2 ð- xuht m t s giNi pháp nhxm ti?p tMc thúc ñcy phát tri.n h/ t0ng KT
2 XH nông thôn + t@nh BBc Ninh thOi gian t7i và m t s ki?n nghP nhxm tăng
thêm tính khN thi c a các giNi pháp ñó.
7. KNt cKu cOa lu n án
Ngoài lOi m+ ñ0u, k?t lu n, danh mMc tài li!u tham khNo, phM lMc, lu n
án ñưec k?t chu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s+ lý lu n và kinh nghi!m th"c tion v- phát tri.n h/ t0ng
KT 2 XH + nông thôn.
Chương 2: Th"c tr/ng phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH nông thôn + t@nh
BBc Ninh tD 1997 ñ?n nay và bài hJc kinh nghi!m.
Chương 3: Phương hư7ng và giNi pháp thúc ñcy phát tri.n h/ t0ng KT 2
XH nông thôn + t@nh BBc Ninh trong thOi gian t7i.
6
Chương 1
CƠ S* LÝ LU.N VÀ KINH NGHI M TH0C TI1N V2
PHÁT TRI3N H4 T+NG KINH T% 5 XÃ H8I * NÔNG THÔN
1.1. CƠ S* LÝ LU.N V2 PHÁT TRI3N H4 T+NG KINH T% 5 XÃ H8I * NÔNG THÔN
1.1.1. Khái nijm hd tkng KT 5 XH nông thôn
1.1.1.1. Khái ni*m v3 h t ng KT XH xã h#i
Cho ñ?n nay, quan ni!m v- cơ s+ h/ t0ng v†n còn có nhi-u ý ki?n khác
nhau. Theo PGS. TS Nguyon NgJc Nông thì: “Cơ s! h t ng là t[ng thA các
ngành kinh t6, các ngành công ngh/ d ch vO” [39, tr.153]. CM th. cơ s+ h/
t0ng bao g%m: Vi!c xây d"ng ñưOng xá, kênh ñào tư7i nư7c, bãi cNng, c0u
c ng, sân bay, kho tàng, cơ s+ cung chp năng lưeng, cơ s+ kinh doanh, giao
thông v n tNi, bưu ñi!n, chp thoát nư7c, cơ s+ giáo dMc, khoa hJc, y t?, bNo v!
s c kho‡... PGS. TS Lê Du Phong cho rxng k?t chu h/ t0ng là “t[ng h]p các
y6u t9 và ñiIu ki/n v^t chHt W k_ thu^t ñư]c t o l^p và t n t i trong m`i qu9c
gia, là nIn t ng và ñiIu ki/n chung cho các ho t ñ
V7i TS Mai Thanh Cúc quan ni!m cơ s+ h/ t0ng là: “h/ th9ng các công trình
làm nIn t ng cung cHp nhang y6u t9 c n thi6t cho phát triAn s n xuHt và nâng
cao chHt lư]ng cu
liên l/c... Còn theo PGS. TS ðn Hoài Nam thì cho rxng h/ t0ng “là khái ni/m
dùng ñA chS nhang phương ti/n làm cơ s! nhX ñó các quá trình công ngh/,
quá trình s n xuHt và các d ch vO ñư]c th c hi/n” [37, tr.14]. Có quan ni!m
cho rxng h/ t0ng KT 2 XH ñưec sl dMng ñ. ch@: “nhang h t ng ña năng phOc
vO cho c kinh t6 và xã h
7
trình sNn xuht c0n có ngưOi lao ñ ng, tư li!u sNn xuht và công ngh!. Trong tư
li!u sNn xuht có m t b ph n tham gia vào quá trình sNn xuht v7i tư cách là
nhZng cơ s+ phương ti!n chung nhO ñó mà quá trình công ngh!, sNn xuht và
dPch vM ñưec th"c hi!n. B ph n này chính là cơ s+ h/ t0ng, k?t chu h/ t0ng
hay h/ t0ng. Như v y m…c dù còn có nhZng quan ñi.m khác nhau, cMm tD
khác nhau nhưng các quan ñi.m, ý ki?n này ñ-u cho rxng: Cơ s+ h/ t0ng ho…c
k?t chu h/ t0ng hay h/ t0ng ñ-u là nhZng y?u t v t chht làm n-n tNng cho các
quá trình sNn xuht và ñOi s ng xã h i hình thành và phát tri.n.
V7i quan ni!m v- h/ t0ng như v y, cùng v7i s" phát tri.n c a cu c
cách m/ng khoa hJc công ngh! làm cho h/ t0ng không nhZng có vai trò quan
trJng trong lĩnh v"c kinh t? mà nó còn có vai trò ñ…c bi!t quan trJng trong
phát tri.n xã h i. Tương ng v7i mni lĩnh v"c ho/t ñ ng c a xã h i có m t
lo/i h/ t0ng tương ng chuyên dùng. H/ t0ng trong kinh t? phMc vM cho ho/t
ñ ng kinh t?, h/ t0ng trong quân s" phMc vM cho ho/t ñ ng quân s", h/ t0ng
trong lĩnh v"c giáo dMc, y t? phMc vM cho ho/t ñ ng giáo dMc, y t?… Trong
th"c t? cũng có nhZng lo/i h/ t0ng ña năng có t0m ho/t ñ ng r ng l7n, có tác
ñ ng nhi-u m…t như: H/ t0ng giao thông v n tNi, ñi!n năng, thui lei… ðó là
nhZng h! th ng h/ t0ng trong khi t%n t/i và v n hành không ch@ phMc vM cho
m t ho/t ñ ng ví dM như ho/t ñ ng kinh t? mà còn phMc vM cho nhi-u ho/t
ñ ng khác. Do ñó khái ni!m h/ t0ng KT 2 XH ñưec sl dMng ñ. ch@ nhZng h/
t0ng có tính ña năng phMc vM cho lĩnh v"c kinh t? và lĩnh v"c xã h i ho…c ñ.
ch@ cho nhZng h/ t0ng chuyên dùng phMc vM cho lĩnh v"c kinh t? và lĩnh v"c
xã h i khi cùng ñ- c p ñ?n.
