Tuần 10. Hai đứa trẻ

Tiết 35: Văn học

HAI ĐỨA TRẺ
-Thạch Lam-


HAI ĐỨA TRẺ


I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. TÁC GIẢ:

THẠCH LAM
(1910 – 1942)


a.

Cuộc đời

-

Tên thật là Nguyễn Tường Vinh sau đổi là Nguyễn Tường Lân.

-

Sinh và mất ở Hà Nội, nhưng tuổi thơ gắn với phố huyện Cẩm Giàng- Hải
Dương.

-

Là người thông minh, đôn hậu, điềm đạm và rất tinh tế. Là cây bút tiêu biểu
của nhóm Tự lực văn đoàn.


b. Phong cách sáng tác:
Có quan điểm sáng tác tiến bộ:
-Viết chủ yếu về những kiếp người nghèo khổ, sống
quẩn quanh, bế tắc, mòn mỏi trong xã hội cũ, với một
tấm lòng cảm thương sâu sắc và nỗi buồn mênh
mông.
-Sở trường: sáng tác truyện ngắn. Truyện ngắn của
ông là “Truyện không có cốt truyện, mỗi truyện ngắn
như một bài thơ trữ tình”. Đặc biệt đi sâu vào khai
thác diễn biến nội tâm nhân vật.
-Lối viết: nhẹ nhàng, tinh tế, thâm trầm, kín đáo, xen
giữa hiện thực và lãng mạn.
-Tác phẩm chính (SGK)



2. Tác phẩm
-Xuất xứ: In trong tập “Nắng trong vườn” xuất bản
năm 1938.
-Tiêu biểu cho phong cách truyện ngắn Thạch Lam.
-Bố cục:
+ Phần 1: Từ đầu -> dần về phía làng: Bức tranh
phố huyện lúc chiều muộn.
+ Phần 2: Tiếp theo -> mơ hồ không hiểu: Bức tranh
phố huyện lúc đêm về.
+ Phần 3: Còn lại: Bức tranh phố huyện lúc đoàn

tàu đêm đi qua.


II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Bức tranh phố huyện lúc chiều tà.
a.
Bức
tranh
thiên
nhiên
cảnh
vật
- Âm
thanh:
+ “Tiếng trống thu không...”: âm thanh rời rạc, buồn
bã từng tiếng
mộttranh
báo hiệu
tàn.ở phố
Bức
thiênngày
nhiên
+ “Văng vẳng
tiếnglúcếch
nháitànkêu
rannhà
ngoài đồng
huyện
chiều
được

ruộng...”, “Tiếng muỗi vo ve...”: Âm thanh gần gũi,
quen thuộc,văn
gợikhắc
buồn.họa qua những chi tiết
nào sắc,
(âm đường
thanh, nét:
hình ảnh, màu
- Hình ảnh, màu
nét)?
+ Phương Tâysắc,
đỏ đường
rực, đám
mây ánh hồng: Hình ảnh
gợi nên vẻ đẹp đồng thời gợi nên sự lụi tàn sắp tắt.
+ Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt
trên nền trời: Bóng tối bắt đầu ngự trị, quan sát
tinh vi.




Miêu tả cảnh chân thực và sinh động
gợi vẻ đẹp bình dị, nên thơ như một
“bức họa đồng quê”, thấm đượm
một nỗi buồn man mác.


b. Bức tranh sinh hoạt và cuộc sống con người
nơi phố huyện

-

-

Dãy phố: được miêu tả trong sự đối lập giữa bóng tối của thiên nhiên và ánh
sáng của những ngọn đèn: “Các nhà đã lên đèn cả rồi...” => Đèn được thắp
lên hàng loạt không đủ làm sáng lên phố huyện, ngược lại làm phố huyện tối
tăm hơn.
Cảnh chợ tàn: “Chợ
giữa tranh
phố đã vãn
từ lâu...”
: Cảnh
buồn vì người đã về
Sauhọpbức
thiên
nhiên
bình
hết, tiếng ồn ào đã mất. => Phơi bày sự nghéo nàn, xơ xác, đìu hiu, tàn tạ của
thơlạimộng,
phố huyện vì trêndị
đấtvà
chỉ còn
rác rưởi.cuộc sống con

người hiện lên như thế nào?
(hình ảnh dãy phố, cảnh chợ
tàn, những kiếp người tàn,
những đồ vật tàn?)

