Bài 26. Tổng kết phần văn bản nhật dụng

NHIỆT LIỆT CHÀO
MỪNG QUÝ THẦY
CÔ VỀ DỰ GIỜ
THĂM LỚP
9
7


ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

Hoạt động giao tiếp

Cách dẫn
trực tiếp
và cách
dẫn gián
tiếp

Xưng hô
trong
hội thoại

Các phương châm
hội thoại


Tiết 71-Tiếng Việt

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

*Hệ thống hoá kiến thức:

I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm


Ph¬ng
ch©m
vÒ l
îng

C¸c ph¬ng ch©m héi
tho¹i

Khi giao tiếp,
cần nói cho
có nội dung;
nội dung của
lời nói phải
đáp ứng đúng
yêu cầu của
cuộc giao tiếp,
không thiếu,
không thừa.

Ph¬ng
ch©m
vÒ
chÊt

Ph¬ng

ch©m
quan
hÖ

Ph¬ng
ch©m
c¸ch
thøc

Khi giao
tiếp, đừng
nói những
điều mà
mình không
tin là đúng
hay không
có bằng
chứng xác
thực.

Khi giao
tiếp, cần
nói đúng
vào đề tài
giao tiếp,
tránh nói
lạc đề.

Khi giao
tiếp, cần

chú ý nói
ngắn gọn,
rành mạch;
tránh cách
nói mơ hồ.

Ph
¬ng
ch©m
lÞch
Khisù
giao
tiếp, cần
tế nhị và
tôn trọng
người
khác.


Tiết 68-Tiếng Việt

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình
huống giao tiếp
-

CÁC PHƯƠNG CHÂM
HỘI THOẠI
Phương
châm
về lượng

Phương
châm
về chất

Phương
châm
quan hệ

Phương
châm
cách thức

Phương
châm
lịch sự

Việc vận dụng các phương châm hội thoại
cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp
(Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói để làm gì?)


Tiết 68-Tiếng Việt

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:
- Khái niệm
- Quan hệ giữa phương châm hội thoại với tình
huống giao tiếp
- Những trường hợp không tuân thủ phương châm
hội thoại


Việc không tuân thủ phương châm hội thoại có thể
bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
+Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp.
+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm
hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
+ Người nói muốn gây một sự chú ý để người
nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.


52
31
41
Hết
giờ
33
50
55

54
53
60
51
39
42
36
47
49
40
34
38
37
46
45
44
43
57
56
59
35
48
58
1
32
22
23
24
25
26

27
28
29
30
20
21
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
2
3
4
5
6
7
8
9

Các
PCHT

Tình huống vi
phạm

Vô ý

Cố ý

n1bạc chỉ là tiền bạc
Pc ve
lửụùng
2 sỏch, mỏch cú chng
có
Pc ve
3
bm núi b
chất
m4 hôm nay chả ngon lắm. Pc quan
mẹ
nông nghiệp.
5 tớ là nông dân làm nghề hệ
Pc cách
bỏc
sc khe
6 s khụng núi s tht v tỡnh trng
thức
mt ngi mc bnh nan y.
Pc lịch
p 7trởng lớp cậu hỏt rt hay, đúngsựkhông?
n ấy rất gơng mẫu, lại hay giúp đỡ mọi ngời
ai cũng quý.
Thể lệ: Xếp số thứ tự của các tình huống vi
phạm PCHT vào ô trống trong thời gian 1

2/ Kể một tình huống giao tiếp ( có một hoặc một
số phương châm hội thoại nào đó không được
tuân thủ.)

Th¶o luËn nhãm: ( 5 phút )
- Hãy kể một tình huống giao tiếp
trong đó có một hoặc một số
phương châm hội thoại nào đó
không được tuân thủ.
.


2/ Hóy k mt tỡnh hung giao tip trong ú cú mt
hoc mt s phng chõm hi thoi no ú khụng
c tuõn th.

Tình huống 2:
Trong giờ Vật lí, thầy giáo hỏi một
học sinh đang mói nhìn qua cửa
sổ:

- Em cho thầy biết sóng là gì?

- Tha thầy, Sóng là bài thơ
của Xuân Quỳnh ạ! Vi phm
phng chõm
quan h

2/ Hóy k mt tỡnh hung giao tip trong ú cú mt
hoc mt s phng chõm hi thoi no ú khụng
c
tuõn
th. 1:
Vi phm phơng châm về
Tình
huống
Mt chiu n, Tý dt n
trõu v ti nh, b ca Tý hi:
lợng
- Con ó cho trõu n õu?
- Con cho trõu n mm !
Vi phm phơng châm
Tình huống 2:
Trong giờ Vật lí,quan
thầy giáo
hệ hỏi một học sinh
đang mói nhìn qua cửa sổ:

- Em cho thầy biết sóng là gì?

- Tha thầy, Sóng là bài thơ của Xuân
Quỳnh ạ!
Vi phm phơng châm lch s
Tình huống 3:
Mt ngi ln tui hi mt hc sinh :
-Chỏu cho bỏc hi ng n c Lp i li no?

- Ti ngó t v r phi.

Nờn chn cỏch din t sau: Bỏc n ngó t trc mt, sau
ú r tay phi v i thng l ti !


2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một
hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không
được tuân thủ.

• T×nh huèng 4:Vi phạm ph¬ng ch©m vÒ
chất nọ, viên thuyền phó có
Trên một chiếc tàu viễn dương
thói nghiện rượu, còn viên thuyền trưởng lại là người
nghiêm túc, rất ghét chuyện uống rượu. Một hôm thuyền
trưởng ghi vào nhật ký của tàu: “Hôm nay thuyền phó lại
say rượu”. Hôm sau đến phiên trực của mình, viên
thuyền phó đọc thấy câu này, bèn viết vào trang sau: “Hôm nay
thuyền trưởng không say rượu”.
• Câu của viên thuyền phó: “Hôm nay thuyền trưởng không say
rượu”(có thể suy ra là những ngày khác thuyền trưởng đều
say). Điều suy luận này trái với thực tế. Viên thuyền phó đã
ngầm thông báo một điều mà ông ta biết chắc chắn là không
đúng.


Những câu dới đây khuyên ta khi nói năng phải tuân thủ PCHT
nào?

Đố vui

PC
V LNG

Phơng châm
hội thoại

PC
V CHT

PC
QUAN H

PC
CCH THC

PC
LCH S

Đừng nói những điều
thiếu mà
cũngcầu
chẳng giao
thừa
óiKhông
đúng
yêu
t
Nói
năng
tối

kị
dài
dòng
đúng
đề
tài
giao
tiếp,
Ch
a
biết
chớ
bảo
biết
rồi
Nói
Nói
lời
thô
sao
thiển
cho
khỏi
chớ
lạc
nên
đề
nh
không
tin

là
đúng
v
Nói sao chogọn,
đủ, cho rành
vừa thì thôi
iMơ
ngắn
mạch
g
tế
nhị,
tôn
trọng
ng
ời
hồ,
ấp
úng,
lòng
vòng
khó
nghe
Kẻo
sai
sự
thật
ng
ời
đời

c
ời
chê
ho
hông
Nóing
sao
ời tránh
tiếp
tếthiếu,
nhị
chuyện
đôi
bên
rađề
không
về
đẹp
không
lòngquên
thừ
lạc
g có bằng
tránh
cách chứng
nói mơxác
hồt


Hướng dẫn về nhà:

-Ôn tập kỹ về các phương châm hội thoại
- Kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc
một số phương châm hội thoại nào đó không được
tuân thủ.
- Chuẩn bị tiết 72: Ôn tập tiếng Việt (tt):
*Xưng hô trong hội thoại
*Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp(sgk-190)

.


Chóc quý thÇy c«
gi¸o
vµ c¸c em häc
sinh m¹nh khoÎ!


52
31
41
HÕt
giê
33
50
55
54
53
60
51

39
42
36
47
49
40
34
38
37
46
45
44
43
57
56
59
35
48
58
1
32
22
23
24
25
26
27
28
29
30

20
21
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
2
3
4
5
6
7
8
9

Các phương
Tình huống vi phạm
châm hội thoại
Vơ ý
Có chủ ý
Pc vê lượng

Ịn
1 b¹c chØ lµ tiỊn b¹c

Pc về chất
i 2cã sách, mách có chứng
Pc quan hệ 
băm
nói bổ
3
Pc cách thức 
Pc lịch sự 
m
4 hơm nay chả ngon lắm
ẹ 5bạn ấy lµ giáo viên lµm nghỊ dạy học
t 6bác sĩ có thể khơng nói sự thật về tình trạng
c khỏe của một người mắc bệnh nan y.

7 - Líp trëng của bạn hát rất hay, ®óng kh«ng?
n:
ai: - B¹n Êy học giỏi l¹i biết giúp đỡ mäi ngêi
n ai còng q.
XÕp sè thø tù cđa c¸c t×nh hng vi ph¹m
PCHT vµo « trèng trong thêi gian 1 phót


• T×nh huèng 5:
Trên một chiếc tàu viễn dương nọ, viên thuyền phó có
thói nghiện rượu, còn viên thuyền trưởng lại là người
nghiêm túc, rất ghét chuyện uống rượu. Một hôm thuyền
trưởng ghi vào nhật ký của tàu: “Hôm nay thuyền phó lại
say rượu”. Hôm sau đến phiên trực của mình, viên
thuyền phó đọc thấy câu này, bèn viết vào trang sau:
“Hôm nay thuyền trưởng không say rượu”.

(Bài tập Ngữ văn 9-Tập 1)

có thể suy ra là những ngày khác thuyền trưởng đều
say. Điều suy luận này trái với thực tế. Viên thuyền phó
đã ngầm thông báo một điều mà ông ta biết chắc chắn
là không đúng.

Vi phạm ph¬ng ch©m vÒ
chất


II. Xưng hô trong hội thoại
1. Từ ngữ xưng hô
trong tiếng Việt:
tôi , tớ, chúng tôi,
chúng tớ, anh, chị,
bác, cậu...
=> Rất phong phú và
đa dạng.

* Cách dùng:
- Người nói căn cứ
vào đặc điểm của
tình huống giao tiếp
để xưng hô cho phù
hợp.
VD:
+ Đối với người trên:
bác - cháu; anh - em...
+ Đối với bạn bè:

bạn - tớ; cậu - tớ...


Các từ ngữ xng hô
1. Đại từ xng hô:
-Tôi, tớ, chúng tôi...

Cách dùng
- Dùng theo ngôi thứ nhất,
thứ hai, thứ ba

-Bn, my, cỏc bn
-Nó, hắn, chúng nó
2. Từ chỉ quan hệ họ
hàng, chức vụ

- Dùng theo vai quan hệ
(trên dới, nghề nghiệp...)

-Cô, dì, chú, bác, anh,
em...
-Lớp trởng, giám đốc, bác
sĩ...
3. Danh từ chỉ tên riêng:
- t, Chi, Lan, Hùng,
Nam...

- Dùng để gọi tên, xng
tên

? Nờu cỏch hiu v phng chõm xng hụ xng khiêm, hô
tôn?
- Là khi xng hô ngời nói tự xng mình một cách
khiêm nhờng và gọi ngời đối thoại một cách tôn
kính.
-Từ ngữ xng hô thời trớc:
+ Gọi đại nhân, bệ hạ, tiên sinh ...
+ Xng bần sĩ, bần tăng, thảo dân, tin n
-Từ ngữ xng hô thời nay:
+ Gọi quý v, quý ụng, quý b, quý ngi, qỳy cụ
+ Xng tôi, em, cháu...


2/ Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một
hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không
được tuân thủ.

• T×nh huèng 4:
Một người lớn tuổi hỏi một học sinh :
- Cháu cho bác hỏi đường đến Đức Lập đi lối
nào?
- Tới ngã tư và rẽ phải.
Vi phạm phương châm lịch sự


Tiết 71-Tiếng Việt

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại


Tiết 68-Tiếng Việt

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT

*Hệ thống hoá kiến thức:
I.Các phương châm hội thoại
1/ Nội dung của các phương châm hội thoại:

-


Tiết 71- Tiếng Việt

ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
Hoạt động giao tiếp

Cách dẫn
trực tiếp
và cách
dẫn gián
tiếp

Xưng hô
trong
hội thoại

Các phương châm
hội thoại