Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

KHỞI ĐỘNG


Tiết 49: Đọc văn

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG ?
(Trích)
Hoàng Phủ Ngọc Tường


1. Tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường

I. Tìm hiểu chung

2. Tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông ?

3. Đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông ?


1. TÁC GIẢ HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
- Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu

nước có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều
lĩnh vực nhất là lịch sử, địa lí, văn hóa Huế.
- Các tác phẩm chính: (SGK/197)

- Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là giàu

chất trí tuệ và chất trữ tình, nghị luận sắc bén với
tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức
sâu rộng triết học, văn hoá, lịch sử, địa lí… lối

hành văn hướng nội súc tích, mê đắm tài hoa.


2. Tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông ?

a. Hoàn cảnh sáng tác
- Viết tại Huế, tháng 1-1981, đăng
báo văn nghệ, đưa vào tập kí Ai đã
đặt tên cho dòng sông ? (1986).
- Là một trong những bài bút kí
xuất sắc nhất của tác giả.


b. Thể loại: Bút kí
.

Bút kí: Thể văn thuộc loại kí (ghi chép) nhằm ghi
lại những điều mắt thấy tai nghe trong cuộc sống
bằng những nhận xét, những cảm xúc của người
viết. Bút kí thường nói về người thật, việc thật
cùng những suy nghĩ, bình luận chân thực của
người viết.


3. Đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông”
a. Xuất xứ - vị trí đoạn trích

- Trích từ tập bút kí cùng tên, viết tại Huế, ngày
4 -1 -1981.
- Nằm ở phần một với lời kết toàn tác phẩm.

b. Bố cục: 2 phần

- Phần đầu: Từ đầu đến “quê hương xứ sở”:
Thủy trình Hương giang.
- Phần cuối: (Đoạn còn lại): Sông Hương dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thơ ca.


II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

1.Vẻ
Vẻđẹp
đẹpsông
sôngHương
Hươngdưới
dướigóc
góc
nhìn địa lí

2.Vẻ
Vẻđẹp
đẹpsông
sôngHương
Hương
dưới góc nhìn lịch sử

Hình tượng
sông Hương
3.Vẻ
Vẻđẹp
đẹpsông

sôngHương
Hương
dưới góc nhìn văn hóa


Bao Vinh
Cồn Hến

Vĩ Dạ

Chùa Thiên Mụ

Nguyệt Biều,
Lương Quán

Điện Hòn Chén

Ngã ba Tuần

Dãy Trường Sơn


ơng ở
ư
H
g
Sôn
ng
ằ
hố

b
p
g
n
h
n
đồ
à
i vi th
ạ
o
g
n
và

ở
g
n
ơ
Hư
g
n
ô
uồn
S
g
n
ng
ợ
ư

h
t

g
i
ớ
dư
g
n
ơ
í
ư
l
H
a
ị
đ
ng
ô
S
1.

ì
h
n
óc

iữa
g
ng ố

ơ
ư
ph
H
h
n
ng
Sô g thà
l òn

n


II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Sông Hương dưới góc nhìn địa lí

THẢO LUẬN NHÓM

Nhóm 1,2
Tập trung vào đoạn văn
miêu tả sông Hương ở
vùng thượng nguồn

Nhóm 3,4
Tập trung vào đoạn văn
miêu tả con sông Hương
trong hành trình trên
đường về đồng bằng và
ngoại vi thành phố

Nhóm 5,6
Tập trung vào đoạn văn
miêu tả con sông Hương
đoạn giữa lòng thành phố
Huế đến cửa biển
Thuận An

- Tìm những chi tiết tiêu biểu, ấn tượng về dòng sông Hương?
- Nhận xét về nghệ thuật miêu tả của nhà văn?
- Qua cách miêu tả đó,em cảm nhận như thế nào về sông Hương ở
mỗi chặng đường trong cuộc hành trình đi tìm thành phố tình yêu?


a. Sông Hương nơi thượng nguồn:
- Dòng sông được ví như “bản trường ca của rừng già” với nhiều tiết tấu
hùng tráng, dữ dội:
+ Khi “rầm rộ, lúc “mãnh liệt , khi “cuộn xoáy như cơn lốc vào những
đáy vực bí ẩn”, cũng có lúc “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài
chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”

 Sông Hương mạnh mẽ, nhưng cũng rất mềm mại, dịu dàng.
- Sông Hương khi qua lòng Trường Sơn
+ Được tác giả so sánh “như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man
dại”
+ Được nhân hoá “một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong
sáng”
- Ra khỏi rừng già: Sức mạnh bản năng của dòng sông lại nhường chỗ
cho vẻ đẹp “dịu dàng và trí tuệ”, sông Hương trở thành “người mẹ phù
 Bằng sự liên tưởng, so sánh, nhân hoá độc đáo, sông
sa của một vùng văn hóa xứ sở”

Hương ở vùng thượng nguồn mang vẻ đẹp của một sức
sống mãnh liệt, hoang dại và đầy cá tính.


b. Sông Hương vùng đồng bằng và ngoại vi thành phố
- Miêu tả tỉ mỉ dòng chảy của sông Hương qua một loạt địa danh khác
nhau:
+ Ở cánh đồng Châu Hóa, sông Hương được ví như “người gái đẹp
nằm ngủ mơ màng”,
+ Ra khỏi vùng núi, “sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục,
vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật
mềm”…
+ Từ ngã ba Tuần đến điện Hòn Chén “sông Hương theo hướng nam bắc”,
+ Khi đi qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo, “dòng sông mềm như tấm
lụa”, ánh lên “những mảng phản quang nhiều màu sắc … sớm xanh,
trưa vàng, chiều tím”.
 Sông Hương trở lên mềm mại, thơ mộng.
+ Sông Hương khi chảy dưới chân những rừng thông u tịch và niềm
kiêu hãnh âm u của những lăng tẩm đồ sộ thì “Đó là vẻ đẹp trầm mặc
như triết lí, như cổ thi”.


