Tuần 10. Hai đứa trẻ

Tiết 35: HAI ĐỨA TRẺ
Thạch Lam


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
ĐỀ MỤC BÀI HỌC
I. TÌM

HIỂU CHUNG

1) Tác giả
2) Tác phẩm
II. ĐỌC– HIỂU VĂN BẢN

1) Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn
2) Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
3)Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em

III. TỔNG KẾT

1) Nội dung
2) Nghệ thuật


2.Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
a) Bức tranh thiên nhiên lúc đêm xuống
Hình ảnh ánh sáng
-Vệt sáng của những con đom đóm bay là là trên mặt đất

Hình ảnh bóng tối
ĐỐI

Cửa chỉ để hé một khe ánh sáng,

chứa đầy bóng tối.

-Quầng sáng lay động chung quanh ngọn đèn con của chị Tí,
một chấm lửa nhỏ
vàng
lửnghình
đi trong
Em và
hãy
cholơbiết
ảnhđêm
ánhtốisáng
-Ngọn đèn cuả chị Tí, cái bếp lửa của bác Siêu chiếu sáng một vùng cát,

được tác giả miêu tả qua những chi tết

-

Đường phố và các con ngõ dần dần

Tối hết cả, con đường thăm thẳm

Hình ảnh bóng tối được miêu tả

ra sông, con đường qua chợ về nhà,

qua những

các ngõchi
vàotiết
làngnào?
lại càng sẫm đen

nào?

hơn nữa

-Ngọn đèn của Liên vặn nhỏ thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên lứa

LẬP

Ánh sáng mong manh yếu ớt, mờ nhạt

Khổng lồ, dày đặc, mênh
mông


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
2.Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
a) Bức tranh thiên nhiên lúc đêm xuống

Ánh sáng từ ngọn đèn của chị Tí:
+“Quầng sáng thân mật chung quanh ngọn đèn lay động trên chõng hàng của chị Tí”
+“Chỉ còn ngọn đèn con của chị Tí chiếu sáng cả một vùng đất cát”
+“Một thế giới khác hẳn với vầng sáng ngọn đèn chị Tí ”….
…..

Ý nghĩa:
Tả thực: ngọn đèn nơi gian hàng của chị Tí nhỏ bé leo lét
Ý nghĩa biểu tượng : Cuộc sống mù tối, chìm khuất


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
2.Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
b)Bức tranh đời sống

Cuộc sống tinh thần nghèo nàn, nhàm chán, vô vị:
- Cuộc sống đơn điệu quẩn quanh, tẻ nhạt, bế tắc:

+ Nghe câu nói tiếp theo một tiếng cười khanh khách, chị em Liên không cần ngoảnh mặt ra cũng biết là ai đã vào
hàng. Đó là bà cụ Thi
+ Chiều nào chị Tí cũng dọn hàngEm
từ chập
đênbiết
đêm
hãytốicho

cuộc sống của con

+ Tối nào bác Siêu cũng nhóm lửa bán phở, gia đình bác Sẩm

người nơi phố huyện diễn ra như thế

ngồi chờ khách, người nhà cụ thừa đi gọi người đánh tổ tôm

nào?

nào?
+Ngày nào cứ chập tối, mẹ Liên lại
tạt ra thăm hàng vầ dặn đóng cửa hàng lại
+ Chị em Liên tối nào cũng tính tiền hàng, ngồi trên chóng tre nhìn phố huyện và chờ tàu qua
+ Như mọi đêm Liên không trông mong còn ai đến mua hàng nữa


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
2.Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
a) Bức tranh đời sống:

 Cuộc sống tinh thần nghèo nàn, nhàm chán, vô vị:
- Những đoạn đối thoại rời rạc, tẻ nhạt , bâng quơ:
+ Giờ muộn thế này mà họ chưa ra nhỉ?
…bác Siêu vẩn vơ đáp…………
+ Tàu hôm nay không đông chị nhỉ

Em
Liên cầm tay em không
đápcó nhận xét gì về cách giao tiếp của những con
+ Sao hôm nay chị dọn hàng muộn thế người nơi phố huyện?
… Chị bày biện các bát uống nước mãi rồi mới chép miệng trả lời
+ A! cô bé làm gì thế?
... Chị em Liên không cần ngoảnh mặt ra….

