Tuần 15. Thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ

Tr­êng­thpt­thuËn­ch©u
TiÕt 45

§ç ThÞ Thu Hµ


A.ẩnưdụ
I.ưLýưthuyết
- Kháiưniệm:ưẩnưdụưlàưgọiưtênưsựưvật,ư
hiệnưtượngưnàyưbằngưtênưsựưvậtưkhác,ư
hiệnưtượngưkhácưcóưnétưtươngưđồngưvớiư
nóưnhằmưtăngưsứcưgợiưhình,ưgợiưcảmư
choưsựưdiễnưđạt.
- Cóư4ưkiểuưẩnưdụ:
*ẩnưdụưhìnhưthức:ưLàưẩnưdụưdựaưvàoư
vàoưsựưtươngưđồngưvềưhìnhưthứcư
giữaưcácưsựưvật,ưhiệnưtượng.


Víưdụ:ưưưVềưthămưnhàưBácưlàngưSen
Cóưhàngưrâmưbụtưthắpưlênưlửaưhồng
(ưNguyễnưĐứcưMậu)
- ưLửaưhồngưlàưẩnưdụưchỉưưmàuưđỏư
củaưhoaưrâmưbụt.
- ưLửaưhồngưvàưưmàuưđỏưgiốngư
nhau(ưtươngưđồng)ưvềưhìnhưthức(ưmàuư
sắc).
ẩnưdụưcáchưthức:ưLàưẩnưdụưdựaưvàoưsựưtư
ơngưđồngưvềưcáchưthứcưthựcưhiệnưhànhư
động.
VD:ư(ưvẫnưcâuưthơưlụcưbátưtrên)

-ưưThắpưlàưẩnưdụưchỉưhànhưđộngư(ưquáư
trình)ư


ưưnởưcủaưhoaưrâmưbụt.
- ưThắpưvàưnởưgiốngưnhau(ưtươngư
đồng)ưvềưcáchưthức.
ẩnưdụưphẩmưchất:ưLàưẩnưdụưdựaưvàoưsựư
tươngưđồngưvềưphẩmưchấtưgiữaưcácưsựư
vật,ưhiệnưtượng.
VD:ưưNgườiưChaưmáiưtócưbạc
Đốtưlửaưchoưanhưnằm
(ưMinhưHuệ)
- ưNgườiưChaưlàưẩnưdụưchỉưBácưHồ.
-ưưNgườiưchaưvàưBácưHồưgiốngưnhauưvềư
phẩmưchất.


ẩnưdụưchuyểnưđổiưcảmưgiác(ưẩnư
dụưbổưsung):ưLàưẩnưdụưdựaưvàoư
sựưtươngưđồngưvềưcảmưgiác.
VD:ư...ưvuiưnhưưthấyưưNắngưgiònư
tanưsauưkìưmưaưdầm...
- ưNắngưgiònưtanưgợiưraưcảmưgiácư
nắngưto,ưnắngưrựcưrỡ,ưkhôưráo...
-ưCóưđượcưcảmưgiácưnàyưnhờưsựư
chuyểnưđổiưcảmưgiácưtừưưthịư
giácưsangưưthínhưgiác.

Phânưbiệtưẩnưdụưngônưngữưvàưẩnư
dụưnghệưthuật
ẩn dụ ngôn ngữ

ẩn dụ nghệ thuật

Là hình thức
chuyển đổi tên
gọi cho sự vật, hiện
tợng trên cơ sở so
sánh ngầm: trong
đó có các sự vật,
hiện tợng giống
nhau về vị trí,
hình thức, chức
năng, cảm giác

Là phép tu từ ngữ
nghĩa nhằm xây
dựng hình tợng
thẩm mĩ( không
chỉ gọi tên lại mà
quan trọng hơn, gợi
ra những hiện tợng
có liên quan chủ
yếu đến đời sống
tình cảm của con


II.ưThựcưhành

1. Bàiưtập1:
(1) ưThuyềnươiưcóưnhớưbếnưchăng
Bếnưthìưmộtưdạưkhăngưkhăngưđợiưthuyền
a/ưThuyền:
- Đặcưđiểm:ưluônưcơưđộng,ưngượcưxuôi(ưsoư
sánh:ưanhưnhưưthuyềnưđi,ưemưnhưưbếnư
đậu)
-ưSoưsánhưngầmưvớiưngườiưconưtraiưtrongưxãư
hộiưcũưcóưquyềnưlấyưnămưthêưbảyưthiếp,ư
cũngưnhưưchiếcưthuyềnưđiưhếtưbếnưnàyư
đếnưbếnưkhác.


