HD học vi tính cho người lớn tuổi

Pháưn I

NHÁÛP MÄN TIN HC
I. Khại niãûm Tin hc:
Tin hc l khoa hc nghiãn cỉïu cáúu trục v cạc tênh cháút
chung ca thäng tin v nhỉỵng váún âãư thu tháûp, xổớ lyù, tỗm kióỳm,
bióỳn õọứi, lổu trổợ, truyóửn, phọứ bióỳn v sỉí dủng thäng tin trong
cạc lénh vỉûc hoảt âäüng cuớa con ngổồỡi.
Vỏỷy thọng tin laỡ gỗ? Thọng tin (Infomation) laỡ nguọửn gọỳc cuớa
nhỏỷn thổùc vaỡ hióứu bióỳt. Nhỗn chung, nhổợng gỗ giuùp ta nhỏỷn bióỳt
õổồỹc sổỷ vỏỷt vaỡ hióỷn tổồỹng trong thổỷc tióựn thỗ õoù chờnh laỡ caùc
thọng tin. Thäng tin thỉåìng âỉåüc thãø hiãûn dỉåïi nhiãưu dảng thỉïc
khạc nhau nhỉ: sọng ạnh sạng, sọng ám, sọng âiãûn tỉì, cạc kê hiãûu
viãút trãn giáúy hồûc khàõc trãn gäù, trãn âạ, trãn cạc táúm kim loải
v.v...Thäng tin cọ thãø âỉåüc phaùt sinh, õổồỹc lổu trổợ, õổồỹc truyóửn,
õổồỹc tỗm kióỳm, õổồỹc xỉí l, âỉåüc sao chẹp v nhán bn. Thäng tin
cng cọ thãø bë biãún dảng, sai lãûch hồûc bë phạ hu. Thäng tin
thỉåìng âỉåüc biãøu diãùn bàịng cạc dỉỵ liãûu (data).
Mäüt trong nhỉỵng âàûc th quan trng ca Tin hc l tênh âënh
hỉåïng tåïi ỉïng dủng. Cạc váún âãư nghiãn cỉïu ca Tin hc âãưu
âỉåüc phạt sinh tỉì thỉûc tiãùn v mi thnh qu ca Tin hc âãưu
âỉåüc nhanh chọng v trỉûc tiãúp triãøn khai vo thỉûc tiãùn.
Mäüt säú ỉïng dủng chênh ca Tin hc âỉåüc phán loải theo låïp
cạc bi toạn m ta cáưn gii quút nhỉ sau: Gii cạc bi toạn khoa
hc k thût, Gii cạc bi toạn qun l, Tỉû âäüng họa v âiãưu
khiãøn, Soản tho in áún v lỉu trỉỵ vàn bn, Trê tû nhán tảo.
Cäng củ phäø biãún, vỉìa l âäúi tỉåüng nghiãn cỉïu ca Tin
hc, vỉìa l phỉång tiãûn dng âãø nghiãn cỉïu v ỉïng dủng cạc
thnh tỉûu ca Tin hc trong cüc säúng l Mạy tênh âiãûn tỉí.
II. Mạy tênh âiãûn tỉí:
Mạy tênh âiãûn tỉí (MTÂT) l thiãút bë k thût cọ kh nng tổỷ

õọỹng hoaù caùc quaù trỗnh thu thỏỷp, lổu trổợ, xổớ lyù, tỗm kióỳm vaỡ
truyóửn tin. Cuỷ thóứ noù laỡ thiãút bë âiãûn tỉí hoảt âäüng theo ngun
tàõc “tỉû âäüng õióửu khióứn bũng chổồng trỗnh. ỷc õióứm chuớ
yóỳu cuớa MTT laỡ khaớ nng tổỷ õọỹng hoaù caùc quaù trỗnh noùi trãn våïi
täúc âäü cao, cọ täúc âäü tênh toạn cỉûc låïn cọ thãø lãn âãún hng tè
phẹp tênh trãn mäüt giáy.
MTÂT âáưu tiãn l ENIAC khạnh thnh 15/1/1946 tải M. Sỉû phạt
triãøn ca mạy tênh chia thnh 4 thãú hãû:
+Thãú hãû thỉï nháút(1950-1959): Cạc mạy tênh sỉí dủng cạc
ân âiãûn tỉí â âỉåüc thu nh lải, tiãu thủ êt nàng lỉåüng, hoảt
âäüng tin cáûy.
+Thãú hãû thỉï 2(1959-1963): Mạy tênh thãú hãû ny dng bọng
bạn dáùn, bäü xỉí l trung tám våïi cạc mảch nhanh v tin cáûy bàịng
bạn dáùn, bäü nhåï dung lỉåüng låïn bàịng li Pherit .
+Thãú hãû thỉï ba(1964-1974): Mạy tênh dng mảch têch håüp
(IC), nhåì âọ kêch thỉåïc váût l v giạ thnh gim. Bäü nhåï bạn dáùn
bàõt âáöu xuáút hiãûn nhiãöu âãø thiãút kãú bäü nhåï chênh.

1


+Thãú hãû thỉï tỉ(1974- cho tåïi nay): Mạy tênh sỉí dủng mảch
têch håüp cåỵ cỉûc låïn (chỉïa trãn mäüt ngn bọng bạn dáùn). Mảch
têch håüp cåỵ cỉûc låïn m láûp trỗnh õổồỹc thỗ goỹi laỡ mọỹt bọỹ vi xổớ
lyù. Maùy tênh âỉåüc rạp tỉì vi mảch têch håüp cåỵ cỉûc låïn bao gäưm
bäü vi xỉí l, bäü nhåï v cạc mảch giao tiãúp vo ra gi l mạy vi
tênh. Mạy vi tênh âáưu tiãn l XT ra âåìi vo âáưu nhỉỵng nàm 80, tiãúp
âọ l cạc mạy vi tênh AT-286, AT-386, AT-486. Cạc mạy vi tênh thäng
dủng hiãûn nay l 586-ATX, Pentium.
Cng våïi mạy vi tênh cạ nhán (PC-Personal Computer), hiãûn nay

cn cọ hai loải mạy tênh:
- Cạc mạy tênh låïn(Mainframe): cọ kh nàng xỉí l cạc dỉỵ liãûu
cỉûc låïn våïi täúc âäü hng triãûu phẹp tênh trong mäüt giáy.Trong säú
ny cọ cạc siãu mạy tênh, nọ cọ thãø lm viãûc våïi täúc âäü hng tè
phẹp tênh trong mäüt giáy.
- Cạc mạy tênh Mini(Minicomputer): loải ny nh hån v cháûm
hån cạc mạy tênh låïn, nọ thỉåìng dng lm cạc mạy ch tải cạc
trung tám tênh toạn phäø dủng.
1. Xỉí l thäng tin bàịng MTÂT:
Hàịng ngy con ngỉåìi ln ln phi tióỳn haỡnh xổớ lyù thọng tin.
Quaù trỗnh xổớ lyù õoù coù thóứ hỗnh dung nhổ sau: tổỡ nhổợng dổợ kióỷn
coù âỉåüc v cạc mủc âêch âỉåüc âàût ra, con ngỉåìi cỏửn suy nghộ
õóứ lổỷa choỹn nhổợng taùc õọỹng vaỡ trỗnh tỉû âãø thỉûc hiãûn cạc tạc
âäüng âọ nhàịm âỉa ra âỉåüc nhỉỵng quút âënh âụng âãø âảt
âỉåüc mong mún (mủc âêch). Nhỉ váûy phỉång ạn hnh âäüng
chênh l kãút qu cuớa xổớ lyù thọng tin. Quaù trỗnh xổớ lyù thọng tin nọi
chung cọ thãø mä t bàịng så âäư täøng quaùt nhổ sau:

