Dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học hướng vào phát triển năng lực tự học cho sinh viên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

NGUYỄN GIANG NAM

DẠY HỌC TÂM LÍ HỌC DU LỊCH
Ở ĐẠI HỌC HƢỚNG VÀO PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO SINH VIÊN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành Lí luận và Lịch sử giáo dục
Mã số 9 14 01 02

HÀ NỘI, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

NGUYỄN GIANG NAM

DẠY HỌC TÂM LÍ HỌC DU LỊCH
Ở ĐẠI HỌC HƢỚNG VÀO PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO SINH VIÊN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành Lí luận và Lịch sử giáo dục
Mã số 9 14 01 02

Hƣớng dẫn khoa học
1. PGS.TS Đặng Thành Hƣng
2. PGS.TS Nguyễn Đức Sơn

HÀ NỘI, 2017


i

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu
và kết quả nghiên cứu trong luận án chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất cứ
cơng trình nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Giang Nam


ii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ v
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... vi
DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .............................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................ 4

8. Những luận điểm bảo vệ ............................................................................... 6
9. Đóng góp mới của luận án ............................................................................ 7
10. Cấu trúc luận án .......................................................................................... 8
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DẠY HỌC TÂM LÍ HỌC DU LỊCH Ở
ĐẠI HỌC HƢỚNG VÀO PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH
VIÊN ................................................................................................................. 9
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 9
1.1.1. Những nghiên cứu về tự học và phát triển năng lực tự học ................ 9
1.1.2. Những nghiên cứu về dạy học Tâm lí học du lịch hƣớng vào phát
triển năng lực tự học.................................................................................... 13
1.2. Dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học ...................................................... 15
1.2.1. Khái quát về Tâm lí học du lịch ....................................................... 15
1.2.2. Nội dung và đặc điểm dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học ........... 15
1.2.3. Đặc điểm sinh viên trong học tập Tâm lí học du lịch ....................... 22
1.3. Năng lực tự học của sinh viên đại học ..................................................... 24
1.3.1. Một số khái niệm............................................................................... 24
1.3.2. Nguyên tắc và đặc điểm của tự học .................................................. 29
1.3.3. Cấu trúc và đặc điểm chung của năng lực ........................................ 31
1.4. Yêu cầu đối với dạy học mơn Tâm lí học du lịch hƣớng vào phát triển
năng lực tự học ................................................................................................ 41
1.4.1. Những điều kiện phát triển năng lực tự học trong dạy học Tâm lí học
du lịch .......................................................................................................... 41
1.4.2. Nguyên tắc dạy học để phát triển năng lực tự học............................ 44
1.4.3. Nội dung dạy học và học tập để phát triển năng lực tự học ............. 46
1.4.4. p dụng các iện pháp dạy học hƣớng vào phát triển năng lực tự học
..................................................................................................................... 48


iii

Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 53
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC TÂM LÍ HỌC DU LỊCH HƢỚNG
VÀO PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN Ở MỘT SỐ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC ...................................................................................... 54
2.1. Tình hình chung của dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học ..................... 54
2.1.1. Các ngành nghề có đào tạo Tâm lí học du lịch ................................. 54
2.1.2. Phƣơng pháp và hình thức dạy học Tâm lí học du lịch .................... 54
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng dạy học Tâm lí học du lịch hƣớng vào phát
triển năng lực tự học ở một số trƣờng đại học ................................................ 55
2.2.1. Mục đích, qui mơ, địa bàn và khách thể khảo sát ............................. 55
2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................. 56
2.2.3. Phƣơng pháp và kĩ thuật khảo sát ..................................................... 56
2.3. Kết quả khảo sát thực trạng...................................................................... 57
2.3.1. Nhận thức của CBQL, GV và SV về tự học và năng lực tự học ...... 57
2.3.2. Thực trạng năng lực tự học của sinh viên qua tự đánh giá ............... 61
2.3.3. Phƣơng pháp và hình thức dạy học Tâm lí học du lịch hƣớng vào
phát triển năng lực tự học............................................................................ 66
2.3.4. Nhận định chung ............................................................................... 75
Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 77
Chƣơng 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC TÂM LÍ HỌC DU LỊCH
HƢỚNG VÀO PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC .................................. 79
3.1. Thiết kế và thực hiện dạy học qua Seminer chuyên đề............................ 79
3.1.1. Thiết kế chuyên đề Năng lực tự học ở đại học ................................ 79
3.1.2. Tổ chức học tập chuyên đề dƣới hình thức seminer ......................... 79
3.2. Tổ chức dạy học qua dự án học tập Tâm lí học du lịch ........................... 84
3.2.1. Thiết kế một số dự án học tập ........................................................... 84
3.2.2. Tổ chức học tập theo dự án ............................................................... 96
3.3. Hƣớng dẫn học tập qua các bài tập thực hành Tâm lí học du lịch ......... 110
3.3.1. Lựa chọn và xây dựng một số bài tập thực hành đòi hỏi tự học của
sinh viên .................................................................................................... 110

3.3.2. Hƣớng dẫn học tập qua thực hiện các bài tập ................................. 114
3.3.3. Đánh giá sản phẩm học tập ............................................................. 115
3.4. Hƣớng dẫn và khuyến khích tự học qua đề tài nghiên cứu tâm lí học du
lịch ................................................................................................................. 120
3.4.1. Lựa chọn vấn đề và xác định các đề tài nghiên cứu ....................... 120
3.4.2. Hƣớng dẫn học tập trong quá trình nghiên cứu .............................. 122
Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 126
Chƣơng 4. THỰC NGHIỆM KHOA HỌC................................................... 128
4.1. Khái quát về quá trình thực nghiệm ....................................................... 128
4.1.1. Mục đích, qui mơ, địa àn và đối tƣợng thực nghiệm .................... 128


iv

4.1.2. Nội dung thực nghiệm..................................................................... 128
4.1.3. Phƣơng pháp và kĩ thuật tiến hành.................................................. 129
4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm ............................................................... 130
4.2.1. Kết quả học tập Tâm lí học du lịch ................................................. 130
4.2.2. Tri thức về tự học ............................................................................ 138
4.2.3. Một số kĩ năng học tập cơ ản ........................................................ 145
4.3. Nhận định chung về thực nghiệm .......................................................... 154
4.3.1. Tác động của các biện pháp dạy học theo hƣớng phát triển năng lực
tự học ......................................................................................................... 154
4.3.2. Sự cải thiện kết quả và thái độ học tập Tâm lí học du lịch ............. 154
4.3.3. Sự cải thiện năng lực tự học của sinh viên ..................................... 155
Kết luận chƣơng 4 ......................................................................................... 155
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 157
1. Kết luận ..................................................................................................... 157
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 158
2.1. Với các trƣờng đại học có đào tạo Tâm lí học du lịch ....................... 158