Trong ñi-u ki!n kinh t? thP trưOng, h! th ng ngân hàng 2 tài chính giZ vai
trò là n-n tNng cho các ho/t ñ ng kinh t?. Nó là cơ quan v n hành và cung ng
v n cho n-n kinh t? v n hành và phát tri.n. Do v y, ho/t ñ ng c a h! th ng tài
chính, ngân hàng giZ vai trò h?t s c quan trJng trong v n hành c a toàn b n-n
8
kinh t?. V7i vai trò là n-n tNng, h! th ng tài chính, ngân hàng cũng ñưec coi là
m t lo/i h/ t0ng mang tính thi?t ch? c a n-n kinh t? thP trưOng hi!n ñ/i. Trong
ñi-u ki!n hi!n t/i c a s" phát tri.n và trong n-n kinh t? thP trưOng hi!n ñ/i, tôi
th ng nhht v7i PGS. TS ðn Hoài Nam cho rxng: “H t ng KT W XH cea xã h
chfc làm nIn t ng cho KT W XH phát triAn” [37, tr.16].
Th"c t? cho thhy, h/ t0ng KT 2 XH ngày càng ñóng vP trí quan trJng
trong s" phát tri.n KT 2 XH c a các qu c gia và vùng lãnh th: trên th? gi7i.
H/ t0ng KT 2 XH là m t trong nhZng ch@ tiêu t:ng hep ñánh giá m c ñ phát
tri.n c a m t qu c gia. Bht c m t xã h i nào, m t qu c gia nào mu n phát
tri.n thì ñ-u c0n có m t h! th ng cơ s+ h/ t0ng hoàn ch@nh và ñ%ng b , ñi-u
ñó cũng có nghĩa là phNi ñ0u tư phát tri.n cơ s+ h/ t0ng, phNi xem nó là n-n
tNng, là ñi-u ki!n ti-n ñ- v t chht ñ. thúc ñcy các ho/t ñ ng KT 2 XH phát tri.n.
H/ t0ng KT 2 XH có nhZng ñ…c trưng sau:
2 Tính h/ th9ng: H/ t0ng KT 2 XH c a m t qu c gia, m t vùng hay m t
ñPa phương là m t h! th ng chu trúc ph c t/p bao trùm và có ph/m vi Nnh
hư+ng m c ñ cao thhp khác nhau lên mJi ho/t ñ ng kinh t?, xã h i trên ñPa
bàn. Dư7i h! th ng ñó l/i có nhZng phân h! v7i m c ñ và ph/m vi Nnh hư+ng
thhp hơn, nhưng tht cN ñ-u liên quan gBn bó v7i nhau, mà s" trMc tr…c + khâu này
s{ liên quan, Nnh hư+ng ñ?n khâu khác. Do ñó vi!c quy ho/ch t:ng th. phát tri.n
h/ t0ng KT 2 XH phNi k?t hep, ph i hep các lo/i h/ t0ng trong m t h! th ng
ñ%ng b ñ. giNm chi phí và tăng hi!u quN sl dMng c a các công trình h/ t0ng.
Tính ñ%ng b hep lý trong ph i k?t hep các b ph n chu thành h/ t0ng KT 2 XH
có ý nghĩa quan trJng cN v- m…t kinh t? và còn có ý nghĩa cN v- xã h i. Công
trình hep lý không ch@ là ñòn bcy tác ñ ng vào lĩnh v"c kinh t? mà còn tác ñ ng
l7n ñ?n n?p s ng, môi trưOng, sinh ho/t c a dân cư trên ñPa bàn, t/o s" thay ñ:i
cNnh quan trong không gian c a khu v"c.
9
2 Tính ki6n trúc: Phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH không ch@ là vhn ñ- kinh t?
2 kj thu t ñơn thu0n mà các b ph n chu thành h! th ng cơ s+ h/ t0ng phNi có
chu trúc phù hep v7i nhZng t@ l! cân ñ i, k?t hep v7i nhau thành m t t:ng th.
hài hòa, ñ%ng b . S" kh p khiong trong k?t chu h/ t0ng có th. làm cho h!
th ng công trình mht tác dMng, không phát huy ñưec hi!u quN, th m chí làm tê
li!t cN h! th ng hay tDng phân h! c a chu trúc.
2 Tính tiên phong ñ nh hư?ng: Cơ s+ h/ t0ng c a m t nư7c, m t qu c
gia, m t vùng phNi hình thành và phát tri.n ñi trư7c m t bư7c so v7i các ho/t
ñ ng kinh t?, xã h i khác. Tính tiên phong c a h! th ng cơ s+ h/ t0ng còn th.
hi!n + chn nó luôn ñi trư7c, m+ ñưOng cho các ho/t ñ ng kinh t?, xã h i phát
tri.n ti?p theo và thu n lei. Chi?n lưec ñ0u tư phát tri.n h/ t0ng ñúng là l"a
chJn ñưec nhZng h/ t0ng trJng ñi.m làm n-n tNng cho m t ti?n trình phát tri.n
ñó là chi?n lưec “ưu tiên”, công trình h/ t0ng “trCng ñiAm”. S" phát tri.n v- cơ
s+ h/ t0ng v- quy mô, chht lưeng, trình ñ kj thu t là nhZng tín hi!u cho thhy
ñPnh hư7ng phát tri.n KT 2 XH c a m t nư7c hay c a vùng ñó.
