Bài 9 (10) trần thị lệ thư

Giáo án Vật Lý 10 cơ bản
Sinh viên thực hiện: Trần Thị Lệ Thư
Lớp: Sư phạm vật Lý K37

Bài 9: TỔNG HỢP VÀ PHÂN TÍCH LỰC
ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG CỦA CHẤT ĐIỂM
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Phát biểu được định nghĩa tổng hợp lực, phân tích lực và quy tắc hình bình hành.
- Phát biều được khái niệm về lực và tác dụng của các lực cân bằng vào một vật.
- Phát biểu được điều kiện cân bằng của một chất điểm.
2. Kỹ năng
- Vẽ được hình về phép tổng hợp lực, xác định độ lớn và hướng của hợp lực.
- Vẽ được hình về phép phân tích lực, xác định độ lớn và hướng của lực thành phần.
- Rèn luyện được kỹ năng phân tích kết quả thí nghiệm.
3. Thái độ, tác phong, tình cảm
Hứng thú với học tập, phát biểu xây dựng bài.
II.Chuẩn bị
1. Giáo viên
Chuẩn bị hình vẽ mô phỏng thí nghiệm khảo sát quy tắc tổng hợp lực.
2. Học sinh
- Xem lại định nghĩa gia tốc.
- Ôn lại bài Lực – Hai lực cân bằng đã được học ở lớp 6.

III. Tiến trình hoạt động dạy học
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Hoạt động 1: Ổn định lớp, tìm hiểu lực. Cân bằng lực ( 10 phút)

1

Giáo án Vật Lý 10 cơ bản
Hoạt động của giáo viên
- Yêu cầu lớp trưởng báo cáo sĩ số.
- Yêu cầu HS phát biểu lại khái niệm
gia tốc.
- Nhận xét trả lời HS.
- Nhắc lại kiến thức: Lực là đại
lượng làm thay đổi chuyển động và
làm cho vật biến dạng.
- Yêu cầu HS phát biểu định nghĩa
lực?
- Nhận xét trả lời HS.
- Yêu cầu HS trả lời câu hỏi C1.

- Nhận xét trả lời HS.
- Đưa ra ví dụ về cân bằng lực: Hộp
phấn nằm yên trên mặt bàn do chịu
tác dụng của các lực: trọng lực và
phản lực. Hai lực tác dụng vào hộp
phấn đã cân bằng nhau.
- Yêu cầu HS trả lời: Định nghĩa các
lực cân bằng?

Hoạt động của học sinh
- Lớp trưởng báo cáo sĩ số.
- Trả lời: Gia tốc của chuyển động là đại
lượng xác định bằng thương số giữa độ biến
thiên vận tốc và khoảng thời gian vận tốc
biến thiên Δt.

- Trả lời: Lực là đại lượng vectơ đặc trưng
cho tác dụng của vật này lên vật khác mà
kết quả là gây ra gia tốc cho vật.

- Trả lời:
+ Lực kéo của tay làm cung biến dạng, dây
cung căng ra.
+ Lực căng của dây làm mũi tên bay đi.

- Trả lời: các lực cân bằng là các lực khi
tác dụng đồng thời vào một vật thì không
gây ra gia tốc cho vật.

- Nhận xét trả lời HS.
- Yêu cầu HS quan sát hình 9.2
SGK.
- Thông báo: đường thẳng AB là giá
của lực .
- Đưa ra khái niệm giá của lực:
Đường thẳng mang vectơ lực gọi là
giá của lực. Hai lực cân bằng là hai
lực cùng tác dụng lên một vật, cùng
giá, cùng độ lớn và ngược chiều.
Hoạt động 2: Tìm hiểu tổng hợp lực (13 phút)
- Đặt vấn đề: Nếu hai chiếc thuyền
nhỏ kéo một chiếc xà lan bởi hai lực

2

Giáo án Vật Lý 10 cơ bản
Hoạt động của giáo viên
và . Như hình 9.4 SGK. Có thể thay
thế hai lực và bằng một lực khac hay
không?

- Nhắc lại quy tắc hình bình hành.
- Yêu cầu HS đọc thí nghiệm SGK.
- Yêu cầu HS vẽ các vectơ lực , và
tác dụng lên điểm O theo tỉ lệ xích
chọn trước.
- Thông báo: Điểm O khi chịu tác
dụng của ba lực , và đứng yên. Ba
lực này là ba lực cân bằng. Lực nào
sẽ cân bằng với lực nào?. Nếu chỉ có
hai lực cân bằng thì lực này cân bằng
với lực kia và ngược lại. Do có ba lực
nên không thể nói như thế. Có thể nói
hai lực bất kỳ cân bằng với lực thứ 3.
Giả sử , cân bằng với lực .
- Yêu cầu HS trả lời: Mộtlực cân
bằng với lực thì có phương chiều như
thế nào so với lực Vẽ lực đó.
- Nhận xét và củng cố: Lực được
gọi là tổng hợp của hai lực và .
- Yêu cầu HS: Trình bày định nghĩa
tổng hợp lực.

