bài giảng môn ngữ văn 7 tiết 95 - hành động nói

Người thực hiện: Lại Thị Tiền
Tổ : Khoa học xã hội
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ ĐiỆN BIÊN PHỦ
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRẦN CAN
BÀI 23 - TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓI

•
Đọc đoạn trích sau:
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi
cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con
hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà
kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn
hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
−
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó,
tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa
sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà
lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã
mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm
củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)

- Lý Thông
tìm cách đuổi
Thạch Sanh đi
để cướp công
của Thạch
Sanh
(1) Con trăn ấy là của vua

nuôi đã lâu.
(2) Nay em giết nó, tất
không khỏi bị tội chết.
(3) Thôi, bây giờ nhân
trời chưa sáng em hãy
trốn ngay đi.
(4) Có chuyện gì để anh
ở nhà lo liệu.
(3) Thôi, bây giờ nhân
trời chưa sáng em hãy
trốn ngay đi.

•
Đoạn trích :
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa.
Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng
sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe
chuyện giết chằn tinh, chúngmới hoàn hồn. Nhưng Lý
Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
−
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất
không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em
hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ
con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi
thân.
(Thạch Sanh)
Chàng vội vã từ giã mẹ
con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi
thân.

Có
Có
−
(1) Con trăn ấy là của vua
nuôi đã lâu. (2) Nay em giết
nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3) Thôi, bây giờ nhân trời
chưa sáng em hãy trốn ngay
đi. (4) Có chuyện gì để anh ở
nhà lo liệu.
- Lý Thông
tìm cách đuổi
Thạch Sanh đi
để cướp công
của Thạch
Sanh
Hành động nói
Hành động nói
Lời nói
Lời nói
Mục đích
Mục đích

Bài tập tình huống
•
A hỏi B:
- Mấy giờ rồi ?
•
B có thể ứng xử như sau:

(1) B im lặng không trả lời.
(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.
(3) B nói: 3 giờ rồi.

Bài tập tình huống
A hỏi B:
- Mấy giờ rồi ?
B có thể ứng xử như sau:
Câu trả lời của B thỏa mãn được
việc cung cấp thông tin cần thiết
cho A.
( B cộng tác hội thoại với A )
(1) B im lặng không trả lời.
B có cộng tác nhưng B không nắm
được nội dung thông tin để trả
lời theo nội dung đòi hỏi của A.
B không cộng tác với A. Có thể B đang
mải theo đuổi chuyện riêng của
mình và không nghe thấy lời A hỏi.
Hoặc có thể B nghe thấy lời A
nhưng không muốn trả lời.
( B không cộng tác hội thoại với A)
(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.
(3) B nói: 3 giờ rồi.
=> Hành động nói => Hỏi
=> Hành động nói => Hỏi

=> Chú ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được
mục đích nói mà cũng có thể không.
Vậy theo em hành động nói có thể

Vậy theo em hành động nói có thể
đạt được hiệu quả giao tiếp hay
đạt được hiệu quả giao tiếp hay
không lệ thuộc vào điều gì?
không lệ thuộc vào điều gì?
-
Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói
Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói
hay không.
hay không.
-
Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ
Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ
để tiếp nhận lời nói của người nói hay không?
để tiếp nhận lời nói của người nói hay không?

hứa hẹn
Câu 3
điều khiển
Câu 2
bộc lộ cảm xúc
Câu 1
Mục đíchHành động nói
LỜI CÁ VÀNG
-
(1)Ông lão ơi!
(2)Ông sinh phúc thả tôi
trở về biển khơi.
(3)Tôi sẽ xin đền ơn ông,
ông muốn gì cũng được.

HÀNH ĐỘNG NÓI

−
(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy
trốn đi ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng
lợi
Xác định mục đích của hành động nói:
Xác định mục đích của hành động nói:
L
L
ời của Lý Thông
ời của Lý Thông
M
M
ục đích
ục đích
Trình bày
Điều khiển (đe doạ )
Điều khiển
Hứa hẹn

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống
cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài.

Cái Tí nghe nói dãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa
lên khóc.
[…] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con
vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó
giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con
thế này ! Trời ơi !
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
•
Bài tập: Chỉ ra các hành động nói
trong đoạn trích sau và cho biết mục đích
của mỗi hành động.
•
Đoạn văn:

Bộc lộ cảm xúc
• (4)Khốn nạn thân con t hế này ! Trời ơi !
Hỏi, bộc lộ cảm xúc
•
(3) U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở
nhà nữa ư?
Trình bày ( báo tin )
• (2) Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Hỏi
•
(1) Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
MỤC ĐÍCH
HÀNH ĐỘNG NÓI

Đoạn trích 1: Trình bày, đe dọa, điều khiển, hứa hẹn

Đoạn trích 2: Hỏi, báo tin, bộc lộ cảm xúc.

