Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

I. GIỚI THIỆU CHUNG
1.Tác giả:
- Sinh năm 1937.
- Quê ở Triệu Phong - Quảng Trị, từng học
tại Huế
- Có vốn hiểu biết trên nhiều lĩnh vực, nhất
là lịch sử, địa lí, văn hóa Huế.
- Là một trong những nhà văn chuyên viết
bút kí, được đánh giá là “một trong những
nhà văn viết kí hay nhất nước ta” (Nguyên
Ngọc)
- Nét đặc sắc trong sáng tác: kết hợp giữa
chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận
sắc bén với suy tư đa chiều, hành văn
hướng nội, súc tích, tài hoa.


- Các tác phẩm tiêu biểu:
+ Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn lâu (1971).
+ Rất nhiều ánh lửa (1979, giải thưởng Hội Nhà văn
Việt Nam 1980)
+ Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1981)
+ Bản di chúc của cỏ lau (truyện ký, 1984)
+ Hoa trái quanh tôi (1995)…


2. Tác phẩm:
- Viết tại Huế tháng 1- 1981, rút từ tập kí cùng tên.
- Bài kí gồm 3 phần.
- Đoạn trích là phần đầu.

- Bố cục đoạn trích:
Phần 1: Từ đầu tới quê hương xứ sở: Hành trình của sông Hương
và vẻ đẹp tự nhiên đầy mê hoặc của nó.
+ Chặng 1: Từ đầu tới Chân núi Kim Phụng: Sông Hương ở
thượng nguồn
+ Chặng 2: Tiếp theo tới bát ngát tiếng gà: Sông Hương ở
ngoại vi thành phố Huế
+ Chặng 3: Còn lại: Sông Hương giữa lòng thành phố Huế
Phần 2: Tiếp theo đến hết: Dòng sông của lịch sử và thi ca


Bao Vinh
Cồn Hến

Vĩ Dạ

Chùa Thiên Mụ

Nguyệt Biều,
Lương Quán

Điện Hòn Chén

Ngã ba Tuần

Dãy Trường Sơn


II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN:
1. Vẻ đẹp thiên nhiên:

a. Ở thượng nguồn:


nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây
đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn
lốc vào những đáy vực bí ẩn


cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm
dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.


Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời
của mình như một cô gái Digan phóng khoáng và man dại.
Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn
tự do và trong sáng.


a. Trên thượng nguồn sông Hương
* Ra khỏi rừng già:
- Rừng già đã “chế ngự sức mạnh bản năng” nên sông
Hương “dịu dàng và trí tuệ”;
- Là “người mẹ phù sa ”của vùng văn hoá đế đô;
- “Đóng kín tâm hồn sâu thẳm” ở cửa rừng;
 Vẻ đẹp bí ẩn, sâu thẳm của dòng sông.
=>Bằng sự quan sát tinh tế, trí tưởng phong phú; với nghệ

thuật so sánh, nhân hoá tài hoa, táo bạo, nhà văn đã phát
hiện, khắc hoạ vẻ đẹp trẻ trung, hoang dại đầy cá tính của
sông Hương gợi liên tưởng kì thú và xúc cảm mãnh liệt trong

lòng người đọc


b. Ở ngoại vi thành phố Huế:
* Từ Tuần đến chùa Thiên Mụ:

Sông Hương giống như “người con gái đẹp nằm ngủ
mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”
-> Sự liên tưởng tinh tế và lãng mạn.


Hoa đỗ quyên

Ngã ba Tuần

…Người ta luôn luôn nhìn thấy
dòng sông mềm như một tấm lụa


Trưa vàng

Sớm xanh

Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang
nhiều màu sắc trên nền trời tây - nam thành phố, “sớm
xanh, trưa vàng, chiều tím” ….

