Tuần 21. Đọc thêm: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia

Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba


NƠI THỜ THÂN NHÂN TRUNG


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)
NƠI THỜ
THÂN NHÂN TRUNG

I. Giới thiệu
1. Tác giả: (1418 - 1499)
- Quê Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
- Danh sĩ thời Lê: Đỗ tiến sĩ 1469
- Được vua Lê Thánh Tông cho hầu văn
bút, phó nguyên soái Tao đàn.
- Giữ chức thượng thư bộ lại, Đông các
đại học sĩ Quốc Tử Giám.
- Có sớ dâng vua “Chiêu nạp hiền tài”.
- Mở đầu cho một gia tộc khoa bảng: 3
đời liên tiếp có 4 vị tiến sĩ (2 con
trai và cháu nội).


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)
.

I. Giới thiệu
1. Tác giả: (1418 - 1499)

2. Văn bản
- Bài kí
+ Đặc điểm: Văn bia ( văn khắc trên bia
đá)
+ Xuất xứ: 1/82 tấm văn bia tiến sĩ đặt
tại Văn Miếu, Hà Nội, được khắc bia
năm 1484
+ Hoàn cảnh xã hội: Nhà Lê chú trọng
phát triển giáo dục, trọng dụng
nhân tài
Năm 1439, đặt lệ xướng danh yết bảng,
đãi yến, vinh quy bái tổ...
Năm 1484, Lê Thánh Tông cho dựng 12
tấm bia tiến sĩ: lần đầu tiên trong
lịch sử khoa cử nước Việt, người
đỗ cao được khắc tên trên bia đá


Văn Miếu được xây dựng vào tháng 10 - 1070, (đời vua Lý
Thánh Tông).


Văn Miếu thờ Khổng Tử, các bậc hiền triết của Nho giáo và Tư
nghiệp
Quốc
Giám Chu
người
tiêu
biểuNho

về đạo
c
Văn
Miếu
thờTửKhổng
Tử,Văn
cácAn,
bậc
hiềnthầy
triết
của
giáo
đức trọng của nền giáo dục Việt Nam

và Tư nghiệp Quốc Tử Giám Chu Văn An, người thầy tiê


.Năm 1076, vua Lý Nhân Tông cho lập Quốc Tử Giám
kề sau Văn Miếu, nơi học của các hoàng tử, các học
trò giỏi trong nước



Bia tiến sĩ ở Văn Miếu, Hà Nội là các
bia đá ghi danh những người đỗ tiến sĩ
các khoa thi thời Hậu Lê và thời Mạc
(1442 - 1779). Bia bắt đầu được dựng
từ năm 1484 theo chủ trương của Lê
Thánh Tông. Hiện còn 82 văn bia, khắc
tên 1304 tiến sĩ.

(Ở Huế cũng có Văn Miếu dựng bia tiến
sĩ, gồm có 32 bia, từ khoa thi 18221919, chỉ ghi danh sách, không có văn
bia )
Các bia đá được UNESCO công nhận
là Di sản tư liệu thế giới vào ngày
9/3/2010, tại Ma Cao, Trung Quốc.


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

I. Giới thiệu
1. Tác giả: (1418 - 1499)
2. Văn bản
- Bài kí
+ Kết cấu: 3 phần
Phần đầu kể việc từ khi dựng
nước 1428 đến năm 1484, các
vua Lê tuy đã bồi dưỡng hiền
tài song chưa có điều kiện
dựng bia tiến sĩ.
Phần giữa: Đoạn trích
Phần cuối là danh sách 33 vị
tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (1442)


Tấm bia hiện đặt ở chính giữa khu bia phía đông Văn Miếu.


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia

(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

I. Giới thiệu
1. Tác giả: (1418 - 1499)
2. Văn bản
- Bài kí
- Đoạn trích
+ Thể loại: Nghị luận
+ Hệ thống luận điểm:
* Vai trò và ý nghĩa của hiền tài đối với đất nước
* Thái độ của nhà nước phong kiến đối với hiền tài.
* Ý nghĩa, tác dụng của việc dựng bia tiến sĩ


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

II. Đọc hiểu
1. Vai trò và ý nghĩa của hiền tài đối với đất
nước
- Hiền tài: học rộng, tài cao, đức lớn (trí thức, quan
lại phong kiến)
- Hiền tài là yếu tố đầu tiên làm nên sự sống còn và
phát triển của đất nước => vai trò quan trọng bậc
nhất.
- Hiền tài có ảnh hưởng lớn đến sự thịnh suy của
đất nước
(Nếu hiền tài đem trọn sức lực, trí tuệ, nhiệt huyết
cống hiến=> đất nước giàu mạnh. Ngươc lại, đất
nước sẽ nghèo khó, suy yếu)

