Tuần 9. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

10



Học học nữa học
mãi
V. I

Kính chào các
thầy cô giáo
đến dự giờ
thao giảng tại
lớp 10A2!
Lê nin


Ca dao than th©n, yªu th¬ng t×nh
nghÜa


I/ T×m hiÓu chung
1. Kh¸i niÖm.
Ca dao lµ nh÷ng “lêi th¬ tr÷ t×nh d©n
gian,thêng kÕt hîp víi ©m nh¹c khi diÔn x
íng, ®îc s¸ng t¸c nh»m diÔn t¶ thÕ giíi néi
t©m cña con ngêi”.


2.Đặc điểm của ca dao
a. Nội dung
- Là những sáng tác trữ tình diễn tả đời

sống nội tâm của nhân dân lao động trong
các mối quan hệ: Gia đình, lứa đôi, quê h
ơng, đất nớc và các mối quan hệ xã hội khác.

- Đó là tiếng hát than thân, và tiếng hát
tình nghĩa của ngời dân sau luỹ tre
xanh, bên giếng nớc, gốc đa, sân đình
Bên cạnh đó còn có những bài ca dao hài
hớc nói lên tâm hồn lạc quan của ngời lao
động.


b. Nghệ thuật
-

Phần lớn ca dao đợc đặt theo thể lục bát.
Ngôn ngữ gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày.
Giàu hình ảnh biểu tợng, so sánh, ẩn dụ.
Lối diễn đạt theo một số công thức.


3. Nội dung các bài ca
dao trong SGK(ngữ văn
10 tập I)
- Bài ca dao số 1 và 2 thuộc chùm ca dao
than thân.
- Bài ca dao số 3,4,5 là ca dao yêu thơng.
- -Bài ca dao số 6 thuộc chùm ca dao tình
nghĩa

II/ Phân tích

1. Bài ca dao số 1 và số 2

a. Nét chung của 2 bài
ca
dao.
-Nhân vật trữ tình: Ngời
phụ nữ sống trong xã hội
cũ.
-Mở đầu theo mô típ:
Thân em nh => Lời
than thở, tâm sự của
cô
-Sửgái.
dụng hình ảnh so
sánh, ẩn dụ, tợng tr
ng.


b. Nét riêng của 2 bài
ca dao
b1. Bài ca dao
- Thânsố
em1.
nh - Tấm lụa
đào
->Quý, đẹp, duyên dáng,
mềm mại, nữ tính.

=> So sánh, ẩn dụ, tợng tr
ng về vẻ đẹp của ngời
phụ nữ. Họ tự ý thức đợc
sắc đẹp, tuổi xuân và
giá trị của mình.


- Phất phơ giữa
chợ
(Từ láy kết hợp với biện pháp ẩn dụ)
=>

Ngời phụ nữ là một món hàng
đem ra để trao đổi, mua bán, số
phận bấp bênh..

-

Biết vào tay ai
(Câu hỏi tu từ)

=>

Lo lắng cho thân
phận bị phụ thuộc của
mình.

-Nghệ thuật đối:
(Câu 1 và 2) Tấm lụa
đào>< Phất phơ giữa chợ

=> Xã hội không coi trọng giá trị
của ngời phụ nữ.


* => Nỗi xót xa của ngời phụ nữ tự ý thức

đợc sắc đẹp, tuổi xuân của mình nh
ng cuộc đời lại bị phụ thuộc vào ngời
khác.


b2:Bài ca dao số 2.

*/

2 câu đầu

- Thân em nh- củ ấu : Xấu xí, méo mó, đen đủi,
(Hình thức so sánh, ẩn dụ)
nhỏ bé, bình dị, tầm th
gai
ờng.
=>Xót xa, tủi thân vì hình
thức xấu xí, thân phận nghèo
hèn. thuật tơng phản, đối lập:
- Nghệ
( Ngoài đen >< Trong trắng)

=>Khẳng định: đối lập với vẻ

bề ngoài là tâm hồn trong
trắng, đẹp đẽ.


*/2 câu cuối:
- Ai ơi nếm thử mà xem:
lời mời mọc da diết, tội
nghiệp.
- Cách xng hô em: nhỏ
bé, khiêm nhờng, gần
gũi.
- em ngọt bùi: ẩn dụ
về tâm hồn đằm
thắm, mộc mạc, dịu
dàng, hiền hậu.