2 Tính tương h`: Các b ph n trong cơ s+ h/ t0ng có tác ñ ng qua l/i
v7i nhau. S" phát tri.n c a b ph n này có th. t/o thu n lei cho b ph n kia
và ngưec l/i. Ví dM như vi!c xây d"ng m t con ñưOng giao thông thì không
nhZng phMc vM tr"c ti?p cho ho/t ñ ng giao thông ñi l/i, v n chuy.n hàng
hoá… c a vùng ñó ñưec thu n ti!n, do dàng mà nó còn t/o ñi-u ki!n nâng cao
hi!u quN sNn xuht kinh doanh c a các cơ s+ trong vùng nhO giNm ñưec chi phí
v n chuy.n, qua ñó giNm giá thành sNn phcm… Nguyên tBc cơ bNn là gBn
quy-n lei và nghĩa vM, tuy nhiên trong m t s trưOng hep khi xây d"ng công
trình làm thi!t h/i cho ñ i tưeng này nhưng l/i làm lei cho ñ i tưeng khác.
2 Tính công c
m/ng lư7i ñi!n, cung chp nư7c… ñi-u ñó ñưec th. hi!n cN trong xây d"ng và
trong sl dMng. B+i v y, hi!u quN ñ0u tư phát tri.n cơ s+ h/ t0ng không th. ch@
xét ñ?n lei ích c a doanh nghi!p ñ0u tư mà còn phNi xét ñ?n ý nghĩa phúc lei
c a nó ñ i v7i toàn xã h i. Ngoài ra còn phNi th"c hi!n t t vi!c phân chp xây
d"ng và quNn lý sl dMng cho tDng chp chính quy-n và tDng ñ i tưeng cM th..
10
2 Tính vùng (ñ a lý): Các ngành sNn xuht và dPch vM thu c k?t chu h/
t0ng thưOng gBn v7i m t vùng, ñPa phương cM th.. Nó chPu Nnh hư+ng c a các
y?u t t" nhiên (tài nguyên, môi trưOng, ñPa hình, ñht ñai…) và các y?u t
kinh t?, xã h i c a tDng vùng, tDng khu v"c. K?t chu h/ t0ng c a các vùng có
vP trí ñPa lý khác nhau thì cũng s{ khác nhau.
2 Là lĩnh v c ñ u tư kinh doanh, lĩnh v c ñ u tư ñòi hmi v9n l?n: Công
trình h/ t0ng KT 2 XH thưOng là nhZng công trình l7n có quy mô l7n, ñòi hˆi
v n l7n, không th. ho…c khó có khN năng thu h%i v n. Ngu%n v n ñ0u tư xây
d"ng công trình h/ t0ng KT 2 XH thưOng ñưec ña d/ng hoá, xã h i hoá: V n
ngân sách Nhà nư7c, v n ñóng góp c a dân (s c lao ñ ng, ti-n v n), v n các
doanh nghi!p, v n nư7c ngoài (ch y?u là v n ODA)…và ngu%n v n khác
(như hNo tâm, công ñ c). Ngoài ra phát tri.n h/ t0ng KT 2 XH còn là giNi
pháp xoá bˆ s" cách bi!t v- ñPa lý, v- xã h i giZa các vùng, khơi thông s"
khép kín truy-n th ng c a nông thôn, t/o l p s" công bxng và nâng cao m c
s ng cho cư dân nông thôn.
1.1.1.2. Khái ni*m h t ng KT XH nông thôn
Hi!n nay v†n chưa có ñPnh nghĩa, khái ni!m th ng nhht v- nông thôn
nhưng v- cơ bNn khái ni!m nông thôn thưOng ñưec ñ…t trong m i quan h! so
sánh v7i khái ni!m ñô thP. Căn c vào ñi-u ki!n th"c t? và xét dư7i giác ñ
quNn lý thì PGS. TS Nguyon NgJc Nông cho rxng “Nông thôn là vùng khác
v?i thành th , ! ñó m
trình ñ< ti6p c^n th trưXng và s n xuHt hàng hoá thHp hơn” [39, tr.62]. Xét
trên giác ñ nông nghi!p là ngành sNn xuht v t chht ñ…c thù thì PGS. TS ðn
Hoài Nam cho rxng “Nông thôn là khái ni/m dùng ñA chS nhang khu v c dân
cư sinh ho t có ho t ñ
11
ch y?u là nông dân và làm ngh- nông, ñây là ho/t ñ ng ch y?u c a các ngành
sNn xuht v t chht nông, lâm, ngư nghi!p, các ngành ngh- sNn xuht kinh doanh
và dPch vM phi nông nghi!p và dân cư c a xã h i nông thôn là dân cư c a xã h i
ch m phát tri.n. Tuy nhiên khái ni!m nông thôn ch@ có tính tương ñ i, m t
vùng nông thôn có th. thay ñ:i theo thOi gian và theo ti?n trình phát tri.n KT 2
XH c a qu c gia cũng như tDng ñPa phương.
TD s" phân tích v- h/ t0ng KT 2 XH, v- nông thôn như v y, tôi ñ%ng
tình ý ki?n c a mình v7i PGS. TS ðn Hoài Nam v- khái ni!m h/ t0ng KT 2
XH nông thôn. H/ t0ng KT 2 XH + nông thôn là “H t ng KT W XH thu
phát triAn KT W XH cea làng” [37, tr.19]. Như v y h/ t0ng KT 2 XH nông
thôn là nhZng cơ s+ v t chht và thi?t ch? cung chp dPch vM cho sinh ho/t
kinh t?, xã h i, dân sinh trong c ng ñ%ng làng xã và do làng xã quNn lý, s+
hZu và sl dMng, làm n-n tNng cho s" phát tri.n KT 2 XH nông thôn. H/
t0ng KT 2 XH + nông thôn bao g%m h/ t0ng KT 2 XH cho toàn ngành nông
nghi!p và nông thôn c a vùng, c a làng, xã và nó ñưec hình thành, sl dMng
vì mMc ñích phát tri.n KT 2 XH c a làng, xã.
