Bài 3. Xây dựng đoạn văn trong văn bản

TiÕt 10

X©y dùng ®o¹n
vĂn trong van
b¶n


1. Cho văn bản sau : Ngô tất tố và tác phẩm tắt đèn
Ngô Tất Tố (1893- 1954) quê ở làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh
Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, ngoại thành Hà Nội); xuất thân là một
nhà nho gốc nông dân. Ông là một học giả có nhiều công trình khảo
cứu về triết học, văn học cổ có giá trị; một nhà báo nổi tiếng với rất
nhiều bài báo mang khuynh hớng dân chủ tiến bộ và giàu tính chiến
đấu; một nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông thôn trớc
Cách mạng. Sau Cách mạng, nhà văn tận tuỵ trong công tác tuyên truyền
văn nghệ phục vụ kháng chiến chống Pháp. Ngô Tất Tố đợc Nhà nớc
truy tặng GiảI thởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 1996).
Tác phẩm chính của ông: các tiểu thuyết Tắt đèn (1939), Lều chõng
(1940); các phóng sự Tập án cái đình (1939), Việc làng (1940),..
Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố. Qua vụ thuế ở
một làng quê, nhà văn đã dựng lên một bức tranh xã hội có giá trị hiện
thực sâu sắc về nông thôn Việt Nam đơng thời. Tắt đèn đã làm
nổi bật mối xung đột giai cấp hết sức gay gắt giữa bọn thống trị và
ngời nông dân lao động trong xã hội ấy. Trong tác phẩm, nhà văn đã
phơI trần bộ mặt tàn ác, xấu xa của bọn phong kiến thống trị ở nông
thôn, từ bọn địa chủ keo kiệt, độc ác, bọn hào lí tham lam hống hách,
bọn quan lại dâm ô bỉ ổi đến bọn tay sai hung hãn, đểu cáng. Chúng
mỗi tên mỗi vẻ nhng tất cả đều không có tính ngời. Đặc biệt, qua

? Văn bản trên gồm mấy ý? Mỗi ý
đợc viết thành mấy đoạn văn ?

Tiết
10:

Xây dựng đoạn văn trong văn bản

I.TèM HI BI .
1.Thế nào là đoạn văn.
a. Ví
dụ

Văn bản: Ngô Tất tố và tác phẩm Tắt
đèn
- Văn
bản gồm hai ý, đợc viết thành hai
đoạn
+ Đ1: Cuộc đời, sự nghiệp của Ngô Tất Tố
+ Đ2: Giá trị nôi dung, nghệ thuật của tác
phẩm Tắt đèn


1. Cho văn bản sau : Ngô tất tố và tác phẩm tắt đèn
Ngô Tất Tố (1893- 1954) quê ở làng Lộc Hà, huyện Từ Sơn, tỉnh
Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh, ngoại thành Hà Nội); xuất thân là một
nhà nho gốc nông dân. Ông là một học giả có nhiều công trình khảo
cứu về triết học, văn học cổ có giá trị; một nhà báo nổi tiếng với rất
nhiều bài báo mang khuynh hớng dân chủ tiến bộ và giàu tính chiến
đấu; một nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông thôn trớc
Cách mạng. Sau Cách mạng, nhà văn tận tuỵ trong công tác tuyên truyền

văn nghệ phục vụ kháng chiến chống Pháp. Ngô Tất Tố đợc Nhà nớc
truy tặng GiảI thởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 1996).
Tác phẩm chính của ông: các tiểu thuyết Tắt đèn (1939), Lều chõng
(1940); các phóng sự Tập án cái đình (1939), Việc làng (1940),..
Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố. Qua vụ thuế ở
một làng quê, nhà văn đã dựng lên một bức tranh xã hội có giá trị hiện
thực sâu sắc về nông thôn Việt Nam đơng thời. Tắt đèn đã làm
nổi bật mối xung đột giai cấp hết sức gay gắt giữa bọn thống trị và
ngời nông dân lao động
xã hội dựa
ấy. Trong tác phẩm, nhà văn đã
? Emtrong
thờng
phơI trần bộ mặt tàn ác,
xấudấu
xa của
bọn phong kiến thống trị ở nông
vào
hiệu
thôn, từ bọn địa chủ keo kiệt, độc ác, bọn hào lí tham lam hống hách,
để
bọn quan lại dâm ô bỉ nào
ổi đến
bọnnhận
tay sai hung hãn, đểu cáng. Chúng
biết
đoạn
văn?
mỗi tên mỗi vẻ nhng tất
cả đều

không
có tính ngời. Đặc biệt, qua


Tiết
10:

