Bài 20. Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh

QUẢNG THANH
QUẦN THỂ DI TÍCH LỊCH
SỬ VĂN HOÁ, CẢNH
QUAN DU LỊCH


(ĐTN): Xã Quảng Thanh nằm ở phía Tây Bắc huyện Thủy Nguyên, phía Đông
giáp xã Chính Mỹ và Cao Nhân, phía Nam giáp xã Hợp Thành, phía Tây giáp xã
Phù Ninh và phía Bắc giáp xã Kỳ Sơn. Quảng Thanh xưa có tên gọi là làng
Ráng, sau đó đổi là Thanh Lãng có xuất sứ cách đây trên 2000 năm lịch sử.
Đây là miền trung du bán sơ địa, có núi sông ruộng đồng bát ngát sơn thuỷ hữu
tình, cảnh quan tuyệt đẹp; có phố xá, có chợ, có quốc lộ 352 nằm trung tâm
giữa làng xuyên Hải Phòng đi Quảng Ninh, Hải Dương... là nơi giao lưu chính
trị, kinh tế, văn hoá của 8 xã miềm Bắc huyện Thủy Nguyên. Quảng Thanh bao
gồm hai thôn Thanh Lãng và Quảng Cư vốn nổi tiếng với câu ngạn ngữ: “Thanh
Lãng Quảng Cư, Hàm Ngư Ngọc Địch”. Hợp với Thủy Nguyên là nguồn nước,
là vùng đất nguyên sơ ban đầu. Từ xa xưa thì Quảng Thanh (với Quảng và
Thanh) đã được coi là hàm cá tiết ra ngọc dịch Quỳnh tương thơm ngon hấp
dẫn cho Thủy Nguyên, cho thành phố hoa phượng đỏ. Ngay cái vị trí trời ban
cho Quảng Thanh đã xứng đáng như vậy bởi xã nằm kiêu hãnh giữa tam giác
kinh tế Quảng Ninh - Hải Phòng với Hà Nội – trái tim của cả nước, với non xanh
nước biếc nổi bật lên như một viên ngọc xanh giữa các xã phía Tây Bắc huyện
Thủy Nguyên. Từ thủa xa nơi đây đã có một mạng lưới giao thông thuỷ, nối xã
này với các trung tâm văn hoá rực rỡ như Luy Lâu (Thuận Thành – Hà Bắc),
Phong Châu (Việt Trì, Phú Thọ), Thăng Long... Từ lâu đã âm vang câu ca dao:
            “Giếng Thanh Lãng vừa trong vừa mát
Đường Thanh Lãng sỏi cát dễ đi”


Trong suốt chiều dài lịch sử đất nước, xã Quảng Thanh nói riêng và huyện
Thuỷ Nguyên nói chung luôn là địa bàn chiến lược, nơi đầu sóng ngọn gió,

phải đương đầu với muôn vàn biến động lịch sử, mà hiện tại còn mãi soi
gương quá khứ. Dấu ấn của thời gian đã qua còn in đậm trong mỗi cái tên
của từng ngọn núi, cánh đồng và dòng sông của tổ quốc. Cũng chính tại
nơi đây, trong buổi đầu dựng nước đã sản sinh ra những vị anh hùng đã có
công giúp vua lãnh đạo nhân dân chống giặc Ân phương Bắc từ thời vua
Hùng thứ sáu, đó là anh em Vũ Hồng cùng em gái Vũ Thị Lê Hoa mà tên
tuổi của họ sống mãi với lịch sử huyền thoại về thần Phù Đổng thiên vương
đánh đuổi giặc Ân. Chính nghĩa cử cao đẹp của anh em họ Vũ đã đạt nền
móng xây lên truyền thống yêu nước bất khuất cùng phẩm giá tốt đẹp của
lớp lớp thế hệ sinh ra và lớn lên từ mảnh đất này.


Đến cuối thế kỷ XV đầu thế kỷ XVI, trên mảnh đất này lại sản sinh ra
một con người mà tài năng của người ấy cũng lẫy lừng như những
huyền thoại. Đó là Trạng nguyên Lê Ích Mộc, Trạng nguyên đầu tiên của
đất Hải Phòng, một  người nổi tiếng thần đồng học cao hiểu rộng; một
người con kiệt xuất của Thanh Lãng, người đã đỗ Trạng nguyên tại khoa
thi đình năm Nhâm Tuất 1502, được bổ chức Tả thị Lang. Trước khi đỗ
Trạng nguyên ông là một đạo sỹ, vì vậy khi ra làm quan, ông đã có
những đóng góp nhất định để đạo phật thời nhà Mạc phát triển trở
lại.  Với quê hương ông đã có công truyền bá kiến thức, đào tạo nhân
tài xây dựng lên nền tảng truyền thống và phát triển văn hoá quê
hương.


