DSpace at VNU: Sáng tạo và tiếp nhận văn học từ những tiền đề tín hiệu và hệ thống của ngôn ngữ

S á n g t ạo và tiếp n hận vă n học
Từ

NHỮNG
HỆ

TIỀN

THỐNG

B Ề T ÍN H I Ệ U

CỦA

VÀ

NGỞN N G Ữ
NGUYỄN LAI

D 5i vởi nghiẻo cứ u văn học. cái khỏ Irưó-C liên là p h ỉi làm aầDg tỏ các căp
độ nghĩ.i íron g thế II gi&i gắn với lịuà trln b Jjh.-'m licli tấc p h im nhưng không
đưọ-c h 11 in.u đ i m il líiều cìimM anvỉ ần dẵu lì OUtỉ lin h cụ tbè của thễ ','iỏi ngôn
Uiẻu này trực tiép lièn quan liến iihirn# _V. II s ilượo ca i nh ư lù lể bảo nghía
c ủ a l ấ c <>hkm. B ò n g t b ở i n ó c ỏ n l i ẻ n q u a n r ỉ đ e n n h ữ n g q u y m ổ v à b ệ th ỗ n g

tồ chứ c ík'n kõl eảc té bào ng.ùa dã Iiéu. Nliữitg mỏi liên bệ Dáy diễn ra (heo
ahirntf quy luật của bản thản ngôn h(ịữ vả. hơn Ihỗ, còn tbeo những quy luật
S&D xa nhát cũa Un hiệu liọ c ('ro n fỊ V nghĩa tlíly đii nhát củ a tử này). Như v ịy .
đ iỉu đậc bỉột cà n lư u ý â đày ■’ rt Is lả : r lìin h lo ại <[ '7 luật thử bai — vố n n ả .II
trong ehú;u sôu tạo ra cơ ehé njịòa ngữ — iại cò « raH lự c » HỂp tuc chi phối ngổn
ngữ một cảoii á;\n rộng, nhát là khi ngôn ngữ hỏa Ibân vào |Uỹ đạo của sự aáng

tạo v í n học.
Cấch đặt v í a đ ỉ tròn ít nbấl cQntf ẹiúp ta h l'u rỗ thêm, y ! »ao nhè ngrtn ngữ
bọc F.de S au vm re. la u khi <ảc đ ịn h Un hiộii lá điềm đòng tâm cỏ» n h líu khoa
học. ỏng cỏn ntafln mạnh tiế p ; a Sớ d ĩ U n đ ìu ti*n chúng lỗ i í n đ ịnh cho ngôn
Đgữ học mội Tị trí quan Irọ n g giữ a rá c khoa học l i vỉ chúng tôi đa gấn liẽn nó
VỚI khoa (In liif u h ọ c* ( i ) .
N é u s u ã l p h i ! ' ừ đ in h m ơíỉĩa q u e n th u ộ c vố n được: ch A p n h â n a n g ố n ĩìỊ Ịữ
là m ộ t l i '
t l .1 h it?I I » »hi t i n h i / u \:i l i t th ú n g h đ ;\y IrtrỚG h é t p h ẵ i h iề ỉi là
h a i m ặ t D.ỜOịỉ “ lí* 1 khỏH K tỉ ỉ í I c h t u i r ú n c ơ c h • n ự ô n n g ử . C h ủ n g n ằ m tr o n g
c h iề u sA u v ã q u y đ ị n h p ỉ.iìrn • iiấ t nftii,; íỉọ n g :^ i d a i!ổi v f t i h o ạ t đ ộ n g c ủ a n g ô n

ngír. T h t o Khúng í ‘Vi-, đô fùn jĩ lả i "
lạ • ÌV" Irtây » nhẩt th o i : ì*ôh M iiứ - •!.«>• Y > ' fc::i iu:*u tĩ.ưýi* coi như là một Ihự c
ủộug. Di ì í i ẻ 1!. nhiV :ijỊliỀ n d r i
d;> nil- III
t y c n y h ĩi !ố ! V 'Vi sAng lạọ v;V !.'<■. V.I lử .đ ò . da m uỏn du kh ổ n g , dếy

« riêng
thề
«'!
củng l&

c o n ( l ư ờ . I m à < :|iủ ỉ'jỊ ta kiiỏítfc i 3, fcíh« •;f4 q u a n 'à m k l i i r a a r in t h ự c s ự * g iẵ i m S »

qeé irií- . s é rg ỉạ o *í'1n l'ỌC.
T r ư *1' h é l , c h ú n g '» c a n !!•'• t ạ i B ifrn ji

plỉải đ.

sâ u X.I n h á t c ủ a m ộ t v à i x u ă t

lỊii.in irọng,

í) p.-io s. ISS'IU*. u á.i Irinii

Hỉíít’ fine í*JTiTit«. M\li KHXIIi 197J, Ir.-II
7

’11 nAng TÓ lận ch


T in h đôu liAn mang ý nghĩa Ihực rh ỉíl nliẫl của tin hiộu học itõi VÓI ngồn;
Di>ữ phải oõi IA lin b xfi hội gán v ớ i y iu rầu giao liẽp . nịn h hướng nlin h h iộ n th ụ c c ủ a II . khrtng lh ? k h A n g b at di'iu bẳn-,* sư ;n õ i g i a i c ủ a n h ữ n g

ểAii hiệu vộl u — tám li. I);íu biéu u Ị I li. vẽ i n ị l Ifaftng lin hoc. la đ iêu ki>;n Irưởc
lié u cho người liẽ p nhận cỏ III? câm hiét. Nhưng mặt kl)à . néu dflu hiệu Irên
không gắn vởi yếu lỏ làm li thi Hull u ờ c lộ mang ý ligbĩa
h ộ i — vtíii là tiền
dề lạo ra lin h nâng độn v i mặt nrti 'iu » 8 — khrtng Ihr X .11. r ’ộn. N htr Nậy, rõ
r*ng jé u [f) tâm lí là đn-u kỉẽn lá rníit trải lạo n ín Ihữ YÕđt ì. I hu ti,. liịệu ; hay
n ó i khác, chinh nó q u y định lln li hãn thê cún tin hiệu. 1Ii< II liiổu đáo nãy, chúrỉìi la càng CÁ fit sỏ !.'• !i g;:i' ro hơn. v ls a o k lii x;i>- ' !mh phàm H iđt của
ti I h iệ u , Sau-ssu re t il I ú c jjiin u : . >1Õ1I(Í nh á t v í n i i r - l ỉu ỉ. iị- u i.'
Y ẵu lỗ tâm h t h ii ộ c VI' h ụ i

»à IÔ!I

rạ o r a tic m r.in g cvr Ị. . K t i . o ií.

t i II h i ệ u v ừ a n ê u t r ê n c o v n i i r ò V u c i i i i g q u a n I r ọ u y ủ ' :
I r n n g u n f ị t ạ o v ả i i .‘|Ọ • I lu >1»g q u : i «i •; - *i í n g ữ .

