Tuần 3. Đọc thêm: Khóc Dương Khuê

Nhóm thuyết trình:

Phạm Minh Duy MS 06
Nguyễn Minh Giang
MS 09


Những hình ảnh sau đây khiến các bạn liên tưởng
đến hai nhà thơ nào? Giải thích .


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến và Dương Khuê là đôi bạn tri kỷ. Nguyễn Khuyến sinh trước (1835) Dương Khuê sinh sau (1839) nhưng
Dương Khuê lại mất trước (1902). Nguyễn Khuyến bèn làm thơ khóc Dương Khuê .

 Thơ viết về tình bạn nhiều nhưng thơ hay thì hiếm. Bài thơ Khóc Dương Khuê là một trong những bài thơ hiếm ấy về tình
bạn.

 khoa thi Giáp Tý 1864 hai người cùng đăng khoa. Nguyễn Khuyến đậu Tam nguyên Hoàng giáp

- Dương Khuê đậu Tiến
sỹ. Cuộc gặp gỡ ấy quả là cái duyên trời của 2 người đồng khoa, đều là học trò của cửa Khổng sân Trình, cùng nhau dùi
mài kinh sử lúc thiếu niên, đến khi xế bóng 2 ông lại đều là thượng quan trí sĩ.

 sự ra đi của Dương Khuê làm sống lại trong Nguyễn Khuyến một quãng đời quan trọng 38 năm gắn liền với một giai đoạn
hết sức đen tối và phức tạp

"kinh đô thất thủ", "vua Tự Đức băng hà  triều đình rối ren", rơi vào cảnh "nước mất nhà tan"... (liên hệ các bài thơ
khác trong giai đoạn này)
 NHÂN CHỨNG LỊCH SỬ CỦA MỘT THỜI KỲ NƯỚC MẤT - DÂN NÔ LỆ
Như vậy ngoài việc là một kiệt tác về tình bạn Nguyễn Khuyến còn muốn tỏ rõ môt thái độ chính trị trước thời thế đó

hãy cho biết thái
độ đó
của Nguyễn Khuy
ến là
gì?


KHÓC DƯƠNG KHUÊ

- tên thật là Nguyễn Thắng
quê  nội Làng Đức Hồng Phủ La Sơn nay là phường trung Lương, thị xã Hồng Lĩnh
Hà Tĩnh
- Nguyễn Khuyến là người có phẩm chất trong sạch, mặc dù ra làm quan nhưng
nổi tiếng là thanh liêm, chính trực.
Nhiều giai thoại kể về đời sống và sự gắn bó của Nguyễn Khuyến đối với nhân
dân.
- Ông là người có tâm hồn rộng mở, giàu cảm xúc trước cuộc sống và gắn bó với
thiên nhiên.
Các tác phẩm gồm có Quế Sơn thi tập, Yên Đổ thi tập, Bách Liêu thi văn tập,
Cẩm Ngữ,"Bạn đến chơi nhà", và 3 bài thơ hay về thu: Thu điếu, Thu ẩm và Thu
vịnh cùng nhiều bài ca, hát ả đào, văn tế, câu đối truyền miệng.
- Trong bộ phận thơ Nôm, Nguyễn Khuyến vừa là nhà thơ trào phúng vừa là nhà
thơ trữ tình, nhuỗm đậm tư tưởng Lão Trang và triết lý Đông Phương.
Thơ chữ Hán của ông hầu hết là thơ trữ tình.
Có thể nói cả trên hai lĩnh vực, Nguyễn Khuyến đều thành công .


KHÓC DƯƠNG KHUÊ

Hoàn cảnh sáng tác

NGUYỄN KHUYẾN

Thể loại
Khi Dương Khuê mất Nguyễn Khuyến đã viết bài thơ chữ Hán
Văn Đồng niên Vân Đình Tiến sĩ Dương Thượng Thư (tạm dịch
Viếng bạn đồng niên Tiến sĩ Vân Đình Thượng thư họ Dương).

