DSpace at VNU: Về thành phần hóa học tinh dầu thông ba lá Pinus khasya Royle) vùng Lâm Đồng, Việt Nam

T Ạ P CHÍ KHOA HỌC -

3-1987

V ề th à n h p h ầ n h ó a h ọ c tinh d ầ u
th ô n g b a l á (P in u s k h a s y a R o y le )
v ù n g Lâm Đ ồ n g , V iệt N am .
P h a n T ỗ n g Sơn, N guyễ n V ă n Đ ậ u
Họ t h ò n g (Ptnaccae) là m ộ t h ọ l ớ n m ọ c t ự n h iê n và đuọrt ir ổ n g ph ồ b iẽ n IV
n h i e u nơ* t r ẽ n thẽ g;6i. T r o n g số c á c sàn p h ầ m thu đ ư ợ c t ừ cấ y thông, tinh d à u
t h ố u ^ (Oil o f T u r p e n t i n e ) - p h i n c h ư n g c ẵ t s a n # khi ta c h i r n ^ cốt lôi c u ò n h oi
m r ớ e tnủ n h ự a ỉ b ô n g ( T u r p e n t i n e ) —đ ư ợ c s ử d ự n g t r o n g n b i ẻ u lĩn h Tực k ĩ t h u ậ t
cũ n u ìiiiư c h o e á c m ục tièu y du-ợe học. Việc s ử d ự ng n à y i ờ ỵ th u ộ c vàu thằnh p h ầ n
c ủ a tinh d â u Tả t h à n h p h ã n n à y p h à n b iệ t n h í u lùy ih eo XLẩỉ x ử của loai t h ô n g
t ư ơ n g ứ ng [IJ. ChẲi»í4 h ạ n ti nh d â u t h ô n g P i n u s pa lusl ris MillỂt ỏ Hắc Mỹ cliứa
6 4 % a - p i n e n . 3 2 % p — p i n c n vỉi các t h à n h p h ẳ n khác , tr o n g khi ti uh d â u P i n u ỉ
s il vttlr is L Oaa L u 'u Ắỏ 'ó tì8 % a - p i n e n , 19% d —A 3—c a r e n ; ti nh d ầ u Pinus silvestrlsL. của B ứ c c h ứ a tời 3 0 % A 3 — c a r e n , 39%a-pim>n, l 7 % p - p i n e n . va t i n h d à u
P in u s l o n y i f olia Hoxb. củ a Ấb đ ộ có h à m l ư ợ n g c a o chẩt s e s q u i t c r p e n lo n flif o len (2(1%) và h à m iirự ng n a e n o t e r p e n t ư ơ n g đối t h ấ p (25% a - p in e n , 10%p-piuen).
T r o n g kỉii phu biẽ u p i o e n h o ặ c A3- c a r e n xuất hiện r ó ! h à m l ư ợ n g cao. thi cìin^
cỏ tinh dfui chira c hủ YÔU l i m o u e n ( P i n u s serolina Sud\Y.) hoặc n-licph.!: (Ptnus
sabiniana).
S a ĩ c la cỏ đ i ể u iện t h i ê n n h i ê n thích h ợ p c ho n h i ê u loài t h ò n g plỉát t r i ề n
|2|. IvkA iiìỏng P in u s k h u s y a H a y l e m ọ c ò m ộ t s6 tĩnh m i ề n n úi lỉấc bộ vồ T r n » g
bộ n h ư Lat e h ả n . C ề o L»ftag, L ạ o g srrn, Q u í n g n i n h , v* ờ v ù n g r ừ n g Đù lat Ị Ị. IV. t
IJU& khảo sát s ơ hộ b ằ n g sắc k ý khí m ộ t sõ i n ỉ u l i n h d ầ u th ô n g L ả m Đuiiịi cho
t h í y *tr cỏ m ặt c ù a a - p i n e n Tà c a m p h e n [3Ị. Do cỏ n h i r t y b ạ n chế V? m ặ t p h i r o n g
ph áp , th à n h p h â r lính d à u c á c loài t h õ n g c ù a ta, t r o n g đ ỏ có tinh d í u P i n u s
k h a s y a Koyle, c o n c h ư a (Iirợc kbảo sát đ â y đ u. Tro ii'i bài n à y c h ú n g tỏ, llìònií
b«v> ké! quả khả o sát t h a n h p h ầ n ti nh d ầ u thỏn?' Pirtus k has ụ a lí.ívk ' m ọ e ờ
vunj> Lá Ui dòn«Ị. I i n n (1 iu đ ư ự c th u b ầ n g fI e íI c h ư n g cát iỏi viión hơi Iiươc m ủ
n h ự a lĩhich mới t ừ loài t h ô n g v ừ a nối và đ à n h r iê n g ,;ho k h ẫ o số: này, hiệu su.it

