DSpace at VNU: Về các cách hiểu và sử dụng thuật ngữ "sử thi"

í

T Ạ P c n í KHOA n ọ c Đ ẠI HỌ C T ồ x r , H Ọ P IIÀ NỘĨ. s 6 1 -

1°87

Về c á c cách hiều v à sử dụng
thu ạt n g ữ « sử t h i >y
N(ii Y K \

vằn

xam

I huậ t ngir (( Sir thi D (í. Xga : 3 Ỉ 1 0 C . í Pháp e pị que) đ ư ọ e s ử d ụ n g tr ong
n g i no n c ứ u văn h ọ c c h u y ế u là cheo ha c ách k h á c n h a u . Việc p h à n đ ị n h giói
han thuật n£ữ, ph à n biệt các khái n i ệ m khác n h a u c ù n g (lược hiếu ỉỉiị ban^
thiu.it n g i r đ o

là c à n t hi t v i n ó c h o

p h é p í;t c ò đ ư ợ c V MÌỌrn Síìng tỏ vỉ' đ ố i

t ư ợ n g n g h i ê n c ửu, v ùa tránh d ư ợ c n h ù n g hi ều l àm dáng tiếc d o khôn*; th/ing
nhai tíiuật r £ đ \ vita phai liiộn đ u ơ c nhunj* lion hệ hơ’;) lý giuii đ í i t ư ợ n g \ ủ
tạp h ợ p khái n i ệ m liên q u a n , đặí dối t ư ợ n g và o n h ữ n g hộ t hố ng l ớ n h a n dì'
phát hiện ra p h ư ơ n g diện m ớ i cua vá n đe.

ỉ r o n g cá('h hi ea ỉ h ừ n h ắ t , s ử thi đ ư ợ c q u a n n i ệ m là m ộ t í rong ha l oạ i hỉ n h
v a n h ọ c —đ ơ n vị c a o n h ấ ỉ , b a o I r Ù D i n h ẵ í c u a h ệ t h o n g h ì n h i hái h ọ c v ố n l ì ọ o . V ố n

h ọ c đ a ực c h i a thà nh ba loại hình là sỉr t h i ( 3 i i o c ) , t r ữ tinh (/I ỉỉ p ĩỉ K'a) Nft kịch (/Ipawa).
S ự p h a n chia c ác loại hình vàn b ọ c , bắt đàu tírArixtíỉt Tà theo ông, dựa tròn c h i n b
cố( k h ả n ă n g c ủ a

tư d u y n g h ệ t h u ậ t t r o n g việc tái hiện !hế giới h a y n ó i

nlur

c h í n h ô n g , d ự a Irên Ni l e . H ô g h e n , c á c n h à m ỹ h ọ c d á n c h ủ c á c h m ạ n g N g a , c á c n h ả nựSr v ă n h i ộ n
đ a i ( l í u q u a n t a m d ế n s ự p h â n đ ị n h l o ạ i l ỉ i n b T ă n ])ỌC. T ù y l l ì e o d i ề u k i ệ n l ị c h
s i r , q u a n n i ệ m v à h ộ I h ố n p x u ă t p b á t rnà n ộ i d u n g p h ầ n c i l i a e à c p h ạ m t r ù ỈOiii

hỉnh van bọc

(6

h ì n h là đ i ề u

dỏ t h á y và d ễ t h õ n g nliẵl.

bày

n h i o u bi ến thái. T u y I hi ẻ n, các dặc t rưng cơ ỉiản của mô i ỉ< ại
H ê g h e n đ ị n h n g h ĩ a s ử lỉii l à s ư

ỉ rinh

í ĩ b ả n t h ố n t h ự c t ạ i k h á c h q u a n t r o n g t í n h k h á c h q u a n eí i a n ỏ » ( l ) . B i ê l i n -

xki v i í t :
thân: nhà

«... t hế g i ớ i đ ư ợ c xác lập mộ! c ách có tính tạo hinii, phát Irion tự
they d ư ờ n g n h ư

chỉ

i à n g ư ừ i k ề c h u y ệ n t h u ầ n l ú y l ề m ộ t c òi

tự

băn thân nỏ x ả y ra. Đỏ là t hơ ca s ử thi » (2). T ò m lại. s ử thi lồ loại bi nh va n
họ c inà Irong đ ó ưu thế ng h i ẻ n ^ ve ph í a khá ch qu an ; tác giả n h ư l ì g u ò i quan
s á t í ừ b ê n I ỉ g o à i p h ả i t á i b i ệ n t h ẻ g i ứ ỉ n h ư là m ộ t t h ự c t h è t ò n t a i tir i h á n , đ ộ c
l ậ p y ở i c h ủ q u a n c ủ a t á c gi ả. Đ i r ự c h i ế u n h ư t h ế , s ử t h i t r ự c t i ẽ p đ ố i l ộ p T ỏ i
t n r t i n h . T ừ d ó CỎI h è r ú t r a n h ữ n g k ế t l i ỉ ậ n s a u .