Xây dựng đoạn văn trong văn bản

I.TèM HI BI .
1.Thế nào là đoạn văn.
a. Ví
dụ

Văn bản: Ngô Tất tố và tác phẩm Tắt
đèn
- Văn
bản gồm hai ý, đợc viết thành hai
đoạn
+ Đ1: Cuộc đời, sự nghiệp của Ngô Tất Tố
+ Đ2: Giá trị nôi dung, nghệ thuật của tác
- Dấu Tắt
hiệu:đèn
Dấu chấm câu ngắt dòng.
phẩm


Tiết
10:

Xây dựng đoạn văn trong văn bản

I.TèM HI BI .
1.Thế nào là đoạn văn.

a. Ví
dụ
b.Kết luận:

- Vai trò:Đoạn văn là đơn vị trực tiếp tạo
nên
văn bản
- Hình
thức: Bắt đầu từ chỗ viết hoa lùi
vào đầu dòng, kết thúc bằng dấu chấm
xuống
dòngĐoạn
.
- Cấu tạo:
văn do nhiều câu tạo nên.
- Nội dung: Đoạn văn biểu đạt một ý hoàn
chỉnh .
* Ghi nhớ 1 (SGK tr.


Tiết
10:

Xây dựng đoạn văn trong văn bản

1. Thế nào là đoạn văn
2. Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề trong đoạn văn.

a. Từ ngữ chủ đề và câu
chủ đề * Ví dụ:Văn bản: Ngô Tất tố và tác phẩm
Tắt đèn

Đọc đoạn văn 1
trong văn bản


Ngô Tất Tố (1893- 1954) quê ở làng Lộc Hà,
huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh,
ngoại thành Hà Nội); xuất thân là một nhà nho gốc
nông dân. Ông là một học giả có nhiều công trình
khảo cứu về triết học, văn học cổ có giá trị; một
nhà báo nổi tiếng với rất nhiều bài báo mang khuynh
hớng dân chủ tiến bộ và giàu tính chiến đấu; một
nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông
thôn trớc Cách mạng. Sau Cách mạng, nhà văn tận
tuỵ trong công tác tuyên truyền văn nghệ phục vụ
kháng chiến chống Pháp. Ngô Tất Tố đợc Nhà nớc
truy tặng Giải thởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ
thuật (năm 1996). Tác phẩm chính của ông: các tiểu
- TừTắt
đề:
Ngô
Tố;duy
ông;
?ngữ

Tìm
từ ngữ
có
tácTất
dụng
thuyết
đènchủ
(1939),
Lều
chõng
(1940);
các trì
nho;
nhà
báo;
học
giả.
phóng sựnhà
Tập án
cái tđình
(1939),
Việc
làng
đối
ợng trong
đoạn
văn

(1940),..

( từ ngữ chủ đề )?


Tiết
10:
1. Thế nào là đoạn văn

Xây dựng đoạn văn trong văn bản

2. Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề trong đoạn văn.

a. Từ ngữ chủ đề và câu
chủ đề
* Ví dụ: Văn bản: Ngô Tất tố và tác
phẩm
đènNgô Tất Tố; ông; nhà nho; nhà báo;
- Từ
ngữ Tắt
chủ đề:
học giả, nh vn

Tìm
câu nêu ý khái quát
Đọc đoạn văn
2
trong văn của
bản đoạn( câu chủ đề )?


Tắt

Tắtđèn
đènlàlàtác
tác phẩm
phẩm tiêu
tiêu biểu nhất của
của Ngô Tất
Cvụ
V
Tố. Qua
Ngô
Tất
thuế
Tố

ở một làng quê, nhà văn đã dựng lên một bức tranh xã
hội có giá trị hiện thực sâu sắc về nông thôn Việt
Nam đơng thời. Tắt đèn đã làm nổi bật mối xung
đột giai cấp hết sức gay gắt giữa bọn thống trị và ng
ời nông dân lao động trong xã hội ấy. Trong tác
phẩm, nhà văn đã phơi trần bộ mặt tàn ác, xấu xa
của bọn phong kiến thống trị ở nông thôn, từ bọn địa
chủ keo kiệt, độc ác, bọn hào lí tham lam hống hách,
bọn quan lại dâm ô bỉ ổi đến bọn tay sai hung hãn,
đểu cáng. Chúng mỗi tên mỗi vẻ nhng tất cả đều
không có tính ngời. Đặc biệt, qua nhân vật chị Du,
tác giả đã thành công xuất sắc trong việc xây dựng
hình tợng một
phụ
nữ nông
dân

trong
Em ng
hãy ời
cho
biết
vị trí
và sống
cấu tạo
của câ
hoàn cảnh tối
tăm cực
khổ
nhng có phẩm chất cao
trong
đoạn
văn?
đẹp. Tài năng tiểu thuyết của Ngô Tất Tố đợc thể