h r|2 ),
n ộ i 'iu a g

VÕI ự u a I r ỉ ỉ i ! . I.IO n g h ĩ a

r i II lí v ừ . i I liô ii ịỉ n K 'if v ừ : .‘ 1IIỎU I b u ã n

g i ữ a h a i m ậ l YÕ đ o á n . a c**

• n a y (Cơ đ ộ n g !ẳ \ V ~ I?I / r ! u n ỉ i c iitlẽ v à n g ư ợ c

l ạ : ) đ ả đ á I fin h iệ t: r ;io I h ế lo i

::ti k l i ỏ n g t i i ^ k i l l i n g k "O tl>f*o p b ò i i i 1- h ỉ l c h ỉ n h

t ỉử lư ơ n g đ f‘t yiữ ti n ó i du n g r u lu n h I b iic fián vỡì <\u:-. in n h Ino nghĩa Ihở n g qua
g ia o l i i p c ừ ỉiỊỊ\xờ J ‘iốp nìiận). T heo chủ ng tỗi. !i <■*rí áè li V (chứ UÌIỎIV, lio yếu
l õ n à o k b a c ) c h i n h lu aiiA ii ló q u a n t r o n g đ ã lạ o ra n h A n I n n c c ơ

VI* lin h

đ u n v ị ( v a tư đ ó cả a J m rr rộ n g k h o n g tư g iả c vò k h á i n iệ m (la n v ị ) \ ổn có U rn

quan Irự c liế;> đến các f|!iy m ô lừ hẹp ’ óri rộng gân với tie p h im vùn học.
Như vậy. nếu »ự xuảt hiện của lin hiệu bao gio eflnf» lá y tỉnh chỉnh til?

(khổng tách rở i giừa m ậ l biều dụt Tá m ậ l d u ợ c b tìu d ạ l) làm tiền đè, tbl đ ín
lirợt m inh chinh ttnh c h ìn h t h ỉ này lạ i (lược «[uy định bời pòc đọ xă hội — lịi-b sú
lín h x ỉ hỏi sầu Sỉic nli.1l gằn với b in cbát tín hiệu học (vỗn chira đirợo ahiều
□gư òi htèu đ ủn g mức từ Iriộ ỉ đò khai tbátí vừa n ẻ u / lh co chúDg tôỉ, n íu hiền
đúng mức VÃ triẽt đè khai thảe. flA là c h iỉc chia kbõa ^iú|) cho nhả» liiửc* chúnn.
ta có đầỵ đủ ca sò vữ ng chảo lie liế p cậu khóatị ch ỉ nội ilaneỉ hoặc b lnb thức
mả eòn cả cAi gỉ ch u n” han. cư (lộ n g lio a cho vu a nội ih n iíĩtứ a binh Ih ử c ; kbrtng
c b í n g ồ n n g ừ m à c ỏ n CAĨ ự? c h u á g h o n c h o v ừ a n g ô n n » ữ v ữ a v ă n h ọ c ; v ầ m ặ l

kbãc. CŨDR như Tậy, khrtng chi lử phia người nảng lạo, mã côn cả cai gi chustg
b o n Y ừ a c h o n g irở i S ỉing lạ o v u a c á c h o n g u ò i tiế p n h ậ n .

Từ tinh hiện thực cíi;i nliữn;: :iao điềm trcB. trưởc lién chúng ta l*ât huẠc
khỏng t h í kliốDí» nôi đ?n infit hệ ttifin y (trong tinh bán llic cù • nỏ), và lù xuẵt
phát di?m này nỏ đưực mờ 1‘vng sang chân Irò i tạo nghĩa ihi o lihững Ịíhằiĩi c h ít
vả sắc Ibấi khốr nhau.
DT nhiẻn. cliiu ig ta cổ nhiều ịiỏc dọ hièu võ tinh h'‘> Ibồ iiịí- Từ quan đ iỉm
bao quẩl nnôn ngữ là mộ! liệ thốn/' lỉn hiệu n h u đ s nêu. lliỉ liộ thống ờ 4ảỵ —
x ì phirưng d iệ r hân thp — xuSt liiện gírm v6 i sụ qway vòng tV*! đa các dăi hiôtt
v ậ i Ih ?. s t o chc sự phAl I r iỉn n hicu mát vã
hạn I'ù'1 n hãn thửo lư dnir ự írj

(2) Saussurr. s d d ti. n8,
?


TTỚi q u ả trin b tụo nghĩa cứ thè đtrợe iht.rc iũộn Ihrtng qua lín h hữu ha«íĩ -ù*
nhữiii* dấu hiệu vật t h ỉ ẩy. Yẻu cAu kliiu-h I|'ian tạo ra tính hé thốnf» vira
nỄu đa g iủ n tipp !»ỏp pliàn lu n Siing lò tliém : v l sao bản rliắ t tin n iệ u
mani? tinh võ đoán, và »uãt khác, qua 'ló. la crt íliỄu kiện taiồu sản han. v i

sao theo PAplỐị) ngi>n ngử ch ĩ xtrâl hiện gAn V >1 hộ Ihổng tin hiệu Ihù h*í,
thỏng qua klià năaự Irừu tượng cìia ìiRirói. và ch i if con ncười niAi có
k h a n .-i!|í ta o

ra n g ò n

n g ữ . B i c b i ệ l , tr u n g m rti liê n h ệ VỚI n h ữ n g

liễ n

dè

kh ách iịuan CHO sự xtiắl hiện tỉnh hộ Ihfmg vừa Iii-U trên, thi lín h hệ thống
côn ậựi lên rnẠt nguvèn lắ c klíiVng kém phăn quan trọng : Đ6 là. do yêu
căn ( iị n i hình ciia nội d ang mả những t;jp hỢỊ) mửi cùa h ln h .tb ứ c xnẵt hiộn
v à đậ'< b iộ í. v i y ẻ 'J c í u lin h lể v ả d a dụng e ii* n ộ i d u n g m à n h ũ n g

d ẫu h iệ u

của |jhạin Irù binh tbửe (h a y binh Ihức — form e) không đ oa giản chỉ lầ
n h ũ n g dẫu hiịni vật thò (Vcả uiặt tiir.: lirựng thuộc vè cung cảch Ịìbàn l)ố. cung rủeh sằp xếp \à lồ chức
giữa cầi- y é u tó vảt ttìe. trong k lii những }'Í‘U lổ náy dược tập hợp lại (dưới những
quy ni ' khá.- nliau ) de nhộn Iđy nhữ iigchử c nS»'jỊ luo nghĩa chung đổi vỏri chình
thề cùa càu trú c rn->i. Muối) cỏ cơ »ữ vữiig ch • d(' hiều tbẵu đảo yán đẽ này.
theo clnVng lỏ i. chl'mg ỉa khỏng Ih ? khftng ỉsrI' Ỷ (Ì?!1 luận điòtn cũa Mảc VẾ nội
dung hlub thái tưirng d ố i cùa giả I r ị sau dãv : MNyười !a quỏn ràn g những vật
khốc nh:»u có Ihc đem so sánh VỄ ió lượng sau khi ilã dược quy thành đơn vị
chung. C ìtí cố nhir IbẾ thi cá c vật đỏ mỡi có 111à II só Chung v:i m ới cỏ the (to
lưívii ' u ã n g m ộ i đơn v ị chung » (3). Luận đn‘ ,11 nãy cỏ liAii quan đ(*n lièn dìthuỏc vồ nôi dun g và chứ c n:\nji đò chnng la niiận (lạng bệ (hống. H ay khốc hơn.