1.
Loại hỉ nh là đ a n vị bao t r ùm nhất trong hệ l h 6 ng hỉnh liì/ỉi học v ă n học.
I h u ậ t n g ữ « sir thi J> đ ù n g ờ d ạ n g d a n h ỉ ử h a y tính tử t r o n g níỊhièn c ử u Tàn h ọ c
n ư ớ c ngoải t heo c á c h biỄu n à y là đè đị nh d a n h một phạ m í rù bao quát nhi éu
t h ề l oại văn họ c . T r u y ệ n ngắn, t r u y ệ n v ừ a , íièu t buySt , v. v.. . clcu t huộc ngo ạ i
di ện cua khái n i ệ m € sir l h i » , (lều ]à nhírny kbổl niộin phu ílìiiòc mà s ử l h i lìi
khối niệm chi p h ố i . Quan hộ của n h ữ n g t hề loại (16 đối với sử í hi lầ quan lic ủ a l o à i đ ỗ i TỚi g i ố n g .

47

2
Đè c ọ i tẽn l o ại hì n h t hừ nhút t r o n g v ă n học n g ư ờ i ta d ù n g t huật n g ữ « s ừ
t h i » ( 3 n o c ) . Qua s ự xá c đị n h vài t h u ộ c tí nh c ơ bân trên *ỉfty của s ừ thi n h ư m ộ t
I nt i hĩ nh c ó t h i n ố i r&ng khài n i ệ m s ử thi ờ đây t r ùng v ớ i khái n i ệ m mả ở ta
đ a n g d u n e là « tự s ự ». Tr o n g khi đ ố c ũng t ừ * tự s ự » này đôi khi c ò n đ ư ợ c d ù n g
đe dich từ « n o B6CTBOBa HHc # hay € Narration ». T ro ng sách lỷ luận nưốrc
n c o a i c á c h d ù n g « t ử t h i » đề gọi tên m ộ t loại hình v ă n họ c là khá pl . o bi ến. Có
u T & c ác n g o n n g ữ khác . « n O B E C T B O B A H H E » và « Narra, o n » c ô n h ữ n g
ưi ới h ạ n n g ư n g h ĩ a k h á c n h a u s o n g c h ủ n g ilẾu đ ư ợ c d ù n g đề c h ỉ m ộ t h ỉ n h t h ứ c
tri nh b à v T h e o n g h ĩ a đó, c h ú n g t ư ơ n g x ứ n g vè thử h à n g vốri cảc hl n h t h ức t r l n h
M v khàc n h ư « m ỏ l ỉ » < o n M C A H M E ) dò i thoại ( Ạ H A J 1 0 r ) đ ộ c t h o ạ i ( MOHO J 1 0 H và đ ư ơ c dich la « trân thuật ». S ợ c h u y ê n dị ch s o le n g ữ ngt ì ĩ a g i ữ a các
ĩ ã ĩ t n t ữ I r o n c n g ô n ng ừ khác n h a u n b ư trèn c ò n là di u t h ư ờ n g thẫy
i n ò c ũ n 8 chỉ rõ tinh t r ạ ng c h ư a h o à n t hi ện của hệ thuật ng ữ cùa kh o a
s on# nò cí
' ° v a v t r ong tiein' Viet tà dã yà đu ng d ù n g thuật n g ữ

l

Vă n họ c d ư ợ c c h i a thànb ba loai bi n h là tự s ự, trữ tình và kịch. (3)
T r o n g cách h ữ u t h ứ hai, thuật r g ữ < s ử thi » đ ư ợ c d ù n g đề chỉ mộ t thè loại
' ĩ ă n h ọ c x á c đ ị n h , t ò n tai m ộ t c á c h l ị c h s ỉ r - c ụ t h ỉ .