Theo con đường tỉnh lộ 352 đến sân vận động x· Quảng Thanh,
rẽ phải, du khách sẽ tới thăm Đình Bắc nằm ở giữa thôn Thanh
Lãng, nép mình dưới chân núi Vang, thờ anh em Vũ Hồng, Vũ
Thị Lê Hoa. Đình Bắc là một công trình văn hoá lịch sử được Bộ
Văn hoá Thông tin xếp hạng bảo tồn. Rời Đình Bắc, du khách

đến thăm khu di tích mang dấu ấn của Trạng nguyên Lê Ích
Mộc, đó là chùa Lốt ở xóm Trại, với cái tên cổ kính Đông Linh
Tự, ngôi chùa duy nhất còn lại trong ba ngôi chùa có tên chung
là Diên Phúc tự. Trước khi mất, Trạng nguyên Lê Ích Mộc đã
đến đây trực tiếp hưng công xây dựng chùa. Chùa Lốt lưng tựa
vào núi Lốt. Các cụ cao tuổi ở địa phương cho đó là dựa vào
hàm của một con thần ngư có đuôi vẫy đến núi Táu, hướng ra
sông Bạch Đằng. Những mái ngói vẩy rồng, những hình
phượng múa, hình long mã hí cầu tinh vi sống động thời nhà
Nguyễn với một quả chuông Diên Phúc tự chung, đúc năm
Cảnh Thịnh 3 (1795) đời Tây Sơn.


Được cấp bằng công nhận di tích lúc đó còn có lăng mộ, Từ đường
của Lê Ích Mộc. Lăng mộ của người nằm trên núi Táu, vốn sưa là
sinh phần của Trạng nguyên, là dấu tích còn lại của rừng lim quan
Trạng thuộc xóm Sỏi, thôn Thanh Lãng. Mộ đặt quay hướng Tây
Nam trên thế đất được gọi là đắc địa theo con mắt phong thuỷ của
người xưa. Lăng mộ quan Trạng đã trải qua hàng trăm năm trường
tồn luôn được bảo vệ tôn tạo và trở thành một di sản văn hoá vượt
khỏi khuôn khổ của một dòng họ, của một làng, một xã mà trở thành
tài sản của đất nước.


Từ lăng mộ Trạng nguyên ra tỉnh lộ 352 đi tiếp chừng 500 mét, chúng
ta đến thăm Từ đường quan Trạng ở chân núi Táu. Trước kia, đây là một
quần thể các di tích văn hoá lịch sử gồm Từ đường quan Trạng, đền Diên
Phúc, chùa Diên Phúc tự và trường học với bốn bề rừng cây xanh tốt. Từ
đường xưa cùng với đền Diên Thọ, chùa Diên Phúc tự, trường học tạo
thành một vùng sầm uất. Do bị giặc Pháp phá dỡ, sau này nhân dân địa

phương tôn tạo lại chỉ còn một ngôi miếu với diện tích 300m2 xây dựng tại
địa điểm Đền, Chùa xưa. Đồng thời, nhân dân mở chợ thông thương buôn
bán, tạo bố cục truyền thống thường thấy ở các nơi có kiến trúc tôn giáo
với tư cách là một trung tâm sinh hoạt văn hoá của một vùng rộng lớn
nước ta thủa xưa, như chùa Cổ Lễ (Nam Định), chùa Thầy (Hà Tây nay là
Hà Nội).


Quảng Thanh thực sự là một vùng đất địa linh nhân kiệt, có đầy đủ mọi yếu tố
thiên thời địa lợi nhân hoà, địa lợi: “Nhất cận thị, nhị cận giang, tam cận lộ”
một quần thể di tích lịch sử văn hoá cổ kính được xếp hạng với những nét
sinh hoạt văn hoá cổ truyền sinh động, đáng chú ý với những danh nhân, nhất
là Trạng nguyên Lê Ích Mộc có vị trí quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Do vậy
xã Quảng Thanh có tiềm năng phát triển du lịch, một điểm sáng trong chuỗi
ngọc du lịch lấp lánh của thành phố Hoa Phượng đỏ. Chúng ta mong muốn
Quảng Thanh không chỉ đăng khoa trên lĩnh vực thi cử mà còn đăng khoa trên
mọi lĩnh vực trong đó có việc phát triển du lịch về đây./.
                                                           (Đài TN thực hiện)