n ó ’ đ ía lin h ỉiệ lin in g ờ dăy là eb ủiig la khõnx? thê khỏng nổi đỉ-n lính chỉnh thề
lư ơ n g đ ổi '‘ ùa 1 đ ơ n v ị nào clố và k h ô n g Ihè khổng Hỏi đén «ự q u v đ ông già
t r ị I h à n h m ủ II s ỗ c h u n g , d ề l í r m à u Bổ c 'l i u n g t r i m

t ư ợ n R n à v . l a Cí' I h è

á c đ ịn h

sự phim bõ lai ííiừíi chự c nang vã cííu trúc hẶ thống.
T ử múi liê u hệ Irẽa (v à tlậ c biệt lie o h trở n Ị nhln bẫn tỉiễ ílổi vứỉ liiẻn tượng)
thi ĩ inh h í iliổ n g ở ‘ ìủ y kh.ỏng pliàl lã tin hiõti. nó khòng nân.1 trong h à n ch ấ ỉtín
hiệa r.r: chung. 'Chực1ru. nỏ ch ỉ lõ mòt cõng ụ ‘!ầ'* lựp. cùa tin hiệu, nó
rộng
p liỉr u c iã l vá (|UV m ò hoạt độap củ -1 lin hũMi ịiro n g đỏ đặc biệt là Vi'fi tin hiệu
nỉ»ô;i ngừ ). Ilo ậ r cũng cố thè nhiin m ạnh dtfiff liìnị!. Iron# thực tiên hoạt động,
TỚI oliirc níỉng tín h iộ t củ a m inh, nếu kiionji ì» lá ; tlộng cùa áp ỉự c h? Ihóng.
ngỏn njjirsS k liô iiịỊ đ ịn h b inb . T ĩa h nâng độiìi' tunnh inC của con ngưởỉ gắn YỚi
h ịc cao

l) á i v è m ạ t l ư d u y tU A n g < |)ia ĨIJJ n li,.! ! ( t l i ư ờ n j Ị d ư ợ c

g h i i à li ệ I b Ỗ n ịỊ

tin h iộ u lb fr h a i > v ố n c ó q u a n !iẠ ch ụt ch õ liiMi p!iă>n c liă l l i ử i i

c ủ a hộ

thfiug n ả y tà u g phứt: lạ p vố tin h v i hơn k h i r uing lử ngòn ngữ k h ú c xạ vủ o quá
trỉn h sang lạo những (ác pliôm văn ÌIỌG

Như víiv. nghĩ cho củng, rh iu h lu; ihong là 6p lực phốt liuy năng dộng con
Dguỏri trong việc Ihúc d ầy qua Irin h lạo ngi-.iu mới iử c«s« v giỂi trị ban đâu cùa
nhĩrn g Itn h iịu íiã cho — trontí lliè liủn kết mởi - ílíco liộ mớ cùa nhiêu quy mô.
C h illi) v | vạy. Irong M ổ i liổ ii hê t u i vãn học. ki)ông phải ngàu nhièn mà ngổn

( 3) K-VLr

I ư bản ItiỊn, v*b Sự thật* 19G0 . lạ;) I. Ir."5
9


tì*ừ lử c h ỗ đ irự c li
t lẳ v , • Ịị-.‘ \ cù ng th - l i / n k*ẽ' < i u r .j '

r h ir lả Iiìộ i phtrtMig Ih ứ c tu lừ th eo q u y nu’ r i í n g lỗ. g iò
n h iõ ii r l i í i n g h iũ i I ư u đ ậ t c h ủ n g m ộ t r-tii h l õ > tt iú c v ả o
Itre . Iv ' 11-11 * ẳ t. i r c r g ti n « II ì v à i 1 J* I »«11 V " i q u ả

trlnl.
!-iộn<õ< tr»icli rliậ p ' »!' ' rt I Onj! n l.u XI. > f ill! , ( ỉ n d ú '
*iM. ỉii h liíiit’ C’'S i l l ,v. r K:ii'ị' r* v (i.i lạo I I'll SU'|' I’ :m!i I ho n il I.1 ';i
in . ..

: ng m ộ

In c u h ii II í I ■' ■ij

.1 ' ’. ik:u
i» « ũ a !

I lin h !«'• • na ta c p liiim .

Như vậy. II II... t
1 . đ irụ • (•«; .L<; :i bi; I rujjt, vũ ràng I r ':*■ ' ’ I - bng
nén
II h -• fh5 ig l.t v í t .! • .O.ÌI2 toil 1 . | \ i j I . Ii ù n «» k lif i
ệ
W n,
!»ĩ
tl I ■III,)
:j ệ til I •! sdp XÍJ»
" n ' r ri • ;'« í

'1

t •

. .

A ii. i 'i ;

■ V à S ự m ừ r ộ n g <1 IV n ỏ

I

* ĩa

5»

v ớ i v 'u <•’•« *í‘ ro •• •' >'o
»'V .1 • Iili >n 1 1 »iĩ lia I ■) • lic í.iịỉ u l
«»■ệl u iro'ntf sà 11 lạo và n , 1 »
hu l).
I h ô n g q u a li»?; t:i'V i , . 4 ! 'ì lii’v U i i V i Ij i . ii CH.U c ù a n -;l> ộ 8 Ì . T r o . ì g li

ỉi

* I I . H»Ễ

v ớ i tru- UÌVÍ 1 V ia In.-, li ih
kỄl nẠ IhÓBiị ờ đ â v cỏ dặt đ iề m k'l- • : r ỉ cản
lưu V I I Ang !; i'
I..' !Í1 Im'* tln'ipr. nlnrpjt vò mủi trột tụ kbỗiỉậ : :BI1 I th è ,nó
kb 'II • lh'!.> h I I I . n năm 'r'li:
. - kú t IÍ*P lièn ti.H' d ^ t n d ễ n h ặ iỉ III- ì
iQ i.nố
đ u > • ; h I I !/. lu "
'MI' niiRU. lurơng phả I lả:i nhau 'hnm ctil l*ị P' 1 quãng,
thi^ư liu*' I :«'•:» itic cli.'it chẽ theo k h ò ii‘4 uian cua lá
V i IU ’ '•
p. ỉlm
vAn học, plnrưn^ M ừ ' «Kotv1 n'i:ìn vật nảyitẾn níiâp vặl
I);ỉy !à .'inra " i
khổ
kliân p.iưr
khi nhân d inD vá xãc lãp tinh liẠ íi.ố
Ironfi lh<» c;). <>■ đây.