S ử thi c ồ
h t f u nét đức
" E f m có t à m
Ím T ron G sư
Hàn dàn lộc

đại là n h ữ n g tác p h ẫ m vă n họ c ra đ à i tư Ihãi_ đ ạ i X 3 ị ư * ' cò
đào vồ tư t ư ờ n g , Uịihệ thuật, xS hội và lịch sử. Đ 6 là c h u n g tao

v ô c l ô n vè khối l ư ọ n g và q u i m ô p h ả n à n h C h i ẽ m vị trị t rung
thi là c ả c b i ễ n c ổ c ò ý r g h ĩ « t r ọ n g đ a i đ ó i v ó i đ ờ i . ó n g c ủ a n h ả n
H inh t ư ợ n g ng h ệ thuật cua s ử thi n ồ i bật ò tinh khái q u á t c a o thè

!
h mv\ c ua s á n g tao tập thè qua n h i ê n thé hệ, bao g i ờ c ũ n g chứa đ ự n g
l ĩ ĩ í r â
n l ậ n t ® c - g i S 0Pd „ c - ’ b L m i l à n 1.0 v a t r i t h à i h
p h in quan

&>

t r ọ n g của n ẽ n văn hóa dàn tộc.
, .. . t
1 Sử thi đ ư ơ c hi ề u ở đ à y nhir là m ộ t thè l oại x á c đị nh. V ớ i n g h ĩ a đó « s ử
Iht h ừ ờ n e đ ư ợ c d ù n g đ ắ p đồi v ớ i a a n h b ủ n g ca » ( 3 n õ ne f l ) . T r o n g t h ụ c I ễ n

Íậ 7 cl i Z

íô íù ỉ anh
M atabra"
ca là trlnh d ộ phât triỈB c ao nhất c ua s ử thi như « l l i a t >, € Od i x e ». « Mahabr
hal a ».*. c h ẳ n g h ạ n . Mặc dù v ậ y , s ự p h à n biệt n à y k h ô n g rõ r à ng.
Sử thi n h ử lả m » t thê l o . i k h ô n g c u n đ í i lặp V.vi Irfr llnh. T h « l o , i SŨ■til. cò
IhỄ b i o h à m ha o bệ t h i n g nụhỷ lhu.it c í » n<í n h i ề u j f u tò cùn kị ch v à n ữ lình
N g ư ờ i ta t h ư ờ n g nói đ ế n tí nh kịch của l ác p h â m s ử thi.
Với tư c á c h là m ộ t the loại, s ử t hi đã mát đi v ĩ n h vi Sn c ù n g n h ữ n g điĩía
k i ệ n x ã h ộ i - l ị c h s ử đ ă s i n h r à n ô . Mọ i e g s ắ n g m . ì p h ỏ n g s ử .1;» eft đ ạ i

mõi

èn

hộ ruột V. v ó i t h ằ n thoại, cách n h ì n thế Ịiĩỏi hòn nh i ô n, t u a i .lì&t tinh nhân dàn
sàu

này

Bấc v a

pho

bicn

thâm

đừỳm

toftn K>

của nỏ đè«

Mác va A n g g h e n cố nhiều ki ế n gi ải bết sưc xá c (láng.

đã

thát

bại. Về đ iề m

lầm. \ ề phi rơng đ i ệ n đó c ỏ thề coi t i ều t b u y ế l là lĩirơng l u ợ n g n h V í iiiệ! cùa sù
(hi l o n g íhò-i( 1;ú mỏ i . Nhu ng c ũ n g í h i n h vi •.!« l àm đ ứ ợ c chức năn g đ ố t i o n • m ộ t
tturc lại ri ời , tic u Ihuyól (ìã |>b:"ú ítr khúc di vồ căn bản so v ờ i s ử thi truyền thố! fỉ
I
tính, m ộ t
hoặc mộ (
cận, khai

r o n g cách h ữ u t h ứ ba, « s ử thi » đ ư ợ r h i ế u n h ư lá một nhầm chốt. mộ i l\uí't'
đặ 0 điềui của u ;n ván h ọ c m ớ i , c h ủ y ế u là vần họ c hi ện I huc chù lỉvìiĩu
tri nh độ. m ộ l cáị) hậc c ủa tư d u y ng h ệ íhuẠt, một p h ư ơ n g ttiuc tièp
t hác đố! lưựrig

N ó i đ e n bân rhat sứ (hi của chù n g h ĩ a h i ệ n t hực (5) l.\ nói tlén mẠ ! lỉs !i chái
CŨB n h ữ n g h i ệ n

tim ng thuộc

phạm

t r ù thỂ g i ờ i q u a n — p h u ơ n g

p h á p s ả n g tốc.