(lạt 18% so v ớ i t ư ợ n g inủ nfaựft.
! r ong việc p h ẳ n lich cấc t h à n h p h a n oủa tinỉs d ă u c h ú n g tôi (lă a ừ dựiig
p h ư o n g p h á p kế t h ợ p SÁC kí khi — p h ố khối l ư ợ n # ( T e c h n i q u e * of C o m b i n e d Gas
C h r o m a t o g r a p h y / M a s s S p e c t r o m e t r y ) . Đề p h à n t á c h r á c t h à n h p hần, c h ú n g tồi
đ ẵ » ư d ụ n g m ộ t ỉ b i ế t bị s ắ c kí k h í c ó c ộ t m a o q u à n t h ủ v t i n h d à i 25i ĩ i , đíiỢC tẫiii


CẤC p h ò k h ố i l ư ự n g v ứ i p h ồ c ù a c ố c c h á t ( l ẳ n t r o n j j t à i l i ộ u [ 4, 0 ] , t h ổ n g q u a v i ê e

Xìr
c ’l i
the
kbĩ

lí n h ờ m á y tính đ iệ n tử. Bảng l
từ.ig t h à n h p h S n Cchì ghi n h ữ n g
ìhành phan đ ư ợ c lắp xếp theo
d ư ớ i c ả c đ i í u kiện ghi đo đ ư ợ c
B"ing 1 :

S6
t h ử tu•

c h o t h ấ y h à m l ư ự n g p h ầ n t r ă m (trị số FID)
t h à n h p h n n TỚi h à m l i r ợ n g k h ò n g q u á nhỏ) ;
t h ứ t ự thờ i g i a n l ư u tâng d ằ n t r o n g s ắ c ki
nêu ở p h à n thự c nghiệm.

T h à n h p h à n h ổ a học t i n h d ầ u
t h ò n g ha lá (Piaus k h a s g a R o y e ) L ấ m đ ồ n g

T h ờ i gian l ư u t r u n g
s ẳ c kỉ k h i ( p h ú t ) 1

H ợ p chát

1

T r i c y c l e n (1)

2

a — P i n e n (2)

H à m l ư ợ n g (% )

2 p h ứ t 53 giâv
2 » 58 »

0,2
62,6

»
»

01

»

2.0

21

»

4

3 — P i n e n (4)

3
3

5

M y r c e n (5)

3

»

32

»

4,1
2,2

6

4

»

03

»

2,2

7

L i m o n e n hoậc
D i p e n t e n (fi)
p - P h e l l a n d r e n (7)

í

»

27

»

26,4

8

T e r p i n o l e n (8)

5

»

32

y

S e s q u il e r p c n C15H 24
p — C a r y o p h y l l c n (9)

15 ®

39

»

0,03

16 »

09

»

0,02

C am p h e n (3)

10

1

0.2

1) Vè đ i ỉ u k i ệ n c h ạ y sắc kl k h i : x e m p h ầ n t h ự c n g h i ệ m .

N h ư v ậy ti nh đ à u t h ù n g Pi nus k h i s y a Hoyle L ù m đ ò n g c h ú * c h ù yếu c á c
m o n o í c r p t ‘ 11 ( ' 5 các ỉiỵ I r o c a i b o n n à y x em th ò m [6] và t h à n h p h â n c ỏ a nó p b à n
b i ệ t với th à n h pliãn t ì h đàu t h ò n g Pinus khasyci c ủ a m ộ t sỗ m i ề n k h à c ( t h e o


