Tuần 12. Đọc thêm: Đò Lèn

I. Tiểu dẫn
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Kí ức tuổi thơ.
2. Sự thức tỉnh của người cháu trước quy luật
của cuộc đời.
III. Tổng kết.


I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả.
- Tên khai sinh: Nguyễn Duy Nhuệ
- Sinh năm: 1948.
-Quê: Thanh Hóa
-Xuất thân:
+ Gia đình nông dân nghèo.
+ Sớm mồ côi mẹ, sống với bà ngoại
- Vị trí: ông là một gương mặt tiêu biểu trong lớp
nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống
Mỹ.


- Phong cách thơ:
+ Thơ ND là sự kết hợp hài hòa giữa cái duyên dáng, trữ tình
với chất thế sự đậm đặc.
+ Nhiều bài là tiếng nói khẳng khái, bộc trực, đầy ngang tàng
mà trầm tĩnh, giàu chiêm nghiệm và mang tinh thần công dân
sâu sắc.
- ND là một trong số ít các nhà thơ đã góp phần làm mới thể
thơ lục bát bằng những tìm tòi theo hướng hiện đại.

• Ông được coi là một Nguyễn Huy Thiệp
trong lãnh vực thơ ca
(theo Nguyễn Hưng Quốc)
• Nhận xét của Trịnh Công Sơn : "Hình hài
Nguyễn Duy giống như đám đất hoang,
còn thơ Nguyễn Duy là thứ cây quý mọc
trên đám đất hoang đó..."


2.Bài thơ Đò Lèn
+ Đò Lèn là một địa danh nổi tiếng ở Thanh Hóa trong chiến
tranh, quê ngoại của tác giả.
+ Bài thơ được viết vào tháng 9/1983 trong một dịp nhà thơ về
thăm quê hương, được in trong tập thơ Ánh Trăng(1984)
-Bố cục: 2 phần
+ Phần 1 (5 khổ thơ đầu): hồi ức về người bà lam
lũ tảo tần bên cạnh sự vô tâm của người cháu.
+ Phần 2 ( khổ cuối ) : sự thức tỉnh của người
cháu trước quy luật nghiệt ngã của cõi đời để
càng xót xa, hối tiếc.


II. Đọc- hiểu văn bản
1.Năm khổ thơ đầu : Kí ức tuổi thơ .
Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá
níu váy bà đi chợ Bình Lâm
bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật
và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần
Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị

chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng
mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm
điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng


-“ Thuở nhỏ” : chỉ mốc thời gian
và chứa đựng, đong đầy nỗi ngậm
ngùi.
- Những kỉ niệm ùa về:
+ “ câu cá”, “ níu váy bà đi chợ “, “
bắt chim sẻ” , “ ăn trộm nhãn “, “
xem lễ đền Sòng “
+ Những trò chơi của cậu bé được
liệt kê với mức độ dày đặc.
⇒Cho ta hình dung về một chú bé
tinh nghịch, hiếu động.
-Ba trong Năm địa danh được nhắc đến là chùa, đền: Chùa Trần, đền
Sòng, đền Cây Thị => Là nơi nhân vật “ tôi “ mải miết với những trò
nghịch ngợm của mình, khám phá những điều kì thú.
- Những kỉ niệm sâu lắng: “ mùi hương trầm”, “ điệu hát văn “


Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế
bà mò cua xúc tép ở đồng Quan
bà đi gánh chè xanh Ba Trại
Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn
Tôi trong suốt giữa hai bờ hư thực
Giữa bà tôi và tiên, Phật, thánh, thần
Cái năm đói, củ dong riềng luộc sượng
Cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm

-Tôi đâu biết : lời tự trách đầy tiếc nuối, xót xa của người cháu
khi trưởng thành.
-Thao tác liệt kê: mò cua, xúc tép, gánh chè ->Gợi sự vất vả,
cơ cực của bà.Những cơ cực đó lẽ ra không nên có ở những
người bà đã đi qua bao nhọc nhằn trong cuộc sống, không
nên có ở lứa tuổi lẽ ra phải được thảnh thơi vui vầy bên con
cháu.
-Các địa danh: Ba Trại, đồng Quan, Quán Cháo, Đồng Giao ->
nơi in dấu chân bà ngoại => Không gian mở rộng, kéo dài theo
hành trình lam lũ của bà đồng thời khơi thêm nỗi xót xa trong
lòng cháu.
-Thập thững : bước đi không vững chãi, thậm chí còn siêu vẹo
của người mắt kém đang phải mang gánh nặng trên vai.
-Những đêm hàn: vừa chỉ thời gian, vừa có giá trị mô tả KG,
việc sử dụng từ của tác giả đã mang được cả cái buốt giá của
sương đêm.
-Những cơ cực của bóng dáng lầm lũi không được miêu tả chi


-Tôi trong suốt: trong suốt là tính từ chỉ tính chật sự vật, hiện
tượng nhưng đã được đưa vào câu thơ đảm nhiệm chức vụ
của động từ tình thái.
-Hình ảnh bà được đặt đối sánh, ngang hàng với tiên, Phật,
thánh, thần thể hiện lòng ngưỡng mộ, tôn sùng của nhân vật
tôi.
-Sự đối lập giữa hai không gian:
+Hư: không gian tịnh tộ ( tiên, Phật, thánh, thần )
+Thực: không gian trần tục ( bà tôi, củ dong riềng )

- Nghe thơm: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ( khứu giác sang thính
giác ) đã nhấn mạnh sức ám ảnh của hương thơm quá khứ.


Bom Mĩ giội, nhà bà tôi bay mất
đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền
thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết
bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn


-Hậu quả của chiến tranh: sự hoang tàn, đổ nát
nhà bà tôi bay mất, đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền.
⇒Lời kể nhẹ nhàng
-Bay: thực chất là tan ra, là đổ nát, bay còn gắn với cảm thức
tiên, Phật.
- Hình ảnh người bà: đi bán trứng ở ga Lèn trong mưa bom
bão đạn
⇒Hình ảnh người bà tảo tần để mưu sinh, kiên cường dẫu có
khó khăn.


-Thời gian trôi đi, khi đã trưởng thành, nhận ra những hi
sinh lớn lao của bà, đã ý thức được tỉnh cảm, trách
nhiệm của mình, cũng là lúc nhân vật trức tình mất bà
mãi mãi.
- Những thay đổi khi trở về quê hương:
+ Thiên nhiên : dòng sông bên lở, bên bồi.
+ Bà: chỉ còn là nấm cỏ
⇒Hai câu thơ cuối gây xúc động trong lòng người đọc,
gợi về quy luật trường tồn của thời gian và quy luật

nghiệt ngã của đời người.


III. Tổng kết

Hình ảnh phong phú
Vô tư
Tuổi
thơ

hồn
nhiên

Lúc
trưởng
thành

Ân hận
muộn
màng

Vô tâm
Từ ngữ gợi cảm