=>Giao tiếp ít ỏi, bâng quơ tẻ nhạt, hỏi mà không cần đáp


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

2.Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya

a)

Bức tranh đời sống

Cuộc sống tinh thần nghèo nàn, nhàm chán, vô vị:
- Thiếu vắng sự sống của con người
+ Con người phố huyện sống trong màn đêm dày đặc và không gian tĩnh lặng đến ghê người
+ Thiếu thốn cả ánh sáng và âm thanh tự nhiên


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN

2.Bức tranh phố huyện lúc đêm khuya
a)Bức tranh thiên nhiên
b)Bức tranh đời sống




Cuộc sống tinh thần nghèo nàn, nhàm chán, vô vị:
Khát vọng của những con người phố huyện:

“Chừng ấy người trong bóng tối họ mong đợi một cái gì tươi sáng cho cuộc sống sống nghèo khổ hàng
ngày của họ”
=> Ước mơ hồ, xa xôi, mơ một cái gì đó mà không biết đó là cái gì , Tình cảnh tội nghiệp, đáng thương của
những kiếp người

Giọng văn chậm buồn, xót xa, cảm thương, trân trọng của nhà văn


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
3) Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em
a) Hoàn cảnh
- Bố mất việc nên gia đình chuyển về phố huyên nghèo sống

- Mẹ làm hàng xáo, hai chị em dược mẹ giao cho trông coi một cửa hàng tạp
hóa nhỏ xíu

-Là cô gái đảng đang, giúp mẹ trông coi cửa hàn, lo lắng chăm sóc cho em,
có trách nhiệm với công việc
“ Chiếc xà tích và cái khóa chị quý mến và hãnh diện, vì nó tỏ ra chị là người
con gái lớn và đảm đang”
=> Đáng thương , tội nghiệp


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
3) Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em
b) Diễn biến tâm trạng nhân vật Liên lúc chiều tối

- Trước cảnh ngày tàn: Liên thấy lòng mình buồn man mác
- Khi đêm xuống:
“An và Liên lặng ngước mắt lên nhìn các vì sao để tìm sông Ngân Hà và con vịt theo sau ông Thần Nông.
Trước cảnh ngày tàn Liên có
Vũ trụ thăm thẳm bao la đối với tâm hồn hai đứa trẻ như đầy bí mật và xa lạ và làm mỏi trí nghĩ, nên chỉ
tâm trạng như thế nào?
một lát hai chị em lại chúi nhìn về mặt đất, về quầng sáng thân mật chung quanh ngọn đèn lay động trên

chỏng hàng của chị Tí”
=> tâm hồn trẻ thơ, trong trẻo, bay bổng lãng mạn.
“ Đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của
chị”


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
3) Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em
b)Diễn biến tâm trạng nhân vật Liên lúc chiều tối

Lúc chiều về

Khi đêm xuống

Lòng buồn man mác

Tâm trạng buồn thấm thía

Liên là cô bé có tâm hồn trong sáng nhạy cảm, giàu lòng trắc ẩn và
đầy tình yêu thương


(Thảo luận trong thời gian 3 phút)

PHIẾU HỌC TẬP BÀI: “HAI ĐỨA TRẺ”
Tìm chi tiết miêu tả sự xuất hiện của hình ảnh đoàn tàu?

NHÓM 1

Từ xa:

Đến gần:

Khi tàu qua:

………………….………………….

………………….………….……….

………………….………………….

………………………………………………….

………………………………………………….

………………………………………………….

So sánh âm thanh chuyến tàu mang đến với âm thanh của phố huyện?

NHÓM 2

Âm thanh con tàu:

Âm thanh phố huyện:

Nhận xét:

………………….………………….

………………….………………….

………………….………………….

………………………………………………….

………………………………………………….

………………………………………………….

So sánh ánh sáng chuyến tàu mang đến với ánh sáng của phố huyện?

NHÓM 3

Ánh sáng con tàu:

Ánh sáng phố huyện:

Nhận xét:

………………….………………….

………………….………………….

………………….………………….

………………………………………………..

………………………………………………….

………………………………………………….

Nghệ thuật miêu tả đoàn tàu và ý nghĩa của đoàn tàu

NHÓM 4
………………….………………….………………………………………………….
………………….………………….………………………………………………….


A

HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
Tìm chi tiết miêu tả sự xuất hiện của hình ảnh đoàn tàu?
NHÓM 1
Tàu từ xa

Tàu đến gần

Khi tàu qua:

-Tiếng xe rít mạnh vào

- Còi.

- Đi vào đêm tối.

ghi.

- …rầm rộ đi tới.

- Đốm than đỏ tung bay.

- Làn khói bừng sáng

- Đèn sáng trưng.

- Chấm nhỏ của chiếc đèn

trắng.

- Đồng và kền lấp lánh.

xanh treo trên toa sau cùng.

-Hành khách ồn ào khe

- Cửa kính sáng

khẽ


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
NHÓM 2

So sánh âm thanh chuyến tàu mang đến với âm thanh của phố huyện?

Âm thanh từ đoàn tàu

Âm thanh của phố huyện:

Nhận xét

+Tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại

+Trống cầm canh ở huyện đánh tung

+ Đối lập một bên rộn rã náo

+Tiếng xe rít mạnh vào ghi.

lên một tiếng ngắn, khô khan, không

nhiệt.>< một bên rời rạc,khuất

Tiếng còi đã rít lên, và tàu rầm rộ vang động ra xa, rồi chìm ngay vào
đi tới
tiếp đến tiếng hành khách ồn ào khe
khẽ

bóng tối

lấp trong bóng đêm yên lặng
=> Hai cảnh sống khác nhau


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
NHÓM 3

So sánh ánh sáng chuyến tàu mang đến với ánh sáng của phố huyện?

Ánh sáng từ đoàn tàu

Ánh sáng của phố huyện:

-Vệt sáng của những con đom
+ Ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất,

đóm

Nhận xét

- ánh sáng của đoàn tàu rực rỡ lung
linh, sang trọng biểu tượng cẩu

như ma trơi.

- Khe ánh sáng,

+ Một làn khói bừng sáng trắng lên

- Quầng sáng

đằng xa

- Chấm lửa nhỏ

của phố huyện mong manh, nhỏ

+ Đồng và kền lấp lánh, và các cửa

- Hột sáng

bé , lay lắt. Cuộc sống tăm tối, cơ

kính sáng.
sáng từ chuyến tàu

cuộc sống sung túc>< ánh sáng

cực


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
3) Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em
c) Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên

Hình ảnh đoàn tàu
Tàu chưa đến

Tàu đến

Tàu đi khuất

 - Ánh sáng: Ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất, như ma trơi.
Sự ngự trị tuyệt đối của bóng tối
Âm thanh: Trống cầm canh ở huyện
đánh tung lên một tiếng ngắn, khô

Một làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa

Ánh sáng:Những đốm than đỏ

đồng và kền lấp lánh, và các cửa kính sáng.

bay tung trên đường sắt.

-Âm thanh:

khan, không vang động ra xa, rồi chìm
ngay vào bóng tối

+Rồi tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại, trong đêm khuya kéo dài ra
theo gió xa xôi.

- Người vắng mãi…một lát có mấy
người làm công ở hiệu khách đi đón bà
chủ ở tỉnh về.

xanh trên toa sau cùng,
Âm thanh:Tiếng vang động của

+Tiếng xe rít mạnh vào ghi.,

xe hỏa đã nhỏ dần, và mất dần

+ Tiếng hành khách ồn ào khe khẽ

trong bóng tối

+Tiếng còi đã rít lên, và tàu rầm rộ đi tới
 

+Cái chấm đỏ của chiếc đèn


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
3) Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em
c) Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên

Hình ảnh đoàn tàu

Nghệ thuật miêu tả đoàn tàu
+ Theo trình tự thời gian từ xa đến gần
+ Bằng nhiều giác quan: thính giác, thị giác…
+ Bằng sự đối lập tương phản bằng hồi ức, thực tại và ước mơ
=> Nghệ thuật miêu tả tinh tế, hàm xúc , gợi cảm

Ý nghĩa hình ảnh đoàn tàu
+ Biểu tưởng của thế giới đáng sống: sự giàu sang, rực rỡ ánh sáng, niềm vui >< cuộc sống mỏi mòn, tối tăm, cơ cực của
người dân phố huyện nghèo
+ Đoàn tàu đến từ Hà Nội, chạy đến từ quá khứ, dĩ vãng, từ tuổi thơ đã mất -> đoàn tàu còn là khát vọng vươn tới ánh sáng,
vượt qua cuộc sống tù túng, quẩn quanh, không cam chịu một cuộc sống tầm thường tẻ nhạt


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)

Tâm trạng đợi tàu của hai chị em
Tàu đến

Tàu chưa đến

An và Liên đã buồn ngủ ríu cả
mắt. Tuy vậy hai chị em vẫn
cố gượng để thức khuya
chút nữa để đợi tàu

Liên đánh thức em, An dậy nhỏm dậy,
lấy tay dụi mắt cho tỉnh hẳn.

 Hai chị em nghe thấy
 Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe
vụt qua

Liên chỉ thoáng trông thấy

Tàu đi khuất

Hai chị em còn nhìn theo cái chấm đỏ
của chiếc đèn xanh trên toa sau cùng, xa xa
mãi rồi khuất sau rặng tre

Liên lặng theo mơ tưởng
 Liên thấy mình sống giữa bao nhiêu sự
xa xôi.

Nuối tiếc, xúc động, lặng theo mơ tưởng và hoài

Chờ đợi trong khắc khoải

Niềm vui say mê, háo hức

niệm
Bâng khuâng và man mác buồn


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
3) Nhân vật Liên và tâm trạng đợi tàu của hai chị em
c) Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên

“Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một
chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và
ánh lửa của bác Siêu”


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
c) Tâm trạng đợi tàu của hai chị em Liên

Tâm trạng đợi tàu của hai chị em

Sự chờ đợi chuyến tàu đêm
sống trong thế giới khác

Thế giới của

Thế giới của

khát khao

kí ức

Xa xôi không thể

Xa xăm không thể

vươn tới

trở lại


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)

 Diễn biến tâm trạng nhân vật Liên
Khi chiều xuống

Tâm trạng buồn man mác

Khi đêm về

Khi đoàn tàu qua

Tâm trạng buồn thấm thía khắc

Tâm trạng hoài niệm, mơ tưởng và

khoải đợi chờ

khát khao


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật:

 Truyện vừa đậm đà yếu tố hiện thực vừa thấm đẫm chất lãng mạn , chất thơ
 Miêu tả tinh tế những thay đổi của cảnh vật và diễn biến thế giới nội tâm nhân vật
 Giọng văn nhẹ nhàng, bình dị, điềm tĩnh, khách quan, đầy xót thương, lối kể chuyện thủ thỉ tâm tinh
 - Truyện không có cốt truyện
Tiêu biểu cho loại truyện tâm tình mang phong cách Thạch Lam


HAI ĐỨA TRẺ (Thạch Lam)
III. TỔNG KẾT

2) Nội dung

-Giá trị hiện thực
+ Bức tranh thiên nhiên đẹp, buồn.
+ Bức tranh cuộc sống nghèo, đơn điệu.

-Giá trị nhân đạo
+ Cảm thông, xót thương.
+ Đánh thức những ước mơ, khao khát.
+ Trân trọng ước mơ.
+ Lên án tố cáo xã hội.


Chúc các em học tốt!
Cảm ơn các thầy cô và
Các em đã lắng nghe!