Tiết
10:

Xây dựng đoạn văn trong văn bản

1. Thế nào là đoạn văn
2. Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề trong đoạn văn.

a. Từ ngữ chủ đề và câu
chủ đề
* Ví dụ:Văn bản: Ngô Tất tố và tác phẩm

Tắt đèn
- Câu chủ đề: Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất
của Ngô Tất Tố

+ Vị trí : đầu đoạn
+ Cấu tạo: gồm hai thành phần ( chủ ngữ
- vị ngữ )


Em hiểu thế
nào là từ ngữ
chủ đề và
câu chủ đề
của đoạn
văn? Chúng
đóng vai trò
gì trong VB?
- Từ

b. Kt lun

ngữ chủ đề là các từ
ngữ làm đề mục hoặc lặp
đi lặp lại nhiều lần nhằm
duy trì
đối
tợng
giao
- Câu
chủ

đề
mang
nộitiếp.
dung khái quát, lời lẽ ngắn
gọn( thờng đứng ở đầu
hoặc cuối câu)


TiÕt
10:

X©y dùng ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n

1. ThÕ nµo lµ ®o¹n v¨n
2. Tõ ng÷ chñ ®Ò vµ c©u chñ ®Ò trong ®o¹n v¨n.

a. Tõ ng÷ chñ ®Ò vµ c©u
chñ
®Ò tr×nh bµy néi dung
b. C¸ch
®o¹n v¨n


2. Cách trình bày nội dung
đoạn văn
-Đoạn 1 có câu chủ đề không ?
yếu tố nào duy trì đối tợng trong đoạn
Đoạn văn 1
văn ? Mối quan hệ ý nghĩa giữa các câu
trong đoạn văn nh thế nào?

Ngô Tất Tố (1893- 1954) quê ở làng Lộc Hà,
huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc Đông Anh,
* Đoạn
1: Hà Nội); xuất thân là một nhà nho gốc
ngoại
thành
- Không
cólàcâu
đề
nông
dân. Ông
một chủ
học giả
có nhiều công trình
- Yếu
tố triết
duy học,
trìvăn
đối
tợng:
Ngô
khảo
cứu về
học
cổ có giá
trị;Tất
một
nhà
Tố. báo nổi tiếng với rất nhiều bài báo mang khuynh
h

dân
chủcó
tiến
bộ vàhệ
giàuđộc
tính lập.
chiến đấu; một
- ớng
Các
câu
quan
nhà văn hiện thực xuất sắc chuyên viết về nông
- Nội dung triển khai theo trình tự:
thôn trớc Cách mạng. Sau Cách mạng, nhà văn tận
Quê
hơnggia
điìnhngờituỵ
trong
công tác
tuyên
truyềncon
văn nghệ
phục vụ
nghềchiến
nghiệpphẩm
->TốCác
câu
kháng
chống tác
Pháp.

Ngô Tất
đợc
Nhà có
nớc
quan
hệGiải
ngang
đẳng
với
truy
tặng
thởngbằng,
Hồ Chíbình
Minh về
văn học
nghệ


2. Cách trình bày nội dung
đoạn văn

-? Câu chủ đề của đoạn 2 đợc
Đoạn văn 2đặt ở vị trí nào ? ý của đoạn
văn đợc trình bày theo trình tự nào?

Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố.
Qua vụ thuế
ở một làng quê, nhà văn đã dựng lên một bức tranh xã hội có
* Đoạn 2:
giá trị hiện thực sâu sắc về nông thôn Việt Nam đơng

Câu
đề:
Đặt
đầu
đoạn
thời.-Tắt
đènchủ
đã làm
nổi bật
mốiởxung
đột
giai cấp hết
- Câu
đầu
mang
nội
kháidân
quát.
sức gay
gắt giữa
bọn
thống trị
vàdung
ngời nông
lao
động
xã hội ấy.
Trong tác
phẩm,
nhà trình

văn đã phơi
- trong
Nội dung
triển
khai
theo
tự:trần
bộ mặt tàn ác, xấu xa của bọn phong kiến thống trị ở nông
Nội dung- nghệ thuật
->
Câu
đầu
thôn, từ bọn địa chủ keo kiệt,
độc
ác,
bọn
hào
lí tham lam
câu
mang
nộiquan
dung
khái
quát
Diễn
dịch
hống
hách, bọn
lại dâm
ổi đến

bọn tay
sai hung
2 ô bỉ
hãn, đểu cáng.
mỗi Câu
tên mỗi vẻ nhng tất cả đều
CâuChúng
1
3
Các câu mang ý cụ thể,
không có tính ngời. Đặc biệt,
qua
nhân
vật chị Du, tác
Câu
chi
tiết.
(Câu
chủ xuất sắc4trong việc xây dựng hình t
giả đã thành
công
đề)
ợng một ngời phụ nữ nông dân sống trong hoàn cảnh tối


2. Cách trình bày nội dung
đoạn văn

? Đoạn văn có câu chủ đề không?
Đoạn vănNếu

3
có thì nó ở vị trí nào? Nội dung
của đoạn văn trình bày theo trình tự nào ?

