Tuần 24. Thực hành về hàm ý

TiÕt 72: TiÕng ViÖt


1.Ôn tập về nghĩa tờng minh và
hàm ý
Đọc các mẩu chuyện:

1.
Thừa một con thì có
Anh chồng đi chăn một đàn bò 10
con. Chiều tối, anh ta cỡi bò về nhà .Đến
cổng , anh chồng dừng lại để đếm xem
có đủ 10 con bò hay không. Anh ta đếm
đi đếm lại mãi chỉ có 9 con. Hoảng quá
anh ta thất thanh gọi vợ. Chị vợ lật đật
chạy ra , hỏi: Ai chọc tiết mình mà kêu
khiếp thế ?. Anh chồng mếu máo:
Mình ơi Thiếu 1 con bò! .. Chị vợ c
ời: Tởng gì ? Thừa 1 con thì có!.


1.Ôn tập về nghĩa tờng
minh và hàm ý

2 . Toàn chó cả
Có nhà nho nọ ghét quan lại tham
nhũng. Nhân một hôm có các quan
đến chơi , nhà nho cho ngời nhà làm
cơm mời khách. Các quan ngồi ăn thấy
nhiều món lạ , ngon miệng mới khề khà
hỏi : Đây là đĩa gì ? Kia bát gì ?

Nhà nho chờ đợc dịp đó, thong thả
đáp .
- Đây là chó, kia là chó, bẩm toàn chó
cả.


1.Ôn tập về nghĩa tờng minh
và hàm ý
* Tìm câu có hàm ý trong các mẩu
chuyện trên, nghĩa hàm ý của câu ?
1 . - Câu nói có hàm ý: Tởng gì ? Tha
1 con thì có!
- Hàm ý : Đồ ngu nh bò, còn một
con đang cỡi nữa sao không đếm?
2. - Câu nói có hàm ý: Đây là chó ,
kia là chó, bẩm toàn chó cả.
- Hàm ý: Tất cả bọn quan lại đều
là chó cả.


1. Ôn tập về nghĩa tờng
minh và hàm ý
=> Tờng minh là phần thông báo đợc diễn
đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Hàm ý là phần thông báo tuy không đợc
diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong
câu nhng có thể suy ra từ những từ
ngữ ấy.
- s dng hm ý cn cú hai iu kin sau õy:
+ Ngi núi (ngi vit) cú ý thc a hm ý vo cõu

núi.
+ Ngi nghe (ngi c) cú nng lc gii oỏn hm
ý.


2.Phân tích các bài tập
*Bài 1( SGK/79)

Lời đáp của A
Phủ

Thiếu thông
tin bò bị mất

Thừa thông tin về
việc " lấy súng đi
bắn con hổ
Cách trả lời của
A Phủ có hàm ý

Công nhận bò
Công nhận
bị mất, bị
mình
hổ ăn thịt
có lỗi
ý định lấy công chuộc tội, hơn
nữa hé mở con hổ có giá trị hơn
nhiều so với con bò bị mất (con

*Bài 1 ( SGK/79)
b. Kết luận: Hàm ý là những nội dung, ý
nghĩ mà ngời nói muốn truyền báo
đến ngời nghe, nhng không nói trực
tiếp, tờng minh qua câu chữ, mà chỉ
ngụ ý để ngời nghe suy ra .
->Trong lời hội thoại trên A Phủ chủ ý
nói vừa thiếu lợng tin cần thiết, thừa l
ợng tin so với yêu cầu trong câu hỏi của
Pá Tra, tức chủ ý vi phạm về phơng
châm về lợng tin để tạo ra hàm ý. Đó là
công nhận việc để mất bò muốn lấy
công chuộc tội (lấy súng bắn hổ).