Chù n g h ĩa hiộn t h ự c ibừa n h ạ n tính chát phô biến eủa m ố i liên hẹ g i ũ a ( á c hiện

t ư ợ n g và s ự V it. N ó nh ì n c o n n g ư ờ i nl i ư ruột thực thè xã hội. \Y> Cílt ng hĩ a c á c
đ ặ c d i ê m c ủ a t í n h c á c h q u a n h ữ n g t h u ộ c l í n h của Vái xâ hộ: ùìi s i n h ra tính cả c h
đó và đ á n h giá x ẵ ltộí qua con n g ư ờ i . Lố i tiếp cận nbân rruẳ nlnr v ậ y đ ố i với c o n

n g ir ờ i, s ự l ỏ n t r ọ n g tinh lịch ế ừ cù a c ố c h i ệ n l ư ợ n g ch o p hé p n h à v ă n h ú n t h ự c

kbi m ồ tả một đố i t ư ọ r g dù i I cá thế. nliỏ bẻ c ùng l u ò n tl ti chúnm í r onp n h ữ n g
mõ i l i ên hệ đa d ạ n g vứi t o à n bộ c ơ cáu xã hội , bàn c h í t của cả lii òi iại. Nhò' đó .
từ trong tièm n í n g của m ì n h , văn h ọ c hi ệ n Ihực có the t hò ng qua đồi ! ượ i :Ị cụ
t hÊ p h ả n ả n l i đ ư ợ c

c h A n duriỂỉ c ủ a

l l i ờ i ( t ụ i ; b ả n ol i át c u a

nên n h ữ n g bức trsn h rộng lỏn, toàn vẹn \'
t r a n h h n à n b tráiụj t r o n g s ừ (hi cu dạ!

X ^ ư ờ i ta h a y v i c ì : «

x.ì h ộ i v à x à ) ( ! ự i ’ S

d ờ i s ó r i ị 1 ( U ơ n g XI I) ' v ứ i l ì h ữ n g ỉ ú í ;

ử thi c ù a t h ờ i (lại m ớ i ù,
sử' *hi »

a n h ì r n g b ứ c I r a a h s ử thi vè c á c h m a n g », « t ầ m vốc siV thi c íHsư p h ả n á n h í v . v . .
0' đày t sử thi » b i è u thị CỊUV m ò và v i ễ n c ả n h cùa sự hao fjiv. và tái biện ỉln.rc
lại, chẫt iượiiịỊ va g ỏ c (Jộ c ù a cách đặL và giải quỵếl các c hù .!ồ [ r o ng í 'c j)!,í.m.
/
T i e II I b u y ế ! si r t i l l 111 ổ tù n h ữ n g b i ế n c ó l ớ n , n h ữ n g b i r ớ c n g o ậ t q u v Ế t d i n h

Vộn m ệ n h cù I dãn tộc, x a t hế của l ị ch s ử . Qua sự bao q u á i rộn*, rãi d ử .Nốtií’.
s ự t h á m n h ậ p s à i i > ắ e v à o t h ố g i ớ i t i n h t h ầ n c ỉ u n h â n d à n v à t h ờ i l i ạ i , tác 1 ' h ả m
c ó khả

năiij‘

ỉ li3 e n dạt

u h ử n g c ả m h ứ n g CỘOÍỊ d ồ n g , n ê u

k h ẳ n g đ ni l 1 ỈHĨng g i á frị l ở n h \ o c h u n g c h o

của A .

1

116

i

ÍIỈMI

k h ỏ n g n h ữ n g tái h i ệ n đ ư ợ c cà một cliặug cliróny S-, I d ộ i !ịị

m á u l ư a c ủ a n ư ứ c N g a f r o n g b ĩ ì o t Ú Ị ) c á c h m ạ n g t h ù n g íỊUii St5 p h ậ n n h i ề u

n t i An v ậ t m à c ò n k h ẳ n g đ ị n h đ ư ợ c

c á c h m; ư ig nhir là

l ắ c , n g ộ t n g ạ t c ủ a C011 n g ư ờ i l r o n f ỉ x ã
mọ

t o à n d à n , « C o n
o I . oi c a y MSòug Đồi ỉ g òin đ ổ u i '1 của M. Sol okí i ov íá n L ừ n y

t huyế t su tbi vi
đSv

l ê n nnfrni>' v . l p ( l ề ,

hội

r ù , !a g i ả i

cáu hỏi c h á n [h à n h m u 6 n tim kiổỉn mộ;

s ự p ả i t Oil t c h o 1 ọ ỉ i ù
p h á p điP.

