LỄ hội HOA MĂNG của người La Ha

LỄ HỘI HOA MĂNG
Lễ hội hoa măng (Pang a nụn ban) là lễ hội cầu mùa lâu đời, có quy mô
lớn nhất và quan trọng nhất của người La Ha.
Trước đây, cuộc sống của người dân La Ha dựa vào nhiều kinh nghiệm
tìm thuốc chữa bệnh của các thầy lang. Măng vầu đắng và "mạ rế" là hai loại
dược liệu quý mà các thầy lang bản địa ngày xưa dùng để chữa bệnh cho dân.
Do đó, mỗi khi đến mùa hoa măng là người La Ha lại tổ chức lễ hội để cầu cho
mùa màng tươi tốt, cầu sức khỏe, may mắn; đồng thời, cảm tạ thần linh, tri ân
các thầy lang có công...
Lễ hội thường được tổ chức vào trước ngày rằm hàng tháng trong ba
tháng mùa xuân, khi cây măng vầu đắng mọc và cây "mạ rế" trong rừng nở hoa.
Đây cũng là thời điểm công việc nương rẫy chưa nhiều, bà con bản mường có
thể tập trung gặp gỡ, giao lưu văn nghệ.Là sinh hoạt văn hóa cộng đồng lớn nhất
hàng năm của dân tộc La Ha, lễ hội dâng hoa măng thường thu hút rất nhiều
người tham gia (hàng trăm người, trong đó có rất nhiều người thuộc các thành
phần dân tộc khác), và có thể vượt ra phạm vi một xã, một bản.
La Ha là dân tộc ít người, định cư nhiều ở Sơn La, Lai Châu, chủ yếu
sống dựa vào thiên nhiên với nghề canh tác lúa kết hợp với chăn nuôi và đánh
bắt cá. Từ đây, người La Ha đã hình thành nên một tập quán sinh sống, tín
ngưỡng gắn liền với quá trình lao động sản xuất hàng ngày. Người La Ha ở Tây
Bắc vẫn giữ được những dấu tích văn hóa cổ xưa độc đáo với nhiều lễ hội tiêu
biểu. Trong số các nghi lễ nông nghiệp được tổ chức hàng năm, lễ dâng hoa
măng là lễ hội cầu mùa có quy mô lớn nhất và quan trọng nhất của người La Ha.
Để lễ hội được diễn ra tưng bừng, vui tươi và đúng ý nguyện của mọi
người, thầy cúng và người dân bản phải chuẩn bị chu đáo từ nhiều ngày
trước.Theo quan niệm của người La Ha, lễ hội phải được tổ chức tại nhà thầy
lang. Thầy lang là người chủ trì và chuẩn bị thủ tục, lễ vật cần thiết cho lễ cúng.
Vào dịp này, người dân trong bản là những con nuôi được thầy chữa khỏi bệnh
cũng tề tựu về, mang nhiều lễ vật đóng góp cho buổi lễ.
1

Cũng giống như nhiều lễ hội của các dân tộc khác, lễ hội hoa măng là lễ
hội cầu mùa gồm có hai phần: phần lễ diễn ra trang nghiêm; phần hội tưng bừng,
vui vẻ.
Phần lễ: bày tỏ lòng thành trước các đấng thần linh, cầu mong thần linh
phù hộ cho mùa vụ tốt tươi, người người no ấm, hạnh phúc. Trong phần lễ,
người La Ha rất coi trọng các nghi thức cúng lễ với cõi âm.

Thày lang làm lễ cúng thần linh
(nguồn: Internet)
Lễ vật cúng thần gồm có các loại cây, củ, quả, măng tươi, hoa rừng và các
dụng cụ cần thiết khác (16 que tre có tua dài dùng để cầu mưa, đôi chim gỗ, con
ngựa gỗ...), nhưng nhất thiết không được thiếu cây móc, chuối rừng , măng
đắng, hoa mạ rế, gạo, trứng gà sống... Ngoài những lễ vật trên, thầy cúng còn
phải chuẩn bị một mâm cơm cúng tổ tiên được chế biến từ những sản vật của địa
phương như rượu, xôi, gà, cá và các loại rau.