Cỏc t bo ca lỏ cõy cú cha nhiu lc lp .
Đoạn
Trong* cỏc
lc3:
lp ny cú cha mt cht gi l dip lc,
Câu
đoạn.
tc l -cht
xanhchủ
ca đề:
lỏ. S dĐặt
dip ởlccuối
cú mu
xanh lc vỡ
Câu
cuốicúmang
nộinht
dung
khái
nú hỳt- cỏc
tia sang
mu khỏc,
l mu
quát
v mau
- Nội khụng

dungthu
triển
theo
tự:
lam, nhng
nhn khai
mu xanh
lctrình
m li phn
cụvthể
- kết
-> Câu
cuối
chiuCác
muýny
do ú
mt taluận
mi nhỡn
thy mu
xanh
lc. Nh
vy,nội
lỏ cõy
cú mu
l do
cht nạp
dip .lc
mang
dung
kháixanh

quát
Quy
Câu
cha trong thnh phn t bo.
Các câu mang ý cụ
thể, chi tiết.

1
Câu
2
Câu
3

Câu
cuối
(Câu chủ
đề)


2. Cách trình bày nội dung đoạn văn:
-

Đoạn song hành:
câu 1

Câu 2

Câu 3

(Các câu bình đẳng nhau về mặt ý nghĩa, cùng tập trung thể

hiện một chủ đề).
-

Đoạn diễn dịch.
Câu 1
(Câu chủ
đề)

- Đoạn qui nạp.
Các câu mang ý cụ
thể, chi tiết.

câu
2
Câu
3
Câu
4
Câu
1
Câu
2
Câu
3

Các câu mang ý cụ thể,
chi tiết.

Câu
cuối

(Câu chủ
đề)


b. kết luận
§o¹n v¨n thưêng do nhiÒu c©u
v¨n t¹o thµnh. C¸c c©u trong ®o¹n cã
nhiÖm vô triÓn khai vµ lµm s¸ng tá
chñ ®Ò cña ®o¹n b»ng c¸c phÐp:
diÔn dÞch, qui n¹p, song hµnh..


LuyÖn tËp


Luyện tập
Bài tập 1

Văn bản: Ai nhầm

1 Văn bản có thể chia làm mấy ý?
2Mỗi ý đợc diến đạt thành mấy đoạn?
Đáp án:

- Văn bản có 2 ý ;
2đoạn
+ 1: Sự lời biếng ngu dốt của thầy
đồ.
+ 2: Thái độ ngoan cố.

Luyện tập

Bài tậpHãy
2 phân tích cách trình bày nội dung trong đoạn văn

- Cả lớp chia thành 03 nhóm, mỗi nhóm
Đáp án:
làm 1 đoạn

a Diễn dịch ( câu 1 : câu chủ đề )
b Song hành (không có câu chủ đề)
c Song hành (không có câu chủ đề)


Bài tập mở rộng
Bài tập 1
Cho đoạn văn sau:
Trong hoàn cảnh trăm dâu đổ đầu tằm, ta
càng thấy chị Dậu thật là một ngời phụ nữ đảm
đang, tháo vát. Một mình chị phải giải quyết mọi
khó khăn đột xuất của gia đình, phải đơng đầu
với những thế lực tàn bạo: quan lại, cờng hào, địa
chủ và tay sai của chúng. Chị có khóc lóc, có kêu
trời nhng chị không nhắm mắt khoanh tay mà
tích cực tìm cách cứu đợc chồng ra khỏi cơn hoạn
nạn. Hình ảnh chị Dậu hiện lên vững chãi nh một
chỗ dựa chắc chắn của cả gia đình.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh)
Có bạn cho rằng đoạn văn trên đợc kết cấu theo

kiểu diễn dịch. Lại có bạn cho rằng, đoạn văn đợc
kết cấu theo kiểu qui nạp? ý kiến của em thế nào?


Bµi tËp vÒ nhµ

1. Häc bµi.
2. Lµm bµi tËp 2c,
3, 4.
3. Từ tượng hình, từ
tượng thanh.