-

Những kiếp người tàn:

+ Những đứa trẻ nghèo nơi xóm chợ vật vờ trong buổi chợ tan vương vãi rác =>
hình ảnh đáng thương tội nghiệp.
+ Hai mẹ con chị Tí với gánh hàng nước ế ẩm: Lại là một số phận lam lũ đáng
thương.
+ Bà cụ Thi điên với tiếng cười man rợ và ghê rợn, bóng dáng lảo đảo đi lần vào
đêm tối: méo mó cả nhân hình và nhân tính => Một kiếp người tàn tạ bị vùi
trong bóng tối.
+ Hai chị em Liên: một kiếp người tàn tạ nơi phố huyện, không có tuổi thơ


14


- Những đồ vật tàn tạ:
+ Cái chõng hàng nước của chị Tí : nghèo nàn đơn
sơ như cuộc đời của chị, với nồi nước chè, thuốc
lào... Toàn những thứ rẻ tiền.
+ Ngọn đèn dầu tù mù trên chõng hàng của chị, leo
lét, tù mù, tăm tối.
+ Gian hàng của chị em Liên: nửa gian dán báo
che liếp, phên nứa, chõng gãy, nhà tối, đầy muỗi,
đồ hàng là vài bánh xà phòng, bao diêm...vừa ít,
vừa ế ẩm, nghèo nàn, xơ xác.
=> Bức tranh phố huyện nghèo buổi chiều tàn
được tô đậm bởi hình ảnh của chợ tàn, của

những kiếp người tàn tạ, của những đồ vật tàn
tạ, làm nổi bật cuộc sống nghèo nàn, hiu hắt, úa
tàn.


c. Diễn biến tâm trạng Liên
-

Liên là một cô bé mới lớn, đang ở lứa tuổi nhạy cảm, dễ xúc động với thiên
nhiên, cảnh vật và con người, có một tâm hồn nhân ái, giàu lòng yêu
thương.

+ Nhạy cảm với cảnh vật:
•

Cảm nhận được bầu không khí tàn úa của phố huyện về chiều, tâm hồn cô
bé biết buồn man mác trước thời khắc hoàng hôn...

•

Cảm nhận được cả mùi riêng của đất quê hương này...


+ Nhạy cảm với con người:
•Động lòng thương với những đứa trẻ nhà nghèo
nơi xóm chợ, cảm thấy ái ngại vì không thể giúp gì
cho chúng.
•Thấu hiểu cảnh đời cơ cực, lam lũ, vất vả của mẹ
con chị Tí.
•Ánh mắt ái ngại nhìn theo, sững người và sợ sệt

trước bóng dáng liêu xiêu của bà cụ Thi điên.
•Cảm nhận được cái nhịp sống uể oải nơi phố
huyện.
=> Sự rung động của một tâm hồn đôn hậu giàu
yêu thương. Tâm hồn cô bé không hề dửng dưng
trước những kiếp người tàn tạ


TÓM LẠI:
Trong mắt của Liên: cảnh vật và con người
đều tàn tạ, đìu hiu, buồn tẻ. Liên buồn cho
cảnh, cho người và cho chính mình.
Tác giả hóa thân vào nhân vật để khám phá
những xao động tâm hồn ngây thơ, để day dứt
về những kiếp sống lụi tàn.
Tâm trạng chủ yếu của Liên trước cảnh
phố huyện lúc chiều tàn: BUỒN THƯƠNG
MAN MÁC.


Tiết 36: Văn học

HAI ĐỨA TRẺ
-Thạch Lam-


KIỂM TRA BÀI CŨ:
Câu hỏi:
Trong truyện ngắn Hai đứa trẻ, cảnh thiên nhiên phố huyện lúc chiều muộn
được tác giả miêu tả như thế nào?

II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN.
1. Cảnh phố huyện lúc chiều muộn.
2. Cảnh phố huyện khi đêm về.
a. Bức tranh thiên nhiên.
*Thiên nhiên:
“... Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như
nhung và thoảng qua gió mát. Vòm trời hàng ngàn ngôi
sao ganh nhau lấp lánh, lẫn với vệt sáng của những con
đom đóm bay là là trên mặt đất hay len vào những cành
cây...”
* Bóng tối nơi phố huyện:
«...Đường phố và các con ngõ dần dần chứa đầy bóng
tối. Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con
đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm
đen hơn nữa...»


*Ánh sáng:
“...Ánh sáng của ngàn vì sao, ánh sáng của đom đóm dưới mặt đất, cửa chỉ
để hé một khe ánh sáng, quầng sáng lay động chung quanh ngọn đèn con
của chị Tí, một chấm lửa nhỏ, cái bếp lửa của bác Siêu chiếu sáng một vùng
cát, ngọn đèn của Liên hắt từng hột sáng qua phên nứa...”


Bóng tối:
Ngõ con chứa đầy
bóng tối. Tối hết
cả, con đường ra

sông. Ngõ vào sẫm
đen hơn.

Ánh sáng:
Khe ánh sáng,
quầng sáng, chấm
lửa nhỏ, hột sáng.

=> Nghệ thuật tương phản


24


⇒ Ánh sáng làm phố huyện thêm
tăm tối, đìu hiu, buồn tẻ
⇒ Trong đêm tối, ngọn đèn con
như biểu tượng cho những
kiếp người nhỏ bé vô danh, vô
nghĩa, sống lay lắt trong đêm
tối mênh mông của xã hội cũ.