* Bài tập 2

Câu nói có hàm ý
“Tôi không phải

Hàm ý

Cách thức tạo lập

là cái kho”

Tôi không có nhiều => Vi phạm phương
tiền đến mức lúc nào châm cách thức
cũng có thể cho anh (không nói rõ ràng)

“Chí Phèo đấy hở”
“Rồi làm mà ăn
chứ cứ báo người
ta mãi à”

=> Hô gọi
=> Cảnh báo, thúc
giục

“Tao không đến đây
Chí Phèo muốn đòi
xin năm hào” “Tao đã
cái khác
bảo tao không đòi tiền”

Nói gián tiếp

=> Vi phạm phương
châm về lượng (lượng
tin) và cách thức
(không rõ ràng)


* Bài tập 3 (SGK/80)
a. Lợt lời thứ nhất của bà đồ có hình thức
câu hỏi, nhng không phải để hỏi, mà
thực hiện hành động khuyên rất thực
dụng : khuyên ông đồ viết giấy khổ to .
- Qua lợt lời thứ 2 của bà đồ ta còn thấy lợt

lời đầu có thêm hàm ý khác ( không nói
ra) : không tin tởng hoàn toàn vào tài văn
chơng của chồng , ông viết nhng có thể
bị loại bỏ vì văn kém chứ không phải nh
điều đắc chí của ông đồ ( ý văn dồi
dào).


* Bài tập 3 (SGK/80)
b. Bà đồ không nói thẳng ý mình ra
mà chọn cách nói nh truyện vì còn
nể trọng ông đồ, muốn giữ thể diện
cho ông , và cũng không phải chịu
trách nhiệm về cái hàm ý của câu
nói .


* Bài tập 4 (81/SGK)
- Qua bài tập ta nhận định: để tạo ra
cách nói có hàm ý , tuỳ thuộc ngữ
cảnh mà ngời nói sử dụng một cách
thức hoặc phối hợp một vài cách thức
với nhau .
-> Nên ta chọn phơng án D.


•Một số tác dụng của cách nói hàm ý:
- Tạo ra hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc
hơn cách nói tường minh;
-Giữ được thể diện của các nhân vật

giao tiếp và tính lịch sự trong giao tiếp;
- Làm cho lời nói, câu văn hàm súc, ý
vị, hấp dẫn;
- Tạo điều kiện cho người nói có thể
tránh được trách nhiệm về hàm ý.


BÀI TẬP BỔ TRỢ
* T×m c©u cã hµm ý trong c¸c mÈu chuyÖn
sau, nghÜa hµm ý cña c©u ?
DIÊM VƯƠNG XỬ KIỆN
Trên dương thế, có một con lợn bị đem ra giết thịt.
Hồn nó về kêu với Diêm Vương. Diêm Vương hỏi:
- Nỗi oan nhà ngươi như thế nào? Hãy nói rõ đầu đuôi nghe!
- Dạ! Họ bắt tôi làm thịt!
- Được rồi, hãy khai rõ ràng. Họ làm thịt như thế nào?
- Dạ, trước hết, họ trói tôi lại, đè ra chọc tiết. Xong họ đổ
nước sôi lên mình tôi, cạo lông.
- Rồi sao nữa?
- Cạo sạch rồi, họ mổ ra, thịt tôi họ xé thành từng mảnh, chặt
nhỏ bỏ vào rổ. Thế rồi… họ bắc chảo đổ mỡ vào, phi hành
cho thơm, thêm mắm thêm muối xào lên…
- Thôi! Thôi… đừng nói nữa mà tao thèm!


Câu có hàm ý:
1- Thôi! Thôi… đừng nói nữa mà tao thèm!
Hàm ý: Diêm vương cũng là kẻ độc ác như tên đồ
tể

TRA CHUÔI VÀO
Một ông thầy cúng đến làm lễ cho nhà chủ tên là:
Nguyễn Văn Tròn. Thầy dốt không biết chữ "Tròn"
viết thế nào, đành khuyên đại một cái vòng làm dấu.
Có người nghịch lấy bút sổ thêm một nét dìa vòng
tròn. Đến khi thầy đọc sớ, trông thấy ngờ ngợ như
cán gáo nên cứ "Nguyễn Văn Gáo" mà đọc mãi !
Chủ nhà bảo thầy:
- Không phải, tên tôi là Nguyễn Văn Tròn kia thầy !
Thầy cúng ngượng quá, gắt ỏm tỏi :
-Thế đứa thổ tả nào mới tra cái chuôi vào đây hử ?
Đồ láo toét!


Câu có hàm ý:
2 -Thế đứa thổ tả nào mới tra cái chuôi vào đây hử?
Đồ láo toét!
Hàm ý: Phê phán những kẻ ngu dốt còn đòi làm
thầy