Thọng tin
vaỡo

Quaù trỗnh
xổớ lyù

Kóỳt
quaớ

Quy từc theo õoù
quaù trỗnh
MTT chè cọ thãø thỉûc hiãûn cạc chỉïc nàng mäüt cạch tỉû

âỉåüc
âäüng khi con ngỉåìi âxỉí
traol
trỉåïc
cho nọ mäüt dy cạc chè dỏựn (quy
thổỷc
hióỷn.
từc) goỹi laỡ caùc cỏu lóỷnh hay chổồng trỗnh. Chổồng trỗnh cho MTT do
con ngổồỡi lỏỷp ra vaỡ naỷp vo trong mạy. Khi nháûn âỉåüc lãûnh thỉûc
hiãûn thäng qua viãûc báúm vo mäüt vi phêm quy âënh, mạy s theo
chố dỏựn cuớa chổồng trỗnh , tổỡng bổồùc thổỷc hióỷn cạc thao tạc â
âỉåüc vảch sàón âãø tiãún hnh xỉí l cạc dỉỵ liãûu âỉåüc nảp ton
bäü hồûc tỉìng pháưn trong maùy. Ta coù thóứ hỗnh dung sồ õọử xổớ lyù
dổợ lióỷu trón MTT bũng lổồỹc õọử sau:

Chổồng
trỗnh
Dổợ lióỷu
vaỡo

MTT

Kóỳt
quaớ

2


2. Cáúu trục täøng quạt ca MTÂT:
Cáúu trục täøng quạt ca cạc hãû mạy tênh âáưu tiãn cng nhỉ

cạc hãû MTÂT nọi chung v hãû cạc mạy vi tênh nọi riãng âãưu bao
gäưm cạc khäúi chỉïc nàng ch úu sau:
- Khäúi nhåï(Memory).
- Khäúi nháûp-xút.
- Khäúi xỉí l.
2.1. Khäúi nháûp-xút:
Khäúi nháûp xút cọ tạc dủng chuøn dỉỵ liãûu tỉì bãn ngoi
vo bãn trong mạy tênh v ngỉåüc lải.
2.1.1. Thiãút bë vo:
Gäưm cạc thiãút bë: bn phêm, con chüt, mạy quẹt, bụt quang,...
*Bn phêm (Keyboard): L thiãút bë nháûp cå bn, dng âãø
âỉa dỉỵ liãûu vo mạy tênh âiãûn tỉí mäüt cạch trỉûc tiãúp khäng qua
giạ mang tin. Tỉång tỉû nhỉ bn phêm âạnh mạy chỉỵ, trãn bn phêm
cọ cạc phêm chỉỵ cại, chỉỵ säú v cạc phêm kê tỉû âàûc biãût. Cạc
phêm chia thnh 3 nhọm: Nhọm cạc phêm chỉïc nàng cho phẹp truưn
cho mạy tênh mäüt säú lãûnh no âọ, näüi dung cạc lãûnh âỉåüc xạc
âënh bàịng tỉìng pháưn mãưm củ thãø. Nhọm phêm chênh bao gäưm
cạc phêm tỉång tỉû nhỉ phêm mạy âạnh chỉỵ. Nhọm cúi cng l
cạc phêm chỉỵ säú.
Lm quen våïi mäüt säú phêm quan trng:
- Phêm SHIFT: Thay âäøi kiãøu chỉỵ in hay thỉåìng hồûc chn kê
tỉû åí phêa trãn ca phêm cọ hai kê tỉû. (cạch g: nháún giỉỵ phêm
Shift räưi báúm phêm tỉång ỉïng ta s âỉåüc chỉỵ in hoa hồûc kê tỉû
åí phêa trón cuớa phờm õoù).
- Phờm CAPSLOCK: Nhỏỳn phờm naỡy thỗ ân s sạng dng âãø
thiãút láûp chãú âäü g chỉỵ in hoa. Âãø tråí lải chỉỵ thỉåìng ta nháún
phêm ny mäüt láưn nỉỵa.
- Phêm HOME: Âỉa con tr (âiãøm sạng nhỏỳp nhaùy trón maỡn hỗnh)
vóử õỏửu doỡng.
- Phờm END: ổa con tr vãư cúi dng.

- Phêm PAGE DOWN (PgDn): Hiãûn tióỳp trang sau cuớa maỡn hỗnh.
- Phờm PAGE UP (PgUp): Trồớ vóử trang trổồùc cuớa maỡn hỗnh.
-Caùc phờm muợi tón ,,,: Dëch chuøn con tr sang phi mäüt
kê tỉû, sang trại mäüt kê tỉû, lãn mäüt dng, xúng mäüt dng.
- Phêm ENTER: Con tr xúng dng, thỉûc hiãûn lãûnh.
- Phêm SPACEBAR (thanh ngang di phêa dỉåïi bn phêm): Âãø
biãøu diãùn kê tỉû tràõng.
- Phêm DELETE (DEL): xoạ kê tỉû åí vë trê con troí.
- Phêm BACKSPACE ( phêa trãn phêm Enter): li v xoạ kê tỉû
bãn trại con tr.

3


- Phêm INSERT: Chuyãøn âäøi chãú âäü viãút cheìn (Insert) thnh
viãút â (Overwrite) v ngỉåüc lải.
- Phêm NUM LOCK: báût/tàõt õeỡn Num lock. Khi õeỡn saùng thỗ khu
vổỷc phờm tỏỷn cng bãn tay phi s cho ra cạc säú, cn khäng s sỉí
dủng våïi cạc chỉïc nàng åí dỉåïi.
- Phêm PRINT SCREEN: in nọỹi dung hióỷn thồỡi cuớa maỡn hỗnh lãn
giáúy hồûc vng âãûm ca Windows.
*Con chüt (Mouse): L thiãút bở vaỡo coù hỗnh daùng con chuọỹt,
mỷt dổồùi coù quaớ bọng làn âỉåüc trãn màût phàóng âỉåüc sỉí dủng
âãø âënh vở caùc õọỳi tổồỹng trón maỡn hỗnh, sổớ duỷng chuớ úu cho
hãû âiãưu hnh cọ giao diãûn âäư hoả (Windows,..).
2.1.2. Thióỳt bở xuỏỳt (Thióỳt bở ra): Gọửm: maỡn hỗnh, maùy in,
maùy veợ(Plotter),...
*Maỡn hỗnh(Monitor/Display): duỡng õóứ hióứn thở thọng tin trong
maùy tờnh, coù hai loaỷi khaùc nhau:
-Maỡn hỗnh õồn sừc (Monochrome): chố coù hai maỡu õen trừng