Th"c t?, h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn cũng mang nhZng tính chht, ñ…c
trưng c a h/ t0ng KT 2 XH nói chung và là n-n tNng v t chht, cung chp dPch
vM cho ho/t ñ ng KT 2 XH c a toàn ngành nông nghi!p và nông thôn, c a
vùng và c a làng, xã. Hi!n nay, h/ t0ng KT 2 XH + nông thôn thưOng ñưec
phân chia thành h/ t0ng kinh t? 2 kj thu t như: H! th ng thui lei, h! th ng
giao thông, h! th ng cung chp ñi!n, h! th ng thông tin liên l/c, chp thoát
nư7c… và h/ t0ng văn hóa 2 xã h i như: Các cơ s+ giáo dMc 2 ñào t/o, cơ s+ y
t?, các công trình văn hoá và phúc lei xã h i khác.
Khi xem xét v- k?t chu h/ t0ng KT 2 XH nông thôn cũng c0n thhy
rxng, s" phát tri.n c a mni làng, xã không th. ch@ xem xét trên ph/m vi hŠp
v7i nhZng k?t chu h/ t0ng KT 2 XH gBn v7i nó, xét theo ñPa lý và lĩnh v"c:
12
ðưOng xá giao thông, công trình thui lei, các công trình văn hoá, y t?, giáo
dMc… , vì trong CNH, HðH nông nghi!p nông thôn, s" gBn k?t và Nnh hư+ng
lan toN giZa các làng xã, giZa các huy!n, giZa thành thP và nông thôn khá rõ
nét k. cN trong phát tri.n và giao lưu kinh t?. Do v y s{ có m t s công trình
trong k?t chu h/ t0ng KT 2 XH như các tuy?n ñưOng liên xã, liên huy!n, các
h! th ng thui nông, tr/m bơm, tr/m ñi!n… tuy không thu c quy-n s+ hZu
c a m t làng xã nhht ñPnh, nhưng l/i phMc vM cho ho/t ñ ng KT 2 XH c a
nhi-u xã ho…c cN vùng thì nhZng h/ t0ng này cũng thu c ph/m vi c a k?t chu
h/ t0ng KT – XH nông thôn. NhZng k?t chu h/ t0ng KT 2 XH ñó thưOng nxm
trong ph/m vi quNn lý c a các ban ngành thu c b máy chính quy-n chp
huy!n ho…c ngành dJc chp S+ (như h/ th9ng thu8 nông thu
cea S! NN&PTNT). Th"c t?, c ng ñ%ng dân cư c a các xã vDa ñưec hư+ng
lei tD khai thác tD sl dMng, vDa có nghĩa vM tham gia vào quNn lý, bNo v! và
duy tu bNo dưŒng các k?t chu h/ t0ng này.
Nhìn chung, + nư7c ta trong su t chi-u dài lPch sl phát tri.n + các vùng
nông thôn ñã hình thành m t h! th ng cơ s+ h/ t0ng KT 2 XH phMc vM cho
sNn xuht nông nghi!p và kinh t? nông thôn, như: H! th ng ñưOng giao thông,
h! th ng thui lei, che... H! th ng này phMc vM cho nhi-u ho/t ñ ng kinh t?,
xã h i khác nhau. Vi!c thi?u nhZng cơ s+ này có th. gây ra nhi-u tác ñ ng
tiêu c"c ñ?n s" phát tri.n KT 2 XH c a cN vùng nông thôn. N?u không có
ñưOng xá thì không th. có ho/t ñ ng v n tNi hàng hoá và hành khách; không
có che, cla hàng, kho tàng thì không th. t: ch c các ho/t ñ ng mua bán và
trao ñ:i hàng hoá… ði-u ñó càng kh‰ng ñPnh t0m quan trJng ñ…c bi!t c a h!
th ng h/ t0ng KT 2 XH nông thôn trong ti?n trình CNH, HðH nông nghi!p
nông thôn hi!n nay. Chính s" phát tri.n c a h/ t0ng KT 2 XH s{ góp ph0n t/o
bư7c phát tri.n ñ t phá thúc ñcy KT 2 XH nông thôn, gBn k?t kinh t? giZa các
vùng, mi-n và tD ñó phát huy ñưec th? m/nh kinh t? c a mni ñPa phương phù
hep v7i quy lu t chung c a kinh t? thP trưOng.
13
1.1.2. Các bm ph n cKu thành cOa hj th`ng hd tkng KT 5 XH nông thôn
1.1.2.1. H* th6ng h t ng kinh t
k7 thu8t
* H* th6ng h t ng giao thông nông thôn
M/ng lư7i ñưOng GTNT là h! th ng các tuy?n ñưOng nxm trên ñPa bàn
nông thôn phMc vM cho vi!c giao lưu trong ñPa bàn và v7i bên ngoài. H! th ng
này bao g%m các tuy?n ñưOng liên huy!n, liên xã, liên thôn, liên bNn... H!
th ng này ñưec ví như h! th ng như "m ch máu" trong cơ th. con ngưOi, nó
k?t n i các qu c l , t@nh l cùng v7i các tuy?n ñưOng liên huy!n, liên xã, liên
thôn t/o ra. Hi!n nay ñưOng GTNT chi?m khoNng trên 80% t:ng chi-u dài
m/ng lư7i ñưOng giao thông toàn qu c [10, tr.126], m…c dù ñã có nhZng cNi
thi!n l7n nhưng chht lưeng m/ng lư7i ñưOng huy!n, xã + nhi-u ñPa phương
còn thhp, ñi l/i, lưu thông hàng hoá còn nhi-u khó khăn, chưa ñáp ng ñưec
yêu c0u c a CNH, HðH nông thôn.