b/ưưBến:
- Đặcưđiểm:ưcốưđịnh,ưthụưđộngưchờư
đợiư...
- Soưsánhưngầmưvớiưngườiưconưgái:ưchỉưtấmư
lòngưchungưthuỷưsonưsắtưcủaưngườiưconư
gái.
(ư2)ưưTrămưnămưđànhưlỗiưhẹnưhò
Câyưđaưbếnưcũ,ưconưđòưkhácưđưa.
- ưcâyưđaưbếnưcũ:ưnơiưhaiưngườiưgặpư
nhauưthềưthốt,ưhẹnưhò;ưẩnưdụưchoưmộtư
kỉưniệmưđẹp,ưchỉưnhữngưngườiưcóưquanư
hệưgắnưbóưnhưngưphảiưxaưnhau
-ưưConưđòưkhácưđưa:ưẩnưdụưvềưviệcưcôưgáiư
lấyưmộtưngườiưconưtraiưkhácưlàmưchồngưư


2.ưBàiưtậpư2:

(1) ưLửaưlựaưlậpưloè:ưẩnưdụưchỉưmùaưhèư
sinhưđộng,ưcảnhưvậtưhiệnưlênưnhưưcóư
hồnưvàưsốngưđộngưtrướcưmắtưngườiưđọc.
(2)ưưThứưvănưnghệưngònưngọt,ưưtìnhư
cảmưgầyưgòưlàưẩnưdụưchuyểnưđổiư
cảmưgiácưchỉưthứưvănưchươngưthoátưliư
đờiưsống,ưvôưbổưvàưthứưtìnhưcảmưcáư
nhânưnhỏưbé,ưíchưkỉ.
(3)ư_ưưConưchimưchiềnưchiệnưlàưẩnưdụư
choưcuộcưsốngưmới.
-ưhótưlàưẩnưdụưchoưtiếngưreoưvuiưcủaư
conưngười.ư


- Giọtưlàưẩnưdụưchoưnhữngưthànhưquảư
củaưcáchưmạngưvàưcủaưcôngưcuộcưxâyư
dựngưđấtưnước.
- ưHứngưlàưẩnưdụưchoưsựưthừaưhưởngưmộtư
cáchưtrânưtrọngưnhữngưthànhưquảưcáchư
mạng.
(4)ưưưThácưlàưẩnưdụưchỉưnhữngưkhóư
khăn,ưgianưkhổưcủaưnhânưdânưtaưtrongư
cuộcưkhángưchiếnưchốngưMĩưcứuưnước.
- ưThuyềnưlàưẩnưdụưchỉưsựưnghiệpưcáchư
mạngưchínhưnghĩaưcủaưnhânưdânưta.
(5)-ưưPhùưduưlàưẩnưdụưchỉưkiếpưsốngư
nhỏưbé,ưquẩnưquanh,ưvôưnghĩa.


-

ưPhùưsa:ưlàưẩnưdụưchỉưcuộcưsốngưmớiư
màuưmỡ,ưtươiưđẹp.
B.Hoánưdụ
I.
Lýưthuyết
1. Hoánưdụưlàưgọiưtênưsựưvật,ưhiệnưtượng,ư
kháiưniệmưbằngưtênưcủaưmộtưsựưvật,ư
hiệnưtượng,ưkháiưniệmưkhácưcóưquanưhệư
gầnưgũiưvớiưnóưnhằmưtăngưsứcưgợiư
hình,ưgợiưcảmưchoưsựưdiễnưđạt.
2.ưCóưbốnưkiểuưhoánưdụưthườngưgặp:
Lấyưmộtưbộưphậnưđểưgọiưtoànưthể


