Bài 21. Câu cảm thán

Kiểm tra bài cũ:
Xét theo mục đích nói thì những câu sau thuộc kiểu câu gì?
1, Phải chăng khi chế độ khoa cử bằng chữ Hán bị bãi bỏ thì những
người như ông đồ sẽ bị xã hội dần quên lãng?
 Câu nghi vấn: + Có từ nghi vấn “phải chăng”
+ Kết thúc bằng dấu chấm hỏi
+ Khẳng định
2, Chúng ta hãy cùng chung tay bảo vệ môi trường!
 Câu cầu khiến: + Có từ cầu khiến “hãy”
+ Kết thúc bằng dấu chấm than
+ Đề nghị, kêu gọi
3, Cảnh con hổ uống nước trong đêm trăng đẹp biết nhường nào!
 Câu cảm thán.


TiÕt 86:

C©u c¶m
th¸n


a) Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai
hết… Một người như thế ấy!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!...
Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng
xóm, láng giềng… Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư
để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…
(Lão Hạc – Nam Cao)

b)

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
(Nhớ rừng – Thế Lữ)

c) Tế Hanh yêu quê hương miền biển của mình biết bao!
d) Đẹp thay cảnh hoàng hôn trên biển!


THẢO LUẬN NHÓM – BÀN
(Thời gian: 2 phút)
(?) Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay
trình bày kết quả giải một bài toán,… có thể dùng
câu cảm thán không? Vì sao?
 Ngôn ngữ trong đơn từ, hợp đồng,… (ngôn
ngữ trong văn bản hành chính - công vụ) và ngôn
ngữ để trình bày kết quả giải một bài toán (ngôn
ngữ trong văn bản khoa học) là ngôn ngữ “duy
lí” (ngôn ngữ của tư duy lôgíc) nên không thích
hợp với việc sử dụng những yếu tố ngôn ngữ bộc
lộ rõ cảm xúc.

BÀI TẬP
Em hãy đặt các câu cảm thán phù hợp với những hình ảnh sau:


BÀI TẬP
(?) Trong hai câu sau, câu nào là câu cảm thán? Vì sao?
1, Những người lính hi sinh vì độc lập tự do của đất nước
thật cao đẹp biết bao!
(Từ ngữ cảm thán)  Bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc.

 Câu cảm thán
2, Trong chiến tranh, có biết bao người lính ra trận và mãi
mãi không trở về. (Từ ngữ chỉ số lượng)
 Câu trần thuật


Câu nghi vấn
- Có những từ nghi
vấn (ai, gì, nào, tại
sao, đâu, bao giờ,
bao nhiêu, à, , hả,
chứ, (có) không,
Đặc (đã) cha,) hoặc
điể có từ hay (nối các vế
m có quan hệ lựa chọn).
hìn
h
thức - Khi viết, kết thúc
bằng dấu chấm hỏi;
hoặc bằng dấu chấm,

dấu chấm than, chấm
lửng.

Câu cầu
khiến

Câu cảm
thán

- Có những từ
cầu khiến nh:
hãy,
đừng,
chớ,
đi,
thôi, nào,
hay ngữ điệu
cầu khiến.

- Có những từ
ngữ cảm thán
nh: ôi, than
ôi,
hỡi ơi,
chao ôi (ôi),
trời ơI, thay,
biết
bao,
xiết
bao,

biết
chừng
nào
- Khi viết, kết
thúc bằng dấu
chấm than.

- Khi viết, kết
thúc bằng dấu
chấm
than
hoặc
dấu
chấm.

- Dùng để hỏi (chính) - Dùng để ra - Dùng để bộc
Chứ - Dùng để cầu khiến, lệnh, yêu cầu, lộ trực tiếp
đề
nghị, cảm xúc của


BÀI TẬP 1: Hãy cho biết các câu trong những đoạn
trích sau có phải đều là câu cảm thán không? Vì sao?
a, Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thế đê
không sao cự lại được với thế nước! Lo thay! Nguy thay!
Khúc đê này hỏng mất.
(Sống chết mặc bay – Phạm Duy Tốn)

b, Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(Nhớ rừng – Thế Lữ)

c, Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ
tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình
thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ân
hận quá, ân hận mãi.
(Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)

 Câu cảm thán phải có từ ngữ cảm thán.


BÀI TẬP 2: Nêu rõ tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu
sau. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì
sao?

a,

Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con?
 Câu nghi vấn

(Ca dao)

 Lời than thở của người nông dân dưới chế độ phong kiến.
b, Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột

của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?
 Câu nghi vấn

(Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)

 Sự ân hận của Dế Mèn trước cái chết thảm thương, oan
ức của Dế Choắt.



Không phải tất cả các câu bộc lộ tình cảm, cảm xúc
đều là câu cảm thán.


m
- Học thuộc phần ghi nhớ.
- Bài tập: Dựa vào các bài thơ của Hồ Chí Minh vừa
được học, hãy phát biểu cảm nghĩ của em về Bác Hồ.
Trình bày bằng đoạn văn diễn dịch (10 - 12 câu),
trong đoạn văn có sử dụng câu cảm thán (gạch chân).
- Soạn bài: “Câu trần thuật”


Chơi mà học – Học mà chơi
(Thời gian 3 phút)
Luật chơi: Có 4 đội chơi. Mỗi đội 3 người. Chương
trình sẽ đưa ra tình huống. Lần lượt mỗi đội cử một người
lên giải quyết tình huống. Khi người chơi trở về đội, người
tiếp theo mới được lên tiếp sức, đội nào lên trước sẽ bị loại.
Đội nào hoàn thành phần thi trước và đúng nhất sẽ thắng
cuộc.


Cho tình huống sau: Trong giờ ra chơi, các em
thấy một bạn học sinh đang vứt rác bừa bãi.

Mỗi đội chơi hãy đặt 3 câu (một câu nghi
vấn, một câu cầu khiến, một câu cảm thán) với
cùng nội dung để bạn ấy dừng lại.

15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
HÕt giê