DSpace at VNU: Đánh giá tính khả dụng của cổng thông tin chính phủ điện tử Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ

TRẦN THỊ VÓC

ĐÁNH GIÁ TÍNH KHẢ DỤNG CỦA CỔNG
THÔNG TIN CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ VIỆT NAM
Ngành: Công nghệ thông tin
Chuyên ngành: Kỹ thuật phần mềm
Mã số: 60.48.10.03

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. Trương Anh Hoàng

HÀ NỘI – 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan nội dung của luận văn “Đánh giá tính khả dụng của cổng thông tin
chính phủ điện tử Việt Nam” là sản phẩm do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của
PGS.TS Trương Anh Hoàng. Trong toàn bộ nội dung của luận văn, những điều được
trình bày hoặc là của cá nhân hoặc là được tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu. Tất cả các
tài liệu tham khảo đều có xuất xứ rõ ràng và được trích dẫn hợp pháp.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và chịu mọi hình thức kỷ luật theo quy định cho lời
cam đoan của mình.

Hà Nội, ngày tháng

năm 2015

Người cam đoan

Trần Thị Vóc


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên tôi xin được bày tỏ sự trân trọng và lòng biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS.
Trương Anh Hoàng - Giảng viên Bộ môn Công nghệ phần mềm - Khoa Công nghệ
thông tin - Trường Đại học Công nghệ - ĐHQGHN. Trong thời gian học và làm luận
văn tốt nghiệp, thầy đã dành nhiều thời gian quí báu và tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tôi
trong việc nghiên cứu, thực hiện luận văn.
Tôi xin được cảm ơn các Thầy/Cô ở Khoa Công nghệ thông tin – Trường Đại học Công
nghệ đã giảng dạy chúng tôi trong quá trình học tập và góp ý cho tôi hoàn thiện trong
quá trình làm luận văn.
Xin cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và đặc biệt là các thành viên trong gia đình đã tạo
mọi điều kiện tốt nhất, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn
thành tốt bản luận văn tốt nghiệp này.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thiện luận văn với tất cả sự nỗ lực của bản thân, nhưng chắc
chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong sự góp ý của bạn bè, thầy cô và
những người quan tâm tới đề tài này.

Hà Nội, ngày

tháng năm 2015

Trần Thị Vóc

5

MỤC LỤC
Chương 1! Tổng quan .................................................................................................. 9!
1.1!

Đặt vấn đề ...................................................................................................... 9!

1.2!

Tổng quan về tính khả dụng của hệ thống ..................................................... 9!

1.2.1! Định nghĩa .................................................................................................. 9!
1.2.2! Các hoạt động đánh giá tính dễ sử dụng của hệ thống............................. 10!
1.3!

Phân loại các phương pháp đánh giá khả năng sử dụng .............................. 10!

1.4!

Phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 11!

Chương 2! Phương pháp kiểm duyệt để đánh giá tính khả dụng của hệ thống ......... 13!
2.1!

Phương pháp kiểm duyệt ............................................................................. 13!

2.2!

Các hoạt động của quá trình kiểm duyệt ...................................................... 13!

2.2.1! Xác định các vấn đề liên quan đến tín khả dụng...................................... 13!

2.2.2! Chu trình đánh giá tính khả dụng ............................................................. 14!
2.2.3! Đào tạo và xây dựng đội thiết kế ............................................................. 14!
2.3!

Các phương pháp kiểm duyệt ...................................................................... 14!

2.3.1! Phương pháp đánh giá dựa trên kinh nghiệm .......................................... 17!
2.3.2! Phương pháp đánh giá thăm dò................................................................ 25!
2.3.3! Hiệu quả của phương pháp kiểm duyệt ................................................... 31!
2.3.4! Khi nào thì sử dụng các phương pháp kiểm tra ....................................... 32!
Chương 3! Đánh giá tính khả dụng của hệ thống cổng thông tin chính phủ điện tử Việt
Nam
34!
3.1!

Giới thiệu cổng thông tin chính phủ điện tử Việt Nam ............................... 34!

3.2!

Đánh giá tính dễ khả dụng cổng thông tin chính phủ điện tử ...................... 34!

3.2.1! Đánh giá dựa trên kinh nghiệm ................................................................ 34!
3.2.2! Đánh giá sử dụng phương pháp thăm dò ................................................. 40!
3.3!

Đề xuất cải tiến giao diện cho cổng thông tin điện tử chính phủ................. 44!

3.3.1! Tóm tắt các vấn đề hiện tại ...................................................................... 44!

4

3.3.2! Thiết kế lại hệ thống ................................................................................ 45!
Chương 4! Kết luận .................................................................................................... 59!
4.1!

Kết quả nghiên cứu ...................................................................................... 59!

4.2!

Hướng phát triển .......................................................................................... 59!

5


DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1: Mối liên quan giữa lỗi khả dụng tìm thấy với tập người đánh giá [6] ........... 18!
Hình 2: Tỉ trọng lỗi khả dụng trên số người đánh giá [6] ............................................ 22!
Hình 3: Thiết kế bố cục trang chủ ................................................................................ 49!
Hình 5: Thiết kế bố cục trang "Dịch vụ công"............................................................. 51!
Hình 6: Thiết kế bố cục trang "Hệ thống văn bản" ...................................................... 53!
Hình 7: Thiết kế bố cục trang "Thông tin đa phương tiện" ......................................... 54!
Hình 8: Thiết kế bố cục trang tin chi tiết có nội dung dài ........................................... 56!
Hình 9: Thiết kế bố cục trang "Trợ giúp" .................................................................... 57!
Hình 10: Thiết kế bố cục trang "Báo lỗi" .................................................................... 58!

6


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1: Kết quả đánh giá tính khả dụng dựa trên kinh nghiệm .................................. 40!
Bảng 2: Đánh giá tính khả dụng bằng phương pháp thăm dò...................................... 44!
Bảng 3: Thiết kế lại cấu trúc trang web ....................................................................... 47!

7


MỞ ĐẦU
Xuất phát từ tình hình phát triển và tầm quan trọng của hệ thống cổng thông tin chính
phủ điện tử Việt Nam, xuất phát từ chủ trương tin học hóa hệ thống quản lý của chính
phủ, xuất phát từ nhu cầu tương tác nhanh chóng và hiệu quả giữa người dân và chính
phủ nhằm tiết kiệm chí phí về thời gian và chi phí về quản lý. Luận văn thực hiện một
cuộc khảo sát các phương pháp đánh giá tính khả dụng và lựa chọn phương pháp phù
hợp với tình hình phát triển để đánh giá tính khả dụng của cổng thông tin điện tử chính
phủ.
Nội dung của luận văn gồm 3 chương chính:
Chương 1: Trình bày tổng quan về các phương pháp đánh giá tính khả dụng.
Chương 2: Trình bày chi tiết về phương pháp kiểm duyệt đánh giá tính khả dụng của hệ
thống, trong đó tập trung mô tả hai phương pháp chính là đánh giá dựa trên kinh nghiệm
và đánh giá thăm dò.
Chương 3: Áp dụng hai phương pháp trên vào đánh giá tính khả dụng của cổng thông
tin chính phủ điện tử Việt Nam. Dựa trên kết quả đánh giá luận văn đề xuất một số cải
tiến nhằm giảm thiểu các vấn đề về tính khả dụng của hệ thống.

8


Chương 1! Tổng quan
1.1! Đặt vấn đề
Tính khả dụng [9] là mức độ mà một hệ thống máy tính cho phép người dùng trong một

bối cảnh sử dụng cụ thể có thể đạt được những mục tiêu nhất định với cảm giác hài
lòng.
Đánh giá tính khả dụng (tính dễ sử dụng) là một phần quan trọng của quá trình thiết kế
giao diện người dùng. Đánh giá tính khả dụng bao gồm các phương pháp để đo lường
các khía cạnh của khả năng sử dụng giao diện người dùng hệ thống. Tuy nhiên, việc
đánh giá có thể tốn kém về thời gian và nguồn lực con người, do đó cần lựa chọn phương
pháp để đánh giá khả năng sử dụng phù hợp với đặc trưng của hệ thống sao cho tiết
kiệm chi phí về thời gian, nguồn lực, con người.

1.2! Tổng quan về tính khả dụng của hệ thống
1.2.1! Định nghĩa
Tính khả dụng [5] là một thuộc tính chất lượng của hệ hống thể hiện ở mức độ dễ sử
dụng khi con người tương tác với giao diện hệ thống. Tính khả dụng bao gồm tính dễ
sử dụng, tính hiệu quả và cuối cùng là sự hài lòng của người dùng cuối.
Tính khả dụng không phải là một thuộc tính đơn lẻ, nó bao gồm một tập hợp các thuộc
tính:
o! Thiết kế trực quan: Người dùng gần như không mất thời gian để tìm hiểu kiến
trúc của hệ thống. Để đảm bảo tính chất này hệ thống cần được thiết kế trực
quan, nhìn vào người dùng có thể hiểu ngay để thực hiện nhiệm vụ của mình
họ cần phải đi đến đâu và làm gì.
o! Tính dễ học: tốc độ nhanh chóng mà một người dùng có thể hoàn thành các
nhiệm vụ cơ bản cho dù họ chưa từng thấy giao diện hệ thống trước đó
o! Hiệu quả của việc sử dụng: tốc độ nhanh chóng mà một người dùng có kinh
nghiệm có thể hoàn thành các nhiệm vụ.
o! Tính dễ nhớ: sau khi xem hệ thống, người dùng có thể nhớ đủ để sử dụng hiệu
quả ở lần xem tiếp theo.
o! Khả năng chống lỗi và bảo mật: Mức độ thường xuyên mà người dùng gây ra
lỗi khi sử dụng hệ thống, mức độ nghiêm trọng của lỗi và cách người dùng
quay lại trạng thái trước lỗi.
o! Mức độ hài lòng của người dùng đối với hệ thống.

9


1.2.2! Các hoạt động đánh giá tính dễ sử dụng của hệ thống
Đánh giá khả năng sử dụng bao gồm một chuỗi các hoạt động như sau:
o! Capture: Thu thập dữ liệu về khả năng sử dụng, ví dụ: Thời gian hoàn thành
nhiệm vụ, các sai sót, vi phạm nguyên tắc, các đánh giá chủ quan.
o! Analysis: Phân tích, diễn giải dữ liệu khả năng sử dụng để xác định các vấn đề
về khả năng sử dụng trong giao diện hệ thống.
o! Critique (Phê bình): đề xuất giải pháp hoặc đưa ra các cải tiến để giảm thiểu các
vấn đề.

1.3! Phân loại các phương pháp đánh giá khả năng sử dụng
Dựa theo phân loại của Balbo [9] chúng ta có năm lớp phương thức đánh giá khả năng
sử dụng dưới đây:
Kiểm thử (Testing): phương pháp này yêu cầu các ứng viên tham gia một cuộc kiểm
thử. Người dùng sẽ thao tác một số nhiệm vụ đã xác định trước. Dựa vào kết quả công
việc để xác định các vấn đề về khả năng sử dụng của hệ thống. Phương pháp đánh giá
khả năng sử dụng này yêu cầu việc ghi nhận các hành động của người dùng khi họ thao
tác với hệ thống. Điều này có thể thực hiện bởi một người đánh giá bằng cách trực tiếp
xem cách người dùng thao tác với hệ thống và ghi lại. hoặc cũng có thể bằng cách xem
đoạn phim về phiên làm việc.
Kiểm duyệt (Inspection): Một quá trình kiểm duyệt về tính khả dụng là phương pháp
đánh giá theo đó một người đánh giá sẽ xem xét các khía cạnh khả dụng của một thiết
kế giao diện người dùng xem có phù hợp với một tập các hướng dẫn không. Các hướng
dẫn có thể là các quy định rất cụ thể dựa trên các nguyên tắc chung. Không giống như
các phương pháp đánh giá tính khả dụng khác, phương pháp kiểm duyệt dựa trên phán
đoán của người đánh giá. Suốt quá trình xem xét, người đánh giá cố gắng để mô phỏng
quá trình giải quyết vấn đề của người dùng khi họ thực hiện các nhiệm vụ trên giao diện

cụ thể. Tại mỗi bước của một nhiệm vụ, người kiểm tra đánh giá xem người sử dụng sẽ
thực hiện bước đó hoàn thành hay thất bại. Từ đó, người đánh giá có thể đưa ra một tài
liệu đầy đủ về quá trình phân tích.
Điều tra (Inquiry): Tương tự như các cách tiếp cận kiểm tra tính khả dụng, các phương
pháp điều tra yêu cầu phản hồi từ người dùng và thường được sử dụng trong quá trình
kiểm tra tính khả dụng. Tuy nhiên, trọng tâm không phải là việc nghiên cứu các nhiệm
vụ cụ thể hoặc đo lường hiệu quả. Thay vào đó, mục tiêu của các phương pháp này là
thu thập những cảm nhận chủ quan (tức là, sở thích hay ý kiến) về các khía cạnh khác
nhau của một giao diện người dùng. Người đánh giá cũng sử dụng phương pháp điều

10


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.! Cathleen Wharton, John Rieman, Clayton Lewis, and Peter Polson. The
Cognitive Walkthrough Method: A Practitioner's Guide.
2.! Jakob Nielsen and Robert L.Mark 1994. Usability inspection methods.
3.! Jakob Nielsen. 10 Usability Heuristics for User Interface Design.
/>4.! John Broke. System usability scale.
/>5.! Jakob Nielsen. Usability evalution basic.
/>6.! Jakob Nielsen. How to conduct a hueristic evalution.
/>7.! Jakob Nielsen. Characteristics of Usability Problems Found by Heuristic
Evaluation.
8.! Nielsen. Summary of usability inspection methods.
/>9.! Melody Y. Ivory and Marti A. Hearst. The State of the Art in Automating
Usability Evaluation of User Interfaces.
10.! />
60