in ụ ih hộ tiiônịỊ oh,‘ dè. hinb tirợng, h m h u n b .. ử ư ọ c li^ n k '1 lại Iro iig Ihế Tửa
lin h vi rử a Irữ n tiriraR và r ấ l da
Đ ỉ nhậu I I rh iiiig . iifịoài việi- thãĩu n!i. Ị'
vầo í l i i i u sàu ngừ nghl'1 uổ i c*iing, đòi hòi ngưôi ngliiẻn cừ u đ i sâu vào (’àc
mạch liị' Ih >njí con lã <11 trang gian Irong quả trin h tạo nghĩa. Và chinh ỉ> đâv,
ngAn ngữ Irử 'bãuh hiện thán chu nhWu Iiệ thống con, n liiè u mnch nj'Am lin h tè
khủc nhau. Nípôn ngữ ở l â r tnrở c ból diTỢt' mờ rộng lronfỊ thẽ liên kết mời vè
mặt ngữ ầm. lử vựug. ngữ pháp dề lAm I nh sỏi nả y nừ nhữ nịỉ cảm \ ú f mới
BhữníỊ ăn lirợníỉ >nởỉ. nhữ nự cani giAc mõi. Biêu niiì 1» gọi 1.1 ntịõn njjif a n iỊliíili
nhộn ih ú c ỏ .lây mrr rộng lhán!i ngôn ngit bộc Jõ. C ù n ^ vf i«jui Irln!) CIUIVÌI I . òi áy,
đối khi tinh định d.;nli , bàn ánh sự ctiinh xảc cùa agửn I>gử mờ rộu^ tl.anh linlfc
tưựng lrv ii|{, ưửc lệ hoặc khoa trưtiết, những sự k iệ n.h lnti ảnh... k b ticxạ tbftn!] n!.ữn>i hộ Ihổng khảc nhau, khỏng
còn nguyên dạng là M thống ngftn ngữ bail đău. N ói kliác. n hừ n/Ịsự ki- n .h in h
ẳnli. những chát liộu hiện thực của cuộc sóng hi^n ra ớ đốv maÔD màu tmiồn vè —
lron>> Ihế như lú nyàu nhièn và tự |)hài — nhưnv! thực ra thi npuorc lạ i: nhỏ'
thông liép kẽt hộ thổng ỡ chúng. H ay nói Ihco cAch nhẫn m ạnh của nhà li luận văn học
K b rầ p lrc n e ổ : « Tron g aự vận dộng rủ a thực tổ văn học, cải dang hoạt 'lộ ng kh'ing
phái u nhírag dám (inh vủn hỗn độn khổng d ịnh h liìh m à là có mẠl mửo dộ tinh
hệ th^Dg nội tại khá cao» (5).
Theo dõi một Jụ* thổng — cu t h ỉ chung hạn như hệ thống nhAn Tố' — uhận
dạng cho được thực ciiẫl hệ thống â v ,(ll nbiẻn ta không Ibề lốch nỏ ra khôi nghĩa

( 4) v.l Lenin. 0 KT1I. t*p 2« (li#n« Việt) lr. 'ÕO
( 5 ) M.B- K h a r a p trế-n cồ . Sil u lạ o

10

I h u ỳ t —H iệ n lhự <— C o n tig ư ò i N x í' K M X ' . S f i l r 250>

ùúu U®


c hnní?»hay m & a s i shunt/) lả chú il> t*r 'r''n j. Nh
tỊii:i II trọng hựn <; đảy li.đ ỏ i
với I.girời ogbi**n cửu. |>'iẵi 'i
!!..-• ^ •;
: I. • >; nl i n đ ịch vú * quy nạp vAn
lảm 11 •n dè ch ‘j :|>UIU inftl e&rh Ir It1 ị. A i i\ fỉ n. I. C'i I n^ẫu n iiiín đ')I nhập VÀO nbẠ'1 Iliirc 11 ■sr*Vi I .1: I ;|( ạ! i.A:i, chính nliờ qna u ln h
liế p cận nhân vàl V m V > ?iroro •* fjiinii J>iira riviuiji III- i|ĩ linh lù' lhÓnj4 m 4 dán ílăn
ta V I'n rc đượ>‘- eliú «1 . Vả n*tưực lí.ii. cflng
III... ilịn li hu Ang cuối CÙ! g rủ a
Phưc n
I*h»njỉ Qẳ . v.Vi rh ú :!<• »Ay mã ta r '1 <1•; >
II inti lrtgioli. nhìn xuyén
qua cu - v-ãp -lo i liung CÙ.-I bệ thtượng. N’ hư vậv, khi X 1C <ỈỊtih hộ llion ; trong 11.nl fjuaii hệ vói rh ủ c năng vã cáu
t rú ’- ờ Ii'ii trướng vàn học nghệ thuật, li all lini cti;i'U vừa diễn dịch vừa q u y
nạp 1»;6 1 luỏn, kéo theo sau nỏ tính hni cấp độ về mẠl n h ậ n th irc (rẵ ra linh và
II tin h }; chủng ohuy.'ii hóa lẫn nhau và lồm Iií*n fìi'- cho nhau đê chu râ n
hóa. C hín h dẵy líi chó píiử c tạp àn ohứn nliii-u «nióo n6i» nhát cho ihao
l:ic phân tirh hộ thóng, đạc hiệt lã đổi v«Vi tae p là m văn học nghệ ihuậl —
và nhái lá t h i la b.il đàu lir đơn v ị Iihò nliiíl cùa hệ
Ihổng là lử. N ổi
khíic kh' « s iẵ i m 3 * một lốc phriin Ỹán ho::, nliiit lltiế! ta khổng thè khống
b it đàu từ n,'õti I1ÍỊI> (1 ' đ ỉli IẠ|) vh q u y nạp. Vã hr k?t quả cỏ đirưc. la lồy đố
làm chò đừng đ ỉ (tiền rlịeli. là 'II sú ne lò ia I cho n«ùQ tử. Như vậy, sự liên

kết hỉru cơ cùa lé báo ngôn ngữ IIO.U' quv mu 011i.il i lilt của tảc phàm (dù đố
ch l lầ m òi lừ. Ihậm rlũ lữ hư ) bao g iừ cũ n g - 6 -lịnh lnr.uii: châu lu ãn iheo hệ thõng
đè phục vụ một s ìe thá oũa mội cáp «!■> n g tĩa nùo đó — thườn" khi răt linh vi
đ ối rủ i nyữ nghía cu ối cũ n g cua Iiộ i dung tác phàm. Tử chò dửng nà V,CỎI? la cỏ
diều kiỹu hiẽu r6 ỉhèin rỏ «nhữnt' tnốc nối vỏ IẠII» rủa nghệ Ihuậl Irong m ối li*u
hệ ưl iiệ tliốntỉ mà I liiỏn lú i *ãn»j ụ o bậc llìSv L. N. ĩo ls io i (lã lưu Ý vóri chúng ta :
«M li V. ilirợ c uiột lir bièu đạt rièuỊỊ. bị rơi m.1 l Ỷ nghĩa của nỏ. iiị giàm sũ lđ á a g
s ợ kiiỉ tách ra một minh Tà killing rò cốt m õc nôi
nố đang ờ trong đó... Cằn
có Iigưtri chi ra d irue cái vũ n^lũa Iroug việc tim lo i nliưng ỷ nghĩn lácb b iệl trong
tác (ỉliàia nghệ liu iA i và I.lUÒng xuyún dirờnịỊ nhir ti i! dũa bạn dọc Irong cả i me
CUI14 những mỏc uỉSi vù lậ n mả b áIIchãt nghệ thu;jl Iiàni trong dỏ vA tlieo n h ử n (
quv lu it lõ in c a sỏ cho những móc nối nầy» \(i).
Nil r vậv rõ ràng ràng. \ í'»i lả c pliàm vân họ • Iitnh tirựng. tinh trửn tưự'.(«
«ủỉi •U ỉẫtisó clmn^® IIIÙ la phái tiếp cận đê lAin«*in'i -lưa cho quá Ir ìn h li ỉ*iủinò,
b*0 Rlừ cĩm g hiện ra muõíi inãn muôn vò, dòrt£ lluVi p liă n là n dưởi nhièu quy mỏ
f 4 cáịM lộ trong .sir 0 huy ôn hỏa lẳn nhau theo Iihũn,^ ƠII1DC nrtÌB liên két giữa loại
b ệ l h ú n |( ( V ổ n đ ư < r c h ỉ n h I h à u h l l i u n u q u a đ c r ii v ị l ạ o II l i ĩ í i đ à u l i õ n l à ( ử ) . C ả i