-Maỡn hỗnh maỡu (Color): coù thóứ sổớ duỷng nhióửu maỡu, giọỳng
maỡn hỗnh maùy thu hỗnh.
Maỡn hỗnh coù thóứ sổớ duỷng ồớ hai chóỳ õọỹ vn bn hồûc chãú
âäü âäư hoả.
*Mạy in(Printer): dng âãø in thäng tin trong mạy tênh ra giáúy in.
Cọ hai loải: Mạy in kim(dot Printer) v mạy in Lade(Laser).
2.2 Khäúi nhåï (memory): l khäúi thiãút bë dng âãø lỉu trỉỵ cạc
dỉỵ liãûu vaỡ chổồng trỗnh. Gọửm hai loaỷi: Bọỹ nhồù trong vaỡ bäü nhåï
ngoaìi.
2.2.1. Bäü nhåï trong hay bäü nhåï chênh(Main memory): laỡ
loaỷi bọỹ nhồù õổồỹc duỡng õóứ ghi chổồng trỗnh vaỡ dỉỵ liãûu trong thåìi
gian mạy tênh xỉí l. Gäưm hai loải:
*ROM(Read Only Memory): l bäü nhåï chỉïa cạc thäng tin do nåi
sn xút mạy ghi vo mäüt láưn duy nháút khi chãú tảo nọ. Chè cho
phẹp âc dỉỵ liãûu tỉì ROM m khäng cho phẹp ghi dỉỵ liãûu vo. Khi
tàõt nguäön âiãûn thäng tin trong ROM khäng bë máút âi. Bón trong ROM
thổồỡng chổùa caùc chổồng trỗnh cồ baớn õióửu khiãøn viãûc nháûp/xút
cọ tãn l ROM-BIOS(Read Only Memory-Basic Input Output System).
*RAM(Random Access Memory/Read Write Memory): l loải
bäü nhåï lỉu cạc chổồng trỗnh vaỡ dổợ lióỷu cuớa ngổồỡi sổớ duỷng. Coù
thóứ âc dỉỵ liãûu tỉì RAM v ghi dỉỵ liãûu lãn RAM. Khi måïi báût mạy
thäng tin trong RAM coi nhỉ räùng. Nãúu âang lm viãûc m máút ngưn
âiãûn cung cáúp thỗ thọng tin trong RAM bở xoaù (mỏỳt). Vỗ vỏỷy cạc
thäng tin cáưn dng nhiãưu láưn cáưn phi ghi trỉỵ lãn mäüt phỉång tiãûn
mang tin vénh cỉíu no âọ nhỉ âéa tỉì, bàng tỉì ,...
2.2.2. Bäü nhåï ngoi: Bäü nhåï RAM chố duỡng cho vióỷc ghi dổợ
lióỷu vaỡ chổồng trỗnh khi xỉí l, khäng dng âỉåüc khi khäng cn
ngưn ni. Täúc âäü truy nháûp trãn RAM l nhanh, nhỉng dung lỉåüng
nhåï ca nọ khäng låïn làõm, giạ thnh tỉång âäúi cao nãn âãø cọ thãø
lỉu trỉỵ thäng tin láu di våïi khäúi lỉåüng låïn ta phi sỉí dủng bäü

nhåï ngoi. Våïi bäü nhåï ngoi, tuy täúc âäü khai thạc cháûm hån nhæng

4


chi phê cho viãûc sỉí dủng loải bäü nhåï ny r hån. Cọ thãø âc/ghi
thỉåìng xun âäúi våïi bäü nhåï ngoi v thäng tin khäng bë máút khi
tàõt mạy. Trãn mạy vi tênh bäü nhåï ngoi hay sỉí dủng l âéa mãưm,
âéa cỉïng, âéa quang,...
*Âéa mãưm(floppy disk): L chiãúc âéa hỗnh troỡn laỡm bũng
chỏỳt deớo tọứng hồỹp hoỷc kim loaỷi. trãn âọ cọ ph mäüt låïp váût
liãûu cọ tỉì tênh, õổồỹc chổùa trong voớ boỹc hỗnh vuọng bũng nhổỷa
õóứ baớo vãû. Cọ cạc loải : âéa cọ âỉåìng kênh 5.25 inch dung lỉåüng
1.2MB (hiãûn nay khäng cn sỉí dủng), âéa âỉåìng kênh 3.5 inch dung
lỉåüng 1.44MB (âa säú âang sỉí dủng).
Âãø dãù dng truy xút thäng tin trãn âéa, âéa tỉì âỉåüc phán
thnh cạc màût\ rnh\ trủ\ cung\ liãn cung:
-Hiãûn nay cạc âéa mãưm cọ thãø ghi thäng tin lãn c hai màût âéa.
Mäùi màût (side) cọ mäüt âáưu tỉì (head), âỉåüc âạnh säú l âáưu 0 v
âáưu 1.
-Mäùi màût ca âéa tỉì âỉåüc chia thnh cạc âỉåìng trn âäưng
tám gi l rnh (track). Hai rnh ca hai màût nàịm trón cuỡng mọỹt
hỗnh chióỳu õổùng taỷo thaỡnh mọỹt truỷ (cylinder).
-Mọựi rnh lải âỉåüc chia thnh cạc pháưn bàịng nhau, mäùi
pháưn l mäüt cung (sector). Säú cung trãn mäüt rnh thay âäøi tu theo
loảii âéa. Thäng thỉåìng mäüi cung cọ 512 byte.
*Âéa cỉïng(Harddisk): l mäüt chäưng nhiãưu âéa cọ cáúu trục
v täø chỉïc nhỉ âéa mãưm, âỉåüc bo vãû trong häüp kên v thỉåìng
âàût cäú âënh trong mạy. Dung lỉåüng ca âéa cỉïng låïn hån nhiãưu so
våïi âéa mãưm, thäng thỉåìng l 120MB, 250MB, 1.2GB, 40GB,...täúc âäü

truy xút dỉỵ liãûu tỉì âéa cỉïng nhanh hån âéa mãưm ráút nhiãưu, máût
âäü tỉì tênh ph trãn màût cng ráút dy.
ÄØ âéa: Giạ âàût âéa gi l äø âéa. Thäng thỉåìng mạy vi tênh cọ
mäüt hồûc hai äø âéa mãưm, äø âéa mãưm âáưu tiãn gi l äø âéa A, äø
cn lải (nãúu cọ) laỡ B. óứ õoỹc/ghi thọng tin trón õộa móửm thỗ ta phi
âàût âéa mãưm vo trong äø âéa. Tỉång tỉû mạy tênh cng cọ thãø cọ
nhiãưu âéa cỉïng hồûc khäng cọ. Âãø dãù qun l cọ thãø chia mäüt
âéa cỉïng váût l ra nhiãưu khu vỉûc v âỉåüc âàût tãn theo thỉï tỉû
C, D, ...
2.3 Khäúi xỉí l: Gäưm mäüt bäü pháûn duy nháút gi l âån vë xỉí
l trung tám (Central Processing Unit, viãút tàõt laì CPU), laì bäü pháûn
quan trng nháút ca mäüt mạy tênh. Cọ chỉïc nàng tênh toạn v xỉí
l dỉỵ liãûu dỉåïi sỉû âiãưu khiãøn cuớa mọỹt chổồng trỗnh õaợ õổồỹc
lổu trổợ trong bọỹ nhồù, âiãưu khiãøn v phäúi håüp táút c cạc bäü
pháûn ca mạy tênh. CPU gäưm cạc thnh pháưn:
- Âäưng häư (Clock): tảo cạc xung thåìi gian chênh xạc âãø âäưng
bäü hoạ cạc thnh pháưn khạc ca CPU.
- Khäúi tênh toạn säú hc v logic (ALU: Arithmetic Logic Unit)
thỉûc hiãûn háưu hãút cạc phẹp toạn cå såí, cạc phẹp tênh quan trng
ca hãû thäúng: âọ l cạc phẹp tênh säú hc (cäüng, trỉì, nhán,
chia,...), cạc phẹp tênh logic (AND, OR, XOR, NOT), v cạc phẹp tênh