nliẫl


rho

i è s ổ n g đ ú i . g riÁn, c a o c ả . T . ir s u

t h i , t r ư ở n g c a s ử t h i v ở i n h ữ n p u n t i l t t h e Ici'.i c ó k h ố n ă n g l ỏ a l i o n g v i ộ c l í i i t ạ o

kh ò n g klìỉ và t à m Irạug chunjỉ của t hòi đại, Ur tluv và c â m xúc r.hftu d a n h n h ữ n g
c ộ n g dò n g lớn n h ư đ&n lộc, n h â n d à n , r ồ q u ố c , vò rác sự kiộn trọng- đừi s t a g . * Ta đi tứi » cùa T ổ H u u trân (lay ho i í hư s ử ílii. lìa I :hư dà triiji-ii
đạt thánh c ô n g a h ữ n g c ả m x ú c đièn

liìuli c ủ u c

d ồ n t ộ c Ironfi

II,ộ! f»iai c’ o;; n

lịch »ử. < Vl ađi ai i a I l i c h LéuÍ!) » của Ma i a c u ị x ki và « T h e o chải; ;!á,- ... của 16
Hữu ỉ ; n h ữ n g túc pl i ốm s ử thi t heo n g h ĩ a dí; x â y d ự n g n h è n vật s ử thi tiêu bi ền. Hì n h íiỉỢUịỊ I.êiúr:, Bác 1 lo ò dá y ỉa i i hửn^ hi> h
t ư ợ n g sủ' (hi vi đã kẽ ỉ tin:. í o ầ n bọ ti u y ề n t h ố n g á phía: ci f.i ĩ ố í cỉí-p ( iíii di I
t ộc, tíiề hi ện d ư ớ i đ ạ n g thái h o à n l h i ; u khá! vọ.-g cùa nli:,n tỉân, khả r.ăiir (ủa
4 TC

4u

Ị


xẵ. hội trong s ự ngliiệp x ầ y đựn.íỊ (Mil ngirời m ờ i . Lòni n, Hác Hồ đ ư ợ c liểj) cận
tl ì ỉ hi ệ n từ gố c đ ộ s ử thi, trên r u n g b:)c s ử thi Có nghĩ a là cấc tác giả xAc lập
m ố i lièn hệ gi ữa nhAn vật s ử thi v ớ i các p h ạ m trù íhời dại. d à n tộc, gi ai cắp
vồ t o i chiểu n h â n vật t ừ n h ữ n g gó c độ dó.
1 T r o n g van học h i f a dại, thuật ngữ « s ử thi » đ ư ợ c điinịĩ t h e o n g h ĩ a bỏ n g
c ủ a từ. Sư thi ỉr đ â y là

s ử thi »...
1
2 Khái n i ệ m « s ừ thi » (V đ;\y đirạc d ù n g theo nhi êu e à p đ ộ và phi nr ng di ệ n.
T r o n g văn học h iệ n đại,

sử

thí k h ổ n g

thuần

túy

( b u ộ c XV m ộ t l o ạ i

hình hay

mn h ữ n g tác p h ầ m s ử thi. (Lẽ đĩ nhiivn lìi tr ong sir kế ỉ hợp theo m ộ t (rẠt tự nkàt
đ i n h c a c y ế u tố h ợ p tliànb, c ác dáu hi ệu l o ại hinb vồ 1 hễ loại khá c v ờ i n h ữ n g
tác phaĩn cố nội d u n g thề tài khác của c ù n g m ộ t loại hinh Tà t hề l o ạ i đ ố . Vi dụ:
tiều thuyết s ử thi « Chi ế n tranh và hòa hỉnh » khảc vỏri li?u t huyế t « Bà B ố v a r y *
c hi i ng hạn . Nói c ách kh á c , nhicu th? ĩ on i '•ỏ khả n ă n g s ử thi, m ặ c đ ù k l ỉ ố n £
ở mứ c đọ n g a n g bẳ n g nh a u. K h ồ n g kè đán kh uô n khò của *ự n ẳ m bắt h i ệ n t h ự e
v à đặc đ i ề m cua s ự thè hi ện, s ử Ihi h a y không s ử thi CỐI ỏ- s ự nhl n n h ậ n đ 6 i
t ư ợ n g qua l ă n g ki n h của các p h ạ m trù íập the, nbán dỗn, to q u ố c , khai thac đ o i
ì ư ơ i i g chu y ể u ở các p h ư ơ n g d i ệ n cồ liên quan đến các p h ạ m trù đỏ hay t i ế p
c â n nò t ư quan đ i ề m của c á c vkn đồ c á n h â n , từ cảro hửn g I hí sự.Y.Y.. Xuẵt
p h ì t t ừ cách hị ề u đc i r à n g ư ờ i ta nói n h ữ n g tác pbẫ m đ ư ợ c vi ết t r o n g hì n h

