Bài 27. Ôn tập phần Tiếng Việt (Khởi ngữ, Các thành phần biệt lập,...)

BÀI CŨ:
I.Vẽ BĐTD có khởi ngữ và các thành phần biệt lập


Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

II. Xác định khởi ngư và các thành phần biệt lập trong đoạn văn sau ?
Về môi trường, có lẽ môi trường của chúng ta ngày càng ô nhiễm
nghiêm trọng. Một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường
chính là rác thải - rác sinh hoạt và rác công nghiệp. Nguyên nhân là do ý
thức của con người. Ôi, biết đến bao giờ Việt Nam mới là một đất nước
“sạch” như biết bao quốc gia khác!
Khởi ngữ: Về môi trường
Tình thái: có lẽ
Cảm thán: Ôi
Phụ chú: rác sinh hoạt và rác công nghiệp






Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

II. Liên kết câu và liên kết đoạn văn.

Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT


Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

II. Liên kết câu và liên kết đoạn văn.
1. Bài tập 1, 2:
Hãy cho biết mỗi từ ngư in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện
phép liên kết nào?
a)

Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng
rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh
vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b)
Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu
thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này.
Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác cần nằm xuống phải không ạ ?”
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
c)
Nhưng cái “com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười
kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa
Thịnh Đốn vậy ! Rồi nói:
- Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đến đâu bọn chúng tôi nữa!

Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói:
- Đâu có phải thế ! Tôi
(Lỗ Tấn, Cố hương)


a) Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng
lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy
đau, ướt ở má.
b) Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây
sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác
cần nằm xuống phải không ạ?”
c) Nhưng cái “com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười kháy một người
Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy ! Rồi nói:
-Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đến đâu bọn chúng tôi nữa!
Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói:
-Đâu có phải thế ! Tôi...

CÁC PHÉP LIÊN KẾT
Phép
lặp
Từ ngữ tương
ứng

a

b
c

Đồng nghĩa,
trái nghĩa

Phép thế

Phép nối


Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

2. Bài tập 3: Nêu rõ sự liên kết về nội dung, hình thức giữa các câu trong đoạn văn em viết
về truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu .


Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

Ví dụ:
(1) Bến quê, một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu. (2)Đọc kĩ
truyện, chắc chắn trong mỗi chúng ta không ai không thấy một triết lí giản dị mà sâu sắc;
những tổng kết đã được trải nghiệm trong cuộc đời một con người. (3)Truyện được xây
dựng trên một tình huống nghịch lí và được thể hiện rất rõ qua nhân vật Nhĩ - một con người
bôn ba khắp muôn nơi nhưng cuối đời lại cột chặt với giường bệnh. (4)Tuy vậy, qua cửa sổ
ngôi nhà Nhĩ đã phát hiện ra những vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ của một vùng đất; và anh
mới cảm nhận hết tình cảm thân thương của người vợ trong những ngày bệnh tật...(5) Tất cả
được nhà văn thể hiện qua những lời văn tinh tế giàu hình ảnh và tràn đầy cảm xúc. (6)Đọc
Bến quê ta không phải đọc qua một lần mà hiểu được; ta phải suy tư, nghiền ngẫm qua từng
câu, từng chữ của nhà văn.
+ Hai câu đầu: Giới thiệu truyện ngắn và ý nghĩa triết lí của truyện.

- Liên kết nội dung: + Ba câu tiếp theo: Giới thiệu tình huống truyện cũng như ý nghĩa
nội dung và nghệ thuật của truyện
+ Câu cuối: Cách đọc để hiểu hết ý nghĩa của truyện
- Trình tự sắp xếp câu hợp lí ( logíc)
- Liên kết hình thức: + Bến quê - truyện: đồng nghĩa
+ Truyện, Bến quê, Nhĩ, nhà văn: lặp từ ngữ
+ Tất cả, anh: thế
+ Nhà văn - Bến quê: liên tưởng


Tiết 144

ƠN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

II. Liên kết câu và liên kết đoạn văn.
Bài tập vận dụng
Trong hai cách viết sau đây, cách viết nào hay hơn ? Vì sao ?
a. “Người nhà lý trưởng sấn sổ bước tới giơ gậy chực
đánh chò Dậu. Nhanh như cắt, chò Dậu nắm ngay được
gậy của Người nhà lý trưởng . Kết cục Người nhà
lý trưởng yếu hơn chò Dậu. Người nhà lý trưởng bò
chò Dậu này túm tóc lẳng cho một cái ngã nhào ra
thềm”.
b. “Người nhà lý trưởng sấn sổ bước tới giơ gậy
chực đánh chò Dậu. Nhanh như cắt, chò nắm ngay
được gậy của hắn. Kết cục anh chàng hầu cận ông
Cách b hay hơn vì có sử dung phép liên kết: Phép thế, phép lặp
lý yếu hơn chò chàng con mọn. Hắn bò chò này túm
tóc lẳng cho một cái ngã nhào ra thềm”.