Phát tri.n giao thông là phát tri.n y?u t c0n thi?t và ñ…c bi!t quan
trJng trong ñOi s ng kinh t?, xã h i nông thôn. M/ng lư7i giao thông là huy?t
m/ch c a n-n kinh t?. H! th ng GTNT phát tri.n s{ gBn k?t giZa các vùng
nông thôn, giZa nông thôn v7i thành thP. Nó t/o các m i liên k?t không gian
và giao lưu giZa các lu%ng hàng hoá giZa thành thP và nông thôn. Khi sNn xuht
hàng hoá phát tri.n thì giao thông v n tNi có ý nghĩa vô cùng to l7n trong vi!c
t/o ñi-u ki!n thu n lei cho lưu thông hàng hoá tD ñơn vP, cơ s+ cung chp ñ?n
nơi ch? bi?n, ñ?n thP trưOng tiêu thM sNn phcm. ðưOng giao thông vươn t7i
ñâu thì các KCN, CCN, cơ s+ sNn xuht, trưOng hJc, b!nh vi!n…thP trưOng
hàng hoá, thP trưOng thương m/i và dPch vM phát tri.n ñ?n ñhy. H! th ng giao
thông thu n lei s{ góp ph0n giNm chi phí v n chuy.n do ñó giNm ñưec chi phí
sNn xuht, làm cho giá cN các sNn phcm hàng hoá, dPch vM ñ?n tay ngưOi tiêu
dùng giNm ñi nhi-u, nâng cao tính c/nh tranh, m+ r ng thP trưOng. ð%ng thOi,
nó t/o cơ h i giao lưu giZa các vùng mi-n, t/o ñi-u ki!n thu n ti!n cho vi!c ñi
l/i c a các t0ng l7p dân cư có th. do dàng ti?p c n v7i các dPch vM giáo dMc 2
ñào t/o, y t?… Th"c t? cho thhy, h! th ng giao thông y?u kém là m t khó
khăn tr+ ng/i to l7n ñ i v7i phát tri.n nông thôn.
14
* H* th6ng h t ng thu< l>i nông thôn
H! th ng thui lei nông thôn bao g%m toàn b h! th ng công trình phMc vM
cho vi!c khai thác, sl dMng hep lý ngu%n nư7c (nư7c m…t và nư7c ng0m) và cho
vi!c h/n ch? nhZng tác h/i do nư7c gây ra ñ i v7i sNn xuht, ñOi s ng và môi
trưOng sinh thái. Các công trình ch y?u thu c h! th ng thui lei bao g%m: H!
th ng các h% ñ p giZ nư7c; h! th ng các tr/m bơm tư7i, tiêu; h! th ng ñê sông,
ñê bi.n; h! th ng kênh mương [64, tr.168].
Nông nghi!p là ngành sNn xuht có ñ i tưeng là các th"c th. s ng (cây
tr%ng, v t nuôi) nên ngu%n nư7c ñóng vai trò vô cùng quan trJng. V7i
nhZng nư7c thưOng xuyên chPu Nnh hư+ng c a thiên tai, ñ…c bi!t là mưa
bão, lMt l i, h/n hán… thì s" phát tri.n c a nông nghi!p, nông thôn luôn
gBn bó m t thi?t v7i s" phát tri.n c a h! th ng thui lei. Vi!c hình thành
các h! th ng thui nông nó có ý nghĩa h?t s c to l7n ñ i v7i s" phát tri.n
c a nông nghi!p, nông thôn. Nó ñã góp ph0n quan trJng vào vi!c trong
vi!c khBc phMc tình tr/ng hoang hoá, m+ r ng di!n tích canh tác; ñNm bNo
cung chp nư7c tư7i t/o ñi-u ki!n cho vi!c thâm canh, tăng vM và ñ…c bi!t
ñã t/o s" chuy.n ñ:i cơ chu cây tr%ng; góp ph0n cung chp ngu%n nư7c cho
các ho/t ñ ng sNn xuht và sinh ho/t c a dân cư; h/n ch? và kPp thOi khBc
phMc nhZng h u quN c a thiên tai như bão, lMt... ð…c bi!t, s" phát tri.n c a
h! th ng thui lei thưOng ñi kèm v7i s" phát tri.n c a h! th ng giao thông.
Trên mni tuy?n ñê qua các vùng nông thôn, các cMm dân cư ñã hình thành
tuy?n giao thông c a các làng, xã (m/ng lư7i GTNT). Ngoài ra, s" phát
tri.n c a h! th ng thui lei còn tác ñ ng tr"c ti?p ñ?n công tác cNi t/o, bNo
v! môi trưOng… Do v y, vi!c xây d"ng, phát tri.n h! th ng th y lei nhxm
ñNm bNo tư7i tiêu phMc vM cho sNn xuht nông nghi!p cũng như nhxm h/n
ch? và kPp thOi khBc phMc nhZng h u quN c a thiên tai là m t yêu c0u b c
thi?t v7i các vùng nông thôn hi!n nay.
15
* H* th6ng h t ng cung c?p nư@c s ch và v* sinh môi trưBng khu vCc
nông thôn
H! th ng này bao g%m các công trình cung chp nư7c s/ch, h! th ng
thoát nư7c và h! th ng xl lý nư7c thNi, chht thNi…
W VI h/ th9ng cHp nư?c s ch nông thôn
Nư7c s/ch rht c0n thi?t không ch@ cho khu v"c thành thP và cN cho khu
v"c nông thôn, nhht là ñ i v7i ñOi s ng sinh ho/t hàng ngày c a dân cư. Bên
c/nh ñó, nhi-u ho/t ñ ng sNn xuht kinh doanh + ñPa bàn nông thôn cũng c0n
ñ?n ngu%n nư7c s/ch. Vi!c ñNm bNo cung chp ñ0y ñ nư7c s/ch cho nhu c0u
sinh ho/t hàng ngày c a dân cư ñang là mMc tiêu phhn ñhu c a nhi-u vùng
nông thôn. ðây là m t trong nhZng nhân t quan trJng góp ph0n vào vi!c bNo
v! s c kho‡, phòng ch ng dPch b!nh qua ñó nâng cao chht lưeng cu c s ng
cư dân nông thôn.
