Bài 23. Hành động nói

TRƯỜNG THCS NGỌC THANH

KÍNH CHÀO QUÝ
THẦY CÔ VỀ DỰ
GIỜ THĂM LỚP

GIÁO SINH THỰC TẬP:ĐÀO THU THẢO


Kiểm tra bài
cũ
Câu hỏi : Nêu đặc điểm hình thức, chức năng
của câu phủ định? Cho ví dụ?


- Câu phủ định là câu có những
từ ngữ phủ định: không,chẳng,
không phải(là), chẳng
phải(là),đâu
có,phải(là),đâu(có)...
- Câu phủ định dùng để:
+ Thông báo, xác nhận không có sự
vật, sự việc, tính chất, quan hệ
nào đó (câu phủ định miêu tả).
VD: Nam không đi học.
+ Phản bác một ý kiến, một nhận
định (câu phủ định bác bỏ).


TIẾT 95:HÀNH ĐỘNG NÓI

I. Hành động nói là gì?
1.Ví dụ/SGK/62


•Đọc đoạn trích sau:
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là
hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy
rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn
tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế
khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất
không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em
hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con
Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)


(1)

Con trăn ấy là của vua
nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó,
tất không khỏi bị tội chết. (3)
Thôi, bây giờ nhân trời chưa
sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có
chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

- Lý Thông
tìm cách đuổi

Thạch Sanh
đi để cướp
công của
Thạch Sanh


• Đoạn trích :
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa.
Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn
hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể
cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn.
Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
 Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó,
tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa
sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo
liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã
mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm
củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)


•Đoạn trích :
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa.
Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn
hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho
nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng
Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất
không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng

em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã
mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi
nuôi thân.
(Thạch Sanh)


(1) Con trăn ấy là của vua
nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó,
tất không khỏi bị tội chết. (3)
Thôi, bây giờ nhân trời chưa
sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có
chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Lời nói

- Lý Thông
tìm cách đuổi
Thạch Sanh đi
để cướp công
của Thạch Sanh

Có
Hành động nói

Mục đích


I. Hành động nói là gì?

1. Ví dụ/SGK
-> Hành động nói
2.Kết luận

Hành động nói là hành động thực hiện bằng
lời nói nhằm mục đích nhất định.


I. Hành động nói là gì?
1.Ví dụ/SGK
2. Kết luận:

II. Một số kiểu hành động nói thường gặp
1.Xét ví dụ 1/SGK:


Xác định mục đích của hành động nói:

Lời của Lý Thông

Mục đích

(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.

Trình bày(kể)

(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.

Điều khiển(đe
doạ)

(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy.
trốn đi ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Điều khiển(cầu
khiến)
Hứa hẹn

Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi


2.Ví dụ 2/SGK:
•Đoạn

văn:

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng
luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói dãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai
vào rổ và òa lên khóc.
[…] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng
những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im.
Bây giờ nghe mẹ nó giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn
thân con thế này ! Trời ơi !...
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )

HÀNH ĐỘNG NÓI

MỤC ĐÍCH

•

Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?

Hỏi , bộc lộ cảm xúc

•

Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài .

Trình bày ( báo tin )

•

U nhất định bán con đấy ư ?

Hỏi, bộc lộ cảm xúc

•

U không cho con ở nhà nữa ư?

Hỏi, bộc lộ cảm xúc

•

Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...

