Tuần 29. Về luân lí xã hội ở nước ta

CHÀO MỪNG CÔ VÀ CÁC BẠN
ĐẾN VỚI BÀI HỌC


VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
( TRÍCH “ĐẠO ĐỨC VÀ LUÂN LÍ ĐÔNG TÂY”)

- Phan Châu Trinh-


I.Tìm hiểu chung
1.Tác giả
Phan Châu Trinh (9-91872), người làng Tây
Lộc, huyện Tiên
Phước, phủ Tam Kỳ
(nay thuộc xã Tam
Lộc, huyện Phú
Ninh), tỉnh Quảng
Nam, hiệu là Tây Hồ


a) Thân thế
-Cha ông là Phan Văn Bình, làm chức Quản cơ sơn phòng, sau tham
gia phong trào Cần Vương trong tỉnh, làm Chuyển vận sứ đồn A Bá
phụ trách việc quân lương.
-Mẹ ông là Lê Thị Trung, con gái nhà vọng tộc, thông thạo chữ Hán,
ở làng Phú Lâm, huyện Tiên Phước.
-Thân mẫu ông mất năm ông lên 6 tuổi. Quê nhà bị Pháp đốt cháy
trong cuộc trấn áp PT.Cần Vương, nên theo cha,được dạy chữ, võ.
Năm16 tuổi thì cha mất,trở về quê sống với anh là Phan Văn Cừ và
tiếp tục đi học. Ông nổi tiếng học giỏi, năm 27 tuổi, được vào trường

tỉnh,học chung với Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Đình
Hiến, Phan Quang, và Phạm Liệu.


b) Cuộc đời Cách mạng:
1901 đỗ Phó bảng Tam kì,làm quan một thời
gian sau đó từ quan(1905),cùng hai người bạn
học làm một cuộc Nam du
-Sau cuộc Nam du,ông ra NghệTĩnh,Thanh
Hóa,Hà Nội hội ý với các sĩ phu tiến bộ, rồi
lên căn cứ Đề Thám quan sát tình hình,
1906,bí mật sang Quảng Đông (TQ) gặp Phan
Bội Châu, trao đổi ý kiến rồi cùng sang Nhật
Bản, tiếp xúc với nhiều nhà chính trị tại đây
(trong số đó có Lương Khải Siêu) và xem xét
công cuộc duy tân của xứ sở này.
-


Phan Châu Trinh chủ trương cứu nước bằng cách lợi
dụng thực dân Pháp ,cải cách đổi mới mọi mặt(pt Duy
Tân),làm cho dân giàu nước mạnh,tạo nên độc lập quốc
gia.
-

-Tháng 3-1908 ông bị bắt và đày đi Côn Đảo
-Đầu hè 1910,Thống đốc Nam kỳ theo lệnh của Toàn
quyền Đông Dương ra CĐ thẩm vấn riêng PCT.Tháng 8
năm đó,ông được đưa về đất liền và trả tự do.

Phan Châu Trinh xin sang Pháp tìm
cách thúc đẩy cải cách chính trị Đông
Dương nhưng việc không thành.
- Chính quyền Pháp khép tội ông là
gián điệp Đức nên bắt giam tháng 91914.
-1915 vì không đủ bằng chứng buộc
tội,PCT được thả tự do.Mãi đến năm
1925 khi sức khỏe suy yếu nhà cầm
quyền Pháp mới cho ông về nước.
-Về Sài Gòn diễn thuyết được vài lần
sau đó ốm nặng và mất.

Phan Châu Trinh và con trai
Phan Châu Dật khi ở Pháp


Cùng với Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh là một nhà nho, nhà chí sĩ yêu nước
tiêu biểu trong giai đoạn 30 năm đầu của thế kỉ XX


Quan điểm cách mạng: Chủ
trương bãi bỏ chế độ quân
chủ, thực hiện chế độ dân
chủ, khai thông dân trí, mở
mang công thương nghiệp,
lợi dụng chiêu bài “khai hoá”
của Pháp để đấu tranh hợp
pháp.

Phan Châu Trinh


Đám tang Phan Châu Trinh trở thành một phong trào vận
động ái quốc khắp cả nước



2.Tác phẩm
a)Các tác phẩm chính:
- Đầu Pháp chính phủ thư (1906)
- Tỉnh quốc hồn ca I,II (1907-1922)
- Tây hồ thi tập (1904-1914)
- Xăng-tê thi tập (1914-1915)
- Giai nhân kì ngộ diễn ca (1915)
- Thất điều trần (1922)
- Đông Dương chính trị luận (1925)
- Quân trị chủ nghĩa và Dân trị chủ nghĩa (1925)
- Đạo đức và luân lí Đông Tây (1925)


b)Nội dung:
Nội dung chính bao trùm lên tất cả cá tác phẩm của
Phan Châu Trinh là tinh thần yêu nước,lí tưởng cứu
nước,cứu dân.Tất cả đều thấm nhuần tư tưởng tiến
bộ của một nhà yêu nước chân chính.Những tác
phẩm của Phan Châu Trinh là những áng văn chính
luận mẫu mực.

