DSpace at VNU: Các tổ chức xã hội tự nguyện và vai trò của chúng trong đời sống cư dân nông thôn đồng bằng sông Hồng

CÀC TÓ CHlTC XÀ HQI TV^ NGUYÉN VA VAI TRÒ
CÙA CHÙNG TRONG DÒI SONG ClT DAN NÓNG THÒN
DÒNG BANG SONG HONG
Dgng Thf Viet Phuang*

1. Dan nhàp
Càe td chùe xà hdi là mot chù de nghién eùu quan trgng trong Iruyln
thdng khoa hge xà hdi. Ve mài thye tièn, dd cùng là diém ndng cùa càe Ihào
luàn ve chinh sàeh, do vai trd ngày càng Idn cùa càe td chùe này dói vói viée
phàt trièn càe quan he "dàn su" hién nay. Nhiéu hge già trong nuóc va quòc
té dà nghién eùu càe tó chùe này va ghi nhàn sy nói lén manh me cùa càe lo
chùe xà bòi d Viet Nam tu sau DÓi mai (Beaulieu, 1994; Sidei, 1997a;
Wischermann, 2003; Dàng Thi Viét Phuong, 2004; Hannah, 2007; Noriund, 2007).
Hàu bèi càe nghién eùu này dèu tièn hành vói càe td chùe chinh thùc, ed dàng ki
phàp nhàn vói co quan chù quàn hoàe chinh quyén dia phuong. Ben canh nhung lo
chùe eó tu càch phàp nhàn, d Vi^t Nam hién nay cùng cdn mot dang tàp hgp xà hdi
khàe khdng mang tu càch phàp nhàn, ty do, phi chinh phù, dugc giói nghién eùu va
nhung ngudi làm chinh sàeh ggi vdi nhiéu tén ggi khàe nhau: td chùe ty nguyén
(Luong, 2010), td chùe phi chinh thùc (Tran Tu, 1984), tó chùe ty quàn (Nguyén
Thi Viet Huong, 2009), td chùe cdng dóng (Ho Uy Liém, 2009), v.v... Trong khuón
khó bài vili này, chùng tói ggi càe tó chùe này là càe tó chùe ty nguyén, bòi linh ty
nguyén là diéu kièn dàu tién eho viéc thành làp va già nhàp vào càe tó chùe này.
Ngudi la ed thè tini thày càe tó ehùc ty nguyén kiéu này d hiu khàp càe vùng d Viet
Nam, ké eà ndng thdn va thành Ibi; va dàp ùng nhu ciu cùa càe nhóm dói tucmg
khàe nhau. Cd nhùng td chùe chi dành riéng eho nam gidi/nG gidi; ed nhùng tó
chùe dành riéng eho tùng Idp ludi; eho nhGng ngudi cùng so thìeh; eho nhùng
ngudi cùng nghè; v.v...
Sy gdp mài cùa càe td chùe ty nguyén trong nhiéu cudn chuyén khào ve làng
xà ndng thdn Viet Nam (Gourou, 1936; Tran Tu, 1984; Jamieson, 1993, Luong,
2010) eho thày tàm quan trgng cùa nd ddi vdi ddi sdng làng mac ndi riéng va vdi
* ThS., Vién Xà bòi hoc.

330


CÀC TÓ CHIJ'C XÀ HÓI TU' NGUYÉN..

ngudi dàn Viét Nam ndi chung. Tu nhùng nàm dàu thè ki XX, càe hge già da chùng
kièn mdt ddi sdng xà hdi sdì dgng noi làng què vdi boat dgng cùa vd sd càe td chùe
xà hdi khàe nhau. Hg thàm ehi cdn ggi xu hudng hgp thành phe nhdm là "net dàng
chù y nhàl trong ddi sdng xà boi cùa làng Bàc Ky" (Gourou, 1936: 268), bay là cài
thè hién "cà linh ndng dàn" (Tran Tu, 1984: 83). Sy kién này vàn tièp tue là diém
nhin quan trgng trong ddi sdng xà boi ndng thdn Viét Nam nhùng nàm gàn day.
Luong (2010) ghi nhàn sy kién càe eà nhàn tìm càch md rdng mang ludi xà boi cùa
mình trong làng thdng qua viée già nhàp vào càe td chùe xà hdi lai dia phuang.
Quan sài lù nàm 1988 dén nàm 2004 tàc già này thày ed nhiéu boi ty nguyén dugc
td chùe ben ngoài pham vi bào trg cùa chinh quyén, bao gdm càe hdi nhu: hdi tu
vàn, hdi ehu bà, hdi già dình chinh sàeh, v.v. (Ir. 234-235). Thye tién này dugc tiép
ndi trong nghién eùu cùa chùng Idi tu nàm 2006 dén 2009 lai hai xà Ddng Quang va
xà Giao Tàn. Trong khudn khd bài viét này, tàc già md là càe td chùe xà hgi ty
nguyén hién ed lai ndng thdn; ddng thdi xem xét vai trd cùa càe td ehùc này
trong ddi sdng cu dàn ndng thdn Ddng bang sdng Hdng hién nay.
2. Dja bàn nghién cuu
Già thuyét ràng nhùng diéu kién kinh té xà hdi khàe nhau ed thè dàn Idi nhùng
hình thùc lién két xà hgi khàe nhau, chùng Idi lya ehgn diém nghién eùu là hai xà
lai hai linh ddng bang song Hdng. Xà Ddng Quang (nay dà tàch thành phuong Ddng
Ky va phudng Trang Ha) thude huyen Tu Son, linh Bàc Ninh nàm d phia Ddng Bàc
thành phd Ha Nói, càch trung tàm Ha Noi khoàng 25km. Xà Giao Tàn, thuge huyfn
Giao Thùy, linh Nam Dinh, nàm d phia Ddng Nam, càch Ha Nói khoàng 150km.
Dóng Quang dugc lya chgn vi là xà dinh hudng manh vào làng nghè thù cdng, noi
il nhilu eó sy xuàt hién cùa tbuong nghiep va trao dói thuong mai; con Giao Tàn
Ibi dai dién eho mot xà thuàn nòng nghiép vói nghè nghiép cùa dai bó phàn dàn cu

là tròng lùa. Viée lya chgn hai xà dya trèn nhùng dàc diém trói nhu thè co thè
khóng phàn ành dùng mal bang chung cùa càe xà nòng thòn dóng bang song Hong
(mó hình càe xà « hòn hgp » nòng nghiép va phi nòng nghiep eó ve phò hién hon),
nhung nò eho phép chùng tói tién hành nhiing dói ehiéu càn thiét khi xem xét mot
vàn di trèn hai bòi cành càu trùe tuong dói khàe biét.
Sy khàe biét bài dàu lù Uch su hình thành cùa hai vùng dal. Trong khi Dóng
Quang dugc xàe dinh lù thè ki 1 Tr.CN, nàm d khu vye dugc xàc dinh là cài ndi cùa
vàn niinh Viét ed; Ibi Giao Tàn lai là mdt xà mdi, thuge vùng dàt làn hién theo
chinh sàeh khai hoang dién dia cùa nhà Nguyén lù nàm 1828. Dàc diém Uch su này
cùng dàn dén nhùng khàe biét trong viée dinh hình càe td ehùc ty nguyén ò hai xà,
chàng han Ddng Quang là noi ghi nhàn sy tón lai cùa càe tó ehùc hình thành tu làu
ddi, phue vy càe sinh boat le hdi, tin nguòng cùa dia phuong; trong khi ò Giao Tàn,
hàu bèi càe td ehùc dèu là hình thành mdi va il gàn vói càe sinh boat cóng dóng.
331


VIÉT NAM HQC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THlT TU'

Tình trang su dyng dit d hai xà cùng khàe nhau. Giao Tàn dành 73% dién tieh
dàt eho san xuàt ndng nghiep va ed ehilu huóng md rdng thèm trong nhirng nàm
gàn day. Trong khi dd, dàt ndng nghiép ehilm khoàng hon V^ dién tieh dit ty nhién
cùa Ddng Quang va tu nàm 2006 da bài diu giàm manh. Lyc lugng lao ddng d Giao
Tàn dugc dinh hình vdi nghè chinh là lao dóng nòng nghiep, cùng vdi càe nghl phy
(nhung dem lai thu nhàp chinh) là di làm thué hoàe bàn bang d noi xa. Con DÓng
Quang, vón nói tilng vdi làng nghè dò gd DÓng Ky, là noi thu bùi khdng chi lyc
lugng lao ddng lai chd ma cdn lao ddng càe vùng làn càn, vào càe boat ddng san
xuàt, thuong mai, dich vy.
Vào nàm 2006, Giao Tàn thu ngàn sàeh dugc 16,6 fi dóng. Cdn a Dóng
Quang, ehi ti'nh riéng ngudn thu lù san xuàt tilu thù cdng nghiép (dò gd thù cdng mT
nghé, chua ké ngudn thu lù thuong mai va dich vy), dà thu dugc 195 ti dlng. Nhd

phàt trièn manh boat ddng san xuàt tièu thù cdng nghiep, thuong mai va dich vy,
Ddng Quang là xà ndng nghiép ed ddng gdp Idn eho ngàn sàeh nhà nude. Trong khi
dd, Giao Tàn bang nàm vàn phài nhàn thèm diéu tiét ngàn sàeh tu chinh phù de duy
tri càe boat ddng cùa mình.
3. Càe két qua nghién eùu
Càe td chùe xà hdi ty nguyén dugc ndi dén d day là nhùng tè chùe tif nguyén
cùa cdng dàn Viét Nam cùng ngành nghé, cùng sd thieh, hoàe cùng chia sé nhùng
dàc trung chung nào dd, ed boat ddng dinh kì va khdng nhim muc tiéu lei nhuan.
Càe tó chùe này hàu bèi déu boat dóng ó cip thòn, xà, va hoàn toàn ty chi vi kinh
phi. Càe tó chùe xà bòi ty nguyén thudng xuàt hién dudi càe tén: hdi, càu lac bd va
phudng. Trong khi phudng là mot lù dùng ed, de chi sy tàp hgp thành nhóm cùa càe
cà nhàn; thi càu Ige bó (CLB) lai là mot tu dùng mdi. Càe tò chùe tuong ùng vdi
hai tén ggi này cùng thè hi?n sy khàe biét rò rét vi thdi gian thành làp cùng nhu linh
chat boat ddng cùa chùng. Càe phiedng thudng là nhùng td chùe ed xuàt xù làu ddi,
boat dgng lién tue eho dén nay hoàe mdi dugc khdi phue lai, chù yéu lién quan dén
càe nhdm sd thieh hoàe càe boat ddng dàn gian phue vy le boi (phudng gà phudng
vàt, phudng tràu, v.v...). Cdn càe Càu Ige bó lai là nhùng tó ehùc mdi ra dM tu sau
Ddi mdi (1986), chù yéu lién quan din càe sinh boat thè ihao, vàn hda, vàn nghé
(CLB bdng bàn, CLB càu Idng, CLB vàn nghé, v.v...). Hól là lù dùng phó biln nhàt,
là tén ggi chung eho tal cà eàc td chùe xà hgi.
Trong qua trình nghién eùu lai Giao Tàn va Dóng Quang, chùng tói ghi nhàn
dugc càe loai tò chùe ty nguyén nhu sau:

332


CÀC Tò CHLfC XÀ HÒI TU NGUYÉN.

Bang: Càe tò chùe xà bòi tu nguyén ó Giao Tàn va Dóng Quang
Tén goi càe tó chirc tu nguyén

Xà Giao Tàn

Xà Dòng Quang

Bòi dich vu vàn hóa-vàn nghé

1

Càu lac bò vàn nghé

Hòi còng nòng

2

Càu lac bò quan ho

Hói chg

3

Phuong chèo

Hòi té

4

Càu lac bó tho

Hòi càn bò chù chòl xà

5

Hòi sinh vài cành thòn

Hòi càn bò phu nù

6

Càu lac bò Khiéu vù nghé thuàt

Hòi dòng (nién quàn) ngù/Hòi linh

7

Càu lac bò bóng hai

Hòi cyu quàn nhàn xóni

8

Càu lac bó xe dap

Hói Bi thu, phó bi thu doàn xà

9

Càu lac bò càu long

Hòi cuu càn bò Doàn

10

Càu lac bò cày cành nghé thuàt

Hòi 40-50 tuoi dàng

11

Càu lac bò bóng bàn

Hòi cyu giao chùe

12

Càu lac bò duòng sinh

Hòi sT quan hai quàn

13

PhuOTg ed

Hòi dòng nién

14

Phudng chim

Hòi dòng hoc/dòng mòn

15

Phudng gà

Hói huu tri

16

Phudng tràu

Hòi vàn hóa-vàn nghé xà

17

Hòi khuyén hoc thòn

Hòi sinh vài cành

18

Hòi dóng hoc

Hòi Ihài lào thòn

19

Hòi dòng ban

Pluòng vàng

20

Hòi dòng (nién quàn) ngù

Pludng tién

21

Hòi dòng nién/dòng canh

Plucmg gao

22

Càu lac bò cuu quàn nhàn

Plmmg thóc

23

Hòi cyu giao chùe

24

Hòi ban chién dàu cùng su doàn

25

Hòi càn bò huu tri

333


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THlT TU^
Tuong ùng vdi mdi loai td chùe nhu trèn, lai ed nhùng td chùe vdi càe tén goi
ey thè khàe nhau. Xét ve dia vye, sy khàe nhau dd thè hién d tén thdn (vi dy: CLB
càu Idng thdn Trang Lièi, CLB càu Idng thdn Ddng Ky), tén xdm (bòi ddng ban
xdm Bdng, hdi ddng ban xdm Bang), thàm chi d càp dò bang xdm. Xét fiieo dàc
diém cùa thành vién, sy khàe nhau thè hién d nàm sinh (bòi ddng nién 1958, bòi
dóng nién 1980), ó giói linh (dóng canh nam 1967, dóng canh nù 1967), d trình dd
hge vàn (hdi ddng hge càp II, boi ddng hge càp III), d thdi gian tham già chung mot
sy kién nào dd (hgi ddng ngù 1982, hdi ddng ngù 1979), v.v...
Chùng Idi chua làm mdt thdng ké chinh xàe ve sd lugng thye tè cùa càe td
ehùc xà hdi ty nguyén d càe xà này. Tuy nhién, lù sy phàn chia d trèn, ed thè udc
linh ràng càe td chùe kiéu này d Ddng Quang va Giao Tàn hoàn toàn ed thè dal Idi
con sd bang tram. Sd lugng va sy da dang eàc td chùe xà hdi ty nguyén d Ddng
Quang va Giao Tàn dù dàm bào eho bài ki thành vién nào cùng ed thè tìm eho mình
mdt td ehùc thieh hgp khi ed nhu càu.
3.1. Qua trình thành làp va ca càu tò chùe
Tu danh sàeh càe td chùe ty nguyén d hai xà, ed thè phàn loai thành 4 nhdm td
ehùc khàe nhau: 1) Nhdm càe td chùe boat ddng trong ITnh vye vàn hda, vàn nghé,
thè due thè Ihao (thudng dudi hình thùc càe CLB, nhu CLB bdng bàn, CLB tho,
v.v...); 2) Nhóm eàc tò chùe phye vy eàc sinh boat le hòi cùa dia phuong (tiéu biéu
là càe Phudng, nhu Phudng gà, Phudng ed, v.v...); 3) Nhdm eàc td ehùc cùa nhùng
ngudi cùng ngành nghè/lTnh vye (nhu Hdi ddng hge, Hdi chg, v.v...); 4) Nhdm càe
td chùe mang linh tuong trg (dudi dang càe Phudng, nhu Phudng tién, Phudng
vàng, v.v...).
Càe td chùe thuge nhdm 1 thudng là càe td ehùc ed dàng ki boat ddng vdi
chinh quyén dia phuong. Càe td ehùc này thucmg dugc hình thành lù sau Ddi mdi,
tàp trung phàn Idn vào dàu nhùng nàm 2000, chù yéu dudi hình thùc CLB. Tìm

hiéu càe td chùe này, chùng Idi nhàn thày mot do tré nhàt dinh giùa thdi diém td
chùe bài dàu boat ddng va thdi gian thành làp chinh thùc. Càe td chùe này thudng
dà ed thdi gian boat ddng lù trude; sau này dugc chinh quyén xà vàn ddng dang ki
thành làp'. Llàu nhu khdng ed sy thay ddi nào trong boat ddng cùa eàc td ehùc này d
thdi diém trude va sau khi ed quyét dinh thành làp.
1. Càe tò chùe này dugc IJy ban nhàn dàn xà thành làp theo Quyét dinh 1589/2003/E)QUBTDTT ngày 19/9/2003 ve tò chùe va boat dòng cùa Càu lac bó Thè due thè thao co so.
Theo dò, càe Càu lac bò Thè due thè thao duge eoi là càe tò chùe xà bòi. Tuy nhién, néu xét
duói góe dò tò ehùc xà hói thi Nghi djnh 88/2003 ve Tó chùe, boat dòng va quàn ly hòi thi
UBND càp xà khòng eó thàm quyén ra quyét dinh thành làp nhùng tò ehùc này. Day là mot
diém mò ve phàp li ma chùng tòi se de eàp dén trong mot dip khàe.
334


CÀC TÓ CHL/C XÀ HÒI TU' NGUYÉN.

Càe td ehùc thuge nhdm 2, 3 va 4 là nhùng td chùe khdng dàng ki vdi chinh
quyén dia phuong. Tuy nhién, viée khdng dàng ki tu càch phàp nhàn khdng ed
nghia là eàc td ehùc này khdng sinh boat cdng khai. Nguge lai, trong nhiéu trudng
hgp (hdi ddng nièn/ddng canh chàng han), càe sinh boat cùa td ehùc cdn ed phin
dinh dàm, phd truong hon càe td chùe dàng ki chinh thùc. Ddi vdi càe td chùe thuge
nhóm 2 va nhdm 4, nhiéu ngudi dai dién khdng biét td ehùc mình hình thành lù khi
nào. Ngudi la thudng ndi dén cài mdc "làp làng" nhu là khdi dàu eho sy hình thành
eàc td chùe này (trudng hgp càe phudng); bay là "tu thàl càe cu dà thè ròi, nay con
chau chi là ngieàl ké tue truyin thòng cùa cha òng di lai" (Nam, 1958, Ddng
Quang). Ddi vdi nhùng td chùe thuge nhdm 3, dù khdng ed beh su làu ddi nhu càe
phudng, nhung do linh chat phi chinh thùc va nhùng quy dinh Idng léo (hoàe thàm
ehi là khdng ed quy dinh nào rd ràng) cùa nd, ngudi la khdng de y dén mdc thdi
gian hình thành td chùe. Tièu biéu eho kiéu td chùe này ed thè ké dén: Hdi ddng
nién, Hdi cyu càn bd Doàn, Hdi dich vy vàn hda vàn nghé, v.v...
Ve co bàn, eàc td ohùe ty nguyén déu ed bd mày diéu hành, nhung nhd ggn va

khà Idng léo. Ngudi dai dién ed thè duge phàn cdng làn lugt bang nàm; hoàe cùng
ed thè giù cuong vi dai dién lù khi thành làp, tùy thuge vào linh chat cùa tùng td
ehùc. Càe td ehùc ed dàng ki ed ban lành dao, thudng gdm mot chù fich/chù nhiem,
mdi hoàe hai phd chù tich/chù nhiém, mot thu ki và/hoàc mot ké toàn. Ban lành dao
gdin 3-4 ngudi, nhung thye chat chi là boat ddng cùa chù fich/chù nhiém va ké toàn
kién thù quy. Ngudi dùng dàu hàu nhu khdng nàm rd dugc sd lugng hdi vién cùng
nhu khdng nàm duge diéu le cùa td chùe mình.
Ò nhùng td chùe khdng dàng ki boat ddng, viée quàn li càe boat ddng cùa td
chùe cdn linh boat hon. Ngudi la khdng biét ngudn gde hình thành cùa td chùe
mình, khdng ed bièn bàn thành làp, khdng ed diéu le, khdng ed try sd, thàm chi cdn
khóng ed cà danh sàeh hdi vién. Tal eà dèu là nhùng nguyén tàc khdng thành vàn
nhung dugc luàn thù mot càch nghiém ngàt. Trong nhiéu trudng hgp, thù giày td
duy nhàl ma hdi ed là td danh sàeh ghi tén càe boi vién va dia ehi, sd dién thoai cùa
hg de khi càn Ibi bào tin. Tuy nhién, trèn thye tè ngudi la vàn chudng càe giao tièp
tryc tiép hon.
Viée tìm hiéu co càu td chùe va boat ddng cùa càe td chùe xà hdi ty nguyén d
Ddig Quang va Giao Tàn cùng eho thày linh chat "phi vàn bàn" trong boat ddng
cùc càe td chùe này, ké cà càe td ehùc ed va khdng ed tu càch phàp nhàn. Càe td
chuc thudng khdng ed.try sd riéng, ma td ehùc sinh boat lai nhà ngudi dùng dàu,
hoàe td chùe luàn phièn lai nhà càe thành vién, hoàe lai nhà mot thành vién bài kì,
mièn là ed mal bang dù rdng. Ngudi phy tràch vice ghi chép sd sàeh, thu chi, giày td
cùc mdt td ehùc thudng phài là ngudi bay chù, thao chuyén giày td va biét tinh
335


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THlT T U

toàn. Chi ed ngudi giG sd mdi hiéu duge trai ty cùa sd sàeh, va anh la ed tràch
nhiém trình bay càe khoàn thu - ehi va boat ddng cùa tó chùe mình trong mdt nàm,
càn cu trèn nhùng ghi chép ma anh la thye hién trong nàm dd.

Càe boi ty nguyén duge xày dyng khdng nhàm muc tièu Igi nhuan, nhung de
duy tri boat ddng cùa mdt hdi, thdng thudng ngudi la sé phài xày dyng quy bòi.
Quy hdi ed thè gay dyng lù ngudn ddng gdp cùa hdi vién. Ddi vdi càe tó chùe này,
ngudn kinh phi boat ddng khdng phy thuge vào vice chùng ed tu càch phàp nhàn
hay khdng. NhGng quy dinh ve ddng gdp kinh phi boat ddng hoàn toàn dya trèn
quyét dinh cùa da sd càe thành vién trong td chùe, càn cu vào mal bang kinh tè
chung cùa eàc thành vién. Tuy theo tùng td chùe ma sd lién ddng gdp ed Ibi khàe
nhau, nhung ve nguyén tàc Ibi viée su dyng quy là nhu nhau. Ddi vdi nhùng tó chùe
ma thành vién déu khà già, ngudi la kèu ggi gdp quy eà triéu ddng, lày nguón quy
dd eho vay lày lai de chi dùng eho càe boat dgng cùa td chùe khi càn dén. Cùng ed
nhùng td ehùc gdp quy mang linh vy viée, hoàe néu ed ddng gdp Ibi nguón quy
cùng khdng Idn. Dù mùc ddng gdp nhu thè nào, dai dién càe td chùe dIu eho bill:
dà chal hól thi kiéu gì cùng Idn kém, khdng thè khàe duge.
3.2. Dói tugng tham già va pham vi hogt dgng
Ddi tugng tham già càe td ehùc ty nguyén rat da dang. Thudng là nani gidi
tham già, tuy nhién, nù gidi cùng gdp mal trong càe sinh boat phudng hdi. Hdi ddng
nién là mdt td chùe trude kia vdn ehi dành eho nam gidi trudng thành, din nay cùng
dà ed sy tham già cùa nù. Trong làng già ed bòi ddng nién nam va hdi ddng nién
nù, sinh boat dde làp vdi nhau. Vào eàc dip le hdi cùa làng, ddng nién nam Ibi ra
sinh boat d dén, cdn ddng nién nù thi tham già sinh boat d chùa. Ngoài ra, phu nù
cùng tham già vào càe tó chùe ty nguyén khàe nhu: bòi ddng hge, hdi té, Hdi càn bd
phu nù, CLB duòng sinh, v.v...
Ngudi tham già phudng hdi cùng da dang ve dò ludi, tu thanh nién eho dén
ngudi cao ludi. Cd nhùng tó chùe sinh boat theo lùa ludi (ddng nién, ddng hge,
ddng ban, v.v.), ed nhùng td ehùc khdng gidi han dò tuoi (CLB bóng bàn, CLB càu
long, phudng gà, phudng ed, v.v.). Trude day ngói dòng nién (tham già hdi dóng
nién) lù 18 ludi (tinh theo ludi àm fich) dugc xem là som; cdn hién nay, ddi sdng
kinh tè khà lén, eàc boi nhdm cdn quy tu sdm hon nùa. Nhiéu hgi ddng hge d DÓng
Quang bay gid dugc làp ra tu khi eàc thành vién con ngdi trén ghé nhà trudng.
Nhiéu td chùe ed sy gdp mal cùa eàc ey cao nién trong làng, nhu mdt phudng ed d

thdn hién ed gàn mdt nùa sd thành vién ludi lù 70 dén 80. Mot CLB xe dap thdn ed
87 thành vién hàu hèt déu là ngudi cao ludi, ed cu 83 ludi vàn tham già CLB.
Nhùng quan sài ban dàu eho thày chàn dung nhùng ngudi khdng tham già boi
ty nguyén d hai xà rat khàe nhau. Ò Ddng Quang, nhùng ngudi khdng tham già bài
336


CÀC TÓ CHLfC XÀ HÒI TU NGUYÉN.

kì indi td chùe xà hdi nào rat il. Chàn dung nhùng ngudi này duge md là khdng miy
tieh cyc: "Ngiràl nghèo tinh day dà lo di làm di àn, ngieàl ta khòng eó thàl gian vào
hai cày cành vài hól xe dap du lich'" (Nam, 1942, DÓng Quang). Cùng ed trudng
hgp ed ngudi "khòng muòn tham già chò dòng due, dòng ngudi. Nguòi ta chi muon
vi sàm vdi già dình " (Nam, 1942, Ddng Quang), eho nèn khdng thieh vào càe hdi.
Nhùng trudng hgp nhu thè này duge giài thieh bing tinh càch cùa duong sy: "tinh
tir thùa bé chàng chal bòi vài al (...)Nól nàng khòng gay ggn, va (...) cùng khóng
biit thè nào là càu giao tièp" (Nam, 1942, Ddng Quang). Hay do hg "lành hiin
khòng muòn va chgm" (Nam, 1962, Ddng Quang). Nhung cùng ed Ibi là do anh
Ihiéu hda nhàp vdi cdng ddng xung quanh, hoàe chày bua, chày y eàc khoàn ddng
gdp, nèn bi mgi ngudi lày chay, khdng eho vào hdi. Hoàe cùng ed Ibi do khd khan
ve kinh té, già dình neo don, khdng ed diéu kién tham già càe sinh boat hdi nhdm:
"nhà nòng dàn, con cài dau óm trlin miin, dòng thàl kinh ti già dình làm àn khòng
Un dugc. Din thàng ba ngày tàm vào mùa thi khòng eó thóc ma àn" (Nam, 1950,
Giao Tàn).
Trong qua trình nghién eùu, chùng Idi nhàn thày mdt mal dd day dàc càe tó
ehùc sinh boat trong pham vi làng. Làng là noi bào luu eàc tó chùe ed nguón góe
làu ddi, xuàt phàt lù càe sinh boat xà hdi truyén thdng (nhu hdi dóng nién) hoàe lù
nhu càu giài tri va phue vy càe boat ddng vàn hda chung cùa làng (nhu phudng gà,
phudng ed, v.v...). Làng cùng là co sd phàt sinh nhùng hình thùc tó ehùc xà hdi
mdi, nhu càe loai hình bòi hay CLB. Nhilu tó chùe chi ed pham vi lù cip thdn làng

trd xudng ma khdng duge day lén d eàp cao hon. Giùa thdn xdm trong cùng mdt xà,
eàc tò chùe ed thè cùng mot tinh chat, nhung hình thùc tó chùe va thàm ehi eà tén
ggi cùng ed nhiéu net khàe biét. Cùng là td chùe cùa nhùng ngudi sinh cùng nàm,
nhung d Ddng Ky, ngudi la ggi là dòng canh; cdn d Trang Lièi va Binh Ha, ngudi
ta lai ggi là dòng nlèn. Cùng là boi ddng nién quàn ngù, nhung ed noi ggi là Hdi
linh, ed noi ggi là Hdi ddng ngù, thàm chi ed ngudi cdn ggi là Hdi 1983 (di chi
nhùng ngudi cùng di Iinh vào nàm 1983).
Ngay trong pham vi mdt làng, cùng mot loai hình tó chùe cùng lai ed nhùng
eàp dd boat ddng khàe nhau. Nhu mdt boi ddng canh d DÓng Ky ching han, ngudi
ta ed thè ddng thdi sinh boat d cà eàp làng va cip xdm, ed dóng canh thdn, dóng
thdi cùng ed cà ddng canh xdm. Ddng canh thdn là mdt kilu sinh boat hdi nhdm ed
ngudn gde lù làu ddi (eho dén nay khdng ai biét nd xuàt xù lù bao gid); nhung dóng
canh xdm Ibi ehi mdi xuàt hién nhùng nàm gàn day. Ngudi ta phàn biét giùa dóng
canh thdn va ddng canh xdm thè này: "Dòng canh xóm nò là mot cài hól, con dóng
canh thòn là de gành vàc viée toàn dàn, nò là bàt buóc!" (Nam, 1967, DÓng
Quang). Ngoài ra, nhiéu ngudi cdn là thành vién cùa càe lo chùe ed pham vi sinh

337


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THIJ TU

boat lón hon, eàp linh hoàe lién linh, vi du nhu Hdi ban chién diu cùng su doàn.
Tuy nhién, bao gid ngudi ta cùng ed gang de thu hep pham vi sinh boat cùa bòi
trong pham vi làng xà. Chàng han cùng là Hòi sT quan hai quàn d tinh, nhung ngudi
ta ed thè quy ly nhùng ngudi cùng xà hoàe cùng huyén thành mot nhdm riéng va
sinh boat gàn nhu dde làp vdi hdi gde. Ddi vdi boi gde, do tinh chat tàn mài cùa càe
thành vién, ngudi la ed thè td chùe hgp mài mdi nàm mot làn. Nhung ddi vdi bòi
phài sinh (eàp xà/buyén), ngudi ta ed thè td chùe gap mal thudng xuyèn hon, tham
già nhiéu hon vào eàc sy kién trong ddi cùa thành vién.

3.3. Vai trò cùa càe tò ehùc xà bòi tu nguyén trong dòi song cw dàn
nòng thòn
3.3.1. Duy tri le làng
Dudi nhiéu hình thùc, cu dàn ndng thdn ty tàp hgp lai vdi nhùng vai trd, chùe
nàng riéng nhàm gdp phàn vào qua trình vàn hành cùa làng. Ddi vdi eàc td chùe ed
beh su làu ddi, nhu nhùng td chùe cha truyén con ndi, hay nhùng tó ehùc phye vy
càe sinh boat le hdi d Ddng Quang, thudng dal ra nhùng nguyén tic nhil dinh eho
eàc thành vién cùa nd nhàm duy tri càe boat ddng mang tinh eó truyén cùa làng. Le
làng tao sue ép lén càe thành vién dén ludi Irudng thành là phài vào hdi ddng nién.
Vào ddng nién là de sau này dùng ra gành vàc vléc dàn (càe cdng viée chung cùa
làng). Vào ddng nién dugc eoi là co sd elio eàc cà nhàn chuan bi eho qua trình hòi
nhàp vào xà boi làng. Anh la phài tàp làm quen vdi nhùng quy tàc ùng xù, nhùng
Irat ty, thù bàc trong làng vdn khdng mày àn khdp vói eàc quy dinh hành chinh d
eàp xà. Chi ed ngudi làng mdi duge tham già Hdi ddng nién, hoàe il ra cùng phài là
ré làng trong khoàng lù ba ddi trd lén; ngudi ngoài khdng dugc tham già. Sue ép
cùa du luàn làng khdng eho phép mot thành vién nào cùa nd bd ddng nién. Néu bd
thi anh ta se mang tièng vdi làng sudt ddi, mang fiéng là khdng theo duge dóng
nién. Anh ta sé bi dành già hoàe là tiée tièn (néu anh ta thuge hàng khà già), hoàe là
khinh ngudi (néu anh ta ed cùa àn cùa de). Cài tièng ày khdng chi ed mình anh ta
mang, ma cdn lién luy eho cà hg, va deo dàng dén eà ddi con, ddi chàu anh ta nùa.
"Kè cà co òng mài song My dgt vira ròl nhung ma vdn eho con di àn thay bó, nò
nhu thè chù. Cài dóng nlin này nò ghé làm, nò theo tàp quàn cùa dàn ma òng này
ng khòng theo là chét dùt. " (Nam, 1962, Ddng Ky). Sy de dga Idn nhàt ddi vdi viée
khdng tham già hoàe khdng luàn thù eàc quy dinh cùa ddng nién là bi so ngòl. "So
ngòl tue là khòng eho vào so làng nùa, khóng ò dòng canh nào, ra dàn cùng khòng
eó chò ngòl, tóm lai khòng con là trai làng nùa (...) va do dò anh tra thành ngieàl
khòng eó ngòl thù" (Nam, 1958, Ddng Quang). Sdng a trong làng ma bi ed làp, bi
tày chay, bi gal sang ben le là mot vién cành khdng hay ho gì ddi vdi ngudi dàn
ndng thdn.
338

CÀC TÓ CHLfC XÀ HÒI TU NGUYÉN...

Càe td ehùc ty nguyén cùng giùp duy tri càe nghi thùc tin nguòng trong pham
vi làng. 0 Giao Tàn, do là mdt vùng dal mdi, nèn càe sinh boat chung cdng dóng
hay eàc boat ddng le boi khdng nhiéu va nd cùng khdng dal ra eho thành vién cùa
nd nhùng sue ép cùa viée tham già ddng gdp vdi tu càch ngudi làng. Thay vào dd,
càe bòi ty nguyén làp ra de td chùe eàc boat ddng làm giàu eho eàc sinh boat vàn
hda. le hdi. Hdi mùa thanh làm chàng han là noi quy tu càe chi em cdn tré, do mdt
ngudi ed tàm huyèt vdi eàc sinh boat le bòi di suu lim càe diéu mùa d eàc dia
phuang khàe va ve day lai eho eàc hdi vién cùa mình. Hàng nàm vào dip hdi làng,
Hdi này dùng ra dàng cai càe lièi muc phye vy le hdi, nhim duy tri nhùng eàc sinh
boa: vàn hda, le hdi cùa làng.
Càe td ehùc ly nguyén cùng ddng vai trd quan trgng trong eàc sinh boat le hdi
chung cùa làng. Nhiéu td chùe thàm chi chi boat ddng trong miy ngày hdi làng.
Phudng ed td ehùc eho mgi ngudi thi dàu ed vào dip hdi làng vào thàng 3 hàng
nàn:. TrucVc hai ngày, ngudi trong phudng phàn cdng nhau chuin hi, quél san dành
eho choi ed, di mua bàn càe thù càn thiét. Thành vién phudng ed khdng choi ed vào
ngày hdi, ma phudng chi dùng ra td chùe thi diu ed nhu là mot sinh boat boi he giài
tri eho nhàn dàn. Hèt lè hdi, phudng td chùe lién hoan; va ngudi dàng cai chiù tràch
nhiém td chùe bGa àn này. Càe phudng khàe nhu Phudng vài, Phudng gà hay
Phudng chim hàu nhu cùng chi ed càe boat ddng vào ngày il hdi. Hg dùng ra tó
ehùc càe boat ddng vui choi giài tri phue vy nhàn dàn.
3.5.2. Xày dung uy tin
Viée cà nhàn tham già vào nhiéu td chùe, doàn Ibi, nhilu sinh boat hdi nhdm
là nidi sy dàm bào eho uy tin cùa eà nhàn va cùa già dình trong con mit ngudi làng.
Mg: trong nhùng boat ddng phd bièn cùa càe td chùe ty nguyén là eàc boat ddng
thàm hdi thành vién va già dình cùa hg (vg/ehdng, con va lù thàn phu màu). Trong
nhiéu trudng hgp, day cùng chinh là li do khién nhilu ngudi dàn d ndng thdn tham

già vào càe td chùe ty nguyén. Thdng thudng, trong trudng hgp óm dau, ngudi la tó
ehùc dén thàm, thudng vdi 1 kg duòng va 1 hgp sua, tri già khoàng 20 nghìn dóng.
Khi bd me hdi vién qua ddi, eàc td ehùc ty nguyén cùng tó chùe viing bang hién
vài. thudng bao gdm vdng boa, huong, nèn, va mdt lè den\ Hoat ddng thàm hdi va
phùig vièng này, cùng vdi nhùng quy dinh ve qua thàm viIng là khà thóng nhil
gìGi eàc hdi ly nguyén khàe a cà hai xà Giao Tàn va DÓng Quang. Vdi già tri cùa
hiéa vài thàm hdi, phùng viéng nhu thè ehi mang finh tugng trung, nhung y nghTa
cùa viéc dugc càe phudng hgi thàm hdi lai là cài khiln nhùng ngudi tham già boi

1. LS den là khoàn tién màt dugc dua kèm vói dò lè, mue dieh là de giùp già ehù trong viée lo
eiùc tang ma. Khoàn tièn này khàe nhau tùy theo quy dinh eùa moi tó ehùc tu nguyén.
339


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THlT TU

mong dgi. Khi nhà eó cóng eó viée ma eó nhiéu ngudi dén thàm hdi, ddng vién,
chùe mùng Ibi ngudi ta coi dd là nièm vinh dy eho cà già dình. "Co vléc ma eó càe
cu dén, eó phudng dén là quy chù, là vlnh die eho mình" (Nam, 1955, Ddng
Quang), hay "néu trong già dình eó nguàl óm thi càng dugc nhliu nguòl din thàm
thi càng vinh du" (Nù, 1955, Giao Tàn). Ngudi ngoài nhin vào cùng dành già ràng
già dình này quan he rdng. Dàc biét là khi già dình ed ngudi dm, càng nhiéu td
ehùc, doàn thè Idi thàm càng thè hién uy tin eùa già dình, thè hién khà nàng quan
he, giao Ihiép rdng rài, va do dd nd di kèm vdi con màt kinh trgng eùa ngudi ngoài
khi nhin vào.
Sdng trong làng, khi già dình ed viée ma khdng ed ai dén giùp dàp, thàm hdi,
ddng vién, chùe mùng ddng nghTa vdi viée bi ed làp va bi dành già ve tu càch dao
due. "Trong khi nguàl ta tu lai vài nhau, con anh thành tra ra don lè mot mình. Chi
riéng thè thòl cùng dà thày tùl, thày tèn ról. " (Nam, 1955, Ddng Quang). "Song
trong làng hdi nhàt ed dan" (Nam, 1959, Giao Tàn), anh thui Ihùi, barn barn mot

mình, chàng choi bdi vdi ai, chàng tham già vào cdng kia viéc ng eùa xdm cùa làng
Ibi khi nhà anh ed vice sé chàng ai dén giùp. Nhiéu ngudi cung eàp tin d hai xà ké
ve hai càu chuyén dién hình ve ngudi tham già va khdng tham già hdi. Mdt dng
trude thoàl li làm càn bd, gid ve nghi huu, cày ed ban là càe dng lo trén huyén, trèn
tinh, ve làng khdng thèm tham già phudng hdi gi. Cà Id lién già td chùe lai dudng
bé tòng eho sach ngd xdm, dng lày ed nhà dng d dàu xdm dng khdng càn làt dudng.
Nhu thè nghTa là dng ddi khàng vdi hàng xdm, do do ma hi tày chay, khdng ai choi
vdi. Mot dng khàe cùng di thoàl li làm àn xa va trd nèn giàu ed, nhung dng này
chàng khi nào bd mot dàm hiéu trong xdm ngoài làng, vàn giù lién lac vdi càe tò
chùe d qué, nèn màc dù ed hai vg (mdt diéu trai ngugc vói dao ly va phàp luàt)
nhung vàn dugc mgi ngudi thdng càm va kinh trgng.
O Ddng Quang va Giao Tàn ndi riéng va d nhiéu vùng ndng thdn ddng bang
sdng Hdng khàe ndi chung, hoat dgng thàm hdi khdng ehi là mdt thye lién cùa ddi
sdng ndng thdn ma dugc nàng lén thành tièu chuàn cùa mot ngudi ed dao due. Cài
càch ma ngudi ta ndi ve nhùng ngudi khdng giao tièp, khdng di lai vdi ai ed mot
hàm y phé phàn rò nel. Dd là nhùng ké chi biét ed Igi leh bàn thàn, chàng quan tàm
Idi ai va do dd là dàng xàu hd va thiét thdi. Mot ngudi ed uy tin, ndi ed nguai nghe,
là ngudi ed quan he xà boi rdng. Anh ta phài tham già vào mgi chuyén trong hg,
trong xdm, trong làng. Anh ta phài tryc tiép ed mài d dd, phài di lai, thàm hdi, bàn
bae (ve dàm tang, dàm eirdi, làm nhà v.v...). Nhu thè, viée tham già vào hdi ly
nguyén là càch ngudi dàn ndng thdn xày dyng uy tin va giù thè dién eho bàn thàn
va già dình mình.
340


CÀC TÓ CHirC XÀ HÒI TU NGUYÉN...

3.3.3. Tàng cuàng lién két xà hól
Càe tò ehùc ty nguyén cùng lai san xuil va tàng cuòng nhùng lién kit va trao
dòi xà boi giùa cu dàn ndng thdn. Thdng qua eàc sinh boat phudng hdi ma càe

thành vién trd nèn gàn gùi nhau hon. Chinh lù nhùng sinh boat này, eàc thành vién
dugc cung càp thèm thdng tin, cùng nhu md rdng mang ludi eàc quan he xà hdi. Xà
bòi ndng thdn là noi eàc ludng thdng fin cdn han chi, Ibi san choi là mot mdi trudng
cung eàp thdng tin nhanh hàng ngày eho eàc thành vién eùa nd. Chinh là theo tinh
thàn này ma vi ehù nhiém mdt CLB ciu Idng, dóng thdi là mdt doanh nhàn, nhin
manh idi làm quan trgng eùa viée thu bùi càe nhàn vài bill làm àn, ed uy fin trong
xà hdi tham già sinh boat CLB. "Dén san càu long là biét hit chuyén xà hòi, nhùng
thòng tin thi trieàng, thàl buoi nhu thi nào. Nguòi ta tu hól vài nhau chù khòng
phài di chal khòng dàu" (Nam, 1962, DÓng Quang). Tham già vào mot san choi,
càe thành vién duge md mang quan bé, duge giao luu xà boi. Ngudi la mie mot
ehùt kinh té nhung ed Igi ve mal quan he, ve nhilu mài trong quan he ddi song.
"Cùng tu lue tir chò chal thi thao co thim dugc ban hàng, day cùng là mot meo
trong quan hi. " (Nam, 1962, Dóng Quang). Ngoài ra, thdng qua eàc boat ddng Ibi
thao, càe CLB td chùe càe eudc giao dàu hùu nghi giùa càe CLB trong cùng ITnh
vye. Day cùng là mot phuang phàp giùp eho viée càe tó chùe nhàn rdng mói lién
két xà boi eùa nd. Mot ngudi dai dién eho Hdi sinh vài cành ddng thdi cùng là chù
xudng san xuàt dd gd ndi ring tham già càe tó chùe giùp anh ta ed co hdi va cham,
làm viéc, ed fiéng tàm, duge mgi ngudi bill din nèn cùng dugc vi ni, va do dd ma
md rdng dugc eàc quan he xà hdi.
Nhiéu dai dién lo ehùc de càp din finh ehit vui ve eùa viée tham già vào càe
hdi ty nguyén. Ngudi la nhic nhilu din eàc bua àn giùa càe thành vién trong boi.
Khdng ehi là càe bua àn chinh thùc nhàn dip gap mal do hdi tó chùe, ma nhàn dip
này dip kia, càe thành vién cdn mdi nhau din nhà hoàe rù nhau ra quàn ngói àn.
Ngdi vói nhau, gap mài nhau eho vui ve, tón kém nhung cùng là càch de nhàp vào
xà hdi. An udng là thdi gian ngudi ta ngdi vdi nhau, tàn gàu, bill duge chuyén ng
chuyén kia trong làng. Àn uóng cùng là dip di ngudi ta hge hdi nhùng chuin myc
va duy tri tdn ti trai ty.
Càe boat ddng thàm hdi ngudi dm, viéng dàm tang, mùng dàm cuoi, mùng làn
già, mùng day thàng, v.v..., là càch ngudi dàn tham già vào và/hoàc duy tri càe quan
bé xà bòi d làng. Viée tham già vào càe bòi ly nguyén, va cùng vdi nd là tiln hành

càe boat ddng thàm hdi ed Ibi cùng là mdt hình thùc thay Ibi eho càe quan he ban
bè ma phài nhd ed giao thiép rdng hg mdi ed. Duòng nhu ed sy phàn biét khà rd
giùa "ban bè" vdi "hàng xóm" va "ngudi làng". Hàng xóm va nguàl làng gàn liln
vdi noi ngudi ta cu trù. Trong khi dd, ban bè là thù quan he ed thi tàch rdi khdi noi
341


VIÉT NAM HOC - KY YEU HÓI THAO QUÓC TE LAN THU TU
d. Ò day, viée mdt ngudi nào dd ed ban ddng nghTa vdi viéc anh ta ed quan he, giao
thiép rdng, ra ngoài nhiéu va md mang.
Nhung ben canh nhùng giao luu tình càm, ngudi ta cùng ddng thdi trao dòi
vói nhau ve càe phuong thùc làm àn. Vdn dT càe hdi tàp hgp nhau lai vi eó chung
mot dàc diém nào dd trong qua khù (boi ddng nién quàn ngù, boi ban hge, v.v...);
trong khi hién lai hg làm nhùng nghè khàe nhau, ed diéu kién sdng khàe nhau, v.v...
NhGng eudc gap gd chung gìGa hg cùng này sinh nhùng quan he xà hdi mdi trèn
nèn nhGng quan he eù: dng ehù doanh nghiep ed thè nhàn con eùa ban hge eù vào
làm eho mình; ngudi dà thoàl li ra thành phd ed thè gidi thieu viée làm eho ban
ddng ngù d qué, v.v... Thdng qua nhùng eudc gap nhu thè, mang ludi quan he xà
hdi dugc md rdng ra ben ngoài dia vye làng xà.
4. Két luàn
Bài viét da dua ra mdt phàe Ihào so lugc ve eàc td ehùc ty nguyén trong ndng
thdn ddng bang sdng Hdng dya trèn nghién eùu trudng hgp lai hai xà Ddng Quang
va Giao Tàn. Bài viét phàn loai bdn nhdm td chùe khàe nhau dya trèn viéc xem xét
qua trình thành làp, co càu td chùe, ddi tugng tham va tinh chat boat dgng cùa càe
td chùe này. Bàn phàe Ihào eho thày tinh da dang va phong phù eùa eàc td chùe xà
hdi ty nguyén d ndng thdn ddng bang sdng Hdng, khién eho bàt kì ngudi dàn nào
cùng ed thè firn duge bòi phù hgp vdi mình néu ed nhu càu. Nhùng md là ve càe hdi
ly nguyén cùng eho thày chàn dung eùa nhùng nhdm tham già hay khdng tham già
vào eàc sinh boat hdi nhdm; theo dd, lù quan diém cùa nhijng ngudi tham già, Ibi
nhdm khdng tham già dugc dành già khdng mày tieh eye va chù yéu roi vào nhdm

yéu thè trong làng.
Bài viét nd lyc tìm hiéu vai trd ma eàc td chùe này dang ddng trong ddi sdng
ngudi dàn. Duy tri le làng là mdt vai Ird quan trgng, dàc biét là ddi vdi càe nhùng
dia phuong ed lich su làp làng làu ddi nhu Ddng Quang. Ò day càe td chùe ly
nguyén ddng vai trd kiém soàl xà hdi ddi vdi viéc luàn thù eàc quy dinh chung cùa
làng, tao àp lyc xà hdi lén eàc thành vién, khién hg, néu khdng luàn thù, se hi gal ra
ben lè cùa ddi sdng làng mac. Ben canh dd, tu càch thành vién cùa mdt td chùe xà
hdi ly nguyén cùng ddng thdi là mdt tudng thudng ddi vdi mdi cà nhàn. Nd giùp
anh ta xày dyng uy tin eho bàn thàn va giù thè dién eho cà già dình. Viéc fiiam già
ddng thdi nhiéu td ehùc ly nguyén cdn thè hién cài sT dién vdi ngudi làng, dò chùng
td anh la là ngudi ed quan he xa hdi rdng. Tuy vày, viéc eà nhàn xày dyng mdt
mang ludi quan he xà hdi trong pham vi làng xà hàm chùa mdt sy phy thuge nhàt
dinh vào làng va càe thè che truyén thdng trong làng. O mdt vài td chùe, nhùng quy
dinh di kèm vdi nhùng kiém soàl xa hdi khién eho finh chat ty nguyén mài di y
nghTa, trd thành cài ràng bude eà nhàn. Ddi vdi mdt sd td chùe khàe, viéc nid rdng
342


CÀC TÓ CHL/C XÀ HÒI TU NGUYÉN...

hoat ddng vugt ra ngoài pham vi xdm, làng (thdng qua càe hình thùc lién kit, giao
luu) khién nhùng lién két md rdng ra ben ngoài eàc lién he thàn thuge thuong thày
giùa hg hàng, lói xóm. Nò tao eho càe thành vién nhùng co bòi fiép càn nhiéu
nguón lye va làm day thèm vdn xà boi.

Tài liéu tham khào
1. Bùi Quang Dùng. 2007. Xà hgi hge nòng thón. Nhà xuàt bàn Khoa hoc xà bòi, Ha Nói.
2. Dàng 1 hi Viét Phuang. 2004. "Càe trung tàm nghién eùu va irién khai phi chinh phù ò
Vici Nani: Mot càch dàp ùng nhu càu". Tap chi Xà hói hge, SÓ. 4/2004, Ir. 75-83.
3. Gourou, Pierre. 1936. Les paysans du della toiikinois (Elude de géographique humaine).

Le.s éditions d'art et d'hisloire, Paris.
4. Hannah, 2007 Locai Non-government organisations in Vietnam: Development, civil
society and State-society relations, Doctoral dissertalion, University of Washington
(Seatle)
5. Ho Uy Liém, 2009, "Sa bò dành già ve xà bòi dàn su d Viét Nam: Hién trang va xu the
phàt trién", Tham luàn trình bay lai Hòi Ihào Ca sd phàp II eho xà hói dàn su do Vién
Nhà mróc va phàp luàt (Vién Khoa hge xà bòi Viét Nam) pbòi hgp vói Konrad
Adenauer Stiftung (Due) tó chùe lai Ha Nói ngày 18-19/6/2009.
6. Jamieson, Neil L.. 1993. Understanding Vietnam. University of California Press,
Berkeley.
7. kuong, V. Hy, 2010, Tradition, revolution, and market economy in a North Vietnamese
Village, 1925-2006, Honolulu: University of Hawaii Press.
8. Nguyén Thi Viét Huong, 2009, "Nhà nuóc va xà hòi dàn su trong nhà nuóc phàp quyén
Viét Nam", Tham luàn trình bay lai Hói Ihào Co sa phàp II eho xà hgi dàn su do Vién
Nhà nuóc va phàp luàt (Vién Khoa hge xà hói Viét Nam) phòi hgp vói Konrad
Adenauer Stiftung (Due) tó chùe tai Ha Noi ngày 18-19/6/2009.
9. Noriund, Irene, 2007, Filling the gap: The emerging civil society in Vietnam, Research
reperì submilled lo UNDP in Vietnam, January, 2007
10. Olivier de Sardan, J.P., 1995, «La politique du terrain : Sur la production des données
en anlhropologie», Enquite, No. 1 «Les lerrains de l'enquéte», pp. 71-109.
11. Tran Tu. 1984. Ca càu tó ehùc cùa làng Viét co truyén ò Bàc Bó. Nhà xuàt bàn Khoa
hoc xà hòi, Ha Nói.
12. Wischermann, Jòrg and Nguyén Quang Vinh. 2003. "The Relationship belween Civic
Organizalions and Govemmental Organizalions in Vietnam: Selecled Findings of an
Empirical Survey", in Kerkvliet et. al. (Hrsg.), Getting organized in Vietnam - Moving
in and around the Soclalist State, Singapore, pp. 185-233.

343