Nguyên tác chữ Hán :Song

Sau đó ông tự dịch bài thơ này sang tiếng Việt. Bài thơ Nôm

thất lục bát

Khóc Dương Khuê được truyền tụng rộng rãi hơn bài thơ chữ

Bản dịch Nôm: ngũ ngôn

Hán

cổ phong trường thiên







Dĩ hĩ Dương đại niên,

Vân thụ tâm huyền huyền.
Hồi ức đăng khoa hậu,
Dữ quân thần tịch liên.

.




Tương kính thả tương ái,





Hốt văn công phó chí,


Hữu thời xuất kinh lộ,
Không san văn lạc tuyền.
Hữu thời thượng cao các,

Kinh khởi hoàng hoàng nhiên.








Ca nhi minh tố huyền



Hữu thời đối quân ẩm,



Đại bạch phù bát duyên.



Hữu thời dữ luận văn,



Bất tả vi vô tiên.



Trần Phồn tháp bất hạ,



Bá Nha cầm diệc nhiên.

Dư lão công diệc lão,



Công ký khí dư khứ,

Giải tổ quy điền viên.



Vãng lai bất sổ đắc,



Nhất ngộ tam niên tiền 



Hữu tửu vi thuỳ mãi

Đông bích la giản biên.
Ách vận phùng dương cửu,
Đấu thăng phi tham thiên





Bất mãi phi vô tiền.
Hữu thi vi thuỳ tả,

Dư diệc bất công liên
Lão nhân khốc vô lệ,

Hà tất cưỡng như liên.




Dư khởi bất yếm thế,
Nhi công tranh thượng tiên.




Công niên thiểu dư tuế,
Dư bệnh nghi công tiên.

Tao phùng như túc duyên.



Ngữ ngôn thù vị khiên






Chấp thủ vấn suy kiện,

 .

KHÓC DƯƠNG KHUÊ
Qua nội dung toàn bài, các bạn có thể chia thành mấy đoạn với những nội dung
tương ứng là gì?



BỐ CỤC

-

CÂU 1 2:

-

CÂU 3 26: HỒI TƯỞNG VỀ NHỮNG KỶ NIỆM THÂN

CẢM XÚC BÀNG HOÀNG, ĐAU XÓT
THIẾT

GIỮA HAI NGƯỜI.
-



CÂU 27 38: NỖI BI THƯƠNG CỦA TÁC GIẢ
NỘI DUNG CHÍNH: Qua nỗi đau đớn tiếc thương người bạn tri kỷ, tác giả muốn ca ngợi tình bạn vô cùng cao quý. Bài thơ là nỗi
lòng của tác giả đau xót khôn nguôi trước việc bạn mất.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ



PHÂN TÍCH PHẦN 1

CÂU 1 2:



CẢM XÚC BÀNG HOÀNG, ĐAU XÓT

Bác Dương thôi đã thôi rồi

Nước mây man mác ngậm ngùi lòng tôi.

，
，

，thán từ: tiếng kêu bộc lộ cảm xúc đau đớn
từ láy: - vừa bộc lộ tâm trạng bàng hoàng, đau xót, tiếc nuối, bất lực trước sự thật đau đớn vừa là tả cảnh ngụ tình.
- thiết tha, đâu cũng thấm đượm một nỗi buồn thầm lặng, khôn nguôi.
Hình ảnh ẩn dụ, 2 người bạn thân dù đã xa cách nhau về địa lý, ở 2 TG khác nhau nhưng tấm lòng vẫn luôn ở bên nhau.
Nhịp thơ 4/4 Dương Khuê đi để lại trong lòng Nguyễn Khuyến không gian trầm lắng hơn.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
•

PHÂN TÍCH PHẦN 2: CÂU 3 26: HỒI TƯỞNG VỀ NHỮNG KỶ NIỆM THÂN THIẾT GIỮA HAI NGƯỜI.
Kính yêu từ trước đến sau



，bao gồm cả tình cảm, đạo lý, dùng từ tinh luyện, hàm súc.
Cũng có lúc… có khi

Điều gì làm cho tình bạn của

kết cấu trùng điệp: những kỉ niệm tràn đầy xúc động thiết tha được trình bày theo thời gian,

NK – DK sâu sắc, quý hơn

không gian.
Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn

những tình bạn khác mà bạn

，

biết?

