Tuần 31. Phong cách ngôn ngữ hành chính

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 11

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ
CHÍNH LUẬN


Hình ảnh một số tác phẩm chính luận
1.
“Chiếu
dời
đô”
(Thiên
đô
chiếu)
của
Lý
Công
Uẩn


Hình
ảnh một
số
tác
phẩm
chính
luận

2.
“Hịch
Tướng

Sỹ”
của
Trần
Hưng
Đạo


3.
“Bình

Ngô
Đại
Cáo”
của
Nguyễn

Trãi

Hình
ảnh
một
số
tác
phẩm
chính
luận


Bản
Dịch

bằng
chữ
quốc ngữ tác
phẩm
“Chiếu
cầu
hiền”
(Cầu hiền
chiếu)
của
Ngô
Thì
Nhậm


“Hiền tài
là
nguyên khí
của
quốc
gia”
(Hiền tài
Quốc gia
chi
nguyên
khí)
của
Thân
Nhân Trung

Hình
ảnh
một số
tác
phẩ
m
chính
luận

4. “Tuyên ngôn độc lập” của Hồ Chí Minh


Hình ảnh một số tác phẩm chính luận

“Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Hồ
Chủ tịch


Phan Châu
Trinh,
tác giả
của
tác phẩm “Đạo
đức và
luân lí
Đông Tây”,
trong đó
có đoạn trích
“Về luân lí

xã hội
ở nước ta”


Nguyễn An Ninh,
tác giả của “Tiếng mẹ đẻ - Nguồn giải phóng các dân
bị áp bức”


I.
1.

Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận
Tìm hiểu khái niệm
a) Nghị luận
- Nghị 議 : bàn bạc để phân định đúng - sai
- Luận 議 : bàn để phân định phải - trái, nên - không nên
議 Nghị luận (hiểu rộng ra) là trình bày ý kiến, lí lẽ, lập luận về
một vấn đề, hiện tượng, nhằm đưa người đọc/nghe đến một
chân lí, chính kiến nào đó.
Đây là một thao tác tư duy.
Nghị luận có có nhiều loại : nghị luận xã hội, nghị luận văn
chương, nghị luận khoa học… trong đó có nghị luận chính
trị, gọi tắt là chính luận


I. Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận
1. Tìm hiểu khái niệm
b) Chính luận
-Chính : chính trị

- Luận : nghị luận
議 Chính luận (nghị luận về chính trị) là một phong cách
ngôn ngữ mà ở đó, người viết/nói đưa ra lí lẽ, lập luận về
một vấn đề chính trị nào đó nhằm trình bày quan điểm chính
trị của mình.


I.

Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận
1. Tìm hiểu khái niệm
c) Ngôn ngữ chính luận
-- Là lớp ngôn ngữ chủ yếu được dùng trong các văn bản
chính luận, phân biệt với các lớp ngôn ngữ sinh hoạt, hành
chính, nghệ thuật…, có màu sắc tu từ và hiệu quả riêng.
d) Phong cách ngôn ngữ chính luận
- Là những đặc trưng được khái quát từ đặc điểm sử dụng
ngôn ngữ chính luận.


I. Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận
2. Văn bản chính luận
Câu hỏi :
a) Kể tên những thể loại chính luận thời trung đại

và thời hiện đại mà các em đã được học hoặc
đã biết ?
b) Hai dạng tồn tại của văn bản chính luận là gì ?
Cho ví dụ ?

-Các thể loại chính luận :
+ Thời trung đại : cáo, hịch, chiếu, biểu…
+ Thời hiện đại : cương lĩnh, tuyên ngôn, tuyên bố,
lời kêu gọi, hiệu triệu, xã luận, bình luận, tham luận…

- Hai dạng tồn tại :
+ Dạng viết (vd : bản tuyên ngôn, bài tham luận…)
+ Dạng nói (vd : bài xã luận được đọc trên sóng phát
thanh, bài tham luận phát biểu đọc trong hội nghị…)


I. Văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận
3. Ngôn ngữ chính luận
Yêu cầu 1 : Đọc ba đoạn trích trong SGK
- Tuyên ngôn
- Bình luận thời sự
- Xã luận
Yêu cầu 2 : Tìm hiểu ba vấn đề sau trong từng đoạn trích
- Thể loại của văn bản
- Mục đích viết văn bản
- Thái độ, quan điểm của người viết với những vấn đề được
đề cập đến.