ran ti (.iõl cùa sir khiu: XI vảo nhnu ỉỉiửa li ti ;111 vá cam (in h ò 1.1ã V ktiỏDg phầi
l ú c n i u c ũ n g đ i r ợ c n g ư ứ i » ii)ị{ l ạ u l í o á n l o à ũ l i r JJI.IC n h ậ u b i é i . Đ õ c b i n l i l ầ I r ạ n g

thái k iiõ khăn p h ú c lap nhẫt đối với ngưởi nuhicii ciru khi bọ niuón dửng lạ i ỏ
nhữ ng niậoli nqàin cùa sự ch u vềii hôu trung gian v.ii'ra cào hệ thong dề lí g i i i
quan hệ giừa cúclliA itli tó vả «mẫu s6 cliunga v è tnụl ngir nghĩa. Trước đói tượng
p h ír c

l ạ p V* l i n h \ ẽ m á

'ỏ i k h i ờ d ó c ỏ n h f r i iK k lii iu

- v i k h ò J ịi ã i ( ị u y í t I r ự e l i ế p

đưrrc r«^ ráng tronfỊ tniĩi 1ÌP!J hệ vơi Iitíỏn ngữ — ni‘ u chinh nó dã dân người 1»
đ ín c ìô m n hò hỏa ngó'1 II ’ ữ.
agũn ngữ về vửi >(iả trị vỏ thirc một cách giả
lạo. Trườn* hợp nA y ch ĩ có Ihè xảv '8 npỏ.1 ngừ nãui iroDg quỹ đạo của sự sảng

(tì) MI.G IpiTin. Văn 1àn viVi t IX 'àoh

lủ

đổi

ti'Ợ i>u

cũa

Iiíỉốn

ngữ \l> KliKMi 87. ir«l43>
II


tạo nghè Ihuật. Và theo ‘ hún g lõi, chinh sự liiou lfim (ỉỉ^ y ru đ I r,'iuơng pháP;
tlião 4Ỡ phiẾn d iện, thiêu tinh khoa tiọc Iro n g sự pliản ánh rtạc III. |J<> sá K tao
ntihệ lliuật) đa lâm !ru n;j hòa I.< . |>lnm cli/Í! xft hội lin h l r nl " • . 1■V1» Ih ụ c nliát vằ
nãni'Tron g sáng lạ o cOnự 11'■ 11 [Iu /A n ; lliứ c tác phfim vđti l ọ ' I'llih Itrự rfi. rè
m ộl plurcniịỊ d iện nào đ iiv. quà 11 .'»11 lift ừ la yéu lõ Ihiụn* Ví' hit'll Iliú r. N liưng

đòng Ihời phải Inèu, >101 \ I'll (6 ltij.fl I lil’rc I blit* ra kliúng 1-hi iliri-.' lai 'à đỏng
kbuny ờ phạm vi njjiin njỉ'
riic o nhiều nhũ Ir^h iin cửu, trội tỉi ■ I tì’
liín c Q n u c ỏ h ln ii I h ừ c b /n n y ơ a i ( ý ù

n ^ ĩ r , l»ó C l i o v a h i 1.1

-

. .

. Iro n q i

>■' c á u

x u r£ (lột. ••íít IrnvỌn). 1.0 !)'. rI -plan nil'rn I f i «*•t i!ề Im ’, - i u •! I ■
I gtiệ
thnậl khô.ic* ' VĨ lu 0.!.* «-i'i ! I M n iị^oũi mồ enn lã O i- ! ill : .Iiri- I
lã n
của .linh tir »n.i ỉigli. !!'■■(» Iii.tirc a i niiiit ngli? Ihuật. gn.
khi
tác phìim. kuỏi»4 gi: 1 , lin n '..I I I . niiịn điệ I...). Theo lới. à
I ' ĩ
< ũug
dù hiiih 11»ĩr-* bí*51 ti*oi>iỊ tỉMV hỉnh Ih írc bèn ngoài, I t :'â k!tòn(j í lít* k ;:An# l.ât
dân

'ử

iiiỊM ii n i." 'r

a k liu tiy Ih í'

lá y

n g ỏ n Iififr l ả m

đ

UI h i u . Y á ti li l í õ là

h ln li t'uVr \ạ j— !!!>•" ìiim e n 1:'»«! ĩ<11 . u •» «• ':i . II hiệu họ •— c Im $ í k! . ( .li ? : 11sf.
ảcli ra
r o «4 !h.' l ĩ '• '.III lu .
tlòi V "I m .i! d ư ợ c h iìit (tạt. c.lilnh 'lo VÍIV rối •!
(• phạm
v i lun!) tliừ. — unư tạm \ a r tíịuli liê n — nếu ‘h rạ c khả I sảl tir <|ii:.n đ i III ilộ;»g
(lử iiL'irtri I ép nhận) !'ù ctrSi cũn 4 do lại la n liirn iĩ 1*1*»«» ll'* tIm V ■
1 •' *J*.V mỏ
TS c.AI' n y ò n Itijtt d ii iiò a th ă n fdo !<• lạo njịi ĩa. T in h H ùm biến vạn Itõíi à
d I vàv
cũt)^ call tirn lứi đirưíí n liiii triệt
clè
hơn lừ cơ 1-hí (i/1 hiộu h 1C qua
g i a o l i í ị ) — ■:íịi : b i ệ t i r o i i f i ' l õ c ó s ir i ư u ý ( i i i n y m ứ c i l ô n l l i ẽ Ị ị i ờ i c l ỉ ũ q u a n c ù a

chù ỉb ? !i •;> nhậu. T iiiỂ u 1'hồ (ĩứnfỉ n.iv. dù vò tinh — lhi’0 cliúMíỊ lô i— lroM'4 UÉp
e Ịn phu 111 VI nghiên CMU T.in lỌC liin a tuợnji, cliủ ng ía si; tm n^ hò.1 hrta phàm
chAi nAniỊ đâu ( ủa tliẽ ịỊiỏri tin tìiệu.
P h ải nói r?ing. Iro n g !ảc -phỉỉm văn học nglu) thuật, m ọi i: i i l:a j Trt m ọi vè
d ẹp ci'ia TiíỊôn n g ừ d í u

x u ã l h iệ n k tiồ iiịi tá ch r ơ i t ở i Hự IIlì- hii.-n lin ti each và

l ồ hinh tirựiiịi nòi fliiin g . Ti ling định hưmi.; Bĩ'iy m;i n^ôn
ilư ạc n»i như lả
liề n đè. Nỏ kliưi dạ)’ tiah nãi)^ đi)n^i « I)ù quan I ù;i i gtiVri đụ*: '!•' CHÓI liiig lãm
đ ịnh hln h uơi họ một hộ thỏiiH m il h in h lư ợ n g bầHỊí co n đ ư õ n ^ iihẠn Ih i'c x ú c
cỏm Bưởc chuT^n hỏa tưang đói Ị birc (ạ|) vu Iin li tổ nã?, tuy đirực li luận vản
nhàn biõt. nliưr.g Ibự c ra chira C‘! sir li giai lliòn đanịỊ. H av r ó i k i '1C n n. n fli
quan Iftm phạm v i niilúẻti cửu nảy vẫn đari!ỉ cỏn (lửiiịỊ lại ừ tran g Ihài in iè t là
ohièii hơn li piải. ThiỊm chi dù cỏ người xác d in h đ irọ c sự k h ú r \ạ Tào -.hau fùa
m õ n g ó n íìị iữ Ib à n h n ư ĩ M in h lư ợ n v ( Ih c o h irớ n R là '« m à H c ệ a * III&W 17 ) o liú n g

