Những lưu ý khi dạy bài Chó Sói và Cừu trong thơ Ngụ ngôn La Phông ten

Để dạy bài
Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn của la Phông ten
Vũ Nho
1. Sách giáo khoa ngữ văn 9 tập hai có bài Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn
của La Phông ten của nhà phê bình nghiên cứu văn học Pháp kiêm triết gia, sử gia
H. Ten. Đây là một đoạn trích nhỏ trong công trình nghiên cứu La Phông ten và thơ
ngụ ngôn của ông xuất bản năm 1853.
Để có thể dạy đợc đoạn trích nhỏ này, ngời dạy cần nắm đợc nội dung những
bài thơ ngụ ngôn của La Phông ten có liên quan đến hình tợng Cừu và Chó Sói. Theo
PGS.TS. Lộc Phơng Thuỷ, chuyên gia nghiên cứu văn học Pháp, thơ ngụ ngôn của La
Phông ten có 3 tập gồm 12 quyển với tổng số 238 truyện ngụ ngôn.
Trong số đó chỉ có 3 truyện có nhân vật Sói và Cừu ( một truyện đã đợc Tú
Mỡ dịch và in trong sách giáo khoa Ngữ văn 9). Hai truyện khác thì có một truyện
liên quan trực tiếp đến Sói và Cừu. Đó là truyện nói về cuộc hoà hoãn giữa Sói và
Cừu sau cuộc chiến kéo dài hàng ngàn năm. Hai bên trao đổi tù binh. Phía Sói nhận
về những con Sói con. Phía Cừu nhận về những con chó chăn Cừu. Một thời gian sau
hoà bình, những con Cừu mập mạp nhất đàn bỗng tự nhiên biến mất. Kết luận là
không bao giờ có hoà bình giữa những kẻ thù truyền kiếp. Một truyện khác nói về
ngời chăn Cừu và đàn Cừu có liên quan đến Sói.
Không có một truyện ngụ ngôn nào nói riêng về Cừu hay nói về Cừu với
những con vật khác.
Có những 14 truyện có nhân vật Sói. Khi thì là Sói và Ngựa; khi là Sói với ng-
ời; khi là Sói với ngời đi săn; Sói với ngời chăn Cừu; Sói và Cáo (2 truyện); Sói và
con Chó gầy; Sói, ngời mẹ và đứa con; Sói, dê cái, dê con; Sói, Ngựa và Cáo; Sói trở
thành ngời chăn Cừu...Nh vậy Sói là một nhân vật quan trọng, xuất hiện nhiều trong
thơ ngụ ngôn của la Phông ten, tần suất xuất hiện cao hơn hẳn Cừu.
Nhận xét của H.Ten là nhận xét dựa trên 17 truyện trên chứ không phải chỉ là
một truyện mà ngời giáo viên có trong tay. Tuy vậy cần thấy rằng khi nhà nghiên
cứu, phê bình đã khái quát về hình tợng Cừu và chó Sói trong thơ ngụ ngôn của La
Phông ten thì Sói và Cừu trong một truyện cụ thể cũng phải thể hiện đúng tinh thần
khái quát đó. Có nh thế thì việc khái quát của nhà phê bình mới có giá trị.

2. Đây là một đoạn trích trong cốn sách chứ không phải là một bài viết độc
lập, vì vậy cần xác định đoạn trích chia làm hai phần (không nên tìm bố cục của bài
nghị luận). Phần đầu cũng là trích chứ không phải mở bài của một bài nghị luận cho
nên mới bắt đầu ngay bằng Giọng của chú cừu non tội nghiệp mới buồn rầu và dịu
dàng làm sao!. Phần đầu nói về hình tợng Cừu(từ đầu cho đến ...với bao nỗi buồn
rầu và tốt bụng nh thế...), phần sau tiếp đến hết nói về hình tợng Sói.
3. Tác giả H. Ten đã so sánh hai cách nhìn nhận cùng một đối tợng của nhà
vạn vật học (nhà khoa học trong lĩnh vực Sinh học) và nhà thơ.
Nhà khoa học xem xét và mô tả đối tợng hoàn toàn khách quan. Buy phông
chỉ nhìn thấy Cừu là con vật ngu ngốc và sợ sệt. Đoạn văn của Buy phông đợc tác giả
trích chỉ nói về tính sợ hãi và ngu ngốc của Cừu mà thôi.
Đến đây, có một vấn đề là chúng ta có yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi rằng
Buy phông nói nh thế đúng hay không? Đặt câu hỏi nh vậy là một cách làm khó cho
học sinh. Bởi vì ngay cả ngời dạy các em thì cũng chỉ mới ngó thấy con Cừu trong
phim ảnh. Vậy, câu hỏi ở đây là : H. Ten đã đánh giá những nhận xét của Buy
phông nh thế nào? Câu trả lời các em dễ dàng tìm thấy trong văn bản. Mọi chuyện
ấy đều đúng (sách giáo khoa, tr.39, dòng 5 trên xuống).
Nhà phê bình khẳng định Buy phông đúng, nhng ông thêm là loài Cừu còn
thân thơng và tốt bụng nữa. Ông khẳng định rằng đấy là điều mà nhà thơ La Phông
ten nhìn nhận có chỗ khác với nhà vạn vật học. La Phông ten động lòng thơng cảm
chúng, nhìn thấy chúng thân thơng và tốt bụng.
Phần hai, đối với loài Sói, H. Ten cũng so sánh tơng tự nh vậy.
Nhng về cách triển khai lập luận có khác phần một.
Phần một nêu dẫn chứng về chú Cừu non, sau đó dẫn nhận xét của Buy phông.
Tiếp theo, nhận xét về cách đánh giá của La Phông ten.
Phần hai bắt đâù bằng nhận xét về Sói trong thơ La Phông ten. Đây là con Sói
nói chung với các đặc điểm đáng thơng, khốn khổ, bất hạnh bởi vì đói dài và luôn
luôn bị ăn đòn.
Tiếp theo là Sói trong con mắt nhìn của nhà vạn vật học. Đoạn trích văn Buy
Phông cho thấy Sói thật đáng ghét, sống có hại, chết rồi thì vô dụng.