MỘT SỐ KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI
THƯỜNG GẶP:
•
Hành động bộc lộ cảm xúc
•
Hành động hứa hẹn
•
Hành động điều khiển
•
Hành động trình bày
•
Hành động hỏi
MỤC ĐÍCH
HÀNH ĐỘNG NÓI
hỏi, rủ rê.
báo tin, nêu ý kiến, tả,
kể…
yêu cầu,đe dọa,thách thức…
hứa hẹn.
bộc lộ cảm xúc.

Người ta dựa theo mục đích nói của hành động
Người ta dựa theo mục đích nói của hành động
nói mà đặt tên cho nó.Những kiểu hành động nói
nói mà đặt tên cho nó.Những kiểu hành động nói
thường gặp là hỏi, trình bày,( báo tin, kể, tả, nêu ý
thường gặp là hỏi, trình bày,( báo tin, kể, tả, nêu ý
kiến,dự đoán,…), điều khiển (cầu khiến, đe dọa,

kiến,dự đoán,…), điều khiển (cầu khiến, đe dọa,
thách thức,…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
thách thức,…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.

? Theo em tương ứng với mỗi kiểu câu người ta
thường dùng để thực hiện hành động nói gì?
•
Câu cầu khiến:
Thường dùng để thực hiện hành động điều khiển.
•
Câu cảm thán:
Thường dùng để thực hiện hành động bộc lộ cảm
xúc.
•
Câu nghi vấn:
Thường dùng để thực hiện hành động hỏi.
•
Câu trần thuật:
Thường dùng để thực hiện hành động trình bày.

Câu hỏi: Trần Quốc
Tuấn viết Hịch tướng
sĩ nhằm mục đích
gì? Hãy xác định
mục đích của hành
động nói thể hiện ở
một câu trong bài
Hịch và vai trò của
câu ấy đối với việc
thực hiện mục đích

chung?


Bài tập 1
Bài tập 1

“Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh
ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú
diều mà sỉ mắng triều đình,đem
thân dê chó mà bắt nạt tể
phụ,thác mệnh Hốt Tất Liệt mà
đòi ngọc lụa,để thỏa lòng tham
không cùng,giả hiệu Vân Nam
Vương mà thu bạc vàng ,để vét
của kho có hạn.”
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh
quyền đã lâu ngày, không có mặc
thì ta cho áo,không có ăn thì ta
cho cơm;quan nhỏ thì ta thăng
chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi
thủy ta cho thuyền, đi bộ ta cho
ngựa; lúc trận mạc xông pha thì
cùng nhau sống chết,lúc ở nhà
nhàn hạ thì cùng nhau vui cười.”
khích lệ lòng căm
thù giặc…
“Huấn luyện quân sĩ, tập
dượt cung tên khiến cho
người người giỏi như Bàng
Mông,nhà nhà đều là Hậu

Nghệ;có thể bêu được đầu
Hốt Tất Liệt ở cửa
khuyết,làm rữa thịt Vân Nam
Vương ở Cảo Nhai.”
khích lệ lòng trung
quân ái quốc…
khích lệ tinh thần
học tập,rèn luyện…
Khích lệ tinh thần học tập “Binh thư yếu lược”… và lòng
yêu nước của các tướng sĩ.
MỤC ĐÍCH CỦA HÀNH ĐỘNG NÓI
trình bày(kể)
trình bày(kể)
trình bày (tả)
trình bày (tả)
điều khiển
điều khiển



Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của
mỗi hành động nói trong đoạn trích sau:
a. Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
-
Bác trai đã khá rồi chứ ?
-
Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy
còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
-

Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc
nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người
ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho
hoàn hồn.
-
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu
cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua
tới giờ còn gì.
-
Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa
kéo vào rồi đấy !
Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.
( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )

-
(1) Bác trai đã khá rồi chứ ?
-
(2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt
bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
-
(3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn.
-
(4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ.
Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
-
(5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn
lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
- (6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi
đấy !
=> Hỏi

=> Cảm ơn, trình bày
=> Cầu khiến ( khuyên bảo )
=> Trình bày ( dự đoán tình hình )
=> Trình bày.
=> Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )

Bài tập 3: Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ “hứa”. Hãy
xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy?
Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay
vào con Vệ Sĩ.
-
Em để nó ở lại – Giọng em ráo hoảnh – (1)Anh phải hứa
với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ
chưa? (2)Anh hứa đi.
-
(3)Anh xin hứa.
Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất,
nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe.
(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)
(3) Hứa hẹn.
(2) Điều khiển (ra lệnh)
(1) Điều khiển (ra lệnh)

Bài tập 4:
Viết một đoạn hội thoại từ 5 – 6 câu
với chủ đề tự chọn có sử dụng hành
động nói sao cho phù hợp với tình
huống giao tiếp ?