3.Đoạn trích:Về luân lí xã hội ở nước ta
a)Hoàn cảnh sáng tác: Vào những năm cuối thế kỉ XIX dầu

thế kỉ XX,xã hội nước ta lâm vào tình trạng trì trệ và yếu
kém về mọi mặt,do chính sách ngu dân mà thực dân Pháp
áp đặt,Trong hoàn cảnh đó nhiều người con ưu tú đã có tư
tưởng tiến bộ nhằm canh tân đất nước,trong đó có nhà
yêu nước Phan Châu Trinh.
b)Vị trí: Nằm ở phần ba của bài “Đạo đức và luân lí Đông

Tây”


c)Bố cục: 3 đoạn
- Đoạn 1:Khẳng định nước ta chưa có luân lí xã hội
- Đoạn 2: Sự thua kém về luân lí xã hội của nước ta so với

Đông Tây
- Đoạn 3:Chủ trương truyền bá XHCN cho người Việt Nam

*Đoạn trích “Về luân lí xã hội ở nước ta” toát lên dung khí

của một người yêu nước,vạch trần thực trạng đen tôi của xã
hội,đề cao tư tưởng đoàn thể vì sự tiến bộ,hướng về một
ngày mai tươi sang của đất nước.Với nghệ thuật hùng biện
và lập luận chặt chẽ đanh thép,tác phẩm thể hiện lòng yêu
nước nồng nàn,đồng thời bày tỏ quan điểm và cách nhìn của
mình đối với tưởng lai của dân tộc.

II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
* Bố cục:
1- Nước ta chưa có luân lý xã hội, mọi người chưa có ý niệm gì về luân lý xã
hội.
2- Ở Châu Âu luân lý xã hội đã phát triển. So sánh với thực tế ở Việt Nam.
3- Những cải cách cần thiết để có
luân lý xã hội.
Hiện trạng chung

Biểu hiện cụ thể

Giải pháp

Cần phải tuyên truyền CNXH ở Việt Nam để gây dựng đoàn thể vì sự tiến
bộ, hướng tới mục đích giành tự do


II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1- Đoạn 1:

Luân lý xã hội mà tác giả nêu ra trong đoạn trích
này là gì? Nhận xét về cách nêu vấn đề của tác
giả ?


LUÂN LÍ XÃ HỘI
Những nguyên tắc, quy định hợp lý, hợp lẽ thường chi phối
mọi quan hệ, hoạt động và phát triển của xã hội.
Ý thức tương trợ lẫn nhau giữa các cá nhân trong xhội

“cái nghĩa vụ mỗi người trong nước” tức là ý thức công dân mà mỗi người
phải có

“cái nghĩa vụ mà loài người ăn ở với loài
người”- tinh thần hợp tác của con người vượt
lên trên các ranh giới dân tộc và lãnh thổ.

Đó là ý thức sẵn sàng làm việc chung, sẵn sàng giúp đỡ nhau và tôn trọng
quyền lợi của người khác.


II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1- Đoạn 1:
- Đặt vấn đề thẳng thắn, trực diện, trực tiếp nhấn mạnh và phủ định “ Tuyệt nhiên
không ai biết đến”
 Đánh tan ngộ nhận có thể có ở người nghe
- Làm rõ vấn đề bằng cách bác bỏ những quan điểm sai lầm, phiến diện, hạn hẹp: “
Quan hệ bạn bè không thể thay thế cho luân lí xã hội được, mà chỉ là một bộ phận
nhỏ, rất nhỏ của luân lí xã hội mà thôi”
- Khẳng định quan niệm nho gia ( tề gia- trị quốc – bình thiên hạ) đã bị hiêu sai lệch
 Tư tưởng sắc sảo, nhạy bén, thức thời