2.2. Với các giảng viên dạy Tâm lí học du lịch ........................................ 158
2.3. Với sinh viên học tập Tâm lí học du lịch ........................................... 159
DANH MỤC NHỮNG CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LUẬN ÁN .......... 160
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 161
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 173


v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

CBQL

Cán bộ quản lí

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

DHTDA

Dạy học theo dự án

ĐC

Đối chứng

GV

Giảng viên

SV

Sinh viên

KNHT

KNHT

NLTH

Năng lực tự học

NVSP

Nghiệp vụ sƣ phạm

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

SV

Sinh viên

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

TLHDL

Tâm lí học du lịch

TN

Thực nghiệm

KT

Kiểm tra

GQVĐ

Giải quyết vấn đề


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

ảng 2.1. Nhận thức của CBQL, GV và SV về tự học................................... 59
ảng 2.2. Nhận thức của CBQL, GV và SV về vấn đề NLTH ...................... 60

Bảng 2.3. Đánh giá của SV về tri thức tự học ................................................ 61
Bảng 2.4. Đánh giá của SV về KNHT ............................................................ 63
Bảng 2.5. Đánh giá của SV về iểu hiện tâm lí trong học tập ........................ 65
ảng 2.6. Đánh giá của C QL và GV về các PP H tác động đến NLTH của
SV .................................................................................................................... 67
ảng 2.7. Thực trạng C QL và GV hiểu đúng ản chất các PP H .............. 68
ảng 2.8. Các PP H đƣợc s dụng trong dạy học TLH L ........................... 69
ảng 2.9. Đánh giá của C QL và GV về các HT H tác động đến NLTH của
SV .................................................................................................................... 71
ảng 2.10. Thực trạng C QL và GV hiểu đúng ản chất của các HT H ..... 72
ảng 2.11. Các HT H đƣợc s dụng trong dạy học TLH L ........................ 73
Bàng 3.1. Kế hoạch thực hiện dự án của nhóm ............................................ 107
Bảng 3.2. Phiếu đánh giá cá nhân ................................................................. 110
Bảng 3.3. Phiếu đánh giá nhóm .................................................................... 110
ảng 4.1. Phân phối điểm kiểm tra TLH L của hai lớp TN và ĐC đầu vào
....................................................................................................................... 130
ảng 4.2. Tham số kiểm định thống kê kết quả kiểm tra TLH L đầu vào của
2 lớp TN và ĐC ............................................................................................. 133
ảng 4.3. Phân phối điểm kiểm tra TLH L của hai lớp TN và ĐC đầu ra . 133
ảng 4.4. Phân loại theo thang đánh giá kết quả TLH L lớp TN và ĐC đầu ra
....................................................................................................................... 134
ảng 4.5. Tham số kiểm định thống kê kết quả kiểm tra TLH L đầu ra của 2
lớp TN và ĐC ................................................................................................ 136
ảng 4.6. Phân phối điểm kiểm tra TLH L của lớp TN đầu vào và đầu ra 136
ảng 4.7. Phân phối điểm kiểm tra tri thức tự học của hai lớp TN và ĐC đầu
vào ................................................................................................................. 138
ảng 4.8. Tham số kiểm định thống kê kết quả kiểm tra tri thức tự học đầu
vào của 2 lớp TN và ĐC................................................................................ 140
ảng 4.9. Phân phối điểm kiểm tra tri thức tự học đầu ra của hai lớp TN và
ĐC ................................................................................................................. 141

ảng 4.10. Phân loại theo thang đánh giá kết quả tri thức tự học lớp TN và
ĐC đầu ra ...................................................................................................... 142
ảng 4.11. Tham số kiểm định thống kê kết quả kiểm tra tri thức tự học đầu
ra của 2 lớp TN và ĐC .................................................................................. 143


vii

ảng 4.12. Phân phối điểm kiểm tra tri thức tự học của lớp TN đầu vào và
đầu ra ............................................................................................................. 144
ảng 4.13. Phân phối điểm kĩ năng học tập của lớp TN đầu vào ................. 145
ảng 4.14. Phân loại kết quả quan sát kĩ năng học tập lớp TN đầu vào ...... 146
ảng 4.15. Phân phối điểm kĩ năng học tập của lớp TN đầu ra ................... 147
ảng 4.16. Phân loại kết quả quan sát kĩ năng học tập lớp TN đầu ra ......... 148
ảng 4.17. Tham số kiểm định thống kê điểm KNHT đầu vào và đầu ra nhóm
TN.................................................................................................................. 148
ảng 4.18. Phân phối điểm thái độ học tập của lớp TN đầu vào.................. 149
ảng 4.19. Phân loại kết quả quan sát thái độ học tập lớp TN đầu vào ....... 150
ảng 4.20. Phân phối điểm thái độ học tập của lớp TN đầu ra .................... 150
ảng 4.21. Phân loại kết quả quan sát thái độ học tập lớp TN đầu ra .......... 151
ảng 4.22. Tham số kiểm định thống kê điểm TĐHT đầu vào và đầu ra nhóm
TN.................................................................................................................. 152


viii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Cấu trúc chung của mọi năng lực.................................................... 31
Hình 1.2. Cấu trúc của kĩ năng TNTTHT ....................................................... 34
Hình 1.3. Cấu trúc kĩ năng ơn tập ................................................................... 37