Bộc lộ cảm xúc


3.Ví dụ 3
Xác định các hành động nói và mục đích nói của
mỗi hành động trong các VD sau :
HÀNH ĐỘNG NÓI

MỤC ĐÍCH

1.Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trình bày (Miêu tả)

2.Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi
của đất ấy để định chỗ ở

Trình bày (Nêu ý kiến)

3.Năm nay chắc sẽ nắng và khô
hạn nhiều
4.Nếu bạn nào giải được bài toán
này thì đúng là giỏi

Trình bày (Dự đoán)
Điều khiển (Thách thức)

I. Hành động nói là gì?
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
* Kết luận:
Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- Hỏi
- Trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến,dự
đoán…)
- Hứa hẹn ( bảo đảm, hứa ….)
- Điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- Bộc lộ cảm xúc ( cảm ơn, xin lỗi, than phiền…)


Bài tập tình huống:
A hỏi B:
Vậy theo em hành động
-Mấy giờ rồi?
nói có thể đạt được hiệu
B có thể ứng xử như sau: quả giao tiếp hay không lệ
1-B im lặng không trả lời thuộc vào điều gì?
2-B nói: xin lỗi,tôi không biết
3-B nói: 3 giờ rồi.
 Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói
hay không.
Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ
để tiếp nhận lời nói của người nói hay không?
=> Chú ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích
nói mà cũng có thể không.

Ví dụ
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Nhớ rừng)

Kiểu câu Kiểu hành động nói
 câu

cảm thán  bộc lộ cảm xúc

- Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui
vẻ phỏng có được không? (Hịch tướng sĩ)

 câu
nghi vấn  hỏi

- Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.

 câu
trần thuật  trình bày

(Nước Đại Việt ta)

- Thầy em hãy ngồi dậy húp ít
cháo cho đỡ xót ruột!.
(Tắt đèn)

 câu
cầu khiến  điều khiển

III-Luyện tập
Bài tập 2 Chỉ ra các hành động nói và mục đích của
mỗi hành động nói trong đoạn trích sau:
a. Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
Bác trai đã khá rồi chứ ?
Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt
chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc
sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một
trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn
lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy
!
Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.
( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )


=> Hỏi
(1) Bác trai đã khá rồi chứ ?
(2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn
lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
=> Cảm ơn, trình bày
(3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. => Cầu khiến ( khuyên bảo )
(4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh
trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy
tháng cho hoàn hồn.

=> Trình bày ( dự đoán tình hình )
(5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho
nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn
gì.
=> Trình bày.
(6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo
vào rồi đấy !
=> Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )


b.Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói
với Lê Lợi:
-Đây là trời có ý phó thác cho minh công
làm việc lớn.Chúng tôi nguyện đem
xương thịt của mình theo minh công,cùng
với thanh gươm thần này để báo đền Tổ
Quốc!
(Sự tích Hồ Gươm)
Hành động nói
§©y lµ trêi cã ý...lµm
viÖc lín.
Chúng tôi nguyện ....Tổ
quốc!

Mục đích
Trình bày
Hứa hẹn

c. Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi,lão báo ngay:
-Cậu Vàng đi đời rồi,ông giáo ạ!
-Cụ bán rồi?
-Bán rồi!Họ vừa bắt xong.(...)
-Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại.Những vết nhăn xô lại với
nhau,ép cho nước mắt chảy ra.Cái đầu lão ngoẹo về một bên
và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít.Lão hu hu
khóc...
-Khốn nạn...Ông giáo ơi!...Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi
thì chạy ngay về,vẫy đuôi mừng.Tôi cho nó ăn cơm.Nó đang
ăn thì thằng Mục nấp trong nhà,ngay đăng sau nó,tóm lấy hai
cẳng sau nó dốc ngược lên
(Nam Cao-Lão Hạc)


ỏp ỏn
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!

Trỡnh by(Bỏo tin)

- Cụ bán rồi?

Hi

- Bán rồi!

Trỡnh by(Xác nhận, thừa
nhận)

Họ vừa bắt xong.

Trỡnh by(Bỏo tin)

- Thế nó cho bắt à?

Hi

- Khốn nạn

Bc l cm xỳc

Ông giáo ơi!

Bc l cm xỳc(Than th)

Nó có biết gì đâu!

Trỡnh by(Nhn nh)

Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy Trỡnh by(T)
đuôi mừng.
Tôi cho nó ăn cơm.

Trỡnh by(K)

Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong Trỡnh by(K,t)
nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai
cẳng sau nó dốc ngợc nó lên.