5


quan hãû (so sạnh låïn hån, nh hån,...) âäúi våïi cạc dỉỵ liãûu m mạy
tênh xỉí l.
- Khäúi âiãưu khiãøn (Viãút tàõt CU: Control Unit): l khäúi chỉïc
nàng âiãưu khiãøn sổỷ hoaỷt õọỹng cuớa MTT theo chổồng trỗnh õởnh
sụn, quyóỳt âënh cạc thao tạc cáưn lm âäúi våïi hãû thäúng bàịng

cạch tảo ra cạc tên hiãûu âiãưu khiãøn mi cäng viãûc.
-Cạc thanh ghi (Register): Ngoi bäü nhåï trong, CPU cn dng cạc
thanh ghi nhỉ l cạc khäúi ghi chẹp âãø âáøy nhanh viãûc thỉûc hiãûn
cạc phẹp toạn.
3. Âån vë âo dung læåüng bäü nhåï: Dung læåüng bäü nhåï chè
khäúi læåüng thäng tin m bäü nhåï cọ thãø lỉu trỉỵ âäưng thåìi. Bit l
âån vë nh nháút dng âãø do dung lỉåüng bäü nhåï, trong mäùi bit cọ
thãø lỉu trỉỵ hồûc chỉỵ säú 0 hồûc chỉỵ säú 1 (m củ thãø l cọ
âiãûn têch hay khäng: cọ mang giạ trë 1, khäng mang giạ trë 0). Ta
thỉåìng dng cạc âån vë dáùn xút ca bit sau âáy:
1
byte (âc l bai) = 8bit
1KB (âc l kiläbai hồûc kabai) = 1024byte
1MB (âc l mãgabai) = 1024KB = ...byte
1GB (âoüc laì Gigabai) = 1024MB = ...KB = ...byte
III. Khại niãûm pháưn cỉïng, pháưn mãưm:
Trong Tin hc thût ngỉỵ pháưn mãưm (Software) âỉåüc dng âãø
nọi vóử caùc chổồng trỗnh duỡng õóứ õióửu khióứn hoaỷt õọỹng ca mạy
tênh, xỉí l dỉỵ liãûu phủc vủ cho mäüt ỉïng dủng củ thãø trong
hoảt âäüng kinh tãú, sn xút, kinh doanh, dëch vủ, an ninh hồûc
qúc phng,.v.v. Thê dủ caùc chổồng trỗnh naỷp sụn trong ROM, caùc
chổồng trỗnh tờnh lổồng cho mọỹt xờ nghióỷp, chổồng trỗnh soaỷn thaớo
vn baớn, chổồng trỗnh õióửu tra dỏn sọỳ, chổồng trỗnh daỷy toaùn bàịng
MTÂT,.v.v.
Pháưn mãưm âỉåüc chia thnh 3 loải: Pháưn mãưm hãû thọỳng,
caùc ngọn ngổợ lỏỷp trỗnh vaỡ caùc chổồng trỗnh ổùng dủng.
Nãúu ta loải b khi MTÂT ton bäü cạc chỉång trỗnh naỷp sún
trong noù, kóứ caớ caùc chổồng trỗnh ghi sụn trong ROM thỗ nhổợng gỗ
coỡn laỷi õổồỹc goỹi laỡ pháưn cỉïng (Hardware). Thût ngỉỵ pháưn
cỉïng dng âãø chè cạc linh kiãûn, chi tiãút, thiãút bë làõp rạp thnh

MTÂT. Thê dủ cạc âiãûn tråí, dáy dáùn, cạc mảch vi âiãûn tỉí, tủ
âiãûn, cạc âäüng cå âiãûn âiãưu khiãøn äø âéa,.v.v.
Sỉû phạt triãøn ca pháưn cỉïng cọ liãn quan nhiãưu âãún ké
thût v âiãûn tỉí hc, âàûc biãût l váût l cháút ràõn. Cạc chun
gia pháưn cỉïng táûp trung vo viãûc thu nh kêch thỉåïc cạc linh kiãûn
âiãûn tỉí, cå khê, bäü nhåï nhàịm gim nàng lỉåüng tiãu hao cho MTÂT;
tàng kh nàng lỉu trỉỵ v täúc âäü tênh toạn ca mạy tênh. Cạc
chun gia pháưn mãưm táûp trung vo viãûc xỏy dổỷng caùc chổồng
trỗnh hoaỷt õọỹng chờnh xaùc, khoa hoỹc v tiãûn låüi trãn cå såí pháưn
cỉïng cọ sàón nhàịm khai thạc täúi âa kh nàng ca mạy tênh phủc

6


vủ cho låüi êch ca con ngỉåìi. Sỉû phäúi håüp chàût ch giỉỵa hai lénh
vỉûc pháưn cỉïng v pháưn mãưm chênh l âäüng lỉûc thục âáøy sỉû
phạt triãøn ca Tin hoỹc.
IV. Hóỷ õióửu haỡnh:
Tỏỳt caớ nhổợng gỗ nhỗn thỏỳy trón maỡn hỗnh maùy tờnh õóửu õổồỹc
thổỷc hióỷn thọng qua mọỹt pháưn mãưm âàûc biãût âọ l hãû âiãưu
hnh. Hãư âiãưu hnh cng chè l mäüt pháưn mãưm, nhỉng l pháưn
mãưm âàûc biãût, khäng thãø thiãúu trãn caïc maïy tênh hiãûn õaỷi.
Hóỷ õióửu haỡnh laỡ mọỹt hóỷ thọỳng caùc chổồng trỗnh quạn xuún
ton bäü cạc hoảt âäüng ca MTÂT, cọ nhiãûm vủ qun l v täúi ỉu
viãûc sỉí dủng cạc ti ngun pháưn cỉïng, pháưn mãưm ca mạy v
âọng vai tr giao diãûn giỉỵa ngỉåìi v mạy. Hãû âiãưu hnh l cå såí
âãø xáy dỉûng cạc ỉïng dủng.
Hãû âiãưu hnh âọng vai tr âiãưu khiãøn mạy tênh tỉì lục báût
cho tåïi khi tàõt mạy. Hån thãú nỉỵa, cạc hãû âiãưu hnh báûc cao cn
cọ kh nàng lm cho viãûc sỉí dủng mạy âỉåüc täúi ỉu.

Cạc
chỉïc nàng ch úu ca hãû âiãưu haỡnh:
+ióửu khióứn vióỷc thổỷc hióỷn mọỹt chổồng trỗnh trón maùy
tờnh.
+Quaớn l ton bäü ti ngun ca hãû thäúng mạy tênh: Bäü
nhåï, bäü xỉí l, cạc thiãút bë ngoải vi, cạc chổồng trỗnh,...
Hóỷ õióửu haỡnh thổồỡng laỡ mọỹt bọỹ chổồng trỗnh ráút låïn v
phỉïc tảp, chỉïa hng vn âãún hng tràm vaỷn cỏu lóỷnh do nhổợng
nhoùm lỏỷp trỗnh vión xuỏỳt sừc láûp ra.
Giao diãûn giỉỵa ngỉåìi dng v mạy l mäüt trong nhỉỵng âàûc
th quan trng ca hãû âiãưu hnh.

Pháưn II

HÃÛ ÂIÃƯU HNH WINDOWS 98
I. Khåíi âäüng mạy v âàng nháûp vo Windows, thoạt mạy:
1. Khåíi âäüng mạy v âàng nháûp vo Windows:
Khi báût mạy (áún nụt ngưn Power trãn thng mạy) nãúu mạy
tênh â ci hãû âiãưu hnh Windows 98 thỗ noù seợ tổỷ õọỹng khồới õọỹng
vaỡ hoaỡn toaỡn nừm quưn âiãưu khiãøn mạy tênh.

