Bài 22. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng,
đạo lí? Em hãy thử ra một đề bài nghị luận về
một vấn đề tư tưởng, đạo lí và nêu nhận xét
của em về đề bài đó?

Nghị luận về một vấn đề tư tưởng,
đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc
lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối
sống,... của con người.


Tiết 114

- Giáo viên thực hiện: Đỗ Thị Yến
-Trường: THCS Thanh Trù – TP. Vĩnh Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
a. Mở bài: Giới thiệu câu tục ngữ và nêu tư tưởng chung của nó.
b. Thân bài:
-

Giải thích nội dung câu tục ngữ.

-

Đánh giá nội dung câu tục ngữ.

c. Kết bài:
-

Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

-

Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
2. Lập dàn bài:
a. Mở bài:
- Giới thiệu câu tục ngữ.
- Nêu tư tưởng chung: Lòng biết ơn đối với những người đã làm nên thành quả.
b. Thân bài:
• Giải thích nội dung câu tục ngữ:
- Giải thích nghĩa đen:
- Giải thích nghĩa bóng:
• Đánh giá nội dung câu tục ngữ:
- Khẳng định tính đúng đắn: + Nêu đạo lí làm người.
+ Thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Phê phán những biểu hiện ngược lại: (dẫn chứng)

- Liên hệ thực tế: + Gia đình: (dẫn chứng)
+ Xã hội: (dẫn chứng)
- Khẳng định tính giáo dục của câu tục ngữ đối với xã hội và bản thân mỗi người.
c. Kết bài:
- Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
a. Mở bài:
- Đi từ chung đến riêng.
- Đi từTrong
thực kho
tế đến
đạotục
lí. ngữ Việt Nam có nhiều câu tục ngữ sâu sắc
tàng

thể hiện truyền thống đạo lí của người Việt. Một trong những câu đó
Đất nước Việt Nam có nhiều đèn chùa và nhiều lễ hội. Một trong
là câu “ Uống nước nhớ nguồn”. Câu tục ngữ này nói lên lòng biết ơn
những đối tượng được thờ cúng, suy tôn là các anh hùng, các vị tổ
đối với những ai đã làm nên thành quả cho con người hưởng thụ .

tiên có công với dân, với làng, với nước. Truyền thống đó được phản
ánh vào một câu tục ngữ rất hay và cô đọng: “Uống nước nhớ nguồn”.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
a. Mở bài:
- Đi từ chung đến riêng.
- Đi từ thực tế đến đạo lí.
Tục ngữ có câu: “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “ Uống nước sông, nhớ
mạch
suối”.
Truyền
thống
ấy còn
thể hiện
câu quát
tục ngữ:
Trong
cuộc
sống
có không
ít đạo
kẻ vôlí ơn

mà nhân
dânqua
ta khái
thành
“Uống
nguồn”.
câu“Qua
tục ngữ
còn có
ý nghĩa
những
câunước
như:nhớ
“ Khỏi
vòng Ngày
cong nay
đuôi”,
cầu này
rút ván”,
“Có
mới nới
ra
sao
chúng
ta
sẽ
cùng
tìm
hiểu.
cũ”... Vì thế, để khuyên răn con cháu, ông cha ta có câu: “ Uống nước nhớ

nguồn”. Câu tục ngữ này đã thể hiện sâu sắc truyền thống đạo lí tốt đẹp
của người Việt từ bao đời nay.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
3. Viết bài:
a. Mở bài:
- Đi từ chung đến riêng.
- Giới thiệu câu tục ngữ.
- Nêu tư tưởng chung:
- Đi từ thực tế đến đạo lí.
b. Thân bài:
• Giải thích nội dung câu tục ngữ:
- Giải thích nghĩa đen:
Phép lập luận giải thích.
- Giải thích nghĩa bóng:
• Đánh giá nội dung câu tục ngữ:
- Khẳng định tính đúng đắn:
+ Nêu đạo lí làm người.
Phép lập luận phân tích, tổng hợp.
+ Thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Phê phán những biểu hiện ngược lại: (dẫn chứng) Phép lập luận chứng minh.
- Liên hệ thực tế: + Gia đình: (dẫn chứng)
Phép lập luận chứng minh.
+ Xã hội: (dẫn chứng)
- Khẳng định tính giáo dục đối với xã hội và bản thân mỗi người. Phép lập luận tổng hợp
c. Kết bài:

- Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.

- Từ nhận thức đến hành động.
- Có tính chất tổng kết.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
a. Mở bài:
b. Thân bài:
c. Kết bài:
- Từ nhận thức đến hành động:
Câu tục ngữ đã nhắc nhở mọi người ghi nhớ một đạo lí của dân
tộc, đạo lí của người được hưởng thụ. Hãy sống và làm việc theo
truyền thống tốt đẹp đó.
- Có tính chất tổng kết:
Câu tục ngữ ngắn gọn mà hàm ý sâu xa, nói về nghĩa vụ của
những ai đang hưởng thụ các thành quả.


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.

Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
3. Viết bài:
a. Mở bài:
- Đi từ chung đến riêng.
- Giới thiệu câu tục ngữ.
- Nêu tư tưởng chung:
- Đi từ thực tế đến đạo lí.
b. Thân bài:
• Giải thích nội dung câu tục ngữ:
- Giải thích nghĩa đen:
Phép lập luận giải thích.
- Giải thích nghĩa bóng:
• Đánh giá nội dung câu tục ngữ:
- Khẳng định tính đúng đắn:
+ Nêu đạo lí làm người.
Phép lập luận phân tích, tổng hợp.
+ Thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Phê phán những biểu hiện ngược lại: (dẫn chứng) Phép lập luận chứng minh.
- Liên hệ thực tế: + Gia đình: (dẫn chứng)
Phép lập luận chứng minh.
+ Xã hội: (dẫn chứng)
- Khẳng định tính giáo dục đối với xã hội và bản thân mỗi người. Phép lập luận tổng hợp
c. Kết bài:
- Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.

- Từ nhận thức đến hành động.
- Có tính chất tổng kết.

Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa:


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
GHI NHỚ: SGK/ Tr.54.
* Muốn làm tốt bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí, ngoài các yêu chung
đối với mọi bài văn, cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh,
phân tích, tổng hợp.
* Dàn bài chung:
-Mở bài: Giới thiệu vấn đề tư tưởng, đạo lí cần bàn luận.
-Thân bài:
+ Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng, đạo lí.
+ Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lí trong bối cảnh của cuộc sống riêng,
chung.
-Kết bài: Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành
động.
* Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để giải thích, đánh giá và đưa ra được ý kiến
của người viết.

Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
III. Luyện tập: Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.
* Tìm hiểu đề và tìm ý:
- Tìm hiểu đề:
+ Tính chất của đề:................................................................................................
+ Yêu cầu về nội dung:..........................................................................................
+ Tri thức cần có:...................................................................................................
- Tìm ý:
..........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
III. Luyện tập: Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.
* Tìm hiểu đề và tìm ý:
- Tìm hiểu đề:
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng.
+ Tính chất của đề:................................................................................................
Nêu nhận định, đánh giá về tinh thần tự học.

+ Yêu cầu về nội dung:..........................................................................................
Vận dụng các tri thức về đời sống.
+ Tri thức cần có:...................................................................................................
- Tìm ý:
+ Giải thích thế nào là học? Thế nào là tự học?
..........................................................................................................................
+ Tự học có ý nghĩa gì?
...........................................................................................................................
+ Cần có tinh thần tự học ra sao?
...........................................................................................................................
+ Có những tấm gương tự học nào?
...........................................................................................................................
+ Thực tế có học sinh thiếu tinh thần tự học không? Biểu hiện? Hậu quả?
...........................................................................................................................


Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.

I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
III. Luyện tập: Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.
a. Mở bài: Giới thiệu về vấn đề: Tinh thần tự học và tư tưởng chung của nó.
b. Thân bài:
* Giải thích thế nào là học và tự học.
* Nhận định, đánh giá:
- Ý nghĩa của tinh thần tự học:
+ Chủ động suy nghĩ, tìm tòi, khám phá để nắm được bản chất của vấn đề.
+ Tiếp thu kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau.
+ Chủ động ghi nhớ lí thuyết, tiết kiệm thời gian thực hành.
- Cần có tinh thần tự học như thế nào? Chủ động học tập mọi lúc, mọi nơi.

- Nêu một số tấm gương về tinh thần tự học.
- Phê phán thái độ ỷ nại, thiếu tự lập trong học tập - biểu hiện- hậu quả của thái độ ấy:
Phụ thuộc vào bài giảng, sách tham khảo, thiếu sự sáng tạo -> nhanh
quên, lí thuyết suông, kiến thức rỗng.
c. Kết bài:
- Khẳng định ý nghĩa của tinh thần tự học.
- Ý nghĩa của vấn đề tư tưởng này đối với học sinh hiện nay.


Nội dung:
Nêu lên một vấn đề TTĐL.
Đề bài nghị luận về
vấn đề TTĐL

Hình thức:
Có mệnh lệnh hoặc đề mở.

Cách làm bài
văn nghị luận
về một vấn đề
TTĐL

Tìm hiểu đề, tìm ý
Mở bài
Cách làm bài nghị
luận về vấn đề TTĐL

Lập dàn bài.

Thân bài

Kết bài

Viết bài.
Đọc lại bài và sửa chữa.


- Nắm vững các nội dung đã học, học kĩ ghi nhớ.
-Hoàn thiện bài viết cho các đề vừa tìm hiểu:
+ Suy nghĩ về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”.
+ Tinh thần tự học.
- Chuẩn bị bài: Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.