Hình 1.4. Cấu trúc kĩ năng tự đánh giá ........................................................... 41
Hình 2.1. Kết quả đánh giá của SV về tri thức tự học .................................... 62
Hình 2.2. Đánh giá của SV về kĩ năng học tập ............................................... 64
Hình 2.3. Đánh giá iểu hiện TL của SV trong học tập.................................. 66
Hình 2.4. Cách thực hiện và hiệu quả s dụng các PPDH theo tỉ lệ trung bình
......................................................................................................................... 70
Hình 2.5. Cách thực hiện và hiệu quả s dụng các HTDH theo tỉ lệ trung bình
......................................................................................................................... 74
Hình 3.1. Các chủ đề của AHT .................................................................... 87
Hình 4.1. Phân phối điểm kiểm tra TLH L lớp TN và ĐC đầu vào............ 131
Hình 4.2. Đƣờng lu tích điểm kiểm tra TLH L của 2 lớp TN và ĐC đầu vào
....................................................................................................................... 132
Hình 4.3. Phân phối điểm kiểm tra TLH L lớp TN và ĐC đầu ra .............. 134
Hình 4.4. Đƣờng lu tích điểm kiểm tra TLH L lớp TN và ĐC đầu ra ...... 135
Hình 4.5. Phân phối điểm kiểm tra TLH L lớp TN đầu vào và đầu ra ....... 137
Hình 4.6. Đƣờng lu tích điểm kiểm tra TLH L của lớp TN đầu vào và đầu
ra .................................................................................................................... 137
Hình 4.7. Phân phối điểm kiểm tra tri thức tự học của lớp TN và lớp ĐC đầu
vào ................................................................................................................. 139
Hình 4.8. Đƣờng lu tích điểm kiểm tra tri thức tự học của 2 lớp TN và ĐC
đầu vào .......................................................................................................... 139
Hình 4.9. Phân phối điểm kiểm tra tri thức tự học của lớp TN và ĐC đầu ra
....................................................................................................................... 142
Hình 4.10. Đƣờng lu tích điểm kiểm tra tri thức tự học của 2 lớp TN và ĐC
đầu ra ............................................................................................................. 142
Hình 4.11. Phân phối điểm kiểm tra tri thức tự học lớp TN đầu vào và đầu ra
....................................................................................................................... 144
Hình 4.12. Đƣờng lu tích điểm kiểm tra tri thức tự học của lớp TN đầu vào
và đầu ra ........................................................................................................ 145
Hình 4.13. Phân ố kết quả quan sát KNHT đầu vào ................................... 146

Hình 4.14. Phân ố kết quả quan sát KNHT đầu ra ...................................... 148
Hình 4.15. Phân ố kết quả quan sát TĐHT đầu vào ................................... 150
Hình 4.16. Phân ố kết quả quan sát TĐHT đầu ra ...................................... 151


1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Về mặt thực tiễn
Tâm lí học du lịch là mơn học đƣợc giảng dạy bắt buộc cho sinh viên
chuyên ngành Hƣớng dẫn du lịch, Du lịch học và Văn hoá du lịch, Quản trị
kinh doanh du lịch và khách sạn, Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành, Quản trị
kinh doanh lữ hành và hƣớng dẫn du lịch, Quản trị doanh nghiệp khách sạn và
du lịch, v.v...của các trƣờng đại học. Vị trí mơn học đƣợc xác định trong
chƣơng trình đào tạo các chuyên ngành này thuộc khối kiến thức giáo dục
chuyên nghiệp. Do vậy nó có vai trị đặc biệt quan trọng trong quá trình hình
thành năng lực nghề nghiệp cho sinh viên ngành du lịch.
Nhƣng trên thực tế, trong các trƣờng đại học hiện nay khi dạy môn học
này giảng viên chƣa giúp sinh viên khai thác đƣợc hết tri thức và kĩ năng nghề
nghiệp của môn học; mức độ chỉ ra phạm vi và cách vận dụng kiến thức vào
hoạt động trong lĩnh vực du lịch còn hạn chế; tác dụng của môn học không
đƣợc phát huy ngang tầm với vị trí đƣợc xác định trong chƣơng trình đào tạo,
kết quả học tập chƣa đáp ứng mục tiêu mong đợi [22] v.v... Những yếu tố tác
động đến hạn chế đó là:
- Chậm đổi mới và áp dụng các chiến lƣợc, phƣơng pháp dạy học hiện
đại, các phƣơng tiện kĩ thuật dạy học hiệu quả trong môn học này.
- Quản lí đào tạo chƣa thích ứng tốt với hệ thống tín chỉ và tính chất
của nhiều chƣơng trình đào tạo tƣơng đối mới ở đại học, ví dụ Tâm lí học du
lịch, Khoa học quản lí, Cơng tác xã hội v.v...
- Tuy là môn học hiện đại, nhƣng cách tổ chức, thiết kế Tâm lí học du

lịch lại vẫn theo kiểu truyền thống - nội dung đƣợc thiết kế nhƣ một văn ản
qui định về việc truyền thụ học vấn trong sự ấn định về thời gian, về học tập
nhằm đạt đƣợc yêu cầu đề ra. Khối lƣợng kiến thức của môn học đƣợc viết


2
theo từng chƣơng dàn trải, cuối mỗi chƣơng thƣờng có các bài tập giúp ngƣời
học kiểm tra kiến thức học đƣợc nhƣng cũng chỉ mang tính chất khái quát,
chung chung v.v...
- Hình thức tổ chức dạy học đƣợc s dụng để tổ chức giờ học Tâm lí
học du lịch chủ yếu là hình thức học tập lớp - bài. Các hình thức học tập khác
giúp ngƣời học có cơ hội đƣợc th sức, đƣợc trải nghiệm trong quá trình học
tập, đƣợc cọ sát thực tế nhƣ tham quan, thực tế, thực hành khơng có nhiều cơ
hội đƣợc thực hiện [23] v.v...
Nhƣng cịn một yếu tố nữa có tính quyết định - đó là dạy Tâm lí học du
lịch cũng nhƣ dạy nhiều môn học khác đã thiếu quan tâm đến phát triển năng
lực tự học của sinh viên. Chỉ thuộc và nhớ giáo trình và làm đủ bài tập là hoàn
thành nhiệm vụ. Khi thi chỉ cần nhắc lại đúng giáo trình là đạt kết quả khá,
kết quả giỏi. Sinh viên khó mở rộng học vấn nghề nghiệp qua nghiên cứu các
chuyên khảo, bài báo khoa học, kết quả nghiên cứu ngồi giáo trình vì nói
chung NLTH của các em chƣa đủ.
1.2. Về mặt lí luận
Những ý tƣởng thiết kế và s dụng các biện pháp dạy học hiệu quả có
thể giúp sinh viên phát huy tốt nhất những tiềm năng của bản thân, giúp họ
“học thành công, không rủi ro và có thể học tập theo hồn cảnh riêng của
mình” (Kharlamov I. F. (1979) [62], tr. 4) và phát triển nhu cầu, năng lực tự
học từ lâu và đến nay vẫn ln là vấn đề lí luận cần đƣợc quan tâm giải quyết.
Đó là vấn đề lí luận vừa có ý nghĩa chung trong Lí luận dạy học vừa có ý
nghĩa cả trong Lí luận dạy học các bộ mơn. Trên bình diện chung, ngay cả
khái niệm tự học và bản chất năng lực tự học vẫn còn chƣa rõ ràng.

