Tuần 24. Luyện tập về thay đổi trật tự các phần của cụm từ và các thành phần của câu

Ngữ văn 11
(Nâng cao)


Bài tập 1

Hãy chỉ ra hiện tượng thay đổi
trật tự các thành phần trong cấu
tạo của cụm danh từ và trong
- “Thuyền về nước lại sầu trăm ngảnhững cụm chủ - vị ở những
Củi một cành khô lạc mấy dòng” câu trên?

- “ Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”
(Huy Cận – Tràng giang)

Hiệu quả diễn đạt của sự tha
đổi đó?

-“Giữa đoàn quân nhạc bỗng rộn lên bốn mươi cây sáo trúc”
(Thép Mới – Cây tre)


Số từ Danh từ Danh từ Tính từ làm
trung tâm định ngữ
đơn vị

Danh từ Số từ Danh từ Tính từ làm
trung tâm
đơn vị định ngữ

củi một cành khôCủi một cành khô
Hiệu quả diễn đạt:
- Nhấn mạnh sự nhỏ nhoi, tầm thường của sự vật giữa
“trăm ngả”, “mấy dòng”..
- Gợi cảm xúc cô đơn buồn tủi, bơ vơ, nỗi buồn về sự nổi
trôi vô định của kiếp người.
⇒một chi tiết “văn xuôi sống sít”, chân thực và nóng
hổi cảm xúc, không sa vào ước lệ mòn sáo


Chủ ngữ Vị ngữ

lơ thơ cồn nhỏ

Vị ngữ

Chủ ngữ

lơ thơ cồn nhỏ

Hiệu quả diễn đạt:
- Nhấn mạnh sự thưa thớt, ít ỏi, trống vắng, quạnh hiu
của những cồn nhỏ, càng làm nổi bật sự mênh mông,
rộng lớn của cảnh tràng giang
- Gợi cảm xúc cô đơn, lạnh lẽo trước cảnh tràng giang
mênh mông, vô biên và hoang sơ, hiu quạnh


bỗng rộn lên bốn mươi cây sáo trúc
Chủ ngữ

Vị ngữ

Vị ngữ

Chủ ngữ

bỗng rộn lên bốn mươi cây sáo trúc
Hiệu quả diễn đạt:
- Nhấn mạnh âm thanh rộn ràng, réo rắt của bốn mươi cây
sáo trúc bất ngờ vang lên đồng loạt
- Gợi cảm xúc ngạc nhiên, vui tươi, phấn khích


Bài tập 2

Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Hãy chỉ ra hiện tượng thay đổi
Này đây lá của cành tơ phơ phất
trật tự các thành phần trong cấ
tạo của cụm từ và trong
Của yến anh này đây khúc tình si
những cụm chủ - vị ở những
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi câu trên?
(Xuân Diệu - Vội vàng)

Hiệu quả diễn đạt của sự tha
đổi đó?

vị ngữ
chủ
củangữ
ong bướm này(cụm
đâydanh
tuầntừ)
tháng mật

này đây khúc tình si của yến anh
vị ngữ
chủ ngữ (cụm danh từ)

Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Của yến anh

này đây khúc tình si


Hiệu quả diễn đạt:
- Điệp và đảo lại cấu trúc:

“này đây… của” và “Của…
này đây”, vừa xác định vị trí, vừa xác định sở hữu: các vẻ
đẹp của thiên nhiên, sự sống nối tiếp hiện lên tạo thành
một dòng chảy mãnh liệt và vô tận của sự sống; đó là một
“thiên đường” hiện hữu trên mặt đất này, “thiên đường”
mà vạn vật cũng như con người có thể chiếm hữu và
thưởng thức.
- Tạo nên giọng thơ reo vui náo nức, hể hiện cảm xúc hân

hoan, hạnh phúc của thi nhân


Bài tập 3
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”
(Hồ Xuân Hương - Tự tình)
Hãy chỉ ra hiện tượng thay đổi trật tự các
thành phần trong cấu tạo của cụm từ và
trong những cụm chủ - vị ở câu thơ trên?