=> Trong sự khẳng định và tự hào
về giá trị của mình có cả nỗi
ngậm ngùi chua xót cho thân phận
của ngời con gái trong xã hội cũ vì
giá trị thật của họ không đợc ai
biết đến.


Tiểu kết

Bài ca dao là tiếng nói xót xa, ngậm
ngùi cho thân phận bị phụ thuộc của
ngời phụ nữ, là tiếng nói ngầm tố

cáo xã hội bất công, đồng thời khẳng
định giá trị, phẩm chất của họ.


2/Bài ca dao số 3.

a. Chủ đề: Tình duyên lỡ làng,
dở
b. Nhân vật trữ dang
Chàng
trai đang
c. Giá tình:
trị của
yêu
bài.
*/ Hai câu đầu:
=> Mở lối cho
- Mở đầu theo mô típ: Trèo
lời tâm sự (Thờng là
lên
nỗi chua xót vì lỡ
duyên)
- Hỏi khế:

=> Thực chất là tự
lòng mình: ai làm
lòng mình chua xót.

Ai làm chua xót lòng
khế:

hỏi

( Câu hỏi
tu từ)


- Nghệ thuật chơi chữ:

Lòng khế chua chính là
lòng ngời đang chua xót
(vì tình yêu không thành)

- Đại từ phiếm chỉ ai:

Chỉ ngời ngăn cách lứa đôi (có thể
là hoàn cảnh khách quan, là xã hội, là ng
ờisự
trong
cuộc
tựoán
chiagiận,
xa) nghe
=> gợi ra
trách
móc,
day dứt.

=>Nỗi lòng xót xa, đau đớn của kẻ
bị lỡ duyên

*/ 2 c©u tiÕp theo:
MÆt tr¨ng s¸nh víi mÆt trêi,
Sao H«m s¸nh víi sao Mai
ch»ng ch»ng.
- Sö dông cÆp so s¸nh, Èn dô:

+/ MÆt tr¨ng - mÆt trêi.
+/ Sao H«m - sao Mai
=>BiÓu tîng sù xa c¸ch, chia

l×a


- Hình ảnh ẩn dụ lấy từ thiên nhiên vũ trụ:
Biểu tợng cho sự vĩnh cửu trong tình yêu.

- Điệp từ sánh với kết hợp với tính từ
chằng chằng: Sự gắn bó, thuỷ chung.
=> Dù lỡ duyên, nhng tình nghĩa con ng
ời vẫn bền vững, thuỷ chung nh vũ trụ
vĩnh hằng.


*/ 2 câu cuối:

Mình ơi! Có nhớ ta
chăng
Ta nh sao Vợt chờ trăng
- Đại từ nhân xng:giữa

Mình-trời.
ta=> thân thiết, gẫn gũi, yêu
thơng

- Câu hỏi tu từ: Có nhớ ta chăng? Bộc lộ lòng mình

- Hình ảnh sao Vợt chờ trăng: Tình yêu son sắt và

sự đợi chờ mòn mỏi,
cô đơn, vô vọng.


Tiểu kết
Bằng việc sử dụng các biện pháp
nghệ thuật tu từ quen thuộc trong
ca dao, tác giả dân gian đã làm
hiện lên vẻ đẹp tình nghĩa của ng
ời lao động bình dân xa: dù duyên
kiếp không thành nhng tình nghĩa
vẫn vẹn tròn mãi mãi.


Một số bài ca dao than thân và
yêu thơng tình nghĩa.
1/ Thân em đi lấy chồng chung
Khác nào nh cái bung xung chịu
đòn!
2/ Thân em chẳng đáng mấy tiền
Mà mình em nặng mấy nghìn
cũng mua.

3/ Thân em nh thể trái dừa
Đãi ngời xa xứ, cặn thừa đãi anh.
4/ Thân em nh cái chổi đầu hè
Phòng khi ma gió đi về chùi chân.


5/Th©n em nh giÕng gi÷a ®µng.
Ngêi kh«n röa mÆt, kÎ quµng röa
ch©n.
6/ Th©n em nh giÕng níc trong
§Ó cho bÌo tÊm, bÌo ong lät vµo.
7/ Th©n em nh h¹t ma sa
H¹t vµo ®µi c¸c, h¹t ra ruéng cµy.
8/ Th©n em nh h¹t ma rµo.
H¹t vµo ®µi c¸c, h¹t vµo vên hoa


Xin c¸m ¬n c¸c
ThÇy C« vµ c¸c
em!