Chiều tím

Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như
triết lý, như cổ thi, kéo dài mãi đến lúc mặt nước
phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ…


Chùa Thiên Mụ

kéo

Kim Long
âm
t
n
ê
cy
ự
h
t
g
n
ẳ
h
t
ét
n
sông Hương vui tươi hẳn lên
t
ộ
m

giữa những biền bãi xanh biếc
của vùng ngoại ô Kim Long, …


Cồn Hến

Thành phố Huế
Cồn Giả Viên

uốn một cánh cung rất nhẹ
sang đến Cồn Hến;
đường cong ấy làm cho
dòng sông mềm hẳn đi,
như một tiếng “vâng”
không nói ra của tình yêu.


sông Hương khi đi qua thành phố đã
trôi đi chậm, thật chậm, cơ hồ chỉ còn
là một mặt hồ yên tĩnh..
Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế


Nỗi vương vấn,
cả chút lẳng lơ kín đáo
trong tình yêu

Bao
Vinh

Cồn Hến

Thành phố Huế


Hành trình
vượt ghềnh thác

Mãnh liệt,
phóng khoáng
và man dại

Hành trình
đi tìm tình yêu

Gợi cảm, tình tứ, đắm say

Hành trình
về biển cả,
Rời xa người tình

Lưu luyến,
vấn vương, chung tình


TÂM : Tình yêu,

niềm tự hào tha thiết,
sâu lắng của tác giả
dành cho dòng sông

quê hương, cho xứ
Huế thân yêu.

TÀI : kết hợp nhuần nhuyễn
giữa chất trí tuệ và tính trữ
tình, giữa nghị luận sắc bén
với suy tư đa chiều được
tổng hợp từ vốn kiến thức
sâu rộng về triết học, văn
hoá, lịch sử, địa lí,... tất cả
được phô diễn trong lối hành
văn hướng nội súc tích, mê
đắm và tài hoa.


2. Dòng sông lịch sử - văn hóa
a. Dòng sông anh hùng
+ Thời vua Hùng:
Dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước
+ Thời phong kiến:
. Dòng Linh giang bảo vệ biên giới thế kỷ XV
. Vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh
hùng Nguyễn Huệ
. Bi tráng với máu của những cuộc khởi nghĩa thế kỉ XIX.
+ Sau cách mạng:
chứng kiến những đau thương anh dũng của dân tộc
trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ


=>Sông Hương là bản hùng ca, là dòng sông sử thi viết

giữa màu cỏ lá xanh biếc.

Khi nghe lời gọi, nó tự hiến
mình làm 1 chiến công

Khi cuộc sống bình thường, sông
Hương là cô gái dịu dàng


b.Dòng sông thi ca
- Thay màu bất ngờ trong cái nhìn tinh tế của Tản
Đà;
- Hùng tráng như “kiếm dựng trời xanh” trong thơ
Cao Bá Quát
- Nỗi quan hoài cổ trong thơ Bà huyện Thanh Quan;
- Sức mạnh phục sinh tâm hồn trong thơ Tố Hữu;
=> Sông Hương là nguồn cảm hứng bất tận của
thi ca


c. Dòng sông âm nhạc




Toàn bộ nền âm nhạc Huế
sinh thành trên dòng sông
này.
Gợi cảm hứng cho Nguyễn
Du viết nên khúc nhạc của

nàng Kiều.


III. TỔNG KẾT:
1/ Nghệ thuật:
- Văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế, tài hoa;
- Ngôn từ phong phú, gợi hình, gợi cảm; câu văn giàu
nhạc điệu, uyển chuyển;
- So sánh, nhân hóa độc đáo, liên tưởng bất ngờ, thú vị;
- Kết hợp nhuần nhuyễn bút pháp kể và tả.
2/ Ý nghĩa văn bản:
- Thể hiện những phát hiện, khám phá sâu sắc và độc
đáo về sông Hương;
- Ca ngợi một dòng sông thơ mộng, trữ tình gắn liền với
mảnh đất và tâm hồn con người Huế;
- Tình yêu tha thiết, sâu lắng và niềm tự hào lớn lao của
nhà văn đối với dòng sông quê hương, với cố đô.