Hiệu quả diễn đạt của sự thay đổi đó?


Chủ ngữ
(cụm danh từ)

Vị ngữ

xiên
ngang
mặttừ đất rêu từng đám
Phụ từ chỉ
Danh từ Danh
số lượng chỉ loại trung tâm

Mấy hòn đá đâm toạc chân mây
Vị ngữ

Chủ ngữ

(cụm danh từ)
Danh từ Phụ từ chỉ Danh từ
trung tâm số lượng chỉ loại

Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn


Hiệu quả diễn đạt:
- Mỗi câu thơ sử dụng biện pháp đảo trật tự thành phần
câu (vị ngữ lên trước chủ ngữ); đảo trật tự các phần của
cụm từ (đảo danh từ trung tâm lên trước trong cụm danh
từ)

=>

những sự vật vốn nhỏ bé, ít ỏi nhưng không chịu
mềm yếu, không chịu bị che lấp. Những động từ mạnh
được đảo lên đầu câu cho thấy chúng cựa quậy, sôi sục,
hoạt động một cách mạnh mẽ, dữ dội, muốn phá tung tất
cả để vươn lên.
Đó không chỉ là hình ảnh của ngoại cảnh mà là
hình ảnh tâm trạng: một tâm trạng phẫn uất, bức bối,
muốn phá bỏ mọi rào cản để được giải phóng, thể hiện cá
tính mạnh mẽ, táo bạo của Hồ Xuân Hương.


Cụm động từ

“ Cười người chớ vội cười lâu

Cười người hôm trước, hôm sau người cười

”

Cụm chủ vị
- Các bài tập trên: Chức năng ngữ pháp của các phần
không thay đổi sau khi đảo trật tự, nghĩa sự việc không
thay đổi.
- Ở VD này, chức năng ngữ pháp thay đổi, nghĩa
-Hãythay
nhận
sự việc
đổixét về các từ ngữ được gạch chân
trongđổicâu
daophần
trêncủa
về cấu
tạovàvà
ý thành
nghĩa?
⇒Thay
trậtca
tự các
cụm từ
các
phần
- Chúng
gìbảo
khác
sokiện:

với mối
cácquan
bài tập
trên?
của
câu cầncó
đảm
điều
hệ giữa
các phần
và chức năng ngữ pháp của chúng không thay đổi


Hiệu quả diễn đạt
Nhìn chung, hiện tượng thay đổi trật tự
các phần trong cấu tạo của cụm từ và các
Nhấn
mạnh,
tăng
thành
phần làm
trong cấu tạo Làm
của câu
cógiá
hiệutrị
nổiquả
bậtdiễn
nội đạt
dung
như thế nào?biểu cảm

cần thông báo


Bài tập 4
• Tìm những câu thơ, câu văn khác có hiện
tượng thay đổi trật tự các phần trong cấu
tạo của cụm từ và các thành phần trong
cấu tạo của câu như những trường hợp ở
các bài tập trên.


Thử làm nhà thơ

Bài tập củng cố:
Các câu thơ dưới đây đã bị thay đổi trật tự
so với nguyên tác, em thử đoán xem ban đầu
nhà“Hình
thơ đã anh
viết như
nào.
rấtthế
đẹp
lúc nắng chiều

Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo”
(Tố Hữu)
“ Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo”
(Tố Hữu)

Những bóng thù hắc ám đã tan tác
Trời thu tháng tám đã sáng lại
(Tố Hữu)

Đã tan tác những bóng thù hắc ám
Đã sáng lại trời thu tháng tám
(Tố Hữu)


Tàu tiêu thánh thót mấy giọt mưa
Khen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơ
Cổ thụ xanh um, tròn xoe tán
Tràng giang trắng xoá phẳng lặng tờ
(Hồ Xuân Hương)
Thánh thót tàu tiêu mấy giọt mưa
Khen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơ
Xanh om cổ thụ, tròn xoe tán
Trắng xoá tràng giang phẳng lặng tờ
(Hồ Xuân Hương)