Bài 6. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

Bµi 6 - tiÕt 24
Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n b¶n tù sù
I. Sù kÕt hîp c¸c yÕu tè kÓ, t¶ vµ
biÓu lé t×nh c¶m trong v¨n b¶n
tù sù
1. VÝ dô


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
chạychầm
chầmchậm
Ví
Ví Dụ:
Dụ: Xe
Xechạy
chậmmẹ
mẹcầm
cầmnón
nónvẫy
vẫytôi,
tôi,
vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán
đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại.
Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà
lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nớc mắt cho tôi rồi
xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra

mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá nh cô tôi nhắc lại
lời ngời họ nội của tôi. Gơng mặt mẹ tôi vẫn tơi
sáng với đôi mắt trong và nớc da mịn, làm nổi bật
mầu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sớng bỗng
đợc trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của
ở còn
sung
mình mà mẹ tôi lại tơi đẹp nh th
còn
sung
túc.túc.
Tôi
Tôi ngồi
đệm
đùiđùi
áp mẹ
đùi mẹ
ngồi
trêntrên
đệm
xe, xe,
đùi áp
tôi, tôi,
đầuđầu
ngảngả
vào
vào cánh
tay tôi,
mẹ tôi
tôi,thấy

tôi thấy
những
ấm
áp
cánh
tay mẹ
những
cảm cảm
giác giác
ấm áp
đã
đã bao
đi bỗng
lại mơn
man
khắp
thịt.
bao
lâulâu
mấtmất
đi bỗng
lại mơn
man
khắp
da da
thịt.
Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn
miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ
thờng.
Phải bé lại và lăn vào lòng một ngời mẹ, áp mặt

vào bầu sữa nóng của ngời mẹ, để bàn tay ngời

Miêu tả hoạt
Sựcủa
việc
động
vật,
chính
ngời
Cuộc
gặp gỡ đầy
xúc động giữa nhân
vật tôi với ngời mẹ
của mình sau bao
ngày xa cách.

Miêu tả ngoại
hình
Sự việc nhỏ:
Suy
- Mẹ tôi vẫy tôi.
nghĩ
- Tôi chạy theo
chiếc
xe chở mẹ
Cảm

nhận
- Mẹ
kéo tôi lên xe

- Tôi
khóc
Cảm
tởng
- Tôi ngồi bên mẹ,
đầu ngả vào cánh
tay mẹ, quan sát g
ơng mặt mẹ


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu
lộ tình cảm trong văn bản tự sự
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ:
a. Cách sử dụng yếu tố miêu tả, biểu
cảm trong văn bản tự sự
Trong văn bản tự sự rất ít khi các
tác giả chỉ thuần kể ngời, kể việc
(kể chuyện) mà khi kể thờng đan
xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm.


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
Ví Dụ: Xe chạy chầm chậm mẹ cầm nón vẫy tôi,
vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán
đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại.
Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà

lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nớc mắt cho tôi rồi
xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra
mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá nh cô tôi nhắc lại
lời ngời họ nội của tôi. Gơng mặt mẹ tôi vẫn tơi
sáng với đôi mắt trong và nớc da mịn, làm nổi bật
mầu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sớng bỗng
đợc trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của
mình mà mẹ tôi lại tơi đẹp nh thuở còn sung túc.
Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả
vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp
đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt.
Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn
miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ
thờng.
Phải bé lại và lăn vào lòng một ngời mẹ, áp mặt
vào bầu sữa nóng của ngời mẹ, để bàn tay ngời

đoạn văn

Xe chạy chậm,mẹ
cầm nón vẫy tôi. Tôi
đuổi kịp. Khi trèo
lên xe, mẹ kéo tay
tôi, hỏi tôi thì tôi
oà khóc. Mẹ cũng
khóc theo. Tôi ngồi
bên mẹ, quan sát g
ơng mặt mẹ, ngả

đầu vào cánh tay
mẹ. Từ ngã t đầu tr
ờng học về đến
nhà,
tôi không
còn
So sánh
hai đoạn
nhớ
mẹ
hỏi
tôi và
văn
vàđã
cho
biết
tôi
đã trả
mẹhay
đoạn
vănlời
nào
những
gì.
hơn?
Vì sao?