▼ă n chưa đirợc gợi ch ì ra <1àv (lù vớ i c a c li í nàn {ỉ đ ộ rg vốn cũ cún clu ìua :vả
▼ó n đaí.g gán chặt một cách lự nbiẻn vời phạm trù chủ quan nil'll cùn * bộ mảy
chế biếu nghía* lừ phia người câm Ihụ Tăn ỉ ọc). T lie o chú ng lô i. cM cỏ ẹu*
góc dộ khi.o *ãi nãy, ỉa m à i có ill* a k iệ n ti nil giao tiép văn bọc. C h in h ữ đàv. (lieu mà la gọi lá « 'ác đỘD^ đối VỚ! xă hộip
phải but dâu lủ sự phản ưng cụ tliè của ch nhân lliỡng qua liếp IIbậu. H.tv khủng

(") Cíi Dlnli 'lì- T u h r h IP liíiii. Việt liiệi- li;
(8) Lcnm. s
Ir 257
12

li

I. 76. Ir y--


p h ả i là nn)t thir xS li ‘ i Irừu I It Mijf ell IM1K ' • '
ira 1:r < ' I lin h lịch sừ .cụ IÍI-' vửa
phán iiú n.'uyên l i e tin hi An h"c Il'ur >!(> I:'|V »1 '.ìn I *•:1)■(ihẠirt chi đỏi khi I 'in h
íf ó lai là t i ề n ‘l í r i m S T p h ả n \ ó l ! ù y 1 1 ■ I) • I . Ị ! u đ á n g II l i 'i n m ạ li b ư n
n ữ a õ <1.i;r I * . c ũ n #

Ị ' .

v ớ i i j u ả t r i lii 1 - lr iv

g ian t»«rj (lù n (lò |).I li Unv m ọi li«vm Hfiii
chù ill? lit*p nhận.

i ir

l ) ĩ I I vu. V • |.!ifu MgTỜi liứp nliiỊn. "I'.’I
niS ma.i{4 ’« ih chù |U«n No elii xuát ỉ) I-.I

-1 n i i i r I r ò l l i ả n h y

II l ố

V tinh nAng 'lộ n g chủ qU:i 11 củ a
II ’4 :i .!ii b i£l. ină III 11h íư ợ iií' 14
tí <■■!>.' .-j.il nhím của Ihế gi
q u a n v ã c u 'i i I’ lW fi f h i n h n ỏ t l ử r . i ỉ h ù i •« •• : » r g . . n u • c a o n l i ẵ l v á i c ả l l i ẻ l i ẽ p

nil 11), V

p tiip in ; iliệ n
I h ữ r XI)

r a m — i n ' 11 c h ú ; Ị> k h ò 'í» m a r g !|

II i l u ả u : 1i;■*<- d u n g ồ n n f if t — l i t n đ ổ

gụi li. ; It
hi»li lh;'inh ' htiuf. — 'ã võ ,'()'• •. Cl 'j: ill'll lii-n hí* vởi lln li Vi'• 'hò).
H iíu ilirự r in A I lliu iiii rủ a qn:'i Ir.n li Cítnv n mã. In rfrc hết là ln f ii tiăc lin h
thuAr V b in ctnil cua lừng lotii ină. rhu •
in co cơ %' d ‘ cảm nhận đày đù
t í n h n à 'K <1'>:ỉ|Ị c liù q u a n e ủ u COI1 n tn ro i T il'
▼ật tin*
uán

" :i ' 1‘ rtn I f jf r,

r l i t i ||U I

in # n A v

'n

N ịỉtiv ẽ i! n . i

V

i’r’i n j j r ỏ
íh ứ n g

(* Ịp

f i 'p -1 r õ

i!

:

. r o n u « ju 4 I r i n l i : b u v i n
"1

"

q u I t á i l i I r u JÍ K 1-u : <1

II

M ích r<»'i V I' 1 i:n !t :»(»(•. v:'» đ ò n g thi.ri liu lì.
M I ig ư i:o

V ii i I m ,:. > I l l IIh k h i l i é p c ũ n k h ă

■

c ir< fi I II. 'lỊtiK T i t r o n g k h »K t h ủ . II t
c ù ii li;

A r q u a \ Vving lố i đ a cAc dfiu liiộ u

h i n g ô n n g ữ liò íi I ' | A ;

-Iiậ 1 l i o ạ t - l Ạ n g tu i '

:in

'r o n g

C ..< I| n ó i r ù a

T iH ỉỉ, I iiộ l litM iji («1 ti ồ n g , IIR r ờ i
'1 :n :i ! a a i t 'l l h ọ c k h ô n g

1 0 'l ề '

t ;.ọ • r õ ii l»ộc 1'» r 1 liu ’ in i:!Ô njỉ tíVm

, V.1 . lụ n : VÃ *1 :■**« k..< 1

.» ■.<■

í»

- n i i t r s I USNU1V d à l ú i ị

UI tn i'..-.! 1! - -1liI• In <111 la II' •••! ỉi ti)
■ 'I
’ clíỏ luriỉ quá lri«:h lạo
U|!Ì ĩy. ự IIA Irli.il ill* cỏ 111.- xá - IjntJ ■ lur !i Til ti ^ ll.m vừa I.ỊÚ ngl ĩa virí! c h i
I't II :i”hĩit r i : 1’ n»1 vi. Hố xây la ciia g
lu r ĩ r <-:»rrhióu cổp '! < và Itiiicu
h i'

I 1' '11

■' ■' ' :<•»* lio ã n Mr c l.ũ qit-.i

K !r J
I d
V;ĩII d 1 nã v. iheo cliú '
phiiin I I.i' >■ .M i-1 'lih i tli im • 7 vả ỉiin h I.
tin 1 I 4
rim lỊUỉin cúlt d m thrf ' i ‘ Ị> '
*i'u

h ‘/ :j h ỉ II r h f t : i i i ĩ i i i i i n / n g

I liu m

mỹ

i:i, " ' lỊi

ơ

;

•

rầnj^. ki hi' u lũnrn tin V* hỉuu tượng 'h à i’.: ;t* ' ■f
c h l i 8 1 í'm j ' ’ «r«r»* . l i n h

h ì n h l ử tii ? n đ ổ

v ả c a ;j-M đ e I I i i a n x t i n h íĩợ Ĩ M lủ u

I

I > J K ; i > , I '\

th ;o n m v

liế p n h ậ n

jíh ả t

k b ^ n ^ Ci>n t r ự c t ỉ ' Ị> d i r a v á o d ẫ u hiịM i v ã ĩ t h

dụ v.v. . cii i ngO-’ ngữ như ỏ- kl liiệu Ihần
q u .1 'r i i ù i i ir õ n K

m a n g s ắ i- t h ả i p h à n u n y

pli’ l chun . .a.
l á (II ( Ỉ '? ! ! I i : m ,

I’ ;
V

I I '
\ I

x e i ’1

lu i- g

ỉ ộ » f Ị . 1,0

í u I • fiỊỊ ’ . tr • ỊỈ, l ì o ù n

. r

b ẽ V!M h ■ :

;:ỹ , lii ih

f • Ị ' .:i'. I .n y l i i:«
li-.rn

'u n g h iT ị. l ú p h i a ỉ• 4 1 M ' ' ả m

p lila Ịlg ủ n u p ĩr. M ộ t r in

! 11•' I I ' , ’ i : h ặ n .

ti H ẻ I• í<ũ

n h ữ n g ỊỊi d i m e t r ự c t i ? f ỉ ỊịỌi r a ( l o s ự s ă n đ ị n h l n e o p ì n r ơ n ị ỉ
tư ọ n g tr ư n ịị lừ

hú

II-:.I,
'

. • ir

ỹ ■■

lur«.rnjr ^ ẳ n vc'*i l í n l i n f t ' fỉ l i II<* •'

t h e g il'ji !:i l i h l ư ự i . . : ! h â m i n v n á y r à t n
ih ã n .n õ

\ ả o '* ị n í, II

iỉi \ !UI
>.1
V Vi

T r o n ị ỉ ' h i «f«*» c l i ồ k h é c nii.HU c ù a c h ú n y ..
đ ộ n ^ c i i ũ C|U . n c ù a c h ù t l i è

a * |iù lliồ l i f p M iậ n .