2- Đoạn 2:
- Luân lí xã hội ở Âu Châu và Việt Nam
Luân lí xã hội ở Âu Châu

Luân lí xã hội ở Việt Nam

* Không hiểu, chưa hiểu, điềm nhiên như ngủ,
chẳng biết gì
- Dẫn chứng: Khi có người có quyền thế hoặc
chính phủ cậy quyền thế, sức mạnh đè nén, áp - Dẫn chứng: phải ai tai nấy, ai chết mặc ai,
bức quyền lợi riêng của cá nhân hay đoàn thể cháy nhà hàng xóm bình chân như vại, đèn
thì người ta tìm mọi cách để giành lại sự công nhà ai nhà nấy rạng, chỉ nghĩ đến sự yên ổn
của riêng mình, mặc kệ tai nạn của kẻ khác,
bằng xã hội
bất công cũng cho qua
* Rất thịnh hành và phát triển

- Nguyên nhân: có đoàn thể, có ý thức sẵn
sàng làm việc chung, có ăn học, biết nhìn xa - Nguyên nhân: chưa có đoàn thể, ý thức dân
chủ kém
trông rộng, có tinh thần dân chủ


2- Đoạn 2:
- Luân lí xã hội ở Âu Châu và Việt Nam
- Nguyên nhân dân Việt Nam không có luân lí xã hội
Nhóm 1:
Theo tác giả, nguyên nhân nào
khiến cho dân ta không có đoàn
thể, công ích?

Nhóm 2:
Phân tích thái độ của tác giả thể
hiện trong đoạn văn?

2- Đoạn 2:
- Luân lí xã hội ở Âu Châu và Việt Nam
- Nguyên nhân dân Việt Nam không có luân lí xã hội
+ Bọn học trò ham quyền tước, bả vinh hoa Giả dối, nịnh hót phá tan đoàn thể
của quốc dân
+ Vua quan tham nhũng, tham lam, hám lợi, tìm mọi cách rút tỉa của dân, dân càng
ngu muội, càng dễ bề thống trị không quan tâm đời sống nhân dân
Dẫn chứng: Một người làm quan một nhà có phước! Dầu tham nhũng, vơ vét của dân cũng
không ai chê bai, phẩm bình, thậm chí còn được coi là đắc thời! Quan lại là một lũ ăn cướp
có giấy phép! Hiện tượng chạy chức, chạy quyền, mua quan bán tước được coi là hiện
tượng bình thường….


2- Đoạn 2:
- Luân lí xã hội ở Âu Châu và Việt Nam
- Nguyên nhân dân Việt Nam không có luân lí xã hội
Căm ghét cao độ ( Xưng hô miệt thị)
+ Thái độ

Mỉa mai, châm biếm ( Hình ảnh ví von)
Đau xót, cảm thông

-“Hình
Xưng
Dân khôn
ảnh
hô: Bọn
vímà
von:
học

chi!kẻtrò,
Dân
mang
kẻngu
mang
đaimàđội
đai
chi!
mũ
đội
Dân
ngất
mũ,
lợi
ngưởng
kẻ
màáochi!
rộng
ngồi
Dân
khăn
trên,
hạiđen,
mà
kẻ áo
chi!
bọnrộng
quan
Dânkhăn
lại,

bọn lúc
đen
càng
thượng
nônhúc
lệ, ngôi
lưu,
lạyđám
vua
dưới,
càng
quan
lũ ăn
lâu
trường,
cướp
dài, bọn
có
lũ giấy
ăn
vua
cướp
phép…
quan
cócàng
giấy phú
phép…
quý!

II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1- Đoạn 1:
2- Đoạn 2:
3- Đoạn 3:

vềphục,
kết luận
và giải
* Giải pháp Nhận
rõ ràng,xét
thuyết
ngắn gọn

pháp của Phan

Châu Trinh?

Muốn độc lập tự do Phải xây dựng đoàn thể  Phải truyền bá xã hội chủ nghĩa


II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

1- Đoạn 1: (hiện trạng chung)
2- Đoạn 2: ( biểu hiện cụ thể)
3- Đoạn 3: ( giải pháp)
III- TỔNG KẾT CHUNG:
- Phê phán chế độ quân chủ phong kiến triệt để, mạnh mẽ; đề cao tư tưởng đoàn
thể xã hội
- Tư tưởng dân chủ của Phan Châu Trinh thể hiện trong đoạn trích
như thế nào?

- Cách lập luận chặt chẽ, lôgic, chứng cứ cụ thể xác thực, giọng văn mạnh mẽ,
- Nhận xét về nghệ thuật lập luận của tác giả
hùng hồn Sản phẩm của một tư duy sắc sảo. Phát biểu chính kiến không chỉ
bằng lí lẽ mà bằng cả trái tim dạt dào cảm xúc ( Những câu cảm thán, những
câu phụ chú, những cụm từ ẩn chứa tình cảm)