VD:ưưBànưtayưtaưưlàmưnênưtấtưcả
Cóưsứcưngườiưsỏiưđáưcũngưthànhưcơm
(ưHoàngưTrungưThông)
+ưưBànưtayưtaưlàưhoánưdụưchỉưconưngườiư
laoưđộngưvàưsứcưmạnhưlaoưđộngưcảiưtạoư
thiênưnhiên,ưxãưhộiưcủaưconưngười.
-Lấyưvậtưchứaưđựngưđểưgọiưvậtưbịưchứaư
đựngư
-Lấyưdấuưhiệuưcủaưsựưvậtưđểưgọiưsựưvật
- Lấyưcáiưcụưthểưđểưgọiưcáiưtrừuưtượngư
*Phânưbiệtưhoánưdụưngônưngữưvớiưhoánưdụư
nghệưthuật


Hoán dụ ngôn ngữ

Hoán dụ nghệ
thuật
Là phơng thức
Là phơng thức
chuyển đổi tên
chuyển đổi tên
gọi trên cơ sở của gọi theo quan hệ
mối quan hệ đi
liên tởng đi đôi
đôi giữa bộ phận giữa bộ phận- toàn
và toàn thể, giữa thể, vật chứa
vật chứa đựng và đựng- vật bị chứa
vật bị chứa đựng, đựng...; đồng thời
giữa dấu hiệu của là việc xây dựng
sự vật với sự vật,
hình tợng thẩm
giữa cái cụ thể với mĩ về đối tợng đã


ii.ưThựcưhành
1. Bàiưtậpư1:
(1) ưĐầuưxanhưđãưtộiưtìnhưgì
Máưhồngưđếnưquáưnửaưthìưchưaưthôi
(ưNguyễnưDu)
a/ưMốiưquanưhệưđiưđôi:
- ưĐầuưxanhưnghĩưđếnưưtuổiưtrẻ,ưư
đầuưbạcưnghĩưđếnưưưtuổiưgià.
-ưưMáưhồngưnghĩưđếnưưngườiưconưgáiư
trẻ,ưđẹp,ưởưđâyưnàngưKiềuưlàưưcôư

gáiưlầuưxanhưcònưtrẻ,ưđẹp


b/ưĐâyưlàưphépưhoánưdụưlấyưưbộưphậnư
chỉưưtoànưthể
(2)ưáoưnâuưliềnưvớiưáoưxanh
Nôngưthônưliềnưvớiưthịưthànhưđứngưlên
(ưTốưHữu)
- ưáoưnâu-ưáoưxanhưlàưhoánưdụưlấyưdấuư
hiệuưhoặcưđặcưđểmưcủaưsựưvậtưđểư
chỉưsựưvật(ưngườiưnôngưdân-ưcôngưnhân)
- ưNôngưthôn-ưthịưthànhưlàưhoánưdụưlấyư
vậtưchứaưchỉưvậtưbịưchứa.
-ưCóưhaiưcặpưthườngưđiưđôiưvớiưnhau:ưáoư
nâu-ưnôngưthôn,ưáoưxanh-ưthịưthành.


2.ưBàiư2:ư
ThônưĐoàiưngồiưnhớưthônưĐông
CauưthônưĐoàiưnhớưtrầuưkhôngưthônưnào
(ưNguyễnưBính)
- ưThônưĐoài-ưthônưĐôngưlàưhoánưdụưlấyư
vậtưchứaưchỉưvậtưbịưchứa(ưchỉưhaiưngườiư
trongưcuộcưtình).
-ưưCauưthônưĐoài-ưtrầuưkhôngưthônưnàoư
làưẩnưdụưchỉưlứaưđôiưđãưphảiưlòngư
nhau(ưcáchưnóiưlấpưlửngưcủaưtìnhưyêuư
lứaưđôi:ưEmưnhớưai).

3.Bàiư3:Quanưsátưmộtưsựư
vật,ưnhânưvậtưquenưthuộcư
vàưthửưđổiưtênưgọiưcủaư
chúngưtheoưphépưẩnưdụư
hoặcưhoánưdụưđểưviếtư
mộtưđoạnưvănưvềưsựưvật,ư
nhânưvậtưđó?


Tiêu chí phân biệt ẩn dụ và hoán dụ
ẩn dụ

Hoán dụ

(1)Dựa trên sự liên
tởng giống
nhau ( liên tởng
tơng đồng)
của hai đối t
ợng bằng so
sánh ngầm.
(2)Thờng có sự
chuyển trờng
nghĩa

(1)Dựa trên sự liên
tởng gần gũi
( liên tởng kế
cận) của hai
đối tợng mà

không so sánh.
(2) Không chuyển
trờng mà cùng
trong một trờng
nghĩa.