I'
nị. !:i I'.'.JI ' UI <• pbftn hiệl
‘1 H-.ÌIIỈI n .ỳ ír«'ii
ói li- a h«' với
■ «•IềI• : 1:1^ ;;ilip .1 nil 'll I ' lr^ sn u

tạ o ra

s i . n g II i ạ i v a i ự
I ụ ii!iir* u lu » n l à
ỉiử o ư ớ c

f ũ Hu’- li ã ': d a

lệ h o ậ c
• g á y lạ i

ngay iọ c h ể l Iru yệ n Kiêu. Nhưng v a i em. chá • .lAnsau ilù knõniỊ cố g lg ư iiỏ n hơn
n g o à i n h 'r n g h ì n h ả n h

à : u h ọ c VỜI v ô H«) v ă n

v á t ừ i l ư ự c g ỉiO p l ạ i lẳ i e o n h ữ n g

d ó n g n h f r n a t r í n ơ m ộ t c ồ c h h o à n l o à n TỐI tli è . T r u n g k l u ilr t, v á i

Ii^ ư ớ i lừ n g

>lrảl. bọ 'lá biíTí nỗi oan k h u ít Tà băt hạnh n / i SŨ p'iận cnti ngưãi. thi iri yện K iẻu —
13


s a u k h i an h ta đ ọ c — đ ố kh ổ n g p h i i là n h ir n g tran g , n h ữ n g đ o n g nữ a. M ầ cỏ t h ỉ
n ò i đ ó lã n ỗ i b u ồ n v a i o à n g i ậ n đ a n g đ í c h I b ự c s ổ n g d ã y m ỉi n li l i ệ l n o l a n h ( a .
đ ir ọ - c a n h t a

« lỉn h h iệ u h ỏ a *

b ẳ n g h ệ th ố n g

h ì n h lư ợ n > » V* ri l ư c á c h 1:1 n g ư ừ i

d õng sản g tạo c ủ n g N guvèn l)u sự lử n g Ir â i của c h in h riẻ n g m in li! (Ở rà o trạn g Ihãi hoạt đ ■>I»|Ị n ã y , Ihco chủng
tô l, n g u y ê n lâ c v ậ l l ỷ — tíiin II c ù a tin b iộ u h ọ c đ § x u y í-n v à o ủ ộ sAu v ã liẽ p c ậ n
ván
Ib e o b ư ớ n g b ẵ a thè mà M ố c lỉũ g iả n l iế p c h i ra : « 1’íià i
v;io c õ i h u y ê n

ào của Ihế gU ii tỏn giáo niỡi có lliề lim Ibáv... trong cài1 cõi â \. I‘ốc sâu ịíliỉìra
của bộ ổo con n gư ời cò h in h dáng như n '.ữ n g sin h v ậ l lòn Itt< đ ộc lậ p . có thè
x ố c r i é n g b iệ l, liê n h ệ v ớ i rạ; ư ờ i la và g iữ a c h ủ n g v ở i n h a u » ('.!).

Vạch ra một cảch rõ co ché vãn đỗ Irón, thi'O chiing lồ i. Irirũ c hếl — khi h iỉu

p liầ m c h ấ t h in h tirợ n g — c h ú iiR ta k h ổ n g lá c h rờ i qu á tr in h chuvcM i m ã (m ã /ìy đ n
n g ữ s a n g m ã I i ì n h t ư ợ n g ) T ớ i l u l l
b l ĩ u (t ạ ị ; tro n g đổ. cirỉu liiộ u v ậ l thè d â u liổ n c ù a c á i liiỄ u tlttt tttir d ã n ; ỏ đ ã y .

thao lá c t it p n h ậ n (từ ngirởi ■•ảm I h ụ) bit'll Ihãnh Itiao tác bậc lộ. Cũng với quá
trinh nủy. ihỏng lin lô gich Iij»ữ n^iliĩa ch u i èn Ihãuli Ihỏng tin tli&m m ỹ (vã chinh
tậi dáv chứ khAng ờ nơi nãú-khả<*l) llìẽ giỡi l i tri và Ihẻ giởi xúc cảm hỏa
n b ộ pviio n h au đồ tử ilâ y II 1Ô rò n g c-liAll trù i fịặ|i põ' ^iữa nhân vặt, lác giả
vồ n gư ứ i đọc. (;u £ i cùng, ch i cỏ qu-i n h ũ n g thao
!.<••> iioAn, c liũ ỉìịỊ ta m ời
nb^n tlạng đư>7c viiu đ«! chuyền Hiă x u ă t liiẹ u n h ư thè nao ỉrm ig lliõ jỊino Bhnu
vá p h '.i hơp giừtt cấc hoại 'lộ n g lin hi«;u học, lôm h liọv, nyftn ngữ học. thõng
tin hục. lò J»ich học v.v... Tb co chủng lò i, ch ỉ cỏ đứng (ử chù thi' liếp nhận, chúng
ta in ở i <-ỏ đ iề u k iệ n là m sả n g l ỏ — b an g m ột c o c h ế 101JJ* h ụ p — n h ữ n g t ă n đ ? thực

chát n b ũ tvà bo nv.it kliÀch quan IIhất cùa quá irln h chuvi-n m 3 .
ở (!ftv. cQng căn nói théin răn g

nêu vếu lố vừ :i-cft-nhíin-vửa-xS-hội-trong

trư ờ n g h ạ p n à y trư ớ c liế i p h á i g iin liè n v ô i c& nh â n v à b â l iIA u lử c ả n h ả n (vẽ

plila người sủng lạo), llii CŨI1/Í nbir vậy, yếu lữ vira-ríi-nliAiV vira-xã-líOi (VỄ phi*
n giròỉ tiếp nliận) trư ử c hết cfiufỉ pliài |»AII liền vú í củ tiliỉtn vả bíU (làu tử c4
n b ầ n . V à liiỊc b iộ i, k h i q u a n l â m đ ẽ n liiỂ
f»i >j c ả m MIC II ( lie
c ẩ m x ú c c ù a c à n h ả n c u llíì* ‘•iiỉn h đA y lá h*r
líẫ l đ a u từ

g i ú p ta liè n

dồ lliflin n h ập llu.rc Bự vào ii^ u \ 6 n ly s;iu ũ&y ••lìa M a c : • D.ìc liit'in rièuK
thuộc v ỉ sử c m ụ iìii của bấl cir con lU ĩirài lão Clin:’ c lii.'b Jã c ã i hàn Ci.iit
riẻ n g cùa liọ, v ỉ vậ y cfiatf líi cãvh tlurc nèv.'.’ l í lự mliiJi khách qiiHQ hỏa...
Va như vậy. kliòntí I li:"u ch i riốiií,* tr<iỉi)> lu vluy n.a cã Aiiịĩ cấ c Ijlnu quan,
con UIỊUỠI lôn
i rõ rtrèn t liiô dây cỏ lh? Iiỏi đuợ c 1-ẳng. f
riciiỊỉ s:in lkíu t''a thĩitiỉi ‘ìn c.hunjỉ cồng
k h a i q u a Iiííô n n fịữ lã I|u y lu ậ t d ijơ n Ịj n h .ỗ n cr.-i «I u:I ( r in h sáu..' i:io n ơ i lố c

giẵ. Vả b đAy, iir tiỏi' đ ộ rủa nhá V is n
t h ổ n g ( lư ợ c (Ịiiy v ị t h à u l i L-ìi l iử IỊ4 ( . :t51 \