Nhà phê bình tiếp tục quay trở lại với thơ La Phông ten. Nhà thơ, do phóng
khoáng hơn nên còn phát hiện ra những khía cạnh khác. Đó là Sói tuy độc ác nhng
cũng khổ sở, tuy trộm cớp nhng thờng bị mắc mu.
Một lần nữa các nhìn nhận của nhà khoa học và nhà văn có sự khác biệt. Mà
điều khác biệt cơ bản nhất là nhà văn đã nhìn đối tợng bằng sự động lòng. Với Cừu
nh vậy, cả với Sói cũng nh vậy.
Điều đáng chú ý là nhà nghiên cứu H. Ten đã không đối lập hai cách nhìn đó,
mà chỉ nêu ra những khía cạnh khác trong cách nhìn của nhà thơ.
4. Vậy thì Cừu trong thơ của La Phông ten có đúng là vật thân thơng và tốt
bụng không?
Để trả lời câu hỏi này, có thể dùng hình ảnh Cừu trong bài trích Chó Sói và
chiên con. H.Ten đã khẳng định giọng của Cừu buồn rầu và dịu dàng làm sao!.
Chú Cừu non đã khiêm tốn chọn chỗ thấp của nguồn nớc để không làm đục. Chú lễ
phép tha gửi và viện dẫn những lí do hết sức xác đáng khiến cho Sói không thể bắt
bẻ. Chú Cừu chẳng sợ sệt mà cũng không hề ngu ngốc. Chú cứ hồn nhiên nói rõ sự
thật. Rõ ràng chú Cừu non thật đáng thơng mến đối với bạn đọc.
2
5. Thế còn nhân vật Sói, có đúng Sói trong thơ La Phông ten là kẻ ngu ngốc
đáng cời ( hài kịch về sự ngu ngốc) nh H. Ten đã khái quát?
Tên Sói trong bài thơ là tên đang đói meo, đi lảng vảng (dạ trống không, Đói,
đi lảng vảng kiếm mồi). Gặp Cừu, thế là hống hách: động dại bời bời thét vang. Rõ
là một gã quen cậy thế bắt nạt. Nhng, ngay ở đây, La Phông ten đã cho thấy Sói là
một gã ngu ngốc đáng cời.
Cái ngu thứ nhất buồn cời là Sói hạch Cừu làm đục nớc, trong khi Cừu đứng
ở dới nguồn hơn hai chục bớc.
Cái ngu thứ hai buồn cời là trớc sự thật rành rành mà Cừu nêu ra, Sói gầm lên,
cố đổ lỗi cho Cừu và đa lí do khác là Cừu nói xấu năm ngoái.
Cái ngu thứ ba buồn cời là khi Cừu nói rằng năm ngoái cha sinh, hiện còn
đang bú mẹ thì Sói lại nghĩ bừa ra một tội lỗi khác là anh của Cừu nói xấu.
Cái ngu thứ t là khi Cừu thanh minh không có anh em thì Sói kết tội cả họ nhà

Cừu, lại kết tội luôn cả chó, ngời, cùng nhau một thói.
Cuối cùng là không cần lí do gì hết, Sói là kẻ mạnh nên cái lí phải thuộc về
nó, nó có quyền ăn thịt mà không có một lí do nào xác đáng cả.
Nh vậy, Sói trong bài thơ cụ thể này hoàn toàn đúng nh khái quát của nhà phê
bình H. Ten về Chó Sói và Cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông ten.
6. Đây là bài học về đoạn trích văn bản nghị luận văn chơng của nhà nghiên
cứu phê bình H.Ten. Đối tợng chính phải là những lập luận, dẫn chứng, phân tích của
H. Ten. Nhng những lập luận và nhận định ấy dựa vào hệ thống tác phẩm của La
Phông ten. Biết các nội dung những tác phẩm của nhà ngụ ngôn về Sói và Cừu là cần
thiết. Đồng thời sử dụng một truyện ngụ ngôn để minh hoạ cho những nhận định
cũng hết sức quan trọng. Vấn đề là ở chỗ không sa đà vào các nội dung những
truyện ngụ ngôn có Cáo và Sói, đồng thời cũng không sa đà vào phân tích một tác
phẩm cụ thể là Chó Sói và Chiên con. Có nh vậy thì bài học mới đạt đợc kết quả.
4/2004
V. Nh.
3