Bài 22. Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu)

Tiết 90
Chiếu dời đô
(Thiên đô chiếu)

Lý Công Uẩn


I.ĐỌC, TÌM HIỂU CHUNG

Tác giả, tác phẩm.
.Tác
Hãy nêu những
nét chính về vua
Lí Công Uẩn?


a, Tác giả
-Lý Công Uẩn (974 – 1028),
tức vua Lý Thái Tổ
Quê: Đình Bảng- Từ Sơn –
Bắc Ninh.
-Là người thông minh, nhân
ái , có chí khí hơn người và
lập được nhiều chiến công.
Lý Công Uẩn
(974 - 1028)


Khi mới 20 tuổi, Lý Công
Uẩn được đưa vào triều
làm một chức quan võ.

Vốn là người thông minh,
có sức khoẻ và chí lớn,
Công Uẩn từ đó ngày
càng được tin cậy trong
triều, về sau làm tới Tả
thân vệ Điện tiền chỉ huy
sứ và trở thành trụ cột
của nhà tiền Lê.


Vì vậy ngay sau khi Lê
Long Đĩnh mất, mọi
triều thần mà người chủ
xướng là quan Chi Hậu
Đào Cam Mộc nhận thấy
Lý Công Uẩn là người
khoan hòa, nhân thứ và
được lòng muôn dân
nên đã tôn ông lên làm
vua. Lý Công Uẩn lên
ngôi vua, lấy niên hiệu
là Thuận Thiên, triều Lý
được thành lập. Cuộc
chuyển giao triều đại từ
họ Lê sang họ Lý đã
diễn ra một cách hoà
bình êm thấm.


b, Tác phẩm

Ra đời năm 1010 khi vua Lí Thái Tổ có ý
định rời đô từ Hoa Lư - Ninh Bình ra Thành
Đại La (Hà Nội ngày nay)


Cố đô Hoa Lư – Ninh Bình


HỒ GƯƠM,THÁP RÙA


2. Đọc, tìm hiểu chú thích, bố cục.
- Thể lọai : Chiếu
- Đặc điểm:
+ Hình thức: Viết bằng văn xuôi hoặc văn biền
ngẫu.
+ Mục đích: Là thể văn do vua dùng để ban bố
mệnh lệnh.
+ Nội dung: Thường thể hiện một tư tưởng lớn lao,
có ảnh hưởng đến triều đại, vận mệnh đất nước.

9


Nhà vua ban chiếu


3/Bố cục

Phần 1: Từ đầu đến “ không thể không
dời đổi”
-> Nêu lí do của việc dời đô.
Phần 2: Đoạn còn lại.
-> Lý do chọn thành Đại La.


1: Lý do dời
đô
Xưa nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần rời đô;

nhà Chu đến vua Thành Vương cũng ba lần rời đô. Phải
đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự tiện
chuyển dời? Chỉ vì muốn đóng đô ở nơi trung tâm, mưu
toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu, trên vâng
mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay
đổi. Cho nên vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh. Thế
mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường
mệnh trời, không noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ
đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không
được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn,
muôn vật không được thích nghi. Trẫm thấy đau xót về
việc đó, không thể không dời đổi.


Mở đầu tác giả đã
viện dẫn điều gì ?
Sự viện dẫn đó
mang lại tác dụng
gì ?

II. Đọc hiểu văn bản:
1. Lí do dời đô?
- Trong lich sử Trung Quốc
+ Nhà Thương năm lần dời đô
+ Nhà Chu ba lần dời đô.
- Mục đích :
+ Muốn định đô ở nơi trung tâm.
+ Mưu toan nghiệp lớn,tính kế muôn đời cho con cháu
+ Trên vâng mệnh trời,dưới theo ý dân.
- Kết quả:
+ Vận nước lâu bền
+ Phong
tục phồn
=>Việc
dời thịnh
đô làm cho đất nước phát triển thịnh vượng.


Từ chuyện
xưa, liên hệ
vào tình hình
thực tế để làm
gì ?


- Thực tế lịch sử nước ta:
+ Nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình
+ Khinh thường mệnh trời

+ Không noi theo dấu cũ Thương ,Chu

- Hậu quả:
+ Triều đại không lâu bền,số vận ngắn ngủi
+ Trăm họ phải hao tổn
+ Muôn vật không được thích nghi

12


Lí do của việc dời đô:
Trong lịch sử Trung Quốc:

Thực tế lịch sử nước ta

* Khẳng định việc dời đô là cần thiết , làm cho đất nước vững
bền, phát triển thịnh vượng .Bộc lộ tình cảm yêu nước, thương
dân chân thành sâu sắc.
* Nghệ thuật so sánh đối chiếu, tương phản, dẫn chứng
toàn diện, tiêu biểu ,lập luận thấu tình đạt lý.


•

2/ Nguyên nhân chọn Đại La .

Huống gì thành đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: Ở
vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ
ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng
nhìn sông dựa núi; địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà

thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn
vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt
ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu
của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất
của đế vương muôn đời.
•
Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định
chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?


Theo tác giả địa thế
thành Đại La có
những thuận lợi gì để
có thể chọn làm nơi
đóng đô?


2. Lí do chọn thành Đại La.
-Về vị thế địa lí:
+ Ở vào nơi trung tâm đất trời, mở ra bốn hướng
nam bắc, đông tây.
+ Được cái thế rồng cuộn hổ ngồi
+ Có núi lại có sông
+ Đất rộng mà bằng phẳng, cao mà thoáng,
tránh được nạn lụt lội, chật chội.
- Về vị thế chính trị văn hoá
+ Là đầu mối giao lưu: “ chốn hội tụ của bốn
phương”
+ Là mảnh đất hưng thịnh: “ muôn vật cũng rất
mực phong phú tốt tươi”

Câu
vănLa
được
viết theo
lối biền
đối là
=>Đại
là trung
tâm của
đất ngẫu,
nước, các
xứngvếđáng
nhau,
cân
xứng
lí lẽ
dẫn
phục người
kinh đô
bậc
nhất
của
đế chứng
vươngthuyết
muôn đời


2/ Nguyên nhân chọn Đại La .
Đại La
Về lịch sử

Về địa lí

Về văn hoá

Cao Vương
đóng đô

Trung tâm của
trời đất

Mảnh đất
thịnh vượng

Hội đủ điều kiện Kinh đô


Bố cục về lập luận của bài
Dời đô là điều đã từng xảy ra
trong lịch sử

Lý do dời
đổi

Chọn đại La
làm nơi định
đô
Khẳng định
quyết tâm
dời đô

Hạn chế của việc đóng đô ở
Hoa Lư
Đại La đã từng là kinh đô
Đại La có nhiều lợi thế

Nhất
thiết
phải dời
đô

Đại La là
nơi tốt
nhất để
định đô

Mong được sự đồng thuận của mọi người


Tại sao khi kết thúc
bài chiếu, nhà vua
không ra lệnh mà lại
hỏi ý kiến của quần
Câu hỏi cuối bài mang tính đối thoại
thần?
thể hiện sự đồng cảm
sâu sắc giữa vua và thầnCách
dân kết thúc ấy có
tác dụng gì?

+ Tin tưởng ý nguyện dời đô của mình hợp ý nguyện
nhân dân


•Nội dung: Bằng những luận cứ cụ thể vua Lí
Công Uẩn đã khẳng định thành Đại La có đủ mọi
điều kiện để trở thành kinh đô của đất nước.
•Nghệ thuật: Câu văn viết theo lối biền ngẫu, các
vế đối nhau cân xứng nhịp nhàng.


Cố đô Hoa Lư