Cọ thãø nháún phêm Enter thay cho OK vaì phêm ESC cho Cancel.
Sau khi âàng nháûp vaỡo Windows thaỡnh cọng, maỡn hỗnh cuớa
Windows 98 xuỏỳt hióỷn våïi nụt Start, thanh cäng viãûc v cạc biãøu
tỉåüng trãn maỡn hỗnh tổồng tổỷ nhổ hỗnh veợ ta goỹi laỡ maỡn hỗnh
nóửn Desktop cuớa Windows (ngổồỡi sổớ duỷng coù thóứ thay âäøi caïch

7

trỗnh baỡy maỡn hỗnh naỡy nón khọng nhỏỳt thióỳt moỹi maùy õóửu coù nóửn
Desktop giọỳng nhau).
Hỗnh veợ sau laỡ mọỹt daỷng maỡn hỗnh Desktop cuớa Windows:

Bióứu
tổồỹng
(Icon/
Shortcut)
Thanh cọng
vióỷc

2. Thoaùt khoới Windows v tàõt mạy :
Khi mún kãút thục mäüt phiãn lm viãûc, cáưn âọng Windows
trỉåïc khi tàõt mạy hay khåíi âäüng lải mạy tênh. Âáy l cạch chàõc
chàõn âãø kãút qu cäng viãûc â âỉåüc lỉu giỉỵ vo âéa cỉïng v âãø
hãû âiãưu hnh qun l nhỉỵng ngỉåìi sỉí dủng khạc nhau. Cạc bỉåïc
thỉûc hiãûn nhỉ sau:
+ Âọng táút c cạc chổồng trỗnh ổùng duỷng õang chaỷy trong
Windows.
+ Nhỏỳp chuọỹt traùi vo nụt Start räưi di con tr chüt âãún nụt
Shut down (tàõt mạy) . Lục ny mäüt bng häüi thoải cọ cạc tu chn
hiãûn ra.
+ Cọ thãø nháúp chüt trại vo mäüt trong cạc tu chn sau
(mäùi tu chn âãưu cọ nghéa khạc nhau):
- Shut down the computer ? (Tàõt maïy tênh) âãø tàõt maïy tênh.
- Restart the computer ? (Khåíi âäüng lải mạy tênh) âãø khåíi
âäüng lải mạy tênh.
- Restart the computer in MS-DOS mode ? (Khåíi âäüng lải mạy
tênh trong chãú âäü MS-DOS) âãø khåíi âäüng lải maïy trong chãú âäü
MS-DOS.

- Close all programs and log on as a different user ? (oùng tỏỳt caớ
moỹi chổồng trỗnh ỉïng dủng v âàng nháûp vo Windows våïi tãn v
máût kháøu khạc) âãø kãút thục phiãn lm viãûc ca ngỉåìi sỉí dủng
hiãûn thåìi.
+ Nháúp chüt trại vo nụt Yes/OK âãø thỉûc thi lãûnh, nháúp
vo nụt No/Cancel âãø tråí lải Windows v nụt Help âãø xem pháưn

8


thäng tin tråü giụp. Sau âọ chåì cọ dng chỉỵ "Its now safe to turn off
the computer" thỗ ta nhỏỳn nụt Power âãø tàõt mạy.

Kêch chüt lãn
mäüt trong cạc
mủc ny
âãø chn

Lỉu : Mäüt säú mạy âåìi måïi ra hiãûn nay âãưu cọ thãø tỉû
âäüng tàõt mạy (tàõt ngưn) m khäng cáưn ta phi nháún nụt Power
âãø tàõt mạy. Cạc mủc trãn häüp thoải Shut Down khäng hon ton
giäúng nhau m chố tổồng tổỷ nón tuỡy theo tỗnh huọỳng cuỷ thóứ m ta
chn.
II. Täø chỉïc thäng tin trãn âéa tỉì:
Chỉïc nàng chênh ca mạy tênh l xỉí l thäng tin. Thäng tin
âỉåüc lỉu trỉỵ trãn cạc thiãút bë lỉu trỉỵ ca maùy tờnh nhổ õộa cổùng,
õộa móửm,...Trong quaù trỗnh xổớ lyù, maùy tờnh cỏửn phaới truy cỏỷp tồùi
thọng tin (tỗm, õoỹc, ghi) vaỡ vióỷc thổỷc hióỷn quaù trỗnh truy cỏỷp thọng
tin s nhanh chọng nãúu thäng tin âỉåüc täø chỉïc täút nháút l khi
khäúi lỉåüng thäng tin låïn. Âãø gii quút váún âãư ny , hãû âiãưu

hnh täí chỉïc thäng tin theo mọỹt cỏỳu truùc hỗnh cỏy vồùi õồn vở thọng
tin cå bn l tãûp.
1. Tãûp (File):
Tãûp l táûp håüp cạc thäng tin cọ cng bn cháút v âỉåüc lỉu
trỉỵ nhỉ mäüt âån vë lỉu trỉỵ âỉỵ liãûu trãn cạc váût mảng thäng
tin(âéa tỉì, bàng tỉì,...)
Cạc tãûp âỉåüc phán biãût våïi nhau bàịng tãn tãûp. Tãn tãûp
âỉåüc âàût theo quy âënh ca hãû âiãưu hnh. Tãn tãûp gäưm hai pháưn:
Pháưn chênh (pháưn tãn) v pháưn måí räng (pháưn âi) âỉåüc näúi våïi
nhau båíi dáúu cháúm. Tãn tãûp bàõt büc phi cọ pháưn chênh, cn
pháưn måí räüng (âàûc trỉng cho mäüt dảng tãûp no âọ) cọ thãø cọ
hồûc khäng.
Âäúi våïi Windows 98 cạc tãn tãûp âỉåüc phẹp di täúi âa tåïi 255
kê tỉû. Thäng thỉåìng tãn tãûp chỉïa gåüi vãư näüi dung hay chỉïc
nàng ca tãûp. Tãn tãûp khäng âỉåüc chỉïa cạc kê tỉû nhỉ: \ / : * ? “ <
> v |. Tãn tãûp khäng phán biãût chỉỵ hoa hay chổợ thổồỡng. Thọng
thổồỡng caùc chổồng trỗnh, caùc vn baớn, dỉỵ liãûu,...âãưu âỉåüc qun l
trãn âéa tỉì dỉåïi dảng cạc tãûp. Tãûp cn âỉåüc gi l häư så hay
tãûp tin.
Vê dủ:- Cạc tãn âàût âụng: Bang_luong.xls; Don xin viec.doc; bai
tap;.v.v.
- Cạc tãn tãûp sai: Baitap:1.pas; bai/tap;.v.v.
2. Kẻp, thỉ mủc (Folder):

9


Trãn mäüt âéa cọ thãø ghi hng tràm ngn tãûp. Âãø qun l cạc
tãûp âỉåüc dãù dng, cạc hãû âiãưu hnh täø chỉïc thäng tin trãn âéa
theo thỉ mủc theo quy cạch sau:

- Trãn mäùi âéa bao giåì cng cọ mäüt thỉ mủc âỉåüc tảo tỉû
âäüng gi l thỉ mủc gäúc. Kê hiãûu: dáúu \ âáưu tiãn trong âỉåìng
âáùn.
-Trong mäùi thỉ mủc ngỉåìi sỉí dủng cọ thãø tảo cạc thỉ mủc
khạc gi l thỉ mủc con. Cạc thỉ mủc con cng âỉåüc âàût tãn theo
quy âënh ca hãû âiãưu hnh, tỉång tỉû nhỉ pháưn chênh trong tãn
tãûp. Thỉ mủc chỉïa thỉ mủc con gi l thỉ mủc mẻ ca thỉ
mủc con
-Mäùi tãûp lỉu trãn âéa âãưu phi thüc vãư mäüt thỉ mủc no
âọ.
Thỉ mủc âỉåüc täø chỉïc phán cáúp, mỉïc trãn cng l thỉ
mủc gäúc, do âọ cạch täø chỉïc ny cn gi l täø chỉïc cáy.
Trong hãû âiãưu hnh Windows 98 thỉ mủc âỉåüc gi l kẻp
häư så (Folder). Coù thóứ hỗnh dung mọỹt caùch tổỷ nhión rũng khi lm
viãûc våïi tãûp v thỉ mủc nhỉ ta âang lm viãûc våïi cạc häư så (cạc
tãûp) âỉåüc âàût trong cạc kẻp häư så (thỉ mủc). Cạc kẻp häư så
nh lải cọ thãø âỉåüc âàût trong cạc kẻp häư så låïn hån... Âiãưu ny
mang lải hai låüi êch ch úu:
+Gim thåìi gian tỗm kióỳm thọng tin trón õộa.
+Ngổồỡi sổớ duỷng coù thóứ tọứ chổùc caùc thọng tin cuớa mỗnh
mọỹt caùch khoa hoỹc.
Hỗnh sau laỡ mọỹt minh hoaỷ vóử tọứ chổùc cỏy thỉ mủc trãn âéa:
Thỉ mủc
gäúc (\)