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu
lộ tình cảm trong văn bản tự sự
1. Ví dụ
2. Ghi nhớ
a. Cách sử dụng yếu tố miêu tả, biểu
cảm trong văn bản tự sự
Trong văn bản tự sự rất ít khi các tác
giả chỉ thuần kể ngời, kể việc (kể
chuyện) mà khi kể thờng đan xen
các yếu tố miêu tả, biểu cảm
b. Tác dụng
Các yếu tố miêu tả và biểu cảm
làm cho việc kể chuyện thêm sinh
động và sâu sắc hơn


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
Ví Dụ: Xe chạy chầm chậm mẹ cầm nón vẫy tôi,
vài giây sau, tôi đuổi kịp. Tôi thở hồng hộc, trán
đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại.
Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà
lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nớc mắt cho tôi rồi
xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra
mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá nh cô tôi nhắc lại
lời ngời họ nội của tôi. Gơng mặt mẹ tôi vẫn tơi
sáng với đôi mắt trong và nớc da mịn, làm nổi bật
mầu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sớng bỗng

đợc trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của
mình mà mẹ tôi lại tơi đẹp nh thở còn sung túc.
Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả
vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp
đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt.
Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn
miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ
thờng.
Phải bé lại và lăn vào lòng một ngời mẹ, áp mặt
vào bầu sữa nóng của ngời mẹ, để bàn tay ngời


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
I Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu
lộ tình cảm
trong văn bản tự sự
1. Ví dụ
2. Ghi nhớ
a. Cách sử dụng yếu tố miêu tả, biểu
cảm trong văn bản tự sự
Trong văn bản tự sự rất ít khi các
tác giả chỉ thuầnkể ngời, kể việc
(kể chuyện) mà khi kể thờng đan
xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm.
b. Tác dụng
Các yếu tố miêu tả và biểu cảm làm
cho việc kể chuyện thêm sinh động
và sâu sắc hơn.
c. Chú ý

- Khi kể chuyện, sự phối hợp đan
xen giữa miêu tả, biểu cảm với tự sự
phải hợp lý.
- Tự sự đóng vai trò chủ đạo, các
yếu tố miêu tả, biểu cảm chỉ đóng
vai trò hỗ trợ cho tự sự.


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả
và biểu lộ tình cảm trong
văn bản tự sự
1. Ví dụ
2. Ghi nhớ
a. Cách sử dụng yếu tố miêu tả, biểu
cảm trong văn bản tự sự
Trong văn bản tự sự rất ít khi các
tác giả chỉ thuần kể ngời, kể việc
(kể chuyện) mà khi kể thờng đan
xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm
b. Tác dụng
Các yếu tố miêu tả và biểu cảm làm
cho việc kể chuyện thêm sinh động
và sâu sắc hơn
c. Chú ý
Khi kể chuyện, sự phối hợp đan
xen giữa miêu tả, biểu cảm với tự
sự phải hợp lí.

Tự sự đóng vai trò chủ đạo, các

Tìm một số doạn
văn tự sự có sử dụng yếu
tố miêu tả và biểu cảm
trong các văn bản đã học
nh Tôi đi học Thanh
Tịnh, Tức nớc vỡ bờ
Ngô Tất Tố, Lão Hạc
Nam Cao. Phân tích
giá trị của các yếu tố
đó?
Bài tập 1:


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
Đoạn văn 1

Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đờng rụng nhiều và trên
không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những
kỉ
niệm
Trả
lời: mơn man của buổi tựu trờng.
- Yếu tố miêu tả: lá ngoài đờng rụng nhiều, trên không có những
đám mây bàng bạc
* Tác dụng: Khắc hoạ cảnh thiên nhiên mùa thu thật đẹp, thật
gợi cảm, vô cùng tơi sáng và mang nét đặc trng của mùa thu.
- Yếu tố biểu cảm: lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man

của buổi tựu trờng
* Tác dụng: Biểu đạt tâm trạng xúc động và niềm vui sớng,
bồi hồi khi nhớ lại những kỉ niệm trong sáng của buổi tựu trờng
đầu tiên. Tác giả thấy tâm hồn nh tơi trẻ lại, trong sáng hơn, đẹp
đẽ hơn. Đó cũng chính là tâm trạng, cảm xúc của biết bao lứa
tuổi học trò.