=> Cách lập luận kiểu diễn dịch bằng so sánh đối
lập để nêu bật chân lý rõ ràng, hiển nhiên


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

II. Đọc hiểu
. 2. Thái độ của nhà nước phong kiến đối
với hiền tài.
- Đã

từng trọng đãi: Đề cao danh tiếng;
phong chức tuớc cấp bậc; ghi tên bảng vàng,
ban yến tiệc...
(Triều đình mừng có người tài, đã trọng đãi đến mức
cao nhất)

- Mà cảm thấy vẫn chưa xứng với vai trò, vị
trí của hiền tài, vì chỉ vang danh ngắn ngủi
một thời lừng lẫy, không lưu truyền lâu dài.
- Bởi vậy, mới có bia đá lưu danh muôn đời
=> Những việc đã làm và việc đang làm, sẽ làm để xứng với
hiền tài: Việc làm sáng suốt, đúng đắn của vua chúa.


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

II. Đọc hiểu

3. Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia tiến sĩ đối với
đương thời và hậu thế
- Khuyến khích hiền tài (kẻ sĩ trông vào
mà phấn chấn, rèn luyện danh tiết, gắng sức
giúp vua)

- Ngăn ngừa kẻ ác, khích lệ noi
gương hiền tài (ý xấu bị ngăn chặn, kẻ ác
lấy đó làm răn, người thiện xem đó mà cố
gắng)

- Góp phần làm cho hiền tài nảy nở,
đất nước hưng thịnh, bền vững dài
lâu

Răn dạy cách
sống đối với
các tiến sĩ mới
thi đỗ và mọi
kẻ sĩ trong
thiên hạ


•khu Văn Miếu - Quốc Tử Giám (54.331 m2) bao gồm: Hồ Văn,
Hiền
nguyên
củabằng
quốctường
gia
vườn Giám và

nộitài
tự là
được
bao khí
quanh
gạch vồ.
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

III. Tổng kết
-Văn bản có lập luận chặt
chẽ, giọng văn mạnh mẽ, thể
hiện một tư tưởng lớn về
việc sử dụng nhân tài của
đất nước.
- Văn bản không chỉ có ý
nghĩa đối với một thời đại,
một quốc gia mà còn có ý
nghĩa đối với mọi thời đại,
mọi quốc gia.


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

Củng cố:
Bài học lịch sử được rút ra?

- Thời nào hiền tài cũng là nguyên kh
quốc gia. Vai trò của hiền tài rất quan
trọng, nên các cấp chính quyền, các

nước đều phải có chính sách đặc biệ
khuyến khích, phát triển hiền tài



- Triều đại Lê Thánh Tông biết
quí trọng hiền tài và biết dùng
nhân tài nên là triều đại hoàng
kim nhất trong lịch sử phong
kiến Việt Nam: Người đứng
đầu là hiền tài và biết dùng
hiền tài.
- Quan điểm của Đảng ta và
của chủ tịch Hồ Chí Minh là:
Giáo dục là quốc sách hàng
đầu; “một dân tộc dốt là một
dân tộc yếu”,
- Việc vinh danh việc học cần
được bảo tồn để khuyến
khích cổ vũ sự cố gắng học
hành của thế hệ trẻ VN.
- Cần khắc phục dần tình
trạng chảy máu xám.


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

Bia tiến sĩ đỗ năm 1442 (ở chính giữa khu bia phía Đông Văn Miếu)


Triều đại Lê Thánh Tông biết
quí trọng hiền tài và biết dùng
nhân tài nên là triều đại hoàng
kim nhất trong lịch sử phong
kiến Việt Nam: Người đứng
đầu là hiền tài và biết dùng
hiền tài.
Quan điểm của Đảng ta và của
chủ tịch Hồ Chí Minh là: Giáo
dục là quốc sách hàng đầu;
“một dân tộc dốt là một dân
tộc yếu”,
Việc vinh danh việc học cần
được bảo tồn để khuyến
khích cổ vũ sự cố gắng học
hành của thế hệ trẻ VN.
Cần khắc phục dần tình trạng
chảy máu xám.


a/ Vai trò của hiền tài đối với quốc gia.


Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
(Trích Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm
Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba)

Tiến sĩ được vua ban mũ áo


• 2.Nêu mục đích của việc dựng bia (công
dụng, tác dụng của việc lập bia)(Vì..đâu)
a. Ý chính : Minh vương coi trọng việc bồi
dưỡng nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng
nguyên khí(1) để họ phấn chấn, rèn luyện
danh tiết, gắng sức giúp vua .(2)
- ban khoa danh, cấp tước trật
- nêu tên ở tháp Nhạn –ban danh hiệu Long
hổ
- bày tiệc văn hỉ
- - dựng đá đề danh đặt ở cửa Hiền quan
B. Cách lập luận : Lối diễn dịch, dễ hiểu