COMMAND.COM
CONFIG.SYS
DOS

TAILIEU

3. Âỉåìng dáùn:

GIAOAN

VANBAN

Bangluong.d
oc
Danhsach.tx
t

Âỉåìng dáùn
l dy liãn tiãúp tãn cạc thỉ mủc läưng nhau âỉåüc
WINDOWS
phán cạch bàịng dáúu \, thỉ mủc cọ tãn âỉïng sau l thỉ mủc con
trỉûc tiãúp ca thỉ mủc cọ tãn âỉïng ngay trỉåïc tãn ca nọ.
Vê
dủ: \TAILIEU\VANBAN
III. Cạc thao tạc våïi chüt:
Khi lm viãûc våïi hãû âiãưu hnh Windows, bãn cảnh bn phêm,
chüt l cäng củ âỉåüc sỉí dủng thỉåìng xun, thỉûc hiãûn pháưn
låïn cạc thao tạc giao tiãúp våïi mạy tênh.
Thäng thỉåìng chüt cọ hai phêm báúm (nụt báúm), phêm trại v
phêm phi. Phêm ngáưm âënh l phêm trại, tuy nhiãn ta coï thãø thay

10


âäøi phêm ngáưm âënh thnh phêm phi cho nhỉỵng ngỉåìi thûn tay

trại. Mäüt säú loải chüt cọ 3 phêm v nụt giỉỵa thỉåìng âỉåüc sỉí
dủng âãø thỉûc hiãûn cạc thao tạc âàûc biãût.
Cạch thỉûc hiãûn: Chn Start\Settings\Control Panel\Mouse\
Buttons\ chn Left button hoỷcRight button.
Trón maỡn hỗnh Windows 98 ta thỏỳy con troớ chuọỹt coù hỗnh muợi
tón. Tuy nhión ta coù thóứ thay õọứi hỗnh daùng cuớa con troớ vaỡ tuyỡ tổỡng
ổùng duỷng cuỷ thóứ maỡ hỗnh daùng cuớa noù khaùc nhau. Mọỹt sọỳ hỗnh
daùng con troớ chuọỹt trong mọỹt sọỳ trổồỡng hồỹp õỷc bióỷt:
tổồỹng

Hỗnh daùng thổồỡng gỷp cuớa con troớ chuọỹt, lục kêch chüt âãø chn âäúi
Khi con tr cọ dảng ny, cọ thãø kêch chüt âãø nháûn tråü giụp
Cạc ỉïng dủng âang chảy dỉåïi nãưn v ta cọ thãø lm vióỷc tióỳp tuỷc
Khi con troớ chuọỹt coù hỗnh daỷng naỡy thỗ hóỷ thọỳng õang bỏỷn (ta phaới chồỡ)
Khi con troớ coù daỷng naỡy thỗ nghộa laỡ luùc ta õang veợ mäüt âäúi tỉåüng âäư

ha
Kẹo th chüt âãø chn cạc däúi tỉåüng kê tỉû
 rã chüt âãø thay âäøi kêch thỉåïc âäúi tỉåüng theo chiãưu cao
 rã chüt âãø thay âäøi kêch thỉåïc âäúi tỉåüng theo chiãưu ngang
 rã chüt âãø thay âäøi kêch thỉåïc âäúi tỉåüng theo âỉåìng chẹo
 rã chüt âãø thay âäøi kêch thỉåïc âäúi tỉåüng theo âỉåìng chẹo
 rã chüt lãn trãn âäúi tỉåüng âãø thay âäøi vë trê

Âãø di chuøn chüt cáưn phi âàût chüt trãn mäüt màût
phàóng tiãúp xục. Khi âọ viãn bi bãn trong chüt chuøn âäüng v con
tr chüt cng di chuøn theo. Sau âáy l cạc thao tạc khi dng
chüt:
- Di chüt: Di chuøn con tr chüt âãún mäüt vë trê no õoù
trón maỡn hỗnh.

- Click (kờch chuọỹt/nhaùy chuọỹt/nhỏỳp chuọỹt): nhỏỳn mọỹt láưn
phêm chüt trại (ngáưm âënh) räưi th ra.
- Double click (kêch âụp/nháúp âụp chüt/nhạy âụp chüt): Click
chüt hai láưn liãn tiãúp.
- Drag (â rã chüt/di th chüt/kẹo th chüt): Nháún giỉỵ
phêm chüt v di chuøn chüt sang mäüt vë trê måïi.
IV. Nhỉỵng thnh pháưn cå bn trong mäi trỉåìng Windows:
Giao diãûn âäư hoả trong Windows bao gäưm nhiãưu thnh pháưn
khạc nhau, trong âọ cọ cạc cỉía säø, cạc thanh bng chn, cạc bng
chn tri xúng, cạc thanh cäng củ v cạc biãøu tỉåüng,...Mi
thnh pháưn trong Windows âãưu âỉåüc gi våïi tãn chung l cạc âäúi
tỉåüng.
1. Bng chn Start v thanh cọng vióỷc:
Khi khồới õọỹng Windows xong, ta vaỡo maỡn hỗnh laỡm vióỷc cuớa
Windows (maỡn hỗnh Desktop), trón õoù nuùt Start vaì thanh cäng viãûc

11


nũm ồớ õaùy maỡn hỗnh. Theo ngỏửm õởnh chuùng luọn âỉåüc hiãøn thë
khi Windows hoảt âäüng.
1.1. Bng chn Start:
Khi kêch chüt trại lãn nut Start, mäüt bng chn (menu) gi l
bng chn Start xút hiãûn. Bng chn ny chỉïa cạc lãûnh cáưn
thiãút âãø bàõt âáưu sỉí dủng Windows (Säú lỉåüng cạc mủc cọ thãø
thay âäøi tu theo ta thiãút âàût). Tỉång ỉïng våïi tỉìng mủc cọ thãø
cọ bng chn cáúp dỉåïi ca nọ nãúu ta dỉìng con tr chüt åí mủc
âọ (mủc m cúi dng chỉỵ cọ mi tãn). Trong õoù, muỷc Program
chổùa caùc chổồng trỗnh maỡ ta õaợ caỡi õỷt.
1.2. Thanh cọng vióỷc:

Thanh nũm ồớ cuọỳi maỡn hỗnh theo màûc âënh, bãn trại l nụt
Start, bãn phi thỉåìng l nụt hiãøn thë thåìi gian ca hãû thäúng mạy
tênh (cọ thãø nháúp âụp chüt vo biãøu tỉåüng ny âãø thiãút láûp
thåìi gian nãúu thåìi gian ca hãû thäúng khäng âụng). Vỗ Windows 98 laỡ
mọỹt hóỷ õióửu haỡnh õa nhióỷm, coù nghéa l nọ cho phẹp thỉûc hiãûn
nhiãưu nhiãûm vủ (chỉång trỗnh) cuỡng mọỹt luùc. Hồn nổợa nóỳu mọỹt
chổồng trỗnh naỡo õoù õang gỷp lọựi thỗ cuợng coù thóứ khọng laỡm aớnh
hổồớng õóỳn caùc chổồng trỗnh khaùc. Nhổ vỏỷy mọỹt luùc coù thóứ mồớ
nhióửu cuớa sọứ (mọựi chổồng trỗnh seợ õổồỹc måí trãn mäùi ca säø
riãng biãût). Khi ny pháưn giỉỵa nụt Start v nụt thåìi gian s chỉïa
cạc âãư mủc chổồng trỗnh õang mồớ.