Hi!n nay, vi!c cung chp nư7c s/ch + nông thôn có th. th"c hi!n thông
qua h! th ng cung chp nư7c t p trung, khai thác tD các ngu%n qua h! th ng
phân ph i chuy.n ñ?n nơi sl dMng ho…c có th. do các h dân, cơ s+ sNn xuht
t" giNi quy?t bxng cách khoan gi?ng, trZ nư7c mưa. Th"c t? cho thhy, vi!c
xây d"ng và ñưa vào v n hành nhZng h! th ng cung chp nư7c s/ch t p trung
cho các vùng nông thôn là giNi pháp hZu hi!u nhht trong b i cNnh môi trưOng
ngày càng có xu hư7ng bP ô nhiom do tác ñ ng c a quá trình CNH nông
nghi!p, nông thôn, nhht là s" phát tri.n các ho/t ñ ng công nghi!p. Nó vDa
ñNm bNo chht lưeng ngu%n nư7c ñã qua xl lý vDa ñNm bNo cung chp ñ nư7c
cho nhu c0u sl dMng c a dân cư.
W VI h/ th9ng thoát nư?c và x5 lý chHt th i, nư?c th i nông thôn
Cùng v7i s" phát tri.n KT 2 XH, môi trưOng nông thôn cũng tDng bư7c
ñưec cNi thi!n. H! th ng ñưOng làng ngõ xóm ñã ñưec cNi t/o t t hơn, t@ l!
nhà + khang trang hep v! sinh có xu hư7ng gia tăng. Nhi-u vùng nông thôn
16
ñã căn bNn cNi t/o ñưec tình tr/ng ao tù, nư7c ñJng, chu%ng tr/i chăn nuôi ñã
xây d"ng xa nhà +…
Tuy nhiên, môi trưOng nông thôn v†n ñang còn nhi-u vhn ñ- c0n giNi
quy?t. Nhht là tình tr/ng chht thNi, nư7c thNi ñưec xN th‰ng ra môi trưOng mà
không qua xl lý. Th"c t? cho thhy, + nhi-u vùng nông thôn, vhn ñ- ô nhiom
môi trưOng ñht, nư7c và không khí + nông thôn, nhht là + các làng ngh- nông
thôn ngày càng tr+ nên nghiêm trJng. Các chht thNi d/ng rBn, lˆng, có mùi và
khói thNi ra môi trưOng ñã làm thay ñ:i thành ph0n lý, hoá, sinh hJc c a ñht,
nư7c và không khí gây ô nhiom n…ng môi trưOng nông thôn. ði-u ñó ñã Nnh
hư+ng tr"c ti?p cũng như gián ti?p ñ?n ñOi s ng sinh ho/t và ñ…c bi!t là vhn
ñ- s c kho‡ c a c ng ñ%ng dân cư nông thôn nói riêng. } nhi-u vùng nông
thôn, do Nnh hư+ng c a ô nhiom môi trưOng, dân cư ñã mBc các lo/i b!nh
ngoài da, b!nh ph:i… ði-u ñó có nguyên nhân tD tình tr/ng thi?u ho…c chưa
hoàn ch@nh c a h! th ng xl lý chht thNi, nư7c thNi và h! th ng thoát nư7c +
nông thôn.
Do v y, vi!c ñ0u tư xây d"ng h! th ng thoát nư7c, h! th ng xl lý nư7c
thNi, chht thNi + nông thôn là vhn ñ- mang tính chp bách. ði-u ñó s{ góp ph0n
giNi quy?t nhZng vhn ñ- v- nư7c thNi, tình tr/ng
ñJng ng p lMt c a nhZng
vùng trũng, h/n ch? và ti?n t7i chhm d t vi!c xN nư7c thNi chưa ñưec xl lý
vào các ao, h%, dòng chNy, thu gom rác thNi, xl lý chht thNi rBn... Th"c hi!n
ñi-u này s{ góp ph0n ñNm bNo môi trưOng xanh, s/ch góp ph0n bNo v! s c
khˆe và nâng cao chht lưeng cu c s ng cho cư dân nông thôn.
* H* th6ng h t ng cung c?p ñi*n nông thôn
H! th ng ñi!n nông thôn là toàn b các y?u t cơ s+ v t chht làm n-n
tNng cho vi!c cung chp ñi!n sl dMng vào các ho/t ñ ng sNn xuht và phMc vM
sinh ho/t nông thôn. H! th ng này bao g%m m/ng lư7i ñưOng dây tNi ñi!n tD
17
ngu%n cung chp, h! th ng các tr/m h/ th?, m/ng lư7i phân ph i và d†n ñi!n
t7i các dMng cM sl dMng ñi!n. } các vùng sâu, vùng xa còn bao g%m tr/m thui
ñi!n nhˆ... Ngu%n năng lưeng ñi!n có vai trò rht quan trJng trong quá trình
phát tri.n c a các vùng nông thôn. ði!n là ngu%n năng lưeng phMc vM cho
sinh ho/t hàng ngày c a các h gia ñình, trư7c h?t là thBp sáng cho tDng gia
ñình cũng như cN c ng ñ%ng. ði!n còn ñưec dùng cho công tác thui lei, tư7i
tiêu phMc vM sNn xuht nông nghi!p. ði!n góp ph0n thúc ñcy các ngành sNn
xuht trong n-n kinh t?, ñó là các ngành công nghi!p ch? bi?n, các ho/t ñ ng
sNn xuht các sNn phcm ti.u th công nghi!p, thương m/i. Nói chung, có ñi!n
s{ giNi quy?t nhi-u vhn ñ- mà quan trJng nhht là góp ph0n cNi thi!n mJi m…t
ñOi s ng c a ngưOi dân. Có ñi!n s{ mang l/i văn minh cho khu v"c nông
thôn, t/o ti-n ñ- cho hình thành và xây d"ng n?p sinh ho/t văn hoá m7i cho
cư dân nông thôn, góp ph0n xoá bˆ s" cách bi!t giZa nông thôn và thành thP.