t h ư c nhỏ n h ư t r u y ệ n ng ắn « S 6 phận m ậ t c o n n g ư ờ i » bay * R ừ n g x á n u » là
m ã n g tĩnh c hấ t s ử thi, Có ng ườ i gọi chị Lý, Mẹ Suốt, Mẹ Tơm. . . là n h ấ n vật s ử
thi ( 6 ) c ũng chí nh là trên c ơ s ở c á c h hícu đố.
N h ư vậy, s ử thi h i ệ n đại k h ô n g nhất thiết chỉ đ ư ợ c hièu n h ư mộ t kết c ấ u
n ò i d u n g — hình t h ứ c t ư ơ D g x ứ n g , h o à n c h ì n b , đ ặ c thù. N ố

iại c à n g k h ô n ụ c ó

n h ữ n g đau hiệu hì nh t h ức tbẽ l oại ôn đ ị n h đế n tbàuh c ố n g t hức n h ư ờ s ử thi cỗ
đại. Di ều n à y c ỏ hai n g u y ệ n nh â n. Một là ờ c á ch hiou khá l i nh hoạt, c h ủ y ẽ u
t h i ê n \ ò p h ư ơ n g di ện n ộ i dung c ủa khái n i ệ m s ử thi. Hai là but n g u ồ n t ừ một
đ ặ c di ễ m c ơ bàn c ùa chủ n g h í a hiệ:. t h ự c và hiện thi.ro xã hội c hủ n g h ĩ * v è
p h ư ơ n g đ i ệ n thi p h ố p : c hủ n g h í a h i ệ n t h ự c kh ổ n g thừa nhậ n m ộ t h ệ t h ỗ n g thi
p h á p r t i a n g t í n h t i è n n g h i ệ m . Q u a n l â m c h ủ y ế u CÙM n ỏ t r o n g l ĩ n h v ự c n à y k h ồ n g

p h ả i là s ử dụng, lắp g h ổ p c ác p h ư ơ n g t i ện nghị- Ihuột cổ sẵn. tuAn thủ các qui
t ẵ c c 6 đị n h 111 à ià tự đồi m ớ i l i ê n lục trong s ự liỄp xúc mật thiết v ớ i c u ộ c s õ n g
đ a n g Tận độ ng , là U m k i ế m cốc khả năng r ộ n g rãi cho cáo phát kiến cá n h ấ n ,
c á c b i í n t h l cả nhftn của loại hình và th? l osi . Nói tóm lại. s ử thi t r o n g bệ
t h ố n g iÝ l uận vă Tán h ọ e h i ệ n đại là một khái n i ệ m g i a o nhau với nhi ều khái
niẠm chi l oại hì nh và t h è l oại .
3.
Mật kh á a , nói s ử thi h i ệ n đại kh ò n g có p h ù n g dấu hiệu thi"- loại xác đ ị n h
v à l)ẳt buộc k h ỏ n g c ó n g h ĩ a ử ÍAy bi nh I hửc k h ô n g cố vai trò g) liet. H ì n h t h ửe
là đê bi êu ỉiiện nội d u n g . So n g hình thức c ũ n g cố tinh tích cực l ư ơ n g đối củ* nỏi*
C h ỉ t r o n g m ệ l hl nh t h ức t hí ch h ợ p nội d u n g mới bộc lộ ra đ ư ợ c trọn vẹn. Vi
t h é , v a n có n h ữ n g h ì n h t h ừ c đ ư ự c c o i là t 6 i ưu đ í thồ h i ệ n n ộ i đ u n g str thi.
C á J p h ư ơ n g tiện thề l oại đ ổ là ti ều t h u y ế t v à t r ư ờ n g ca Khà n ă n g h à m c h ử a
và íồnự tiợp s ở t r ư ờ n g c ủa nhi(‘u l oại hì nh, (lung l ư ợ n g k h ò n g b ạ n đụib, kot
50

I

c ả u chi d ạ n g , đ a t u y ế n , n h i ề u t ă n g b ậ c , c ỏ t h ề h i ế n h ó a l i i i h t { ii 14 i à ỉ ì l a r i i g ( i i í u

ki ột t i u5 l o ạ i t h í c h IiỌj) ui ii U đ ề b ộ c l ộ m ộ t n ộ i (Inn,; l ớ n . pỈHU' t ạp, (ta ù i ^ a nỉiM