Lổu yù: Khi mọỹt cổớa sọứ õang mồớ nóỳu ta thu nhoớ cổỷc tióứu thỗ
bióứu tổồỹng cuớa nọ váùn hiãøn thë åí thanh cäng viãûc. Do âọ, nóỳu ta
muọỳn sổớ duỷng laỷi chổồng trỗnh thỗ ta chố vióỷc kờch chuọỹt lón bióứu
tổồỹng naỡy thỗ cổớa sọứ seợ âỉåüc phủc häưi ngun trảng.
2. Cỉía säø (Window):
Trong mäi trỉåìng Windows, ngỉåìi sỉí dủng thỉûc hiãûn cạc cäng
viãûc thäng qua caùc cổớa sọứ, vaỡ chỗnh chuùng gồỹi cho tón goỹi ca hãû
âiãưu hnh ny. Khi chảy trãn nãưn Windows, mäùi chổồng trỗnh õóửu
coù cổớa sọứ rióng vaỡ ngổồỡi sổớ duỷng giao tióỳp (ra lóỷnh hay nhỏỷn
thọng tin) vồùi chổồng trỗnh thäng qua cỉía säø tỉång ỉïng ca nọ. Mäùi
lục chè cọ mäüt cỉía säø âỉåüc chn lm viãûc gi l cổớa sọứ hoỹat
õọỹng
(laỡm vióỷc). Thanh tióu
Thanh baớng
Caùc nuùt
Mọỹt
chổồng
trỗnh

ổùng
duỷng
coù
mọỹt
cổớa
sọứ laỡm vióỷc våïi hãû
chn
âãư
lãûnh
thäúng bng chn riãng, nhỉng táút c cạc cỉía sọứ õóửu coù nhióửu
thaỡnh phỏửn chung. Hỗnh sau minh hoaỷ mäüt säú thnh pháưn chung
âọ.
Thanh cäng
củ
Thäng
tin vãư
âäúi
tỉåüng
âỉåüc
chn

12
Thanh cún
ngang

Thanh trảng
thại


Cạc biãøu

tỉåüng
ca cạc tãûp
Thanh cún
dc

2.1. Thanh tiãu âãư (Titlebar):
Dng trãn cng ca cỉía säø gi l thanh tiãu âãư. Gọc trại ca
thanh tiãu âãư l biãøu tỉåüng ca ỉïng dủng chảy trong cỉía säø âọ
v tãn ca cỉía säø. Tải gọc phi mäùi cỉía säø l cạc nụt Minimize
(thu täúi thiãøu) -, Maximize (phọng cỉûc âải)  v nụt Close (âọng) .
Chụng âỉåüc dng âãø thu gn cỉía säø lãn thanh cọng vióỷc, phoùng to
cổớa sọứ lón toaỡn maỡn hỗnh hay âọng cỉía säø (âäưng thåìi kãút thục
sỉû hoảt âäüng cuớa chổồng trỗnh ổùng duỷng).
Thanh tióu õóử:

Minimiz

Maximiz

Close

Lổu yù: Trổồỡng hồỹp khi ecổớa sọứ õang
ồớ chóỳ õọỹ Maximize thỗ
e
nuùt naỡy coù chỉïc nàng Restore (Phủc häưi lải kêch thỉåïc c) . Âãø
thỉûc hiãûn cạc thay âäøi åí trãn ta chè viãûc kêch chüt vo cạc nụt
tỉång ỉïng.
2.2 Thanh bng chn (Menu/thanh trỗnh õồn):
Moỹi cổớa sọứ õóửu coù thanh baớng choỹn bón dỉåïi thanh tiãu âãư,
thanh bng chn chỉïa tãn ca cạc bng chn khạc nhau. Bng

chn l nhọm cạc lãûnh m ngỉåìi sỉí dủng cọ thãø chn âãø thỉûc
hiãûn. Khi nhạy chüt tải mäüt tãn bng chn, mäüt bng chn tri
xúng hiãûn ra v ta nhạy chüt tải mäüt dng lãûnh âãø ỉïng dủng
thỉûc hiãûn lãûnh tỉång ỉïng. Khi mäüt bng chn âang âỉåüc måí v
mún hiãøn thë bng chn khạc, chè cáưn di chüt (khäng nháúp
chüt) âãún tãn ca bng chn âọ.
Trãn bng chn cọ thãø mäüt vi dng lãûnh cọ kê hiãûu åí bãn
phi. Âiãưu ny cọ nghéa ràịng khi tr chüt vo dng lãûnh âọ s cọ
mäüt bng choün con xuáút hiãûn, coìn nãúu laì dáúu 3 cháúm thỗ nóỳu
choỹn seợ xuỏỳt hióỷn họỹp họỹi thoaỷi, coỡn nóỳu laỡ tuỡy choỹn (coù hai
traỷng thaùi choỹn hoỷc khọng) thỗ nãúu nọ âỉåüc chn s tỉû âäüng
thãm dáúu  åí trỉåïc. Säú bng chn trãn thanh bng chn phủ
thüc vo tỉìng ỉïng dủng. Nọi chung, thanh bng chn ca cạcc
cỉía säø thỉåìng cọ bng chn File (tãûp) chỉa cạc lãûnh liãn quan
âãún cạc thao tạc våïi tãûp, trong âọ cọ lãûnh Close , nháúp chüt åí
lãûnh ny tỉång âỉång nháúp nụt Close. Bng chn View (xem) chỉïa
cạc lãûnh liãn quan âãún cạch thỉïc hiãøn thë cạc thnh pháưn ca
cỉía säø trón maỡn hỗnh hoỷc baớng choỹn Edit (soaỷn thaớo/bión tỏỷp)
gọửm caïc lãûnh lãn quan âãún caïc thao taïc biãn táûp näüi dung ca cỉía
säø.

13


Lỉu : Ngoi bng chn trãn cỉía säø ta cn cọ cạc bng chn
khạc: bng chn tàõt (menu shortcut), bng choün Start,...Nãúu doìng
lãûnh hay tuìy choün bë måì âi thë thåìi âiãøm hiãûn tải khäng thãø thỉûc
hiãn âỉåüc lãûnh tỉång ỉïng våïi cạc âäúi tỉåüng âỉåüc chn.
2.3 Thanh cäng củ (Toolbars):
Pháưn låïn cạc cỉía säø thỉåìng cọ mäüt hay nhiãưu thanh cäng