- Nhận xét trả lười HS.

- Yêu cầu HS nối các đầu mút , và
vừa vẽ lại với nhau. Nhận xét đây là
hình gì? , và đóng vai trò gì trong
hình đó?
- Nhận xét trả lời HS.
- Yêu cầu HS nêu quy tắc tổng hợp
hai lực đồng quy.

Hoạt động của học sinh

- Trả lời:

- Trả lời : Lực cân bằng với lực là lực có
cùng phương, ngược chiều với và có độ lớn
bằng

- Trả lời: Tổng hợp lực là thay thế các lực
tác dụng đồng thời vào cùng một vật bằng
một lực có tác dụng giống hệt như lực ấy.

- Trả lời: Hình bình hành , đóng vai trò
là hai cạnh kề nhau của hình bình hành và
là đường chéo.

- Trả lời: Nếu hai lực đồng quy làm thành
hai cạnh của một hình bình hành, thì đường
chéo kẻ từ điểm đồng quy biểu diễn hợp lực
của chúng.

Hoạt động 3: Tìm hiểu điều kiện cân bằng chất điểm (5 phút)

- Yêu cầu HS tìm tổng hợp lực của,
- Trả lời: Hợp lực và trực đối với lực ,
và trong thí nghiệm trên.
nên hợp lực của ba lực bằng 0.

3


Giáo án Vật Lý 10 cơ bản
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Nhận xét trả lời HS, rút ra kêt luận
về điều kiện cân bằng chất điểm.
Hoạt động 4: Tìm hiểu phân tích lực ( 12 phút)
- Yêu cầu HS giải thích sự cân bằng
của vòng nhẫn trong thí nghiệm ở
phần II theo một cách khác.
- Gợi ý cho HS: Lực gây ra những
- Trả lời: Lực làm cho hai dây MO và
tác dụng gì đối với dây MO và NO?
NO căng ra.
- Nhận xét trả lời HS.
- Yêu cầu HS nhận xét về mối quan
hệ giữa , và .
- Muốn phân tích một lực thành hai - Trả lời: , và tạo thành một hình bình
hành.
lực thành phần có phương đã biết thì
- HS thảo luận trả lời.
phải tiến hành như thế nào?
- Nhận xét trả lời HS.

- Lưu ý HS: Để phân tích lực, ta
cũng dùng quy tắc hình bình hành.
Nhưng khi chỉ biết một lực có tác
dụng cụ thể theo hai phương nào thì
phân tích lực theo hai phương đó.
- Phát biểu định nghĩa phân tích lực:
Phân tích lực là thay thế một lực bằng
hai lực hay nhiều lực có tác dụng
giống hệt như lực đó.
Hoạt động 5: Củng cố nội dung bài học ( 5 phút)
- Nhắc lại kiến thức trọng tâm.
- Đánh giá tiết học.
- Yêu cầu HS:
+ Học bài và làm bài tập trong SGK.
+ Đọc trước bài Ba định luật Niu-tơn.

IV.

Nội dung ghi bảng

Bài 9: TỔNG HỘP VÀ PHÂN TÍCH LỰC.
ĐIỀU KỊÊN CÂN BẰNG CUA CHẤT ĐIỂM
1. Lực. Cân bằng lực

4


Giáo án Vật Lý 10 cơ bản
- Lực là đại lượng vectơ đặc trưng cho tác dụng của vật này lên vật khác mà kết
quả là gây ra gia tốc cho vật hoặc làm cho vật biến dạng.

- Các lực cân bằng là các lực khi tác dụng đồng thời vao một vật thì không gây ra
gia tốc.
2. Tổng hợp lực
a. Định nghĩa
Tổng hợp lực là thay thế các lực tác dụng đồng thời vào cùng một vật bằng một
lực có tác dụng giống hệt như các lực ấy.
b. Quy tắc hình bình hành
Nếu hai lực đồng quy làm thành hai cạnh của hình bình hành, thì đường chéo kẻ
từ điểm đồng quy biểu diễn hợp lực của chúng.
3. Điều kiện cân bằng lực
Muốn cho một chất điểm đứng cân bằng thì hợp lực của các lực tác dụng lên nó
phải bằng không

= + +……. =
4. Phân tích lực
Phân tích lực là thay thế một lực bằng hai lực hay nhiều lực có tác dụng giống hệt
như lực đó.
V.
Rút kinh nghiệm
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

5