; ử thi.
4.
T r o n # t h ực íố. CÁC tác phain t h ườ n g khỏng nằ m tron ỉ hc o bộ khum: liinh
thái học của 1Ý l u ộ n mà liay t ò n tại n h ư mội trạng thái quá ủộ, c hử a (lựiụỉ nhi ều
(1i u hi ệu l oại hì nh vả the loại k h ỏ n g t huàn chùng. Tièu thuyết ]à mộ! tho loại,
Ti'>u ' ì uvế t unh hù ng ca lả thuật ngừ dùng mộ t cách l ư ơ n g do i dv* chi ĩiỉỉừỉig
túc piiam c ỡ l ớn a h ư (( Gui en tranh vú hòa binh » mà c ó V kiến cho là hì n h t hức
phất ỉriền cao uh ối của ti 11 thuyết song cuiIịỉ cỏ ỷ kiẽu cho dố khòm; (OIỈ ỉà
tiẽu i b u y ế t mà đà đ á n h đá u «ự n ấ y sinh của cả m ộ i Ihề l oại khác. T u y n b i c n ( 6
u h i è u t á c pỉiầin v ư ơ n t h e o h u ơ n g s ử thi n h ư n g c h u a đ ạ t đ ế n t ầ m CO’ a n h h ú n g
ca. Nỉhốm t i e u í uv é t s ử thi đ ỏ là một bộ phận, một dạ n g của l i ều t h uy ế t . N h ư n g
t r ong kèt cắu ng h ệ i buậi của c h ú n g còn tháy xuát hi ệ n n h ữ n g (láu h i ệ u
thề l oại của s ử thi ha y nổi tiling hơn, một sỗ đặc t r ưng t ư ơ n g hr n h ư s ử thi
cô truj Ồ£1, n ằ m ỉ r o a g c ù n g ruột t u yế n , m ộ t l ửp loại hỉ n h học v ớ i c ác đặc t r ưng
của sử thi cô đại. Q u a n n i ộ m thật chính xốc thi đó là n hữn g ciổu hiệu thề ÌOậi
v-6 n dà xuát h i ệ n t r o n g s ư thỉ cồ đại đ ư ợ c tái si nh t r ong tiều t huyết s ử thi của
VĂU họ c h i ệ u đại , tát n h i ê n ià tr ong m ộ t cău ỉ rúc m ớ i và do đó, clă đ ư ợ c cải
bi ến trên một trì nh độ mớ i . Đa s ố cốc c u ổ n ti ều t h u y í t s ử thi tr ong văn họ c
Vi ệ t N a m hi ện đại nằm ở t rì nh độ phát tri ền n h ư vặy. D i è u đỏ đòi hỏi khi n g h i ê n
c ứ u tiều ( h u y ế t s ử thi k h ô n g the khòiig d ự a trôn lý luận vồ t i e u t huyết ; n h ư n g
t rong khi phân tích đổi t ư ợ n g phải đ ồ n g thời chỉ rõ các đặ c t r ư n g ri êng biệt
của n h ó m, l à m s ả ng tỏ p h ư ơ n g d i ệ n sử thi c ủa n ỏ c ùng vởi p h ư ơ n g d i ệ n t i e II

I h u y í t , hây nói c hí n h xấc bơ n , cốc s ố c thối s ử thỉ của n ò n g CỐI l i ều t huvế t ,
Phân đị nh ra ít nhắt ỉà ha cách hi ều klìáe n h a u như v ậ y về thuầt ng ữ a s ủ
thi », chứng tôi m u ổ u g ó p p h ầ n giải quyết m ộ t đ i ế m rát n h ỏ t r c ng hàng loạt v ấ n
đ è câa tì nh t rạng c h ư a c ó m ộ t h ệ t huật n g ữ n h ẩ t q u á n v à h ợ p lý t r o n g n g h i ê n
c ử u t ă n học. Khắc phực t ì n h I rạng n à y đòi hỏi c ô n g s ứ c và s ự h ợ p tác c ủa
nhi ề u người . Bài vi ế t n à y chỉ cổ mộ t ỷ đị nh là chỉ ra t hực trạng của v ă n đe c ụ
the này VÌ1 inróc đău nê u l ên một sổ kiốn giải của cá n h â n n g ư ờ i vi ết . Chú ng
tỏi mong đại ró nh i ề u dịp đ ư ợ c trao đò i thỏm.
,