củ, nåi cọ cạc nụt lãûnh âải diãûn cho cạc lãûnh thỉûc hiãûn nhỉỵng
cäng viãûc thỉåìng lm nháút nhỉ: càõt (Cut), dạn (Paste), sao chẹp
(Copy), måí kẻp häư så mẻ (Up),...
Nụt lãûnh cho phẹp truy cáûp nhanh tåïi cạc lãûnh tỉång ỉïng
thỉåìng dng trong cạc bng chn m khäng cáưn måí chụng. Nháúp
chüt åí nụt lãûnh tỉång âỉång våïi viãûc måí bng chn tỉång ỉïng
v kêch hoảt mäüt lãûnh hay mọỹt daợy caùc lóỷnh thờch hồỹp.
Hỗnh naỡy minh hoỹa thanh cäng củ ca cỉía säø Windows Explorer
Hy lỉu âãún tạc dủng ca nụt lãûnh Undo (khäi phủc) trãn
thanh cäng củ. Nụt ny âàûc biãût cọ êch khi thỉûc hiãûn nháưm mäüt
thao tạc no âọ v cọ thãø dáùn âãún kh nàng máút thäng tin, nháút
l trong trỉåìng håüp xọa tãûp. Trong trỉåìng håüp nhỉ thãú ny nãn
sỉí dủng ngay nụt ny ngay láûp tỉïc.
Âãø hiãøn thë cạc thanh cäng củ nãúu nọ chỉa âỉåüc hiãøn thë
trãn cỉía säø ta thæûc hiãûn nhæ sau: choün View\Toolbars\kêch chuäüt
choün thanh cäng củ cáưn thiãút.
2.4 Cạc thanh cún (Scroll):
Nãúu kêch thỉåïc khäng hiãøn thë âáưy â thäng tin, cạc thanh
cún (thanh cún ngang, thanh cún dc hồûc c hai) s xút
hiãûn mäüt cạch tỉû âäüng v cọ tạc dủng nhåì nọ m ta cọ thãø xem
cạc thäng tin m trong thåìi âiãøm hióỷn taỷi khọng õổồỹc hióứn thở trón
maỡn hỗnh bũng caùch kêch chüt tải vng träúng thêch håüp trãn âọ
(xem tỉìng trang maỡn hỗnh) hay õeỡKờch
ró chuọỹt trón caùc nuùt giổợa thanh
chuọỹt
lón
cuọỳn.
nuùt naỡy
õóứ cuọỹn
maỡn hỗnh

eỡ ró chuọỹt lón nuùt õóứ xem

naỡy
õóứ xem pháưn
thäng tin bë khút

2.5. Thanh trảng thại:
Nàịm åí cúi maỡn hỗnh, hióứn thở caùc traỷng thaùi hióỷn thồỡi
cuớa caùc âäúi tỉåüng trãn cỉía säø.
2.6. Thay âäøi kêch thỉåïc cỉía säø:
Âãø thay âäøi vë trê ca cỉía säø ta â rã chüt trãn thanh tiãu âãư
âãí di chuøn vë trê, mún thay âäøi âäü räüng theo chiãưu ngang hồûc
chiãưu âỉïng cuớa cổớa sọứ thỗ ta di chuyóứn chuọỹt õóỳn õổồỡng biãn

14


ca cỉía säø âãún khi con tr chüt cọ dảng ↕, ↔, hồûc chẹo,...räưi
â rã chüt âãø thay âäøi kêch thỉåïc.
2.7. Cạc cỉía säø häüi thoải:
Âa säú lãûnh cáưn cạc tham säú âãø thỉûc hiãûn, cạc tham säú ny
âỉåüc âỉa vo qua cạc cỉía säø âàûc biãût dng cho mủc âêch ny.
Cạc cỉía säø âọ âỉåüc gi l cạc cỉía säø häüi thoải (häüp thoải).
Trãn cỉía säø ny thỉåìng chỉïa cạc âäúi tỉåüng sau:
* Cạc ä âạnh dáúu: Cọ dảng hỗnh vuọng nhoớ vaỡ thổồỡng õổồỹc
nhoùm thaỡnh tổỡng nhoùm coù tãn åí bãn phi. Âãø chn ty chn ta
kêch chüt trong ä
tỉång
ỉïng v khi âọ trong ä
xút

hiãûn dáúu  (nghéa l
âỉåüc
âạnh dáúu-âỉåüc chn)
v khi â
âỉåüc âạnh dáúu kêch
chüt
tải âọ ta s xọa âạnh
dáúu ty
chn âọ. Trong nhọm
cạc
ä
âạnh dáúu, ta cọ thóứ
õaùnh
dỏỳu nhióửu ọ hoỷc
khọng
õaùnh ọ naỡo.
*Caùc
ọ
lổỷa
choỹn:
Coù daỷng khuyón
troỡn nhổ
hỗnh bón, cng nhỉ cạc
ä
âạnh
dáúu,
chụng
âỉåüc
nhọm
thnh tỉìng nhọm, cọ tãn åí bãn phi. Ta

cng cọ
thãø kêch chüt âãø chn ty chn
tỉång
ỉïng, khi âọ trong ä s cọ dáúu cháúm (âỉåüc chn), ngỉåüc lải ta
kêch chüt láưn nỉỵa s b âạnh dáúu chn. Trong nhọm cạc ä lỉûa
chn phi âạnh dáúu v chè cọ thãø âaïnh dáúu mäüt ä duy nháút.
* Caïc ä âãø nháûp thäng tin:
Cạc ä âãø nháûp thäng tin cọ mäüt vaỡi daỷng khaùc nhau nhổ hỗnh
veợ chuùng õổồỹc sổớ duỷng âãø g thäng tin trỉûc tiãúp tỉì bn phêm
hồûc kêch chüt âãø chn
trong
danh sạch âỉåüc liãût kã.
Âãø nháûp thäng tin vo
mäüt
ä
no âọ ta kêch chüt vo trong
ä âọ v
g thäng tin tổỡ baỡn phờm. Vồùi
nhổợng ọ
coù hỗnh muợi tón xuọỳng | (họỹp
Combo
Box) bón phaới thỗ ta kờch chuọỹt
taỷi nuùt
õoù seợ hiãøn thë mäüt danh sạch lỉûa chn ngáưm
âënh v khi
kêch chuọỹt choỹn mọỹt doỡng thỗ nọỹi Họỹp Combo
dung
doỡng
õoù õổồỹc nhỏỷp vaỡo ọ.
box

Hỗnh bón thóứ hióỷn khi ta kờch
chuọỹt
vaỡo
nuùt muợi tón, cn bãn phi l mäüt âäúi tỉåüng khạc ta gi l nụt
Spinner dng âãø nháûp
giạ
trë
säú (kêch chüt lãn nụt
mi tãn
lãn hoỷc xuọỳng thỗ giaù
trở trong
ọ seợ tổỷ õọỹng tng thóm
hoỷc

15


gim xúng mäüt hồûc nhiãưu âån vë ty theo quy õởnh cuớa chổồng
trỗnh vaỡ ta cuợng coù thóứ goợ tổỡ bn phêm giạ trë säú trỉûc tiãúp).
*Cạc nụt lãûnh:
Kêch chüt trãn nụt lãûnh no âọ cọ nghéa l chè thë cho
windows thỉûc hiãûn mäüt lãûnh no âọ, thäng thỉåìng chỉïc nàng cu
lãûnh âọ âỉåüc mä t ngàõn gn bàịng tãn (Tiãúng Anh) ca nụt lãûnh.
Mäüt säú nụt lãûnh thỉåìng gàûp:
Ok

Cancel

Apply

Close

Remove

Brown...

Trong âọ:
- Nụt Ok âỉåüc sỉí dủng âãø cháúp nháûn cạc thay âäøi v âọng
cỉía säø häüi thoải
-Nụt Close dng âãø âọng cỉía säø
-Nụt Cancel dng âãø b qua cạc thay âäøi (hy lãûnh)
-Nụt Apply dng âãø thỉûc hiãûn cạc thay âäøi nhỉng váùn hiãøn
thë häüp thoải,
.....
Kêch chüt lãn cạc nụt lãûnh cọ dáúu 3 cháúm âi km s xút
hiãûn häüp thoải måïi. Cạc nụt cọ khung viãưