DSpace at VNU: Tổ chức và khai thác tài liệu số tại thư viện Tạ Quang Bửu trường đại học Bách Khoa Hà Nội

Tổ chức và khai thác tài liệu số tại thư viện Tạ
Quang Bửu trường đại học Bách Khoa Hà Nội
Trần Thị Thanh Thủy
Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn
Luận văn Thạc sĩ ngành: Khoa học thư viện; Mã số: 60 32 20
Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thu Thủy
Năm bảo vệ: 2012
Abtract: Tìm hiểu vai trò Tài liệu số (TLS) đối với Thư viện Tạ Quang Bửu (TV TQB).
Tìm hiểu đặc điểm nhu cầu tin của người dùng tin về TLS, nghiên cứu thực trạng tổ chức
và khai thác TLS. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức và khai thác
TLS tại TV TQB.
Keywords: Thư viện Tạ Quang Bửu; Tài liệu số; Tài nguyên số; Khoa học thư viện
Content
MỤC LỤC
Mở đầu

7

CHƯƠNG 1: TỔ CHỨC VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU SỐ VỚI

16

THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU...............................................................................
1.1. Tổ chức và khai thác tài liệu số.......................................................................

16

1.1.1. Tài liệu số..................................................................................................

16

1.1.2. Tổ chức và khai thác tài liệu số...............................................................

20

1.1.3. Các yêu cầu đối với công tác tổ chức và khai thác tài liệu số................

20

1.2. Khái quát về Thư viện Tạ Quang Bửu - Trường Đại học Bách khoa
Hà Nội.......................................................................................................................

21


1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển…...…………...…………….…......

21

1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức..……....…....…….......................

22

1.2.3. Cơ sở vật chất và trang thiết bị, hạ tầng công nghệ thông tin...............

28

1.2.4. Nguồn lực thông tin..................................................................................

30

1.3. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin tại Thư viện Tạ Quang Bửu........

32

1.3.1. Đặc điểm người dùng tin…..………….....…..….........……...…….........

33

1.3.2. Đặc điểm nhu cầu tin….………………..................................................

35

1.4. Vai trò của tổ chức và khai thác tài liệu số với Thư viện

37

Tạ Quang Bửu.........................................................................................................
1.4.1. Đáp ứng nhu cầu tiếp cận và khai thác thông tin của người dùng tin..

37

1.4.2. Góp phần vào sự phát triển thư viện số...................................................

39

1.4.3. Đẩy mạnh trao đổi, chia sẻ tài liệu số......................................................

40

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ KHAI THÁC TÀI LIỆU SỐ TẠI

42

THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU
2.1. Công tác tổ chức tài liệu số..............................................................................

42

2.1.1. Tạo lập tài liệu số....................................................................................

42

2.1.1.1 Bổ sung tài liệu số....….................…...............….......…..….......

42

2.1.1.2. Số hoá tài liệu..............................................................................

45

2.1.2. Xử lý tài liệu số.............................….…….…………………….....…...

49

2.2.2.1. Biên mục tài liệu số...…...…....………………………..….……

49

2.2.2.2. Phân loại tài liệu số.........……………...…....………..…..……..

54


2.1.3. Tổ chức các bộ sưu tập số.............................................….…….…..….

57

2.1.3.1. Bài giảng và giáo trình điện tử....................................................

57

2.1.3.2. Luận văn, luận án........................................................................

58

2.1.3.3. Sách điện tử.................................................................................

58

2.1.4. Lưu trữ và bảo quản tài liệu số..….........................................…....….....

58

2.1.4.1. Lưu trữ tài liệu số........................................................................

58

2.1.4.2. Bảo quản tài liệu số.....................................................................

59

2.2. Khai thác tài liệu số..….................................................…………..…....…….

62

2.2.1. Chính sách khai thác...............................................................................

62

2.2.2. Hình thức khai thác..................................................................................

63

2.2.1.1. Khai thác tại chỗ………………...…………..…..…..…..……….

63

2.2.1.2. Khai thác từ xa …………..….….……….………….....…………

64

2.2.3. Quản lý truy cập........................................................................................

64

2.2.3.1. Quản lý qua account......................................................................

64

2.2.3.2. Quản lý qua IP...............................................................................

69

2.3. Đánh giá hiệu quả công tác tổ chức và khai thác tài liệu số tại Thư viện

70

Tạ Quang Bửu.........................................................................................................
2.3.1. Mức độ đáp ứng về nội dung...................................................………….

70

2.3.2. Mức độ đáp ứng về hình thức..................................................................

71

2.3.3. Mức độ đáp ứng về truy cập.....................................................................

72

2.4. Nhận xét............................................................................................................

75


2.4.1. Nhận xét về công tác tổ chức tài liệu số..................................................

75

2.4.2. Nhận xét về công tác khai thác tài liệu số...............................................

76

2.4.3. Nhận xét chung.........................................................................................

76

2.4.3.1. Ưu điểm.......................................................................................

76

2.4.3.2. Nhược điểm.................................................................................

77

2.4.3.3. Nguyên nhân................................................................................

78

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC TỔ CHỨC VÀ

80

KHAI THÁC TÀI LIỆU SỐ TẠI THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU
3.1. Hoàn thiện các văn bản và chính sách về tài liệu số……….........................

80

3.2. Giải pháp về kinh phí……………………………..…………...……...……...

83

3.2.1 Đầu tư kinh phí xây dựng và phát triển tài liệu số………..……………

83

3.2.2 Mua trang thiết bị………………………...…........………….….……….

85

3.3. Giải pháp về cán bộ…………………………….……………….....…………

89

3.3.1. Nâng cao trình độ kỹ thuật viên.....................................…...………...…

89

3.3.2. Nâng cao trình độ thư viện viên………………...……….……………...

90

3.4. Nâng cao nhận thức và năng lực khai thác thông tin của người dùng tin..

92

3.5. Đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu tài liệu số..………………......................

93

3.6. Đẩy mạnh trao đổi, chia sẻ tài liệu số…………………..……………..…….

10 96

Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục

99


References:
Tiếng Việt
1. Công ước Bern về bảo hộ các tác phẩm văn học nghệ thuật, Truy cập trang website:
, cập nhật ngày 04 tháng 09 năm 2011
2. Nguyễn Thị Đào, Phan Thị Lý (2006), Nguồn tin điện tử, Thư viện Việt Nam, số 1, tr.
25-29.
3. Nguyễn Tiến Đức (2006), Bàn về tạo lập và chia sẻ nguồn tin số hoá đối với các cơ
quan Thông tin Khoa học công nghệ địa phương, Thông tin và Tư liệu, số 1, tr 11-17.
4. Nguyễn Thị Hạnh (2008), Dịch vụ tra cứu số và việc phát triển ở Việt Nam, Thư viện
Việt Nam, số 1, tr. 18-23.
5. Hồ Thị Ngọc Hân, Bảo quản tài liệu số - Nhiệm vụ mới trong môi trường thư viện số,
truy cập trang web: cập nhật ngày
6. Trịnh Thị Hiên, Nguyễn Thị Đào (2006), Phần mềm nguồn mở, Thư viện Việt Nam, số
3, tr. 34-39.
7. Nguyễn Hữu Hùng (2006), Vấn đề phát triển và chia sẻ nguồn lực thông tin số hoá tại
Việt Nam, Thông tin và Tư liệu, số 1, tr.5-10.
8. Phạm Văn Hùng (2009), Nghiên cứu xây dựng và quản lý nguồn tài nguyên số nội sinh
tại trung tâm Thông tin Khoa học và công nghệ quốc gia, luận văn Thạc sỹ Thông Tin - Thư
viện, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Hà Nội.

9. Phạm Thế Khang, Lê Văn Viết (2006), Tăng cường phối hợp hoạt động giữa các cơ
quan Thông Tin – Thư viện nước ta: Những hướng chủ yếu trong vài năm tới, Thư viện Việt
Nam, số 3, tr. 3-8.
10. Giới thiệu phần mềm mã nguồn mở DSpace truy cập trang Web:
ngày 03/04/2011


11. Hoàng Đức Liên, Nguyễn Hữu Ty (2008), Giải pháp xây dựng các bộ sưu tập số, truy
cập trang web: ngày 05/05/2008
12. Hoàng Đức Liên (2009), Xây dựng nguồn học liệu điện tử hướng tới xây dựng thư
viện số tại các trường đại học, Kỷ yếu hội thảo khoa học phát triển và chia sẻ nguồn tài nguyên
số trong các thư viện đại học và nghiên cứu Hà Nội, 18/12/2009, tr. 22-32.
13. Nguyễn Cương Lĩnh (2009), Đảm bảo an toàn thông tin trong các thư viện hiện đại,
Thư viện Việt Nam, số 3, tr. 31-37.
14. Luật sở hữu trí tuệ của Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, số
50/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005, website Cục Sở hữu trí tuệ ,
cập nhật ngày 04 tháng 09 năm 2011
15. Phạm Thị Mai (2009), Nghiên cứu phát triển thư viện điện tử trong các trường đại
học trên địa bàn Hà Nội hiện nay, luận văn Thạc sỹ Thông Tin - Thư viện, Đại học Khoa học xã
hội và nhân văn, Hà Nội.
16. Vũ Nguyệt Mai (2009), Nghiên cứu việc tạo lập, khai thác và bảo quản tài liệu số tại
thư viện Quốc gia Việt Nam, luận văn Thạc sỹ Thông Tin – Thư viện, Đại học Khoa học xã hội
và nhân văn, Hà Nội.
17. Lê Thị Vân Nga (2009), Phát triển nguồn tài liệu số hoá toàn văn tại thư viện trường
Đại học Hà Nội, luận văn Thạc sỹ Thông Tin – Thư viện, Đại học Khoa học xã hội và nhân văn,
Hà Nội.
18. Vũ Thị Nha (2008), Vài thách thức đối với Thư viện số và những chiến lược đối phó,
Thư viện Việt Nam, số 2, tr. 19-24.
19. Qian Zhou (2005), Phát triển thư viện số ở Trung Quốc và hình thành “thủ thư số”,
The Electronic Library, No. 4, pg. 433-441 Truy cập trang />20. Nguyễn Hoàng Sơn (2011), Thư viện số: Hai thập kỷ phát triển trên thế giới bài học

kinh nghiệm và định hướng phát triển cho Việt Nam, Thông tin và Tư liệu, số 2, tr 2-20.
21. Số hoá và vấn đề bản quyền, website thuvien.net, URL: , cập
nhật ngày 04 tháng 09 năm 2011
22. Lê Đức Thắng (2009), Quy trình tổ chức số hóa tài liệu thư viện, Thư viện Việt Nam,
số 3, tr. 24-30.
23. Đỗ Như Thơ, Trần Đức Trung (2011), Số hoá với hệ thống Kirtas, Thông tin và Tư
liệu, số 2, tr 24-27.
24. Lê Văn Viết, Võ Thu Hương (2007), Thư viện Đại học Việt Nam trong xu thế hội
nhập, Thư viện Việt Nam, số 2, tr. 6-11.
25. Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội (2006), 50 năm Đại học Bách Khoa Hà Nội
(15.10.1956 – 15.10.2006), Hà Nội.
2. Tiếng Anh
1. Hodge, Gail (2000), Systems of Knowledge Organization for Digital Libraries,
Washington, D.C., Digital Library Federation and the Council on Library and Information
Resources, 37 pg. Bài viết đề cập đến kiến thức tổ chức TVS.
2. Kahle, Brewster., Rick Prelinger, Mary, E Jackson (2001), Public access to digital
material, D-Lib Magazine, Volume 7 Number 10. Truy cập trang
3. Lavoie, Brian F. (2003), The Incentives to Preserve Digital Materials: Roles,
Scenarios and Economic Decision-Making. Truy cập trang
4. Research Libraries Group (2002), Trusted Digital Repositories: Attributes and
Responsibilities: An RLG-OCLC Report, California, RLG, Inc. , 62 pg. Truy cập trang