 Qua cái nhìn tinh tế, lãng mạn cùng với sự kết hợp nhuần nhuyễn
bút pháp kể và tả của nhà văn, Sông Hương hiện lên giống như một cô
gái đẹp vừa được đánh thức, làm bừng lên sức trẻ và niềm khao khát
mãnh liệt trên hành trình tìm về thành phố thân yêu; thuỷ trình của
sông Hương về xuôi tựa “một cuộc tìm kiếm có ý thức” người tình
nhân đích thực của một cô gái đẹp trong câu chuyện tình yêu lãng mạn
nhuốm màu cổ tích.

SÔNG HƯƠNG GIỮA LÒNG THÀNH PHỐ HUẾ

Chùa Thiên Mụ

kéo m

ẳ
h
t
t
ột né

Kim Long
tâm
n
ê
cy
ự
h
t
ng

sông Hương vui tươi hẳn lên
giữa những biền bãi xanh biếc
của vùng ngoại ô Kim Long, …

Cồn Hến

Thành phố Huế
Cồn Giả Viên

uốn một cánh cung rất nhẹ sang
đến Cồn Hến; đường cong ấy làm
cho dòng sông mềm hẳn đi, như
một tiếng “vâng” không nói ra của
tình yêu.


c. Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế
- Nhân hóa: sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của
vùng ngoại ô Kim Long”
- Dưới con mắt hội họa: sông Hương hiện ra đẹp thơ mộng với những đường
nét uốn lượn mềm mại và duyên dáng.
+ “kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc”.
+ “uốn một cánh cung rất nhẹ … dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng”
không nói ra của tình yêu”.
+ Các nhánh sông tỏa đi khắp thành phố như muốn ôm trọn Huế vào lòng.
+ Lưu tốc sông Hương “trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ
yên tĩnh”.

- Qua cách cảm nhận của âm nhạc, sông Hương đẹp và êm đềm như một
điệu slow chậm rãi, trữ tình, sâu lắng dành riêng cho Huế.
- Dưới cái nhìn say đắm của một trái tim đa tình, sông Hương là người tình
dịu dàng và chung thủy của cố đô: khúc quanh bất ngờ của sông Hương ở thị
trấn Bao Vinh trước khi đổ ra biển được nhân hóa, sự dùng dằng của sông
Hương “giống như nàng Kiều trong đêm tình tự… đã chí tình trở lại tìm Kim

Trọng… để nói một lời thề trước khi về biển cả”.


Tiểu kết

Với nghệ thuật nhân hóa, những liên tưởng,
tưởng tượng phong phú cùng với ngôn ngữ
uyển chuyển đầy chất thơ, chất nhạc của nhà văn,
sông Hương được khắc họa mang vẻ đẹp đậm
chất trữ tình, thơ mộng.


Qua việc miêu tả, khắc họa vẻ đẹp thơ mộng,
trữ tình của sông Hương:

Thể hiện tình yêu,
niềm tự hào tha
thiết, sâu lắng của
mình dành cho
dòng sông quê
hương, cho xứ
Huế thân yêu và
cũng là cho đất
nước.

Bồi đắp tình
yêu của mỗi cá
nhân đối với
quê hương đất
nước

Đánh thức khát
vọng khám phá
vẻ
đẹp
thiên
nhiên đất nước,
con người.


2. Vẻ đẹp của sông Hương dưới góc nhìn lịch sử
- Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi
dấu những thế kỉ vinh quang
- Tên của sông Hương được ghi trong Dư địa chí
(1435) của Nguyễn Trãi: Linh Giang (nghĩa là dòng
sông thiêng). Dòng sông ấy là điểm tựa, bảo vệ biên
cương thời kì Đại Việt.
- Thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi bóng kinh thành
Phú Xuân, gắn liền tên tuổi của người anh
hùng Nguyễn Huệ.

- Sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX
- Đi vào thời đại cách mạng thàng Tám với những
chiến công rung chuyển
- Cuộc tiến công tết Mậu Thân 1968, bị tàn phá nặng nề xong
vẫn kiên trinh với lời thề sắt đá.


 Sông Hương là một chứng
nhân lịch sử, đã gắn liền với lịch

sử của Huế, của dân tộc. Dòng
sông ấy biết cách “tự hiến đời
mình làm một chiến công”, khi
nghe lời gọi của Tổ quốc và là
người con gái dịu dàng của đất
nước khi trở về cuộc sống đời
thường.


3. Sông Hương
dưới góc nhìn văn hóa

Sông Hương
dòng chảy của âm nhạc

Sông Hương
Dòng chảy của thi ca


Sông Hương – dòng chảy của âm nhạc

-Toàn bộ nền âm nhạc Huế
sản sinh trên dòng sông này.

-

Gợi hứng cho Nguyễn Du
viết nên khúc nhạc nàng Kiều.

Sông Hương – dòng chảy của thi ca
-“Có một dòng thi ca về sông Hương”, “dòng sông ấy không bao
giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”
 Sông Hương mang đến niềm cảm hứng bất tận, mới mẻ cho các
nghệ sĩ. Mỗi nhà thơ có một khám phá riêng về nét đẹp của dòng
sông này