CHÚ THÍCH

(1). Trích t h e o K ô g i n ò p — Lý l uậ n vă n học. Mo x k v a , 1964. tr.42
(2) Bi ê l i nxki . T o à n tập, tập V, tr. 9. Trí ch t heo «Dẫn l uận ng h i c n c ửu v àn
học *. Moxkva. 1979, tr. 257.
(3) Car s ở iý l uận v à n học. N x b Đại họ c và THCN. Há Nội, 1985, tệp II
tr. 2 7 5
(4) Hè g b e n Bài g i ả n g m v học. Tri ch t heo Dả n luận nghi ên c ứu văn họ c
Mo x kv a . 1979, tr. 277.
(5) B. X u x c ố p — N h ữ n g s 6 phận lịch s ử của chủ ng hĩ a hi ệ n thực. N x b T á c
p h à m m ở i f Hà Nội, 1980, t r . l 77.
(É) Xe m Trằn Đi nh Sừ. Sự plíốt triền thề lài của thơ Tó Hữu. Tạp chí s ỏ n g
Hư ơ n g , SỔ 12, t hảng 4, 1985, tr.80.
51


N G U Y E N VAN NAM
H O W T O U N G D E R S T A N D A N D T O M A K E U S E O F T H K TKHM i E P I C P O E M >

Th e a ut ho r of the a r t i c l e puts forth three d i f f e r e n t me a ni n g s o f the term

epic ( p o e m )
1. Epi c p o e m u n d e r s t a n d as o n e of t h r e e l i t erary s t y l e s (epic s t y l e , l yric
s t y l e , d r a ma t i c s t yl e )
2.

E p i c p o e m used to e x p r e s s a d e t e r m i n e d l i t e r s r y «qenra»

3. Epi c un d e r s t o o d a s a qual i l v, an attribate, a charact eri sti c of the n o w
li t erature

'

HryeH Ban HriM
o n O H H M A H R H M y n O T P K B . n E H H H TEPMMHA « s n o c »
A b t o p CTaTbll npG,T,CT3B.TH.l Tpn p a 3 HHX noHiSMainiH TcpMisna t s n o c »
1.

rio;.l 3I10C0M nO H H M a C TC H

113 T p £ x

ORVAi

.1 HTC p a r y

pHHX

T H IIO.lOnni (9U0C,

.THpiiKa. ApaMa)

2. 3 n o c OTHOCIITCH K OAHOMy 1J3 onpe; i e. i ẽHnux / K a n p o B ;iiìTepaTypH
3. 3 n o c

HOBOỈỈ

noHHMaeTCH

KaK

Ka qe c TBO, CTBOIÌCTBO oTMenuTC. i bHbi í i npi i 3H3K

jiH TCparypu.

ĐẠI CÔNG NGH1ỆP...
( l i ếp Iheo t r ang 4 Í)
N g u y ê n Ba Thanh.
CHARACTERI S TI C OF PHES1DEN 1 H O ’S
POETIC T HI N KI N G O F THOUGH I PRISON DIARY »
Starli ng f r o m the \v j e w point c o n s i d e r i n g poetic t h i n k i r g as the direct for c e
c r e a t i n g p o e t i c i mage s , t h e a u t h o r s t udi es < Pr i s o n Diary » as characteristic o f Pre8 i d e n t H e ’s poetic thi nki ng.

ỉ I r y 311 l ' a T x i i i i b
O T T l R m i f l n 0 3 T H M E C K O r O Mbl 111. IKỈ ỉỉ IH n O K O H H O r O
Í IPE3HXI EHTA X O l U l l M H H A . OTPAMCAIOIHHECfl B
€ TIOPEMHOM ^H EBH HKE »
I I c x o a s )i3 T o r o , >IT0 n o s T H ' i e c K o e Mbi i u. i ei i . H'

JlBlIiKyiUfcii

CH.'iOl'i

C03A3HIIH

nC3Ti:UC.CKOI o

t T i o p e M i i b l i i .■•HC.DHIIK » n o j y I ’.'IOM

p j l i IIÍ1

WHUi.iemiH np o j i u e i i T a X o LLJi! Muna.

52

HB.1MCTCH Ji enocpcACTBeHHOf t

OốỊKúsa,

iiBTOp

CT3TI.ll

II3\'H£CT

0 T . i i ! ’n i ' r c ; i ' i n b i x TH'.pT n 0 3 T i i q e c K 0 r o