Tuyên ngôn : TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ
những quyền không ai có thể xâm phạm được ; trong những quyền ấy,
có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.”
Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của

nước
Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là : tất cả các dân tộc trên thế giới
đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung
sướng
Bản Tuyên
và quyền
ngôn
tự do.Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng
Pháp
“Người
sinh
năm 1791
cũngtacó
nóira: tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn
luôn
những
phải không
được tự do và Đó
bìnhlàđẳng
vềlẽquyền
lợi.” ai chối cãi được.
[…]
(Hồ Chí Minh)


Nhận xét :
- Thể loại : Tuyên ngôn.
- Mục đích : Khẳng định quyền tự do và bình đẳng của cá

nhân, suy rộng ra là quyền của các dân tộc.

- Thái độ, quan điểm của người viết : Dứt khoát, mạnh mẽ
kiên định trên lập trường cách mạng.


Bình luận thời sự : CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚC
Ngày 9 -3 - 1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân
Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng
đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin
hàng. Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy.
Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định
thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật.
Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “Ủy ban Pháp - Việt chống
Nhật”. Nhưng không bao lâu, họ cũng bỏ ta chạy sang Trung
Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng
chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy
nhất của nhân dân ta. […]
(Trường Chinh, Cách mạng dân tộc dân chủ nhân
dân Việt
Nam, tập 1, NXB Sự thật, 1976)


Nhận xét :
- Thể loại : Bình luận thời sự.
- Mục đích : Bình luận về hành động và thái độ của thực

dân Pháp ở Đông Dương để từ đó, khẳng định cao trào
chống phát xít Nhật ở Đông Dương là công cuộc duy nhất
của nhân dân ta.

- Thái độ, quan điểm của người viết : Dứt khoát, đanh thép,
kiên định trên lập trường dân tộc.


Xã luận :

ViỆT NAM ĐI TỚI

Khắp non sông Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí
ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản,
ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên
cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió,…
Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người ! […]
Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn
tới
của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và
nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt
mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh.
Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới !
(Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004)


Nhận xét :
Thể loại : Xã luận.
Mục đích : Khẳng định tư thế tự tin đi tới trong sức
xuân căng tràn, trong ý chí và khát vọng vươn tới của
nhân dân Việt Nam.

- Thái độ, quan điểm của người viết : Hào hứng, sôi nổi

đầy niềm tin tưởng, lạc quan.


Nhận xét chung về ngôn ngữ chính luận
- Dạng thức tồn tại : nói hoặc viết
- Mục đích : trình bày ý kiến hoặc bình luận, đánh giá một sự kiện,

một vấn đề chính trị, một chính sách, chủ trương về văn hóa, xã
hội theo một quan điểm chính trị nhất định.
- Phạm vi sử dụng : trong phạm vi trình bày quan điểm chính trị đối

với một vấn đề nào đó.
- Sự ảnh hưởng : ảnh hưởng sâu rộng trong ngôn ngữ hằng ngày và

ngôn ngữ văn học.


Ghi nhớ

Ngôn ngữ chính luận là ngôn ngữ được dùng
trong các văn bản chính luận hoặc lời nói miệng
(khẩu ngữ) trong các buổi hội nghị, hội thảo, nói
chuyện thời sự,… nhằm trình bày, bình luận, đán
giá những sự kiện, những vấn đề về chính trị, xã
hội, văn hóa, tư tưởng,… theo một quan điểm
chính trị nhất định.


II. Luyện tập
Bài tập 1 : Phân biệt khái niệm nghị luận và

chính luận ?
Gợi ý trả lời :
- Mục đích của mỗi loại là gì ?
- Phạm vi vấn đề được đề cập của chúng ?
- Quan hệ giữa hai khái niệm này là gì ? (Bình
đẳng, giao nhau, trùng nhau hay bao hàm,…?)