Tuần 14. Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu

Tiết 55 - Tiếng Việt

THỰC HÀNH VỀ LỰA CHỌN
TRẬT TỰ CÁC BỘ PHẬN
TRONG CÂU


A/Tầm quan trọng của việc lựa chọn, sắp
xếp từ trong câu:








*Tại sao khi nói( hoặc viết) lại cần lựa chọn và
sắp xếp các trật tự từ trong câu?
- Tiếng Việt là một loại hình ngôn ngữ đơn lập,
do đó trật tự các từ ngữ trong câu là một phương
thức ngữ pháp quan trọng.
-Trật tự từ trong câu có tác dụngbiểu hiện ý
nghĩa, phân biệt ý nghĩa
 Khi nói hay viết bằng tiếng Việt, người ta
không thể tự do, tuỳ tiện sắp đặt từ ngữ trong
câu.


ệcMỗi
lựacách

chọn
sắptừxếp
ngữcâu
trong
sắpvàxếp
ngữtừ
trong
phụ câu
phụ thuộc
vào những
điều
kiện
nào?
thuộc
vào những
điều kiện
trong
ngữ
cảnh

*Vi









và mục đích giao tiếp nhất định.
* Muốn xác định được điều kiện và tác dụng
của một sự sắp xếp trật tự các bộ phận trong
câu, cần:
+Phải đặt câu vào văn cảnh ( hay ngữ cảnh
sử dụng chung của nó).
+ Phải xem xét quan hệ về ý giữa câu đó với
những câu đi trước và sau câu đó.
+Phân tích nhiệm vụ thông báo của từng
câu.


B/ Thực hành


I/ TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN:







( Học sinh làm bài tập theo nhóm )

1/ Bài 1:
a. Nếu sắp xếp theo trật tự “rất sắc”, “nhưng nhỏ” thì nội
dung ý trong nội bộ câu không thay đổi nhưng sự liên kết ý
với các câu đi sau không phù hợp ( mục đích của Chí là uy
hiếp và hăm doạ Bá Kiến)  do đó đặc tính rất sắc của con

dao cần được đặt vào vị trí có hiệu lực mạnh- vị trí cuối câu,
sau đặc tính nhỏ.

 Trong ngữ cảnh đó, cách sắp xếp duy nhất và tối
ưu nhất là “ một con dao nhỏ, nhưng rất sắc”.









b.Việc sắp xếp theo trật tự “nhỏ nhưng rất sắc”
để phù hợp với sự liên kết ý với câu đi sau trong
đoạn.
c.Trong ngử cảnh “c”, thì sắp xếp theo trật tữ
rất sắc nhưng nhỏ lại thích hợp ( vì chuẩn bị cho
ý phủ định, mỉa mai ở câu đi sau).
2/ Bài 2:
- Trong ngữ cảnh đó, cách viết A là tối ưu, duy
nhất ( câu trước là luận cứ, câu sau là kết luận :
để chọn vào đội tuyển học sinh giỏi thì phẩm
chất thông minh là quan trọng nhất  vì thế nó
cần đặt sau đặc điểm “ nhỏ người”).












3. Bài tập 3:
- Mỗi trường hợp, cụm từ chỉ thời gian cần đặt ở
một vị trí thích hợp, không thể cố định ở một vị
trí.
a. Câu đầu bắt đầu kể về một sự kiện  cụm từ
chỉ thời gian ở đầu câu là phù hợp với việc nêu
hoàn cảnh, sau đó mới thuật lại sự kiện.
Câu tiếp theo cũng đặt cụm từ chỉ thời gian
( sáng hôm sau) ở đầu câu để tạo mạch tiếp nối
về thời gian.
b.Cụm từ chỉ thời gian “ Một buổi sáng tinh
sương” cần đạt giữa câu, dành phần đầu câu cho
cụm từ chỉ người thực hiện hành động.








c.Cụm từ chỉ thời gian ( đã mấy năm) cần đặt

ở cuối câu vì nó biểu hiện thông tin mới và
quan trọng nhất ở thời điểm của câu này
( Vì các câu đi trước thực ra đã gián tiếp thông
báo cô Mỵ là con dâu của Pátra) cho nên ở
câu này “Mị về làm dâu nhà Pátra” tuy là
thành phần chính của câu nhưng về thông tin
chỉ là thứ yếu; còn cụm “đã mấy năm” tuy là
thành phần phụ về ngữ pháp, nhưng là thành
phần quan trọng nhất thông tin về thời gian.
 do vậy phải đặt ở cuối câu.










II/ TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP:
1/ Bài 1:
a.Vế chỉ nguyên nhân ( là vì mẩu chuyện ấy nhắc
cho hắn một cái gì rất xa xôi) cần đặt sau vế
chính ( vế chính “hắn nao nao buồn” nêu một hệ
quả từ sự việc ở câu đi trước sau đó mới giải
thích nguyên nhân dẫn đến hệ quả.
b.Vế chỉ nhượng bộ “tuy…” và vế chỉ giả thiết
“ nếu…” đặt sau.
 đó đều là các vế phụ của câu ghép, nhưng đặt

sau để bổ sung những thông tin cần thiết.











2. Bài 2:
- Kết cấu của đoạn văn là kết cấu diễn dịch
( câu đầu nêu chủ đề)
 + Đặt trạng ngữ “trong những năm gần
đây” ở đầu câu để tạo ra sự đối lập với trạng
ngữ “trong các thời kỳ khác nhau trước đây” ở
câu 2.
+ Cần bố trí vế câu “nó không phải là điều
mới lạ” ở cuối câu đầu để thể hiện rõ chủ đề
của cả đoạn, chủ đề này sẽ được cụ thể hóa ở
những câu sau đó.
 chọn phương án C.