Hi!n nay, m/ng lư7i ñi!n qu c gia ñã ñưec ph khBp ñht nư7c. Tuy
nhiên, nhi-u vùng nông thôn v†n chưa có ñi!n, ñ…c bi!t là nhZng vùng xa xôi,
khó khăn, chht lưeng ngu%n ñi!n cung chp chưa cao, ti l! tiêu hao ñi!n + khu
v"c nông thôn còn + m c cao, ph0n ñóng góp c a ngưOi dân vào vi!c xây
d"ng h! th ng ñi!n còn l7n, giá ñi!n + nông thôn thưOng cao hơn so v7i
thành thP. Do v y, vi!c quy ho/ch và phát tri.n ñ%ng b h! th ng ñi!n nhxm
ñNm bNo ñ ñi!n cho sNn xuht và sinh ho/t, giNm m c t:n thht ñi!n năng là
yêu c0u b c thi?t v7i nông thôn hi!n nay.
* H* th6ng h t ng thông tin vi n thông nông thôn
H! th ng thông tin bao g%m m/ng lư7i cơ s+ v t chht, các phương ti!n
phMc vM cho vi!c cung chp thông tin, trao ñ:i thông tin ñáp ng nhu c0u sNn
xuht và ñOi s ng + nông thôn. H! th ng thông tin và vion thôn bao g%m: M/ng
lư7i bưu ñi!n; ñi!n tho/i; internet; m/ng lư7i truy-n thanh... Hi!n nay, theo xu
th? phát tri.n c a xã h i loài ngưOi h! th ng thông tin liên l/c ngày càng phát
tri.n cùng v7i s" phát tri.n c a n-n kinh t? thP trưOng và khoa hJc kj thu t 2
18
công ngh!. Cơ s+ h/ t0ng thông tin liên l/c hi!n ñ/i bao g%m các m/ng vion
thông cơ bNn, các tiêu chucn v- trao ñ:i dZ li!u và m t s ph0n m-m ñ. ñNm
bNo s" v n hành liên tMc c a toàn b h! th ng thông tin trong và ngoài nư7c.
ð i v7i nông thôn, nhht là trong ñi-u ki!n phát tri.n n-n kinh t? thP
trưOng, thông tin ñóng vai trò ngày càng quan trJng, không nhZng v7i phát
tri.n kinh t? mà cN vhn ñ- văn hoá, xã h i khác. Th"c t? cho thhy, thông tin
ngày càng có ý nghĩa quy?t ñPnh ñ i v7i các ho/t ñ ng sNn xuht kinh doanh.
Các h gia ñình nông dân, các doanh nghi!p và các ch th. kinh t? khác c0n
bi?t nhi-u thông tin, v- thOi ti?t, v- ch trương, chính sách c a nhà nư7c, vtình hình bi?n ñ ng c a thP trưOng, giá cN, v- nhu c0u thP trưOng… m t cách
nhanh chóng, kPp thOi ñ. ra quy?t ñPnh sNn xuht kinh doanh, mua hàng hoá và
tiêu thM nông sNn. Nói cách khác, thông tin ñóng vai trò là m t ch@ báo cho
các quy?t ñPnh c a các ch th. kinh doanh. Do v y, vi!c cung chp thông tin
cho khu v"c nông thôn là rht c0n thi?t và có t0m quan trJng ñ…c bi!t trong b i
cNnh tình hình KT 2 XH trong nư7c cũng như qu c t? ñ0y bi?n ñ ng như hi!n
nay. ð. th"c hi!n ñi-u ñó c0n phNi có m t h! th ng h/ t0ng thông tin liên l/c
ñ0y ñ , hoàn ch@nh, hi!n ñ/i và ñ%ng b .
Ngày nay, v7i s" phát tri.n m/nh m{ c a khoa hJc 2 công ngh!, ñ…c
bi!t là lĩnh v"c ñi!n tl 2 tin hJc và vion thông làm cho h/ t0ng cơ s+ thông
tin phát tri.n c"c kỳ nhanh chóng và hi!n ñ/i, luôn luôn ñưec ñ:i m7i và
hoàn thi!n ñã m+ ra khN năng vô cùng to l7n có th. ñáp ng ñ0y ñ , kPp
thOi, chính xác nhu c0u thông tin phMc vM ho/t ñ ng sNn xuht kinh doanh
trong khu v"c nông thôn. Tuy nhiên, ñi-u ñáng chú ý là vi!c ñ0u tư xây
d"ng, phát tri.n h! th ng h/ t0ng thông tin liên l/c ñòi hˆi phNi có ngu%n
v n l7n cùng các ñi-u ki!n v t chht cũng như ngu%n l"c con ngưOi. V7i
nông thôn, khi các ngu%n l"c, nhht là ngu%n v n còn h/n ch? thì ñ. có ñưec
h! th ng h/ t0ng thông tin liên l/c ñáp ng ñưec các yêu c0u phát tri.n thì
19
nhà nư7c c0n ñóng vai trò hàng ñ0u trong ñ0u tư phát tri.n h! th ng cơ s+
v t chht kj thu t thông tin và phát tri.n m/ng lư7i thu th p, theo dõi, nghiên
c u và cung chp thông tin.
* H* th6ng h t ng các KCN, CCN làng ngh3 và ñô thE nông thôn
Hi!n nay, ngoài nhZng h/ t0ng như ñã nêu trên còn xuht hi!n m t lo/i
h/ t0ng ñóng vai trò quan trJng ñ i v7i s" phát tri.n KT 2 XH c a khu v"c
nông thôn. ðó là các KCN, CCN làng ngh- và ñô thP nông thôn.
Th"c t? cho thhy, + các vùng nông thôn, bên c/nh ho/t ñ ng sNn xuht
nông nghi!p còn t%n t/i nhi-u ho/t ñ ng sNn xuht công nghi!p và dPch vM
khác. B+i nông nghi!p thưOng là ngành ñem l/i giá trP gia tăng thhp nên xu
th? phát tri.n c a khu v"c nông thôn là gia tăng các ho/t ñ ng công nghi!p và
dPch vM qua ñó gia tăng giá trP c a n-n kinh t?. Chính nhu c0u phát tri.n c a
các ngành công nghi!p ñòi hˆi phNi có không gian, lãnh th: tương ñ i riêng
bi!t v7i nhZng ñi-u ki!n ñ…c thù v- k?t chu h/ t0ng sNn xuht và ñ…c bi!t là yêu
c0u phát tri.n theo hư7ng t i ưu hoá c a sNn xuht công nghi!p. S" hình thành
các KCN, CCN làng ngh- chính là nhxm th"c hi!n mMc tiêu ñó. Nó cũng bi.u
hi!n c a trình ñ t p trung sNn xuht cao hơn, xuht phát tD yêu c0u m7i ñ i v7i
phát tri.n công nghi!p c a vùng.
KCN thưOng ñưec coi là khu chuyên sNn xuht hàng công nghi!p và
th"c hi!n các dPch vM cho sNn xuht công nghi!p, còn CCN là khu v"c + ñó
m t s cơ s+ sNn xuht công nghi!p b trí g0n nhau trên m t m…t bxng th ng
nhht. Các KCN thưOng ñưec xây d"ng h! th ng k?t chu h/ t0ng hoàn ch@nh
phMc vM cho các doanh nghi!p ho/t ñ ng trong ñó. Các cơ s+ sNn xuht kinh
doanh trong KCN quan h! v7i nhau v- m…t hep tác xây d"ng và sl dMng
chung các công trình phM tre kj thu t, các công trình và m/ng lư7i h/ t0ng kj
thu t v7i mMc ñích nâng cao hi!u quN sl dMng v n ñ0u tư và giNm các chi phí
quNn lý khai thác. M…c dù có nhZng ñi.m khác bi!t nhưng chung quy l/i KCN
20
và CCN là chu trúc kinh t? ph c t/p th. hi!n s" t p trung c a các ho/t ñ ng
sNn xuht công nghi!p và các dPch vM ñi kèm c a các ch th. kinh t? khác nhau
trong m t không gian lãnh th: v7i nhZng ñi-u ki!n chung v- k?t chu h/ t0ng.
Th"c t?, s" ra ñOi và phát tri.n c a các KCN, CCN vDa và nhˆ, CCN
làng ngh- ñã góp ph0n quan trJng vào s" phát tri.n KT 2 XH nông thôn.
Trư7c h?t, nó t/o ra nhZng ñi-u ki!n thu n lei cho ho/t ñ ng sNn xuht công
nghi!p như m…t bxng sNn xuht, k?t chu h/ t0ng thu n ti!n, cơ h i ti?p c n các
dPch vM khác v- tư vhn, pháp lý… S" hình thành các KCN, CCN làng nghcũng góp ph0n thúc ñcy hi!n ñ/i hoá h! th ng k?t chu h/ t0ng, giNi quy?t vi!c
làm, thu nh p, nâng cao chht lưeng ngu%n lao ñ ng và bNo v! môi trưOng sinh
thái c a vùng. Các KCN, CCN làng ngh- còn t/o ñi-u ki!n cho các ñPa
phương phát huy th? m/nh ñ…c thù c a mình, ñ%ng thOi hình thành m i liên
k?t, hn tre phát tri.n sNn xuht trong vùng. S" ra ñOi c a các KCN, CCN cùng
các ho/t ñ ng ñ0u tư sNn xuht kinh doanh c a các doanh nghi!p trong các
KCN, CCN ñã t/o ti-n ñ- thúc ñcy s" phát tri.n c a các ngành cung chp
nguyên li!u ñ0u vào t/i chn cho các ngành công nghi!p nhŠ, công nghi!p ch?
bi?n và xuht khcu trong khu công nghi!p. Nhìn chung, s" phát tri.n c a các
KCN, CCN s{ có tác ñ ng “lan to ”, tích c"c ñ?n các ho/t ñ ng kinh t?, xã
h i và môi trưOng c a tDng ñPa phương, khu v"c. ðó là tác ñ ng tích c"c
trong vi!c phát tri.n cơ s+ h/ t0ng kinh t? 2 kj thu t cho khu v"c có KCN,
CCN như: GiNm thi.u các Nnh hư+ng tiêu c"c ñ?n các vhn ñ- xã h i; giNi
quy?t vi!c làm và nâng cao thu nh p cho dân cư; giNm thi.u tác ñ ng tiêu c"c
c a ô nhiom môi trưOng… Ngoài ra, quá trình hình thành các KCN, CCN
thưOng gBn v7i vi!c xây d"ng k?t chu h/ t0ng văn hoá2 xã h i (nhà +, y t?,
giáo dMc, văn hóa, th. thao...), các ñô thP m7i, khu tái ñPnh cư, khu dân cư
xung quanh v7i h! th ng dPch vM m7i như h! th ng các cla hàng, các dPch vM
ăn u ng, sla chZa phương ti!n giao thông…