Các cơng trình nghiên cứu về năng lực tự học và phát triển năng lực tự
học cho ngƣời học thông qua việc s dụng các phƣơng tiện, các biện pháp và
kĩ thuật dạy học hiện đại trong các môn học đƣợc tập trung nhiều ở các mơn
Tốn, Lí, Hóa v.v... trong các trƣờng phổ thông; các môn kĩ thuật, Tâm lí học


3
đại cƣơng, Giáo dục học, Phƣơng pháp dạy học bộ môn v.v... trong các
trƣờng cao đẳng, đại học. Rất nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề này đã
đƣợc đề cập, nhƣ: s dụng ản đ tƣ duy, dạy đọc hiểu, s dụng sách giáo
khoa, ứng dụng công nghệ thông tin, nghiên cứu khoa học, s dụng ài tập,
seminer, dạy học theo dự án v.v... để phát triển năng lực tự học và những điều
chung chung khác xung quanh vấn đề này. Điều đó thể hiện trong một số luận
án và bài báo [13], [40], [101], [17], [93].
Tuy nhiên, chƣa có nghiên cứu cụ thể về cách dạy, cách học mơn Tâm
lí học du lịch để phát triển năng lực tự học của SV ở trƣờng đại học. Đây là
vấn đề mới trong dạy học Tâm lí học du lịch, chƣa đƣợc đặt ra và chƣa đƣợc
giải quyết mặc dù nó cần đƣợc đặt ra và cần đƣợc xem xét. Chính trong bối
cảnh có những vấn đề thực tiễn và lí luận nêu trên nên đề tài “Dạy học Tâm lí
học du lịch ở đại học hướng vào phát triển năng lực tự học cho sinh viên”
đƣợc lựa chọn để nghiên cứu luận án tiến sĩ.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp dạy học Tâm lí học du lịch hƣớng vào phát triển
năng lực tự học cho sinh viên đại học nhằm nâng cao kết quả học tập.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học Tâm lí học du lịch trong đào tạo theo hệ thống tín
chỉ ở trƣờng đại học
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quan hệ giữa sự phát triển năng lực tự học của sinh viên và quá trình

dạy học Tâm lí học du lịch ở trƣờng đại học.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu các biện pháp dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học tạo ra đƣợc
môi trƣờng học tập giàu trải nghiệm, nhiều cơ hội thực hành, thực tế, khuyến


4
khích và dựa vào năng lực nền tảng của sinh viên thì chúng sẽ tác động tích
cực đến q trình tự học và phát triển năng lực tự học của các em.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lí luận của dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học
hƣớng vào phát triển năng lực tự học của sinh viên.
5.2. Tổ chức khảo sát thực trạng dạy học Tâm lí học du lịch hƣớng vào
phát triển năng lực tự học của sinh viên ở một số trƣờng đại học.
5.3. Đề xuất một số biện pháp dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học
hƣớng vào phát triển năng lực tự học của sinh viên.
5.4. Tổ chức thực nghiệm khoa học và lấy ý kiến đánh giá của chuyên
gia để đánh giá kết quả nghiên cứu.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Qui mô, địa bàn
Đề tài khảo sát trên mẫu 300 sinh viên năm thứ hai chuyên ngành
Hƣớng dẫn viên du lịch, Quản trị kinh doanh dịch vụ và lữ hành, Quản trị
kinh doanh du lịch và khách sạn, Văn hóa du lịch của các trƣờng Đại học
Công nghiệp Hà Nội, Đại học Thăng Long, Đại học văn hóa Hà Nội, Đại học
kinh tế quốc dân, Đại học Thành Đô, Đại học dân lập Phƣơng Đông, Viện đại
học Mở Hà Nội.
6.2. Nội dung
Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, năng lực tự học của SV đƣợc
giới hạn ở khía cạnh tri thức về tự học và các kĩ năng học tập cơ ản (kĩ năng
tiếp nhận thông tin học tập, kĩ năng tiến hành ôn tập, kĩ năng tự đánh giá).

7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận chung
7.1.1. S dụng tiếp cận năng lực trong dạy học
Tiếp cận này đòi hỏi dạy học phải kết hợp đ ng thời giữa việc dựa vào
nền tảng năng lực học tập mà SV đã có (sự phát triển tƣ duy, chức năng nhận


5
thức, vốn học vấn, kinh nghiệm và việc phát triển năng lực tự học trong q
trình dạy học Tâm lí học du lịch.
7.1.2. S dụng tiếp cận hoạt động trong dạy học
Để giáo dục, hình thành năng lực tự học, SV cần đƣợc tham gia vào
các hoạt động phong phú và đa dạng trong quá trình học tập ở trên lớp và
trong môi trƣờng học dã ngoại. Cách tiếp cận này cho ph p luận án xác định
đƣợc qui trình tổ chức hoạt động dạy học và học tập TLHDL đáp ứng yêu cầu
của giáo dục, phát triển năng lực tự học cho SV.
7.1.3. Dựa vào bản chất lí luận của tự học và năng lực tự học
Muốn giáo dục và phát triển năng lực nào đó có hiệu quả cần phân tích
ản chất và cấu trúc của năng lực, chỉ ra các thành phần cấu trúc của chúng.
Theo tiếp cận này, luận án có cơ sở xác định ản chất của tự học, năng lực tự
học, các thành phần cấu trúc của năng lực tự học để đề xuất các biện pháp dạy
học TLHDL thực sự hƣớng vào phát triển năng lực tự học cho SV.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
- Phƣơng pháp phân tích lịch s - lơgíc: nhằm phân tích kết quả nghiên
cứu về vấn đề dạy học và phát triển năng lực tự học. Xác định rõ ối cảnh
nghiên cứu; thành tựu, hạn chế của các cơng trình nghiên cứu trƣớc đó; những
khoảng trống, những vấn đề chƣa đƣợc giải quyết trong lĩnh vực này. Từ đó
làm cơ sở giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu lí luận và thực tiễn của dạy học
TLH L hƣớng vào phát triển năng lực tự học cho SV.

- Phƣơng pháp khái quát hóa lí luận: nhằm tổng hợp, hệ thống hố tri
thức về tổ chức hoạt động dạy học và phát triển năng lực tự học cho SV
ngành du lịch ở các trƣờng đại học làm cơ sở xây dựng quan niệm và khung lí
thuyết của đề tài.
- Phƣơng pháp so sánh: đƣợc s dụng để phân tích, tìm hiểu, chỉ ra
những điểm giống và khác nhau của các quan niệm trong nƣớc, quan niệm


6
nƣớc ngoài về vấn đề năng lực và năng lực tự học. Trên cơ sở đó luận án đƣa
ra quan niệm về năng lực và năng lực tự học của SV đại học.
- Phƣơng pháp mơ hình hóa: đƣợc s dụng để khái qt hố, mơ tả nội
dung học tập TLH L ở đại học và thiết kế qui trình dạy học TLH L theo các
iện pháp dạy học luận án đã đề xuất.
7.2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp điều tra: s dụng ảng hỏi, phỏng vấn, quan sát, test để
đánh giá những hiểu iết của GV và SV về vấn đề tự học, năng lực tự học;
mức độ GV s dụng các phƣơng pháp, chiến lƣợc dạy học hiện đại trong dạy
học TLH L để hƣớng vào phát triển năng lực tự học cho SV.
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm dạy học: s dụng các kĩ thuật
phân tích h sơ giảng dạy, dự giờ, trao đổi ý kiến với các GV để tìm hiểu thực
trạng dạy học hƣớng đến phát triển năng lực tự học cho SV khi dạy môn
TLHDL
- Phƣơng pháp thực nghiệm: tổ chức thực nghiệm khoa học nhằm kiểm
tra tính khả thi và hiệu quả của các iện pháp dạy học và sự cải thiện kết quả
học tập TLH L, sự phát triển năng lực tự học của SV.
7.2.3. Các phƣơng pháp khác
- Phƣơng pháp chuyên gia: lấy ý kiến của các chun gia, các nhà quản
lí, GV TLH L có kinh nghiệm để làm sáng tỏ thêm thực trạng s dụng các
phƣơng pháp, chiến lƣợc dạy học trong dạy học TLH L để phát triển năng

lực tự học. Cũng để đánh giá hiệu quả của các iện pháp dạy học trong việc
cải thiện thành tích học tập và năng lực tự học của SV.
- Phƣơng pháp x lí số liệu và đánh giá ằng tốn thống kê: để phân
tích về mặt định lƣợng các kết quả nghiên cứu thực trạng và thực nghiệm.
8. Những luận điểm bảo vệ
8.1. Tuy nội dung đào tạo Tâm lí học du lịch hiện nay chƣa thật hấp
dẫn và thiết thực nhƣng có thể khắc phục nhƣợc điểm đó ằng phƣơng pháp,


7
biện pháp và hình thức dạy học có định hƣớng phát huy năng lực tự học của
sinh viên. Năng lực tự học giúp sinh viên mở rộng nhiều cơ hội học tập, tiếp
cận các ngu n học liệu mới mẻ nên có hứng thú học tập cao hơn.
8.2. Để phát triển năng lực tự học của sinh viên, dạy học Tâm lí học du
lịch cần khuyến khích đƣợc các chiến lƣợc và KNHT giàu trải nghiệm, tự
giác, chủ động, giàu tính chất hợp tác, thực hành, thực tế của sinh viên, gắn
với đặc điểm của hoạt động du lịch.
8.3. Trong giai đoạn đào tạo có thể lựa chọn một số kĩ năng quen thuộc
trong năng lực tự học để tác động. Đó là kĩ năng tiếp nhận thơng tin học tập,
kĩ năng ôn tập và kĩ năng tự đánh giá học tập. Chúng góp phần phát triển năng
lực tự học của sinh viên trong giai đoạn này và cả sau này.
8.4. Các biện pháp dạy học Tâm lí học du lịch theo hƣớng phát triển
năng lực tự học đƣợc thực hiện trong luận án đã đảm bảo một số yêu cầu cơ
bản của phát triển năng lực tự học. Đó là s dụng seminer chuyên đề để nâng
cao nhận thức lí luận, s dụng bài tập thực hành và dự án để tăng cƣờng trải
nghiệm, hợp tác và thực hành, s dụng đề tài nghiên cứu để hỗ trợ KNHT ở
trình độ cao kèm theo những kĩ thuật phù hợp.
9. Đóng góp mới của luận án
9.1. Luận án đã mơ tả cụ thể các KNHT quan trọng trong điều kiện học
tập hiện đại g m: kĩ năng tiếp nhận thông tin học tập, kĩ năng ôn tập, kĩ năng

tự đánh giá học tập nhƣ là những thành tố cơ ản của năng lực tự học.
9.2. Qua điều tra thực trạng dạy học Tâm lí học du lịch, phát hiện đƣợc
tuy GV và SV nhận thức rõ vai trò của Tâm lí học du lịch trong hoạt động du
lịch, nhƣng cũng nhận thấy còn nhiều hạn chế về nội dung và phƣơng pháp
dạy học. Một số yếu tố nội dung còn mờ nhạt nhƣ Tâm lí học lao động du
lịch, Tâm lí học văn hóa du lịch, Tâm lí học hành vi du khách v.v... và nội
dung tâm lí học du lịch còn quá nhiều phần đại cƣơng. Phƣơng pháp dạy học
vẫn chủ yếu tập trung vào lí thuyết, ít trải nghiệm và giải quyết vấn đề thực tế.