2


Lễ vật trong mâm cúng chính tại nhà thầy lang
(nguồn: Internet)
Sau khi chọn được giờ tốt để lập đàn cầu mùa, thầy cúng bắt đầu các nghi
lễ theo trình tự quy định. Bắt đầu vào cúng mời các thần, người phụ lễ thổi písên (sáo cúng) để hòa với lời hát cúng, cho lời cầu cúng mau đến với các vị thần
che chở cho người La Ha.
Đầu tiên là lễ cúng tổ tiên,ông bà, bố mẹ của gia chủ để báo cáo về mục
đích của lễ hội và mời tổ tiên về dự lễ, phù hộ cho gia chủ, dân bản.
Tiếp đến là lễ cúng gọi hồn nhằm mục đích tạo thêm sức mạnh cho linh
hồn gia chủ, tránh khỏi bị làm hại bởi ma ác có thể ao đến quấy nhiễu suốt thời
gian diễn ra lễ hội.

Sau lễ gọi hồn là lễ cúng ma. Người La Ha gọi ma là “giả”, có 4 loại: “giả
pan” (ma coi bản), “giả ha” (ma đói lang thang), “giả khung” (ma rừng) và “giả
nhộc” (ma phun lửa từ trên trời xuống). Họ quan niệm các giả vừa mang lại
những điều tốt lành cho dân chúng nhưng cũng vừa gieo rắc tai ương như dịch
bệnh, thiên tai và sự bất hòa. Bởi vậy, thầy cúng phải chuẩn bị đầy đủ lễ vật để
3


cống nộp gồm đồ ăn, thức uống, tiền bạc cũng với một số bùa trừ tà như lửa,
dao, nanh thú... sau đó thầy cúng tiến hành các nghi lễ để các giả hài lòng,
không gây hại cho dân bản.
Sau khi thực hiện các nghi thức ngăn chặn tà ma và củng cổ sức mạnh,
thầy cúng cho phép các thành viên khác trong gia đình dựng và trang trí cây
thần. Trong khi mọi người múa “tăng bu”, thầy cúng vẫn tiếp tục thực hiện các
nghi lễ để tăng cường sức mạnh và trấn áp các thế lực hắc ám (nuốt lửa, rửa mặt
bằng nước ớt...). Sau đó, thầy cũng bắt đầu chẩn đoán và chữa bệnh cho những
người bị đau ốm bằng cách cầu khẩn sự che chở của thần linh, ban rượu phép
tẩm bổ và sử dụng bùa chú.
Nét độc đáo ở lễ hội hoa măng mà các lễ hội khác không có là nghi thức
cầu sức khỏe cho người khuyết tật, chữa cho họ có thể khỏi bệnh, thể hiện khát
vọng và mong muốn hết sức nhân văn của dân tộc La Ha.
Phần hội
Khi màn độc diễn của thầy lang kết thúc, dân bản vào ngay màn múa
"tăng bu", một điệu múa độc đáo của người La Ha, rộn ràng mạnh mẽ. Tiếng
tăng bu (ống tre) nện xuống giống như tiếng sấm đầu mùa, do đó, múa tăng bu
hàm ý cầu cho mưa thuận gió hòa.

Múa tăng bu
(nguồn: Internet)
4

Sau khi chữa bệnh cho dân bản, thầy cúng ra hiệu cho mọi người diễn trò
gieo trồng, cày bừa nhằm mô phỏng lại một cách sinh động cuộc sống lao động,
sản xuất vui tươi và tinh thần dũng cảm, ngoan cường của người dân La Ha
(múa cày bừa, cầu mưa, múa khăn, múa trống, múa kiếm...). Những người tham
gia trò chủ yếu là đàn ông.