Phận đẩu thăng chẳng dám tham trời ，

khẳng định sự đồng cảnh giữa hai người, chứng tỏ Nguyễn Khuyến cảm thông với nỗi lòng của bạn sâu sắc. Dù làm quan trong triều cho Tây, nhưng không phải Dương Khuê không chán chường trước thời
cuộc.
，
Mừng rằng bác hãy tinh thần chưa can.

• Cầm tay hỏi hết xa gần


•

gần gũi, thân mật, chân tình. Mừng rỡ, bình dị, thương mến bạn bè, vợ con, xóm giềng.
Tôi lại đau trước bác mấy ngày.

 Đau đớn, bâng khuâng, bàng hoàng, thống khổ ，nỗi đau đớn đến dồn dập, bất ngờ.

Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác





KHÓC DƯƠNG KHUÊ
•

PHÂN TÍCH PHẦN 2: CÂU 3 26: HỒI TƯỞNG VỀ NHỮNG KỶ NIỆM THÂN THIẾT GIỮA HAI NGƯỜI
Ai chẳng biết chán đời là phải
，
Vội vàng chi đã mải lên tiên.



，vừa trách bạn vừa là tâm trạng khôn nguôi về thế sự.
PHÂN TÍCH PHẦN 3 : CÂU 27 38: NỖI BI THƯƠNG CỦA TÁC GIẢ
Rượu ngon không có bạn hiền



Không mua không phải không tiền không mua.



Câu thơ nghĩ đắn đo không viết



Viết đưa ai, ai biết mà đưa.



kết cấu trùng điệp
nỗi đơn độc, chơ vơ, trống vắng ghê gớm, nghe như tiếng khóc nức nở không nguôi. Cuộc khủng hoảng tinh thần trầm trọng quá sức chịu đựng của tác giả đã chứng tỏ tình bạn thật keo sơn
gắn bó giữa hai người.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ


PHÂN TÍCH PHẦN 3 : CÂU 27 38: NỖI BI THƯƠNG CỦA TÁC GIẢ



Sau bao năm khóc vì những khổ đau của cuộc đời, người già đã cạn kiệt nước mắt (lặn vào tim), không thể tràn ra ngoài được nữa, không khóc nhưng dường như câu
thơ thấm đẫm nước mắt.



tuổi già hạt lệ như sương
hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan. ，



.
Hãy tìm hai hình ảnh được chọn là “con mắt
thơ”. “trái tim thơ” trong bài thơ. Giải thích

Kết luận lời thơ giản
dị . Nhịp thơ thay đổi theo tâm trạng c ủa nhà th ơ .Th ể hiện m ột
nét đẹp trong tâm hồn của nhà thơ: m ột m ẫu mực tình bạn vô
cùng cao quý, đáng trân trọng


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
ĐÁP ÁN

tuổi già hạt lệ như sương
hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan.
Vì 2 câu thơ chứa 1 hình tượng nghệ thuật đẹp mang tính thẩm mĩ cao.
ẩn sâu trong hình tượng ấy
là sự đau xót, thương tiếc vô hạn của Nguyễn Khuyến đối với Dương Khuê,
là tình bạn trong sáng, thủy chung, sâu nặng,
là tâm trạng thời thế của tác giả.
Đây là sự tinh tế trong cách thể hiện cảm xúc & phong cách của Nguyễn Khuyến “trữ tình – sâu lắng”

Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua
Câu thơ nghĩ đắn đo không viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa.
Vì câu thơ mặc dù không sử dụng điển cố nhưng có thần hơn cả nhờ ngôn ngữ thuần Việt trong sáng, điêu luyện của Nguyễn Khuyến.

5 chữ ”không” như 5 nốt nhạc, 5 cung bậc cảm xúc cô đơn, trống trải của Nguyễn Khuyến. Mất bạn mà tâm hồn cô đơn như thế thì tình
bạn của Nguyễn Khuyến với Dương Khuê phải cao quý biết nhường nào!