8
9.3. Đề xuất đƣợc 4 biện pháp dạy học Tâm lí học du lịch tập trung vào
lí luận KNHT, lí luận về tự học, trải nghiệm và thực hành tâm lí học, rèn
luyện KNHT qua nghiên cứu chuyên đề, đề tài, thực hiện các bài tập thực
hành và dự án học tập.
10. Cấu trúc luận án
Ngoài các phần Mở đầu, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận
án g m 4 chƣơng:
Chƣơng 1. Cơ sở lí luận của dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học
hƣớng vào phát triển năng lực tự học của sinh viên
Chƣơng 2. Thực trạng dạy học Tâm lí học du lịch hƣớng vào phát triển
năng lực tự học của sinh viên ở một số trƣờng đại học
Chƣơng 3. Các iện pháp dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học hƣớng
vào phát triển năng lực tự học của sinh viên
Chƣơng 4. Thực nghiệm khoa học


9
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DẠY HỌC
TÂM LÍ HỌC DU LỊCH Ở ĐẠI HỌC HƢỚNG VÀO

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về tự học và phát triển năng lực tự học
Những vấn đề tƣ tƣởng và lí luận cơ ản về tự học và NLTH đƣợc
nghiên cứu từ lâu trong các cơng trình của thế giới và Việt Nam. Thuật ngữ
quốc tế phổ biến dùng để chỉ khái niệm tự học và NLTH là Independent
Learning (học độc lập), Self-regulated Learning (học tự điều chỉnh), và đôi
khi cả Self-directed Learning (học tự chỉ đạo), Self-managed Learning (học tự
quản lí). Cội ngu n triết lí của tự học xuất phát từ các cơng trình của J. Dewey
[125], A. Bandura [117] trong Lí thuyết học xã hội (Social learning theory),
A. Maslow [130] trong Lí thuyết nhu cầu ngƣời. Đến nay tự học trở thành
phạm trù trung tâm của học tập phi chính qui (Informal Learning), xã hội học
tập (Learning Society), giáo dục từ xa (Distance Education), giáo dục ngƣời
lớn (Adult Education) và học tập suốt đời (Life-long Learning).
Ablard, K. E. và Lipschultz, R. E. (1998) [113], Linder, Reinhard W.,
Harris, Bruce (1992), Schunk D. H. (2000) [141], (2001) [141], (2005) [142],
Zimmerman, B. (1990) [141], (2001) [152], (1989) [141] nghiên cứu đặc
điểm của tự học ở những sinh viên giỏi và tƣơng quan của chúng với thành
tích học tập. Allan, B. và Lewis, R. (2001) [115] nhấn mạnh tính độc lập của
tự học, đặc trƣng của ngƣời tự học (Independent Learner) và khẳng định tính
độc lập là nổi bật. Nghiên cứu cũng chỉ rõ nhiều học sinh phổ thơng cịn thiếu
những hiểu iết về tự học, các kĩ năng học tập cơ ản. Madalena Mo ching
Mok, Cheng, Yin Cheong (2001) [66] đã giải thích sâu sắc về hiện tƣợng tự
học, đƣa ra các điều kiện thuận lợi để SV đƣợc trải nghiệm, trở nên năng động
hơn. Quá trình tự học đƣợc diễn ra thuận lợi hơn ằng việc khai thác, s dụng


10
mạng internet và công nghệ thông tin vào trong quá trình dạy học, xây dựng
mơi trƣờng học tập mở, xem đây là những yếu tố quan trọng trong lí thuyết tự

học mà các ông đề xuất. Ý nghĩa rút ra từ lí thuyết có thể góp phần chuyển
đổi mơ hình giáo dục trong cải cách giáo dục hiện nay trên toàn thế giới.
Những tƣ tƣởng về tự học của con ngƣời trong thế kỉ XXI đã đƣợc các ông
áo cáo từ năm 2000 tại hội nghị châu Âu về nghiên cứu giáo dục (ECER
20.001 tổ chức ngày 20-23 tháng 9 năm 2000, tại Edinburgh, Scotland).
Trong đó nhấn mạnh đến sự thay đổi mơ hình học tập, để thanh thiếu niên học
tập suốt đời, nhƣ: chuyển từ mơ hình dạy học lấy giáo viên làm trung tâm
sang mơ hình dạy học lấy học sinh làm trung tâm; từ giới hạn kiến thức trong
sách giáo khoa đến các ngu n học liệu ao g m kinh nghiệm cộng đ ng, học
tập dựa trên We , phần mềm, mạng và hệ thống e-learning.
Một số nghiên cứu khác của ates, I. và Wilson, P. (2002) [119]; Bates,
I. and Wilson, P. (2003) [120] đã chỉ ra ảnh hƣởng của mơi trƣờng gia đình
trong giáo dục năng lực tự học của học sinh. Boekaerts, M. và Niemivirta, M.
(2000) [123], Boekaerts, M. (1997) [123], Garcia, T. (1995) [123], Pintrich, P.
R. (1999) [133], (2000) [123], (2004) [123], Rheinberg, F., Vollmeyer, R. và
Rollett, W. (2000) [123] , Schunk, D. H. (1990) [123],Virginia Smith Harvey,
Louis A. Chickie-Wolfe (2007) [144], Winne, P. H. và Perry, N. E. (2000)
[123], Wolters, C. A. (1998) [147] và (2010) [148], Wolters, C. A., Pintrich,
P. R. và Karabenick, S. A. (2003) [149], Birenbaum, M. (2002) [123] nghiên
cứu những vấn đề mục đích, động cơ, nhu cầu của ngƣời tự học, các chiến
lƣợc phát triển NLTH và phƣơng pháp đo lƣờng, đánh giá NLTH từ quan
điểm nhận thức xã hội, văn hóa.
Ở Việt Nam, chủ tịch H Chí Minh đã có những ý kiến rất q áu về
vấn đề tự học và cách tự học. Khi chỉ thị về cách học tập Ngƣời viết “Lấy tự
học làm cốt, có thảo luận và chỉ đạo giúp vào” [123]. Ngƣời đã nêu ra một
nguyên tắc trong tự học là học đến đâu, luyện tập và thực hành đến đó. Có thể


11
nói tự học là một tƣ tƣởng lớn của Chủ tịch H Chí Minh về cách học, những

lời chỉ dẫn quí áu và kinh nghiệm sâu sắc rút ra từ chính tấm gƣơng tự học
ền ỉ và thành cơng của Ngƣời cho đến nay vẫn mang giá trị to lớn.
Trong giai đoạn những năm 60 tƣ tƣởng tự đào tạo đã đƣợc áp dụng tại
trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội [dẫn theo [123] với phong cách giảng dạy và
học tập mới mà cốt lõi là khẩu hiệu iến quá trình đào tạo thành quá trình tự
đào tạo. Tiếp đến là các ài viết đăng trên các tạp chí giáo dục của Nguyễn
Kỳ [123]; Trần H ng Quân [123]; Phạm Minh Hạc [123] đề cập đến vai trò,
tầm quan trọng của tự học, coi tự học trở thành một n t văn hóa đẹp trong
nhân cách của mỗi con ngƣời và của toàn thể cộng đ ng.
Đến năm 1998, vấn đề tự học đƣợc nâng lên một tầm cao mới và là một
trong những vấn đề trọng tâm của giáo dục và thu hút đƣợc nhiều sự quan tâm
của Đảng, Chính phủ và mọi ngƣời dân trong xã hội. Cũng vào năm này, hội
thảo “Nghiên cứu và phát triển tự học, tự đào tạo” đã đƣợc tổ chức tại Hà Nội.
Sau đó Tạp chí giáo dục số 2/1998 đã ra một số áo đặc iệt đăng tải một số
ài tiêu iểu trong hội thảo, nhƣ ài: “Vấn đề tự học - tự đào tạo” (trích thƣ
g i hội thảo nghiên cứu khoa học của Tổng í thƣ Đỗ Mƣời; “Tự học - một
chìa khóa vàng” của Phan Trọng Luận; “Vì năng lực tự học sáng tạo của
ngƣời học sinh” của Nguyễn Nghĩa ân.
Đặc iệt trong khoảng 10 năm trở lại đây vấn đề tự học, năng lực tự
học đã đƣợc nhiều luận án, luận văn, chuyên khảo, ài áo đã tập trung
nghiên cứu một cách có hệ thống và hƣớng vào giải quyết các vấn đề sau:
Xác định khái niệm tự học, những nguyên tắc bản chất của tự học, kinh
nghiệm r n luyện NLTH, vai trò của tự học trong phát triển cá nhân và xã hội,
những khía cạnh lí luận về tự học, những điều kiện của việc tự học và nhấn
mạnh tự học nhƣ một năng lực có nền tảng sinh học, tâm lí và xã hội. Những
nội dung này đƣợc thể hiện trong các nghiên cứu của Nguyễn Cảnh Toàn [9],


12
[94], [96], Nguyễn Kỳ,

ùi Tƣờng, Vũ Văn Tảo [95], Đặng Thành Hƣng

(1999) [49], [51], [52], [55].
àn về vấn đề phát triển NLTH trong dạy học một số môn học ở trƣờng
phổ thông và trƣờng đại học, nhƣ: các nghiên cứu phát triển NLTH trong dạy
học mơn Tốn ở các trƣờng đại học sƣ phạm [5], [13], [37], [64], [88], [89],
[90], [102] đã đề cập đến việc tự học Đại số và chƣơng trình Tốn ở đại học
sƣ phạm tiểu học, nghiên cứu việc tự học Phƣơng pháp dạy học Toán ở đại
học sƣ phạm, đề xuất các iện pháp phát triển NLTH mơn Tốn chủ yếu dựa
vào phát huy tính chủ động tƣ duy, phát hiện và giải quyết vấn đề của ngƣời
học. Rèn luyện KNHT theo hƣớng phát triển NLTH, tự nghiên cứu cho sinh
viên ngành Hóa ở đại học [21], [26], [106], [41], [92] đã mô tả cách thiết kế,
tổ chức lại nội dung học tập, s dụng kết hợp các phƣơng pháp và phƣơng
tiện kĩ thuật dạy học, dựa vào đánh giá theo lí thuyết kiến tạo để phát triển
NLTH Hóa học ở phổ thơng. Trong dạy học Vật Lí có các nghiên cứu [1],
[24], [35], [61], [100] liên quan đến đề xuất các kĩ năng tự học, s dụng các
ài tập, s dụng we site, s dụng tài liệu chuyên iệt để phát triển NLTH cho
học sinh. Trong dạy học các mơn khác cũng có một số nghiên cứu về phát
triển NLTH. Đó là những cơng trình về dạy học Sinh học, Địa lí [39]. Đặc
biệt vấn đề phát triển NLTH của SV đƣợc quan tâm nhiều trong dạy học Giáo
dục học ở trƣờng sƣ phạm [19], [38], [69], [93], thông qua hoạt động thực
hành, thực tập sƣ phạm; s dụng e-learning để hỗ trợ SV tự học và phát triển
NLTH; dạy SV kĩ năng tự học Giáo dục học; xem xét tự học từ góc độ quản lí
dạy học, đề xuất các biện pháp rèn luyện kĩ năng tự học qua seminer và bài
tập Giáo dục học.
Những nghiên cứu trong n
triển năng l c t học

c và ngoài n

cập và giải quy t

c n u tr n v t học và phát
c các v n

:


13
- S dụng các phƣơng pháp và kĩ thuật dạy học bộ môn nhƣ seminer,
bài tập, thực hành, đọc hiểu văn ản giáo khoa, v.v... để rèn luyện KNHT làm
nền tảng cho tự học của HS và SV.
- Áp dụng và khai thác những ƣu thế của CNTT, e-learning và internet
để hỗ trợ tự học, khuyến khích nhu cầu và nâng cao NLTH.
- S dụng những chiến lƣợc dạy học tích cực hóa ngƣời học nhƣ dạy
học hợp tác, dạy học tìm tịi v.v... và những thiết kế tài liệu học tập, đánh giá
để khuyến khích hứng thú học tập của ngƣời học.
hững v n

ch a

c

cập nghi n cứu:

- Nhiều nghiên cứu bàn về việc hình thành năng lực tự học các môn học
cho học sinh phổ thông, nhƣng việc xây dựng nội dung của năng lực tự học
các môn học này chƣa xác định rõ, mà chỉ àn đến những biểu hiện của năng
lực tự học trong quá trình học các mơn học đó.