Tiết 144

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

III. Nghĩa tường minh và hàm ý


Tiết 144

ƠN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

III. Nghĩa tường minh và hàm ý
1. Bài tập 1:
Đọc truyện cười sau đây và cho biết người ăn mày
muốn nói điều gì với người nhà giàu qua câu nói được in đậm
cuối truyện.

CHIẾM HẾT CHỖ
Một người ăn mày hom hem, rách rưới, đến cửa nhà
giàu xin ăn. Người nhà giàu không cho, lại còn mắng;
- Bước ngay! Rõ trông như người ở dưới đòa ngục mới lên ấy!
Người ăn mày nghe nói, vội trả lời:
- Phải, tôi ở dưới đòa ngục mới lên đấy!
Người nhà giàu nói:
- Đã xuống đòa ngục, sao không ở hẳn dưới ấy, còn lên đây
làm gì cho bẩn mắt?
Người ăn mày đáp:
- Thế không ở được mới phải lên. Ở dưới ấy các nhà giàu
Hµm

ý cđa
c©u
nãi:
§Þarồi!
ngơc míi chÝnh lµ n¬i dµnh cho c¸c «ng
chiếm
hết
cả
chỗ
(chứ khơng phải tơi). (Theo Trương Chính-Phong Châu, Tiếng cười dân
gian Việt Nam)


Tiết 144

ƠN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

III. Nghĩa tường minh và hàm ý
2. Bài tập 2:
Tìm hàm ý của các câu in đậm dưới đây.
Cho biết trong mỗi trường hợp, hàm ýï được tạo ra
bằng cách cố ý vi phạm phương châm hội thoại
nào.
a) Tuấn hỏi Nam:
- Cậu thấy đội bóng huyện mình chơi có hay không?
Nam bảo:
- Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp.
b) Lan hỏi Huệ:
- Huệ báo cho Nam, Tuấn và Chi sáng mai đến trường
chưa?

- Tớ báo cho Chi rồi. –Huệ đáp.


Tiết 144

ƠN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

III. Nghĩa tường minh và hàm ý
2. Bài tập 2
a) Tuấn hỏi Nam:
- Cậu thấy đội bóng huyện mình chơi có hay không?
Nam bảo:
- Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp.
Hµm ý cđa c©u lµ:
- Đéi bãng hun ch¬i kh«ng hay
- T«i kh«ng mn b×nh ln vỊ
viƯc nµy.
=>
Vi phạm
phương châm quan hệ
b) Lan
hỏi Huệ:
-Huệ báo cho Nam, Tuấn và Chi sáng mai đến
trường chưa?
-Tớ báo
chocâu
Chi rồi.
–Huệ đáp.
Hàm
ý của

in đậm:
- Tôi chưa hoặc chưa muốn báo cho Nam và Tuấn
- Tôi không muốn nhắc đến tên Nam và Tuấn
=> Vi phạm phương châm về lượng


Tit 144

ễN TP PHN TING VIT

Bài tập vận dụng

1. Đặt một tình huống giao tiếp có sử dụng câu di
õy va xác định hàm ý của câu trong tình huống sử
dụng đó.
Hôm nay, trời đẹp.
Trả lời: Có thể xảy ra tình huống sau:
a. Nam muốn rủ Dũng đi chơi. Nam nói với Dũng:
- Hôm nay, trời đẹp.
b. Hàm ý của câu trong tình huống này là: Chúng
mình đi chơi đi.


CỦNG CỐ
1/ Câu nào sau đây có chứa khởi ngữ :

A

A. Về trí thông minh thì nó là nhất.

B. Nó là một học sinh thông minh.
C. Nó thông minh nhưng hơi cẩu thả.
D. Người thông minh nhất chính là nó.

2/ Từ “ Có lẽ” trong câu : “ Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị của bản
thân con người là quan trọng nhất” là thành phần gì ?
A. Thành phần khởi ngữ

B. Thành phần cảm thán

C . Thành phần tình thái

C. Thành phần phụ chú

C



GIẢI ĐOÁN Ô CHỮ
Câu 1: Thành phần đứng trước CHỦ NGỮ và nêu đề tài được nói
đến trong câu là thành phần ( 7 chữ cái)

K

H

Ở

N

I

G

Ữ

Câu 2: Câu văn sau sử dụng thành phần gì?
-Suy cho cùng thì tôi cũng có lỗi trong chuyện này.( 8 chữ cái)

T

Ì

N

H

T

H

Á

I


Tiết 140,141

ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT

CHÚC CÁC CÔ MẠNH KHOẺ
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT