Bài 20. Các thành phần biệt lập (tiếp theo)

Đọc các câu sau đây (trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà
của Nguyễn Quang Sáng) và trả lời câu hỏi.

a) Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh
sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
b) Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ
vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười
vậy thôi.


a.1. Với lòng mong nhớ
của anh, chắc anh nghĩ
rằng, con anh sẽ chạy xô
vào lòng anh, sẽ ôm chặt
lấy cổ anh.

a.2. Với lòng mong nhớ
của anh, anh nghĩ rằng,
con anh sẽ chạy xô vào
lòng anh, sẽ ôm chặt lấy
cổ anh.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

b.1. Anh quay lại nhìn con
vừa khe khẽ lắc đầu vừa
cười. Có lẽ vì khổ tâm
đến nỗi không khóc được,
nên anh phải cười vậy
thôi.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

b.2. Anh quay lại nhìn con
vừa khe khẽ lắc đầu vừa
cười. Vì khổ tâm đến nỗi
không khóc được, nên
anh phải cười vậy thôi.


Bài tập: Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng
dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn):
chắc là, dường như, chắc chắn, có lẽ, chắc hẳn, hình như,
có vẻ như.

Đáp án đúng:
dường như, hình như, có vẻ như, có lẽ, chắc là, chắc
hẳn, chắc chắn.


* Lưu ý: Thành phần tình thái trong câu có các loại sau đây:

- Những yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc được
nói đến, như:
Chắc chắn, chắc hẳn, chắc là,... (chỉ độ tin cậy cao), hình như,
dường như, hầu như, có vẻ như, có lẽ, chẳng lẽ,... (chỉ độ tin
cậy thấp).
Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như:
Theo tôi, ý ông ấy, theo anh...
Ví dụ: Theo An thì Ba là người bạn tốt.
-

- Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người
nghe như: à, ạ, a, hả, hử, nhé, nhỉ, đây, đấy…(đứng cuối câu)
Ví dụ: Ông giáo ạ!


Đọc các câu sau đây, chú ý các từ ngữ in đậm và trả
lời câu hỏi.
a) Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
b) Trời ơi, chỉ còn năm phút.


* Lưu ý:
- Thành phần cảm thán thường sử dụng các từ ngữ
(chao ôi, ôi, a, á, ơi, trời ơi… ) và có thể tách riêng
thành câu đặc biệt.
- Khi tách riêng ra như vậy, thành phần cảm thán trở
thành câu cảm thán.
Ví dụ: Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?).


- Khác nhau:
+ Thành phần tình thái: được dùng để thể hiện cách
nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến
trong câu.
+ Thành phần cảm thán: được dùng để bộc lộ tâm lí
của người nói.
- Giống nhau:
Là những bộ phận không tham gia vào việc diễn đạt
nghĩa sự việc của câu.

Ghi nhớ:
- Thành phần tình thái được dùng để thể hiện cách nhìn
của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
- Thành phần cảm thán được dùng để bộc lộ tâm lí của
người nói (vui, buồn, mừng, giận...).
- Các thành phần tình thái, cảm thán là những bộ phận
không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu
nên được gọi là thành phần biệt lập.


Ni dung bi hc cn nm vng
Các thành phần biệt lập

Thành phần tình
thái

Thành phần cảm
thán

(Đợc dùng để thể hiện
cách nhìn của ngời
nói đối với sự việc đợc
nói đến trong câu)

(Đợc dùng để bộc lộ
tâm lý của ngời
nói:
vui,

buồn,
mừng, giận,...)

Không tham gia vào
việc diễn đạt nghĩa
sự việc của câu


Bài tập 1: Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau:
a) Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả
những tiếng kia nhiều.
(Kim Lân, Làng)

b) Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn
hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một
chặng đường dài.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

c) Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối điều gì,
hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa
tay vào túi, móc cây lược đưa cho tôi và nhìn tôi hồi lâu.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

d) Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được
đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đổ đốn đến thế được.
(Kim Lân, Làng)


Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế
cho nhau trong câu sau đây, với từ nào người nói phải chịu

trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói
ra, với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất. Tại sao tác giả
Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) lại chọn từ chắc?

Với lòng mong nhớ của anh, (1) Chắc
anh nghĩ rằng, con
(2) hình như anh sẽ chạy xô vào
(3) chắc chắn lòng anh,sẽ ôm chặt
lấy cổ anh.


Cao nhất: chắc chắn
- Từ chịu trách nhiệm
Thấp nhất: hình như
- Tác giả chọn từ chắc vì:
+ Theo quy luật tình cảm tình cảm cha con xa cách lâu thì
sự việc sẽ diễn ra như vậy.
+ Do thời gian đã thay đổi ngoại hình người cha nên sự
việc có thể không diễn ra như dự đoán.


Bài tập 4: Viết một đoạn văn ngắn nói về
cảm xúc của em khi thởng thức một tác
phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, t
ợng...), trong đoạn văn đó có câu chứa
thành phần tình thái hoặc cảm thán.


BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
1. Thành phần tình thái trong câu là thành phần:

A.

Thể hiện cách nhìn của người nói với chính mình

B.

Thể hiện cách hìn của người khác với sự việc đang nói
đến

hiện cách nhìn của người nói với sự việc được nói
Thể
đến trong câu
C.

D.

Thể hiện cách nhìn của người nói với sự việc được nói
đến ở cuối câu trước


BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
2. Thành phần cảm thán trong câu là thành phần:

Bộc lộ tâm lí của người nói
A.
B.

Bộc lộ tâm lí của người khác về người nói

C.

Bộc lộ tâm lí nhận xét của người nói

D.

Bộc lộ tâm lí của người được nói đến trong câu


BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
3. Gọi thành phần tình thái và thành phần cảm thán là
thành phần biệt lập vì:
A.

Các thành phần này thường đứng biệt lập trước hoặc
sau dấu phẩy

B.

Các thành phần này không liên quan gì với nội dung
được nói đến trong câu

thành phần này không tham gia vào việc diễn đạt
Các
nghĩa sự việc của câu
C.


CỦNG CỐ

Đặt câu có thành phần tình thái và

thành phần cảm thán!
TRÒ CHƠI TIẾP SỨC
ĐỘI 1
Đặt câu có thành phần tình thái

ĐỘI 2
Đặt câu có thành phần cảm thán