- Tiêu chí để đo và đánh giá mức độ hình thành năng lực tự học là rất
cần thiết trong quá trình giáo dục, hình thành năng lực tự học. Nhƣng vấn đề
này cho đến nay cũng chƣa đƣợc xác định rõ trong các nghiên cứu về tự học.
- Chƣa có cơng trình nào giải quyết vấn đề NLTH một cách trọn vẹn về
mặt quan niệm, hầu hết nói đến các KNHT tích cực. Hơn nữa càng chƣa có
cơng trình nào nghiên cứu vấn đề này trong dạy học Tâm lí học nói chung và
Tâm lí học du lịch nói riêng.
1.1.2. Những nghiên cứu về dạy học Tâm lí học du lịch hướng v o
phát triển năng lực tự học
Những nghiên cứu về TLHDL và quản lí du lịch nói chung rất phong
phú [127], [22], [23], [20], [114], nhƣng vấn đề dạy học TLHDL cịn ít đƣợc
quan tâm xem xét, không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới. Một số bài báo
và luận án bàn về dạy học tâm lí học nhƣng ở khía cạnh đại cƣơng nhƣ Đỗ
Thị Châu (2008) [15] nghiên cứu việc dạy học Tâm lí học qua seminer và tình
huống, Nông Thị Hiếu (2014) [36] bàn về s dụng CNTT để dạy Tâm lí học,


14
Phạm Thanh Hải (2000) [32] xem xét việc s dụng thơ ca, tục ngữ trong dạy
học Tâm lí học, Nguyễn Hữu Long (1987) [73] bàn về dạy các khái niệm tâm
lí học, Nguyễn Thị Tuyết Mai (2013) [75] bàn về dạy học Tâm lí học quản lí,
Nguyễn Thị

ích Phƣợng (2013) [84] s dụng kĩ thuật sắm vai để dạy học

Tâm lí học đại cƣơng, Trần Thị Xuyến (2008) [112] xây dựng qui trình thảo
luận trong dạy học Tâm lí học, Hƣơng Trà (2012 [99] thiết kế và s dụng trò
chơi ô chữ trong dạy học Tâm lí học v.v... Chỉ có duy nhất một nghiên cứu
luận án của Nguyễn Hữu Long (1987) xem xét chuyên biệt vấn đề dạy các
khái niệm cơ ản của Tâm lí học đại cƣơng g m Cảm giác, Tri giác, Tƣ duy

và Tƣởng tƣợng.
Sự thiếu vắng những nghiên cứu về dạy học TLHDL có thể do lĩnh vực
này thƣờng lẫn vào Tâm lí học quản lí, Tâm lí học kinh doanh, Tâm lí học
khách hàng và thậm chí cả Tâm lí học văn hóa. Mặt khác, vấn đề dạy học
Tâm lí học cũng thƣờng chỉ đƣợc đề cập đến trong tổng thể dạy học NVSP ở
các trƣờng sƣ phạm mà Tâm lí học là một cấu phần. Tuy nhiên Tâm lí học
trong NVSP là đại cƣơng hoặc là Tâm lí học giáo dục chứ khơng liên quan
đến TLHDL, và nó cũng khơng phải là thành phần cốt lõi của NVSP. Trên cơ
sở những phân tích nêu trên chúng tôi nhận thấy:
- TLHDL là vấn đề mới ở Việt Nam, chƣa có nhiều cơng trình khoa học
đề cập nghiên cứu, đặc iệt là nghiên cứu về cách dạy, cách học mơn học này
trong q trình dạy học.
- Tri thức của mơn học có tầm quan trọng và ảnh hƣởng cơ ản đến quá
trình hình thành năng lực nghề nghiệp cho SV ngành du lịch (QTK

du lịch,

QTK lữ hành, Hƣớng dẫn viên du lịch, Văn hoá du lịch).
- Chƣơng trình mơn TLHDL đƣợc giảng dạy trong các trƣờng đại học
chƣa có tính thống nhất cao; phƣơng pháp giảng dạy của GV chƣa khai thác
hết đƣợc tính ứng dụng của kiến thức.


15
- Vấn đề s dụng các chiến lƣợc/ kĩ thuật dạy học hiện đại để giảng dạy
học phần TLHDL hƣớng vào phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu cho
SV chuyên ngành du lịch trong các trƣờng đại học cịn là vấn đề ỏ ngỏ chƣa
có cơng trình khoa học nào đề cập nghiên cứu.
Nhƣ vậy, với tình trạng thiếu hụt những nghiên cứu về dạy học TLHDL
ở đại học nhƣ đã trình ày là một trong những lí do thuyết phục để tiến hành

luận án này.
1.2. Dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học
1.2.1. Khái quát về Tâm lí học du lịch
Trong luận án này, TLHDL (Psychology of Tourism hoặc Travel
Psychology) chỉ lĩnh v c th c hành của khoa học tâm lí, nghiên cứu cách áp
dụng các lí thuy t, ph ơng pháp tâm lí học vào việc giải quy t những v n
lí luận và th c tiễn của du lịch nh một ngành kinh t - xã hội. Trong khoa
học chƣa có định nghĩa chính thức TLHDL, mà chỉ có những giải thích cụ thể
về các vấn đề của nó. Những vấn đề cơ ản của TLHDL hiện nay là tâm lí du
khách (nhu cầu, thị hiếu, thói quen, sự thích ứng, v.v...), văn hóa du lịch (xem
du lịch nhƣ một hình thức sinh hoạt văn hóa, giải trí, học hỏi, v.v...), tâm lí
nhà quản trị và tiếp viên du lịch (quản lí, lãnh đạo và phục vụ doanh nghiệp
và dịch vụ du lịch), đặc điểm tâm lí của các sản phẩm và dịch vụ du lịch, dƣ
luận xã hội về du lịch và trong du lịch [127] v.v...
Vì vậy trong TLHDL có sự áp dụng và thực hành của nhiều bộ môn và
chuyên ngành tâm lí học nhƣ Tâm lí học cá nhân, Tâm lí học phát triển (lứa
tuổi), Tâm lí học văn hóa, Tâm lí học xã hội, Tâm lí học kinh doanh, Tâm lí
học quản lí, Tâm lí học lãnh đạo, Tâm lí học truyền thơng, Tâm lí học tơn
giáo, Tâm lí học dân tộc, Tâm lí học lao động, Tâm lí học cơng nghiệp, Tâm
lí học nghệ thuật, Tâm lí học ngơn ngữ và cả Tâm lí học giáo dục nữa.
1.2.2. Nội dung v đặc điểm dạy học Tâm lí học du lịch ở đại học
1.2.2.1. Nội dung mơn Tâm lí học du lịch