Chứng minh truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao là một kiệt tác văn xuôi Văn 11

Chứng minh truyện ngắn “Chí Phèo” của
Nam Cao là một kiệt tác văn xuôi- Văn 11
Chứng minh truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao là một kiệt tác
văn xuôi.
Truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn lớn- Nam Cao ra đời đã gây một tiếng vang lớn trên văn đàn Việt
Nam thời bấy giờ. Nó là một dẫn chứng hùng hồn chứng minh cho thắng lợi của quan điểm nghệ thuật vị
nhân sinh của các nhà văn tiến bộ. Truyện ngắn xuất sắc nàydường như đã đưa tên tuổi của Nam Cao
lên vị trí hàng đầu trong đội ngũ các nhà văn hiện thực phê phán giai đoạn 1930 – 1945.
Qua nhiều truyện ngắn của mình, nhà văn Nam Cao đã thông qua đó để tố cáo trước dư luận tình trạng
thống khổ của nông dân dưới ách thống trị của thực dân, phong kiến. Họchính là những nạn nhân của
bọn cường hào áp bức và tham nhũng. Bạo lực đen tối, sưu cao thuế nặng cùng nhiều hủ tục khác ở
nông thôn đã dồn đẩy họ vào bước đường cùng, thậm chí tước đoạt quyền sống, quyền làm người của
họ. Và có thể nói rằng hình tượng có giá trị tố cáo xã hội sâu sắc là nhân vật Chí Phèo trong truyện ngắn
cùng tên – một nông dân lương thiện bị bần cùng hoá, lưu manh hóa. Chính vì nó đã có ý nghĩa hiện
thực to lớn và giá trị nghệ thuật xuất sắc nên truyện ngắn “Chí Phèo” đã được đánh giá là một kiệt tác
trong nền văn xuôi Việt Nam hiện đại.
Trong phần mở đầu tác phẩm, tác giả đã khắc hoạ thật sinh động và tài tình chân dung có một không hai
của gã Chí Phèo say rượu: Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu
hắn chửi trời. Có hề gì ? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao bởi vì “đời là
tất cả nhưng chẳng là ai”. Chí Phèo rất tức mình, hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại. Nhưng tất cả làng Vũ
Đại ai cũng tự nhủ với mình “Chắc nó trừ mình ra !”. Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Ờ! Thế này thì tức
thật! Tức chết đi được mất! Chính vì thế mà hắn phải chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng
cũng không ai ra điều. Mẹ kiếp! Thế có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết
mẹ nào lại đẻ ra thân hắn cho hắn khổ đến nông nỗi này ? A ha! Và rồi hắn- Chí Phèo cứ thế mà chửi,
hắn cứ chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo! Hắn đã nghiến răng bực bọc và
mà chửi cái đứa đã đẻ ra Chí Phèo. Nhưng mà biết đứa nào đã đẻ ra Chí Phèo? Có mà trời biết! Hắn
không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết.
Đây quả là một nguồn gốc xuất thân đầy bí ẩn. Ấy thế nhưng nhân thân Chí Phèo thì mọi người đều rõ.
Hắn chính là đứa bé bị bỏ rơi từ lúc lọt lòng, trong chiếc lò gạch bỏ hoang giữa đồng không mông quạnh.
Một anh đi thả ống lươn lúc sáng sớm đã mang hắn về làng. Tuổi thơ của hắn dường như rất bơ vơ, hết
đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ. Không thân thích, không tấc đất cắm dùi, hắn lớn lên như thú

hoang, như cỏ dại, chẳng được ai ban cho chút tình thương. Đó là cuộc đời khốn khổ của một kẻ bần
cùng hơn cả dân cùng ở nông thôn ngày trước.
Xây dựng lên một nhân vật Chí Phèo luôn luôn phải chịu đựng mọi nỗi bất hạnh như bao nông dân
nghèo cực khác, nhưng điều bất hạnh lớn nhất của hắn là không được sống bình thường ngay trong
cuộc đời nghèo khổ mà lương thiện của mình. Anh thanh niên có cái tên hiền lành, dễ thương là Chí đã
bị xã hội biết bao cái ác cướp đi cả bộ mặt người cùng tính người, Chí Phèo đã bị biến thành gã lưu
manh hung tợn Chí Phèo nên đã bị dân làng gạt ra khỏi cộng đồng một cách không thương tiếc.
Chí vốn là anh trai cày cục mịch, hiền lành lại chất phác, làm tá điền cho nhà lí Kiến. Chỉ vì cơn ghen
bóng ghen gió của tên cường hào nham hiểm này mà đã đẩy Chí bị bắt đi tù. Bảy, tám năm trong nhà tù
thực dân, khi phải sống chung với tầng lớp cặn bã của xã hội tâm hồn Chí đã bị nhuộm đen. Cái phần