Múa mô phỏng công việc sản xuất
(nguồn: Internet)
Tại lễ hội hoa măng, rất nhiều trò diễn dân gian được tổ chức nhằm tái
hiện lại đời sống lao động sản xuất và cuộc sống thường nhật thú vị của người
dân bản. Một trong những trò diễn thu hút sự chú ý là múa “A sừng lừng” - một
điệu múa độc đáo, xuất phát từ thực tiễn: cuộc sống quá nghèo thuở xưa, nạn
hữu sinh vô dưỡng rất phổ biến, người La Ha nghĩ ra phải thờ "dương vật" để hy
vọng người La Ha con đàn cháu đống, mẹ tròn con vuông; tượng trưng cho sự
hòa hợp âm dương, vạn vật sinh sôi nảy nở, thể hiện khát vọng về một cuộc
sống đầm ấm, hạnh phúc.

5


Múa “A sừng lừng”
(nguồn: Internet)
Sau khi hoàn thành các nghi lễ, rượu cần được bày ra dưới gốc cây thần,
mọi người cùng nhau uống rượu, trò chuyện. Cuộc vui kéo dài thâu đêm suốt
sáng trong không khí vui nhộn.
Lễ hội hoa măng thể hiện được những nét phong tục, văn hóa, tín ngưỡng
độc đáo, đậm đà bản sắc của người La Ha; không chỉ có ý nghĩa quan trọng
trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa cổ truyền độc đáo của mà

còn có ý nghĩa quan trọng về mặt tâm linh, thể hiện đạo lí “uống nước nhớ
nguồn”, thắt chặt tình đoàn kết gắn bó cộng đồng của người La Ha nói riêng và
các dân tộc Việt Nam nói chung. Lễ hội là di sản văn hoá phi vật thể cần được
nghiên cứu, lưu giữ và giới thiệu trong cộng đồng dân tộc Việt Nam.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bùi Quốc Khánh, Một số phong tục truyền thống của người La Ha ơ
Than Uyên, tư liệu lưu tại Sở VHTT Lào Cai
2. ĐặngVănLung,NguyễnSôngThao,HoàngVănTrụ

(1997),Phongtụctập

quáncác dântộc ViệtNam, NXB Vănhóadântộc, Hà Nội.
3. HoàngLương
(2002),LễhộitruyềnthốngcủacácdântộcthiểusốmiềnBắcViệtNam,
6

NXB


Vănhóadântộc, Hà Nội.
4. LêNgọcThắng,LâmBáNam

(1990),BảnsắcvănhóacácdântộcViệtNam,

NXB Vănhóadântộc, Hà Nội.
5. NgôVănLệ,NguyễnVănTiệp,NguyễnVănDiệu

(1998),Vănhóacácdân

tộcthiểusốơViệtNam, NXB Giáodục,Hà Nội.

6. Phạm Thị Thu (2005), Múa phồn thực của người La Ha, Tạp chí Dân tộc
và thời đại (74), tr. 5.
7. Trần Bình (2000), Tập quán hoạt động kinh tế của một số dân tộc ơ Tây
Bắc Việt Nam, NXB Văn hoá dân tộc, Hà Nội.
8. ViệnDântộchọc (1978),CácdântộcítngườiơViệtNam,NXBKhoahọcxã hội,
Hà Nội.
9. Vũ Minh Chi (2004), Nhân hocc̣ văn hóa – Con người vớ i thiên nhiên, xa
hội và thế giới siêu nhiên, NXB Chính tri ̣quốc gia, Hà Nội.
10.Vũ Tú Quyên (2006), Lễ hội măng hoa của người La Ha, Tạp chí Dân tộc
học (2), tr. 67-70. 63.
11.Vũ Tú Quyên (2010), Lễ hội cổ truyền của ngườ i La Ha – thay đổi văn
hóa tộcc̣ người, Hội thảo khoa học quốc tế Bảo tồn và phát huy lễ hội cổ
truyền trong đời sống xa hội đương đại, trường hợp Hội Gióng, Hà Nội.

7