Nhờ các yếu tố miêu tả, biểu cảm mà đoạn
văn thêm giàu chất trữ tình, giầu chất thơ và


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

Đoạn văn 2: Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với
nhau, ép cho nớc mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái
miệng móm mém của lão mếu nh con nít. Lão hu hu khóc.

Trả lời :
- Yếu tố miêu tả: mặt lão đột nhiên co rúm lại, những vết nhăn
xô lại với nhau, ép cho nớc mắt chảy ra, cái đầu ngoẹo về một bên,
cái miệng móm mém mếu nh con nít, hu hu khóc

* Tác dụng: Làm hiện lên trớc mắt ngời đọc hình ảnh lão Hạc
với khuôn mặt già nua, khắc khổ, một hình hài thật đáng th
ơng.
Từ đó lột tả tâm trạng day dứt, hối hận, đau đớn của lão Hạc
khi phải bán cậu Vàng. Nỗi đau khổ ấy giúp ta hiểu đợc tấm lòng
vị tha, nhân hậu vô cùng cao đẹp, tình yêu thơng con sâu sắc
của lão Hạc . Nhờ

đoạn văn
trởgián
lên sinh động, hấp dẫn.
-> đóBiểu
cảm

tiếp


Bài tập 2: Cho đoạn văn tự sự sau, hãy bổ sung thêm
yếu tố miêu tả và biểu cảm để đoạn văn sinh động
hấp dẫn.
Giữa tra mùa hạ, trời nắng.. .vậy
mà, lũ trẻ chúng tôi vẫn hội tụ đông đủ tại gốc
đa đầu làng để nô đùa.. Các trò chơi
diễn ra..Ai cũng hứng thú vui
chơi nên quên cả nóng bức.
Đoạn văn mẫu:
Giữa tra mùa hạ, trời nắng nh đổ lửa.
Cái nóng mới đáng sợ làm sao? vậy mà, lũ trẻ
chúng tôi vẫn hội tụ đông đủ tại gốc đa già
đầu làng để nô đùa vui vẻ . Các trò chơi
diễn ra sôi nổi, tiếng nói cời rộn rã. Ai cũng
cảm thấy hứng thú vui chơi nên quên cả nóng
bức.


Bài 6 - tiết 24
Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự
I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu

lộ tình cảm trong văn bản tự sự
1. Ví dụ
2. Ghi nhớ
a. Cách sử dụng yếu tố miêu tả, biểu
cảm trong văn bản tự sự
Trong văn bản tự sự rất ít khi các
tác giả chỉ thuần kể ngời, kể việc
(kể chuyện) mà khi kể thờng đan
xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm
b. Tác dụng
Các yếu tố miêu tả và biểu cảm làm
cho việc kể chuyện thêm sinh động
và sâu sắc hơn
c. Chú ý
Khi kể chuyện, sự phối hợp đan xen
giữa miêu tả, biểu cảm với tự sự phải
hợp lí. Tự sự đóng vai trò chủ đạo
làm nên cốt truyện, yếu tố miêu tả,
biểu cảm đóng vai trò bổ trợ.
II. Luyện tập

Bài tập 3:

Hãy viết một đoạn
văn kể về những giây phút
đầu tiên khi em gặp lại một
ngời thân (ông, bà, bố, mẹ,
anh, chị, em) sau một thời
gian xa cách dài từ 5 7 câu
(chú ý sử dụng các yếu tố

miêu tả, biểu cảm trong khi
kể).
Gợi ý: Đoạn văn phải đảm bảo về

nội dung và hình thức
- Nội dung: Kể về những giây
phút dầu tiên khi em gặp lại một
ngời thân
- Hình thức:
+ Đoạn văn dài từ 5- 7 câu
+ Viết theo lối diễn dịch hoặc
quy nạp, hoặc song hành


1.Học thuộc phần ghi nhớ
2.Hoàn chỉnh các bài tập vào
vở bài tập Ngữ văn
3. Soạn bài Đánh nhau với cối
xay gió