Tuần 4. Bài ca ngất ngưởng

Người soạn: Trần Thị Loan

NguyÔn C«ng Trø


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Năm 1819: Đỗ giải Nguyên và được
bổ làm quan, ông đã khẳng định được
tài năng trên nhiều lĩnh vực (xã hội,
kinh tế, văn hóa, quân sự...) nhưng con
đường làm quan của ông lại không
bằng phẳng.
- Là nhà nho tài tử, trung thành với lí
tưởng “trí quân, trạch dân”, cuộc đời
phong phú, đầy thăng trầm, sống bản
lĩnh, phóng khoáng, tự tin, có nhiều
đóng góp cho dân, cho nước.
Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858)


Tác phẩm, tư liệu tham khảo:


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

I. TÌM HIỂU CHUNG
2. Tác phẩm
- Hoàn cảnh sáng tác: Viết trong
thời kì cáo quan về hưu, ở ngoài

vòng cương tỏa của quan trường và
những ràng buộc của lễ giáo phận
sự, có thể bộc lộ hết tâm tư phóng
khoáng của bản thân, đồng thời
cũng là cái nhìn tổng kết về cuộc
đời phong phú.
- Thể loại: Hát nói, một thể thơ tự

do, phóng túng.
Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858)


Một số hình ảnh về hát ca trù


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

II. ĐỌC – HiỂU VĂN BẢN
1.Thái độ sống “ngất ngưởng”
-Ngất ngưởng: Diễn tả một sự vật, một con người có chiều cao hơn so với sự
vật, con người khác nhưng ngả nghiêng, chực đổ mà không đổ .
- Thái độ sống ngất ngưởng:
+ Là khác người, xem mình cao hơn người khác.
+ Là thoải mái, tự do, không theo một khuôn khổ nào.
+ Muốn trêu ngươi, trọc tức người khác.

=> Ngất ngưởng là thái độ đề cao bản thân dựa trên cái tài
của mình, là thái độ khinh đời, ngạo thế, cố tình làm những
điều khác thường, trái khoáy để thách thức, trêu ghẹo những
gì mính ghét.

Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh “ông ngất ngưởng”
a) Ngất ngưởng chốn quan trường
- Vũ trụ nội mạc phi phận sự:

Đề cao vai trò của bản thân trong cõi trời đất

- Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng: Xưng tên, khẳng định tài năng đầy bản lĩnh
- Khi Thủ khoa, khi tham tán, khi Tổng đốc đông
Lúc bình tây cờ đại tướng

Những chức danh từng
trải qua

Có khi về phủ doãn Thừa Thiên
* Nghệ thuật:

Liệt kê, lặp từ, dùng nhiều từ Hán Việt, giọng điệu khoe
khoang, phô trương...

-> Khoe tài năng, danh vị cùng cá tính khác người: Không chịu
ở yên một vị trí công việc nào quá lâu mà thay đổi chức vị liên
tục và ở vị trí nào ông cũng hoàn thành tốt.


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

II. ĐỌC – HiỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh “ông ngất ngưởng”
a) Ngất ngưởng chốn quan trường
-Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!
-> Khẳng định mình là một đại thần ngất ngưởng, không ai như ông, bằng ông.
Bởi vì:
+ Khi làm quan ông không chấp nhận sự khom lưng, uốn gối.
+ Ông đã thực hiện trọn vẹn “nghĩa vua tôi”, dốc hết tài năng, tâm
huyết cho đất nước, cho triều đại.

=> Khi làm quan, Nguyễn Công Trứ đã có rất nhiều đóng góp
cho dân, cho nước, lập được nhiều công trạng. Vì vậy ông đã tự
cho mình quyền “ngất ngưởng” giữa chốn quan trường.


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

II. ĐỌC – HiỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh “ông ngất ngưởng”
b) Ngất ngưởng lúc về hưu
* Cuộc sống thường ngày:
- Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng

Những việc làm trái khoáy, khác người

- Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
- Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng

-> Cuộc sống tự do, phóng túng

* Quan niệm sống:
- Được mất dương dương người thái thượng,
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
- Không Phật, không Tiên, không vướng tục
Chẳng Trái, Nhạc, cũng vào phường Hàn, Phú

Không quan tâm tới chuyện
được – mất, khen - chê
Ý thức rõ về bản lĩnh và
giá trị của bản thân

=> Nguyễn Công Trứ đã về hưu trong danh dự sau khi đã làm được
nhiều việc có ích cho dân, cho nước nên ông vẫn ngẩng cao đầu, ngất
ngưởng giữa dân gian.


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

III. TỔNG KẾT
1. Nội dung:
- Bản lĩnh cá nhân Nguyễn Công Trứ - cái tôi “ngất ngưởng”:
+ Hết lòng vì vua, vì nước, bất chấp mọi được – mất, khen – chê.
+ Ý thức rõ về giá trị bản thân.
2. Nghệ thuật:
- Sự kết hợp giữa từ Hán Việt và từ Nôm
- Giọng điệu tự hào, sảng khoái, tự tin.

=> Nguyễn Công Trứ đã mang đến cho Hát nói một nội dung

phù hợp với chức năng và câu trúc của nó.


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

IV. LUYỆN TẬP
* Hãy chọn đáp án đúng:
1. Câu thơ “Vũ trụ nội mạc phi phận sự” nói lên điều gì về tác
giả Nguyễn Công Trứ?
A. Có tài năng xuất chúng hơn người.
B. Có niềm tin sắt đá vào bản thân.
C. Có trách nhiệm cao với cuộc đời.
D. Có lòng yêu nước tha thiết.


Tiết 13: Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ)

IV. LUYỆN TẬP
* Hãy chọn đáp án đúng:
2. Hình ảnh “mây trắng” trong câu “Kìa núi nọ phau phau mây
trắng” có ý nghĩa biểu tượng cho điều gì?
A. Vẻ đẹp của thiên nhiên
B. Cuộc sống tự do thanh cao
C. Tột đỉnh của vinh hiển trong cuộc đời làm quan của tác giả.
D. Sự bất tử của con người nổi tiếng.



CHÂN THàNH cảm ơn
Quý THầY CÔ và các em