tầi liệu 11] tiiib d a u Pinus k h a s y a c ủ a Miến đ ụ n c h ứ a 70,6 % a —p i n e n , \ \ J % Ị > —
pinen . TIs^oài ra c ò n c h ứ a l o n g i f o l s e » ) . ĐiẾu đ ả n g c h ủ ỷ là ng oà i ot—p i n e n (2) là
t h à n h p h a u c h in h , t i n h d à u P in u s k h a s ụ a L ả m đ ò n # c h ứ a m ộ t h ầ m l ư ợ n g k h ổ
ca o [ỉ —p h c l l a n d r c n (7). P h ò khỏ i h r ợ n g c ủ a t h à n h p h ầ n n a y cỏ n h ữ n g d i n h đ ặ c
t r ư n g s a u (trị sfị f;hi t r o n g d á a n g o ặ c đ ơ n lù ciỉờnịỉ (lộ ti nh t h e o % s o v á i đ í n h
ca s ỏ ):
in/z =r=
136 (17,5) M+-; 121 ( í ) ; 107 (2); 105 ( 1 ) ; 95 (1); 94 (13.5); 93 ( 1 0 0 );
9 2 ( 7 ) ; 91 ( 2 3 , 5 ) ; 81 ( l i ;

s o (10);

79 ( 1 5 ) ; / 8 ( 5 ) ;

77 ( 27 ) :

69 ( 5 ) ;

67 ( 2 ) ; 65 (5); 55 ( 1 , 5 ) ; 53 ( 3 ,5 ) ; 51 ( 2 ,5 ) ; 43 ( 5 ); 41 (10).
1)0 ịi — p b e l l a n d r e n c ổ m ộ t

nhỏm

izopropyl n ằm

ở v ị t r í a l l y l đ ổ i YỞi m ộ t

nt)i dỏi, việc h ì n h t h à n h đ ỉ n h cơ s b ỏ’ m / z = 93 cỏ th è đ ư ợ c giải th ích b ở i m ộ t
r a chế p h ầ n cắt ally 1:

lo n m ả n h này, d o có m ộ t lỉèn kết a ll y lie d c đ ứ t , lại có thề t h ô o g q t a mộ
p h â n c á t v à d ỏ n g v ò n g lại CỈÊ c h o m ộ t m ả n h có rn/z = 79.

.ự

Do có n h ử n ịí né! t ư ơ n g t ự ĩ ề cẵ u trú c g ỉ ữ a p - p h e l l a n d r e n (7) Và p—thiTje!1 (10)
phồ khỏi lư ợ n * c ủ a h&i chíít Đày r ấ t g i ổ n g n h a u , k h i ế n c h o việc n h ậ n d ạ n g p —
p h e ỉ l a n d r o n trong t ì n h d ầ n t h ò n g Pi nus k h a s y a L â m d ồ n g qua ph?) k h ỏ i lượDịí
g ậ p m ộ t sế khỏ k h ă n Ìihỉít đ ị n h . T u v nhiỀn n h ờ x ử ỉý b ằ n g m à y tỉnh (lỉộn lử n è n
đ à c ố t h è đ á n h g ỉ á l ấ t c ả c á c c h i t i ế t cỉ r n p h ồ , v à v i v ậ v đ à c h o p h é p n h ậ n d ụ n g

p —p h e l !a m ì r e a IrouỊị li nh d ằ u k h ảo t á i , n h ư đfi t r i . ì h b j y h t r ẽ n .
Đe kh ẳ n g địrjh t h ỏ m , p —p h c lla iid r i' n dà đirợ c t á c h r â d ư ớ i dv
t i n h khiết
b ẵ n g cách c h ư n g i'fit p h à n đoại) tin h d ầ u Pimis k h a s y a Royle, s a u 'ló d ư ợ c làru
s ạch bằn g $ắc ki đ/iy t rè n cột n h ồ ỉ với t h a n hoạt tinh. Trị sổ chiết suẩ t, ph> h ồ n g
ngoại, ph^

lử ngoại

của nó phù

h ợ p Tỏi

trị s 6 c h i ế t

suăt, phô

hong

ngoại và

ph ô t V ngoại của p— p h c l l a n d r e n J ẵ c ộ n g b ổ t r o n f (Ai liộu [7]. C h ú n g tồi c ũ n g đ ă
nhậỉằ (lược (X—ỊÚnen tinh khiết t h ô n g q u a viêc c h ư n g cấl p h â n đ o ạ n ti nh dỉìu.
Các h ằ u g s ổ Tật lÝ và p h ô liftug n g o ạ i c ủ a IIÓ p h ù h ạ p v ờ i cảc h ã n g s ổ và p h ò

h ồ n g ngoại của a ~ p i n e n đà c ô n g b6 tr o n g tủi liệu [7]
P H Ầ N T H Ị c NGHIỆM
C h ư n g cat m ủ n h ự a t h ố n g