người trong Chí Phèo đã bị thui chột đi. Từ mặt mũi hình hài cho đến tính cách của hắn đã trở nên quái
dị, đáng sợ.
Đại diện cho bọn thống trị trong làng Vũ Đại mà tiêu biểu là bá Kiến – kẻ đã gây ra bi kịch của cuộc đời
Chí Phèo – giờ đây lại dùng thủ đoạn nham hiểm và sức mạnh của đồng tiền để mua chuộc bản tính, sai
khiến, sử dụng Chí Phèo như con dao trong tay đồ tể, gây hoạ cho biết bao người dân lương thiện nghèo
khó khác.
Chí Phèo phản ứng gay gắt, quyết liệt với xã hội bằng thái độ ngang ngược, liều lĩnh. Lúc nào hắn cũng
say, cũng giận dữ, sẵn sàng dùng mảnh chai rạch mặt ăn vạ, kêu làng… Quá trình biến đổi dữ dội trong
tính cách của Chí Phèo như một nhan chứng đã tố cáo sự huỷ hoại ghê gớm của xã hội thối nát đối với
phẩm chất, nhân cách của người lao động.
Có thể nói nhân vật Chí Phèo là hiện thân của nỗi đau khổ tột cùng: sinh ra là người mà không được làm
người. Để quên đi nỗi bất hạnh ấy, Chí Phèo dùng rượu để giải khuây “Những cơn say của hắn tràn cơn
này sang cơn khác, thành một cơn dài, mênh mông, hắn ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy hãy
còn say, đập đầu, rạch mặt, chửi bới, doạ nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say
vô tận”. Chưa bao giờ Chí Phèo tỉnh rượu cả, và có lẽ hắn chưa bao giờ tỉnh táo, để nhớ rằng có hắn ở
đời, hắn say triền miên trong hơi rượu. Có lẽ hắn, Chí Phèo cũng không hề hay biết rằng hắn là con quỷ
dữ của làng Vũ Đại, để tác quái cho bao nhiêu dân làng. Hắn, một Chí Phèo biết đâu đã vô tình phá bao
nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước

mắt của bao nhiêu người dân nghèo khó nhưng lương thiện. Hắn biết đâu vì khi hắn làm tất cả những
việc bất lương đó ấy trong khi hắn say; hắn say thì hắn làm bất cứ cái gì người ta sai hắn làm. Tất cả dân
làng Vũ Đại dường như đều sợ hắn và tránh mặt hắn mỗi lần hắn qua.
Bởi say rượu triền miên nên hầu như Chí Phèo bị tê liệt về ý thức, sống mù tối trong kiếp sống thú vật.
Trong một cơn say như biết bao cơn say khác, vô tình Chí Phèo đã gặp được Thị Nở, một người đàn bà
xấu ma chê quỷ hờn, ngẩn ngơ, nghèo đói, quá lứa lỡ thì và dòng giống có mả hủi. Chút tình thương yêu
mộc mạc của Thị Nở đã khơi bùng lên ngọn lửa lương tri còn leo lét trong tâm thức âm u của Chí Phèo,
thức tỉnh bản chất lương thiện vốn có trong hắn. Đoạn văn miêu tả tâm trạng Chí Phèo sau đêm gặp Thị
Nở rất đặc sắc chứng tỏ Nam Cao xứng đáng là bậc thầy về phân tích tâm lí nhân vật: Khi Chí Phèo mở
mắt thì trời sáng đã lâu. Mặt trời chắc đã lên cao, và nắng bên ngoài chắc là rực rỡ. Dường như Chí
Phèo cứ nghe đâu đó tiếng chim ríu rít bên ngoài đủ biết. Nhưng trong cái lều ẩm thấp vẫn mới chỉ hơi lờ
mờ. Ở đây người ta thấy chiều lúc xế trưa và gặp đêm khi bên ngoài vẫn sáng. Có thể nói ở Chí Phèo
hắn chưa bao giờ nhận thấy thế bởi chưa bao giờ hết say.
Nhưng bây giờ thì hắn tỉnh. Hắn-một Chí Phèo say triền mien trong rượu đã bâng khuâng như tỉnh dậy
sau một cơn say rất dài. Cũng như những người say tỉnh dậy, hắn thấy miệng đắng, lòng mơ hồ buồn.
Người thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc. Hay là đói rượu ? Nghĩ đến rượu, hắn hơi rùng mình. Ruột
gan lại nôn nao lên một tí. Hắn sợ rượu cũng như những người ốm thường sợ cơm. Tiếng chim hót
ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá. Và
có thể thấy những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy… Chao ôi là
buồn!
Những âm thanh quen thuộc ấy vọng đến tai Chí Phèo bỗng trở thành tiếng gọi của sự sống và lay động
sâu xa tâm hồn hắn: Hình như có một thời hắn, anh Chí ngày nào cũng đã ao ước có một gia đình nho
nhỏ. Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Và để ra một ít để nuôi một con lợn nuôi để làm vốn liếng.
Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm… Tỉnh dậy hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc. Buồn thay cho
đời! Có lí nào như thế được? Hắn đã già rồi hay sao? Ngoài bốn mươi tuổi đầu… Dẫu sao, đó không
phải tuổi mà người ta mới bắt đầu sửa soạn. Hắn đã tới cái dốc bên kia của đời. Ở những người như
hắn, chịu đựng biết bao nhiêu là chất độc, đày đoạ cực nhọc, mà chưa bao giờ ốm, một trận ốm có thể
chính là dấu hiệu báo rằng cơ thể của Chí Phèo đã bị hư hỏng nhiều. Nó còn là một cơn mưa gió cuối
thu cho biết trời gió rét, nay mùa đông đã về. Chí Phèo hình như đã trông trước được cái tuổi già của
hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau

Trái tim cõ cằn dưởng như chai đá của Chí Phèo đã dần dần sống dậy. Cái phần người trong hắn, trong
con quỷ của làng Vũ Đại cũng đã hồi sinh. Hắn khao khát được sống cuộc sống bình thường, được làm
hoà với mọi người. Thị Nở sẽ là cây cầu nối giữa hắn với dân làng Vũ Đại. Chí Phèo đã háo hức lắm khi
hắn nghĩ tới một tương lai tốt đẹp.
Nhưng có vẻ một chút tình yêu thương của Thị Nở không đủ mạnh để cứu Chí Phèo. Con đường trở lại
làm người của Chí Phèo ulusc này dường như đã bị một trở lực ghê gớm khác đã ngăn cản. Những định
kiến xã hội ở đây đã được biểu hiện qua sự cấm đoán gay gắt của bà cô Thị Nở không cho phép Chí
Phèo đặt chân lên nhịp cầu hi vọng. Một lần nữa Chí Phèo lại như bị ruồng rẫy, hắt hủi phũ phàng. Từ
đỉnh cao của một sự hi vọng tột cùng, hắn rơi vào vực thẳm tuyệt vọng. Hắn đã ôm mặt khóc rưng rức
trách bản thân, trách người vì như đã cảm nhận sâu sắc số phận bất hạnh và bi kịch không lối thoát của
mình để rồi lại tìm đến rượu.
Thật là đau đớn biết bao nhiêu tiếng kêu tuyệt vọng của nhân vật Chí Phèo khi vác dao đến nhà bá Kiến
để hỏi tội lão, và câu nói “Tao muốn làm người lương thiện! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất
được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa! Biết không! Chỉ có
một cách… biết không!” Láu này đây thì sự căm thù cao độ và không còn lối thoát, Chí Phèo đã giết chết
bá Kiến rồi tự sát. Chí Phèo đã lấy sự hủy diệt thân mình để giải quyết bi kịch của số phận cho chính bản
thân. Có thể coi hành động quyết liệt ấy cho thấy một khi phần người đã sống dậy thì Chí Phèo không
chấp nhận trở lại kiếp thú hoang.