M

1*1nh, 4.111ỉ

s ;• , . ’ít II

sống lốc) cững I hãi lị :a sự kỉiAti, |;h:i !ềộ
d âng v é cún nỏ t ù m ọc/, câm Ih ụ
n h à u cũw

:'i“
11!

h »g cỉía Irệ

C-ỈI r ín>> cii-i H ^irùl

. L!

lử !ro iỉ'ị làl u;> cãc
.ig iíiẽ n cứ a phé oln .

V iộc DRảy <ản>» (li sáu váo rá rlôn.-' cụ the hU ìiịị tú c ii (l.'.o sảu VÁO thẽ tỉlứ i
thi pháp vá phong cách tiico những vồurf xoáv Irôiì óc II.ÓI Iro n g nghicn cửu đỉ\

( y ) K-.Marx. s.d d . Ir.1 0 6
(1 0 ) M a rx v à E n g e l, Vì- v â n I|(_>C UỊỉhv t h u .ii . X I: S T , 1977. ! r 21

14


làm (ảng tỏ thềm rằn g: k h i đ i vào thễ g iờ i aghộ thuật, ngồn ngừ — qua nhữnK dẫu
h k u vậí li và t ìm l ỉ - đ ă tự m ả ra oho m inli khá năng chuyên hỏa nhiều mật
Tả nhiPu chiẽu giữa xả hội rà c4 nhấn, giữa cải riêng Y:\ cã i chun#. giữa nội đung
và hlnh thức, c i RÌừâ tảc giả v i người lió p tiiiAn.Chinh từ những giao d ií‘m nấ y
o h u : ) g t a m ỏ ri c ỏ d ị p tr ỗ r v ô v ờ i n g u y ê n l ý s ;ì u x a n h ấ t c ủ a t i n h i ệ u b ọ c m ỉ S a u s -

• lire (người ilău lic n đã xem đó là (ỉiềm đẵ Iihán m ạ n h : ec Tẫt cả cảc giả trị ưỏrc định đ ỉu UliỗMỊỊ trù n g làm m ội v ớ i dẫu
hiệu VỘI thí? (làu l i í n có thè cảm nhận (lược vốu lảm cbò dựa cho nỏ » ( 11).
N liln bao quái lá l cả những gl đă trinh !>àj Yl'ri tinh 'h àn g c i đần đil nêu
chủng l:i cỏ thè nỏi đirợc rống, khi hót lliAn vảo văn học, njjftn ngữ Ihực ra cũng
tự mở rộng cho m inh nhièu phạm v i (’ùa tinh giàu irờc lệ theo nguvén tắc t6i đ»
của tiu hiộu liọc đễ tlỉâin nhập vào lẠn ciìnií các tế bào iởn nhỏ củ a lảc phỉlm
văn học (lược đinh talnh. Ngổn ngữ ờ (IAy đưọc lao nghĩa băng aức mạnh của

cảm giác, cảm x ú c, fin tượng... theo lút CẢ những cu ng bục nhộn Ih ử c phong phủ
vốn có oũa con Iigiiừi. N iíỏii n£fữ ừ il'\y •iiiiỊị d irg c d ịnh liln li một cách cơ
độnj* lir nhitMi gỏc độ của n liiề u cliù th ' khẳc ih a u : khi lầ oúa chính lốc g ii,
lúo l i cãa nhản vật. lũ c k hảc lại lầ cluing cho cà vừa lốc giả, nbủn vậl Tầ
n g irừ i i!ọ c . 1'ro n g q u a I r la h làm đ ịn h h in li những k ếl hợp đặc ngữ rà n hữ n g
hinh ảnh giàu tinh bièu cồm. a đ àv la thãy ratili yiở i Riữa v õ đoán Tà không vỗ
đoán của những tin hiệu m ỏi này xich U i g in nhau hơn ; vủ ờ đáy, tinh Iruyèn
thóng cộng đòng văn hỏa văn m in h cùng v ù i tinh dàn tộc liiỏn lên như lỉ> một
qny luậl chu ng mả quii trinh (íịnh hinh m ã h ìn h tư ợn q lừ mũ ngồn n g ữ đă bao
q u ả t l l ỵ n ỏ . V i niỊÔn n g tr trong lá o p h àm v ã n bọ c bao gỉờ c ũ n g b iế n hõ a thành n g ữ
n ghĩa cuối cùng thòng 1ua binb tượng — b.mjỉ Ibế hai c h iỉu cùa con đưừng vừ a
X1ÌC c ả m

v ừ a li tr i — n ô n n g ô n n g ữ v ă n

liọ c v ừ a t i n h l ỉ l ạ i T Ũ a n u n g t i n h

liỏ n

k é l Ifing I lie n il m ạnli so vứi ngôn ngữ" iiất cử ỏ loại lilnh khỏng biều cẴm nùo.
Hộ tilin g cliuntf ven lifrng đ ạc điềm cảa Iigỏn ngữ VÍB học (lã lự giới thiộu v(Vi
chú n g la. VI sao khi là lế b*o nằm trong m ỏi Irirừ n g tạ o Iiị»hĩa (gần v ớ i hin h lirụ n g )
nỏ Irỗ- thảnh rnộl Ihứ Un hiệu năng độog nhâl đòng thởl vữa là m ội loại « mă »
lãm lý xã hội vừ a giàu tinh truyền thống vữa giàu lin h hiện đại nbát.
Khảo »AI ngòn ngữ trong m ồi li('n hệ v ã i văn học lừ tiỄn đỗ tin hiệu Tả hệ
thống, nhtr vây thực r* cflng k liôn iỉ đtrn fiiàii
klii’io sáỉ vấn dè lu lìr hoặc kỹ
x io sir dụng ngftn lừ. M:\ (lây l:\ kháo sát lừ Irong chiều «âu của Bự pbầl lri? n
ngôn ngiY fịẫn vớ i con người, trong lliẽ con uyirởt ngày cán g nghệ t ĩ h ơ n và t r i
thứ c hơn, và đúc biột, cảu hỏi đật ra cho ầự khảo sát 14: trường xủc cảm con

ngưòi n Ịiá y cà n g nghệ s i h ơ n ấy đ ịnh hinh từ liên đí- ngôn ngữ ▼* trồr lạ i lAm cho
ngỏn ngữ y iiii có hơn, tinb v i hơn. đa (lạiiị{ liơn theo những phầm c h ít Tà quy
ỉ u ậ t n à o c ủ a t i n h i ệ u V* h ệ l h 6 n g .

<11) S a u s s u r c .

lr .2 0 6