3ô0g mủ n h ự a thÔPg ba lú (Pi ũus k h a s y a R o y l e ) L â m đ ồ n g ( d ù n g loại m ớ i
ch ích từ cây ra) đ ư ạ ' cbtrng cál lôi cuố n hư i n ư ớ c c h o đ ế n khi p h à n Iiước c h ư n g
r á t sang trỏr nén tro n # suỗt ( k h o ả n g t r ê n h a i giò). S au khi tách r iê n g lav p h à n
d ầ u , ph ân nước đ ư ợ c bão hòa bSng m u ố i ăn, r ồ i c h i ế t với etc dfiu hỏa (độ sôi :


a t —60°C). T a (ĩồ c h u n g p h ầ n d ằ u Tào vởi dịch etc dàu h ỏa nảy, l à m k h a n b ằ r g
s u ấ t đ ạ t 18% so Tời l ư ợ n g m ù n h ự a .
T i n h d à u n à y cố :

n 20 -

1,4660; đ ’ ° = 0,8530, ot*Ị = + 28.60 (ch iều d à i 6ng đo = 1 (im)

Bi?ii k i ệ n p h ă n tich
Cảo p h à n tlch n h í t k í t li ợp s ắ r ki khi —P h ô k h 6 i l ư ợ n g đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t r ê n
n ,ày V G - m i c r o m a s s 7 0 7 0 F ; Th iế t bị 3ắc kí kỉxí có cộ! m a o quản SIL 19 C P có
đ ộ "(l:'ũ 2,jm. đ ư ờ n g k í n h trona 0 , 2 2 m m ; p h ố kh 6i lưọ-ng tfhi ờ 70eV. Đ i ề u k iệ n
í h ạ y sầc ki k h ỉ : tỗc đ ộ khí m a n g ( n i ! ơ ) : l , 5 m ) / p h ú t ; c h ạ y c h ư ơ n g t r ì n h n h iệ t độ:
ô 7 0 „ c ( I ph ủ t), 70°C—'27o*C (4*C/phút).
C h ư n / cắt tin h dầu t h ô n g P i n u s k hasIIa Roijle L â m đ ò n g
50 <4 t i n h d â u P i n u i k h a s y a l ì o y l e đ ư ự c c h ư n g cẵt t r ẽ n cột V ig reux d à i 20cm
v ở i tốc đ ộ 8 giày/giọ t. Kẽt quà thu đ ư ợ e g hi ờ bân g 2.
B.’ ng 2- Kết q t ù c h ư r í í cấ t p h ù n đ o ạ n tinh đ au P i n u s k h a s y a
SB
ị 'Ltr ill

Nhiệt đ ộ ( V ) p (•<’!•)

Lưựng 1
clKil ( 7j ị
1.80

45,5/20

" T
‘)

22,50

40,5 — 52.. 20

Ghi chú

rr2
1)
1,4655

a — Piners ti nh ^rhlết

1.4CG2

95 %
a — p nen ti nh khiết
(.)X<;■;(d?®= 0 ,8 5 8 0 ; a o + 39,1

i

<>
.5

37 _ if)/;-’,

7.40

1,4700

4

08.5 - 7 Í /Ỉ

MO
10,20

1.4800

( ận

(1 = l d m )
(ị — p L'llandren ti n h
khiết ù0%
ì !(.;) ỉ. »p pliức lạp

T i n h chẽ ậ ~ phcllanrlrcn n h ở pIiirơnỊi Ị !i>ĩp sấc k ỷ dỉÌỊ]
2
0tf p h á n đ o ạ n 3 đ i r ự r lồm »ach Lh'tnii s ẳ c kí (lay tri n c t nhồi v i :>,0g than
h o ạ t d ã (J<r ,)C íà m V(>i 2% ci nq rlị h Zn -:.J ; (iung m ỏ i < . I V lá b e n z y l c lo r u a , ta
I h u đ i r ợ c p - p h e l l a ; ; đ r e n c ó : 1 \2J

= 1.1780.

i> i 5 h ò n g n 3 0 ni TỀ p h ò t ử p g o y i

: ii0fị v ò i p h ô o m i cl> , t n t 1 í *hi ỏf t á i l i ẹ u [ / ].

cám y n đ ù n g I ' l l ' T:>~ '
ì ù ỵ . f l i’ f i n v i ệ n đặc s à n
rir.'i '> Lâ n iụ;h:ệp. tro ựf k h u ô n k ‘w ki' hoạch ,ự;ĩ lác khoa hoc đa cung c5p
m h t mù n h ự a ị'.Ca: Ị r \ ỉ n s kitatụti
ì.ùm ỉ 'ôny ú ỉ’ n'l'.’i n ứìi.

(''ICÌÚC

già

c h á n

I h ồ n 1'

í Ai :.ii.;r 'ỉ HAM KHẢO
1. H. < ỉ i : đ e : n e i s i e r / F r H o f f m - i n n . Die u ' . h e r i s c h e n ố l e , t ậ p 1. t r. 3 9 - 2 2 3 , A k a .

cle m ie—Verliig l i i ' n m ,
40


2. Võ Vàn Chi, Vù Văn C h u y ê n , Púttn N g u v è n Hỏng, T r à n Hợp, Lì Khả K í
▼à Đ ) T I* L ợ i . r á y c ỏ t h ư ờ n g t h a y b VJộ 1 \ Ta ì. ! r p Vì. tr. 1C., N x b K h o a h o e Nầ

Kỹ th u ậ t Mà nội, 1976
3. N g u y ' n Mai I j è n , H u y n h H ữ u Xgọf. T ạ p chi li a hoc. T 23, \ ° 3, h 7 - 1 0 ,
i9S6.
i. E. s e . ì h ìí* ' I, F . \ Y . \ Í •. L i i f e n v , s . A b r a h a m s - o n , R e g i s t r y o f M a s s S p e c *

t r a i Dattì, J h ỉ W il e y Son, I n c ; N e w Y o n ;, L o n d o n S i d n e y , T o r o n t o ( 1 9 7 ‘1)
5. Alan F. I h o m a s el B. W i l i h a l m , Heiv. C h im . A c t a 47, 175 (19(34)
tĩ. E. < j i !d e m e i s te r/F r H o f f m a n n . Die a ‘he isclien Õ k \ t ạ p 3a, A k a d e m i e —
Y er lag Berlin, 19*30.
7. M. l l o r a k , O.MoM, J . P i i v a , F. S o n n . Die T e r p c n e n , Sa n m l u i t g d e r S p e k t r e s en u id j»hy»ikftlischcn K o n s l a n ’en, T c ii II, M 5 \ , A k a J e rn ie —Y e r l u a g Berlin, 1963

<I>an T o u r UJOH, H r y c ii Han H a y

o

XHMHMECKHX COCTABAX T E P riE H T H H H O rO

M A C / 1A

ĨXEPEBA P i i u s K 'la s y a Hoyle B n P O B H H U H H / I A M / Ị O H r , B b E T H A M A
TcpneHTHHHoe

Macao

aepeBa

Pinus

khasya

R ovle,

KOTOpoe

pc ỉ CTẽ T

B

I I p O B i l H U i H J l a M Ỉ I OHr , Ỗbỉ . lO f í Ha . l ỉ ỉ 3 0 a a H 0 MCTO A OM KO MỐ i IH11 p o B a H H 0 i’i TeXHHKH
r a 3 — x p o M a T o r p a ộ i i i i — M a c c a c n e K T p a . r .18 B Hhi Mỉỉ Ko Mu o He HTa M11 3 T o r o Ma c ca

fl 9.1 HK)TCH a — nHHcH (62,6%) H ịì — Ộe/I ;i a HApeH ('20,4%)

P h a n T o n g Son, N g u y e n Van Đau
ON A CHEMICAL CO NSTITU TIO N O F T H E E S S E N T IA L OIL
OF p i n u s k h a s y a roijle IX PR O V IN 'E LAM DONG. V I E T NAM
The e s s e n l U n oil o f P i n u s k h a s y a H o y le w h i c h g r o w * in Lam (long, Viet­
n a m w a s e x a m i n e d by m e a n s of (he t e c h n i q u e s of (Combined gas C h r o m a t o g r a ­
p h y - M a s s S p e c t r o m e t r y (GC — MS) T h e m a i n c o n s t i t u e n t s o f t h e oil a r e a —
p i n e n e (62,6%) a n d p —p h e l l t n d r c n e ( 26,4 % ).
Bộ mAn H ó a hfru CƯ
T r ư ờ n g Đại hục T ồ n g h ợ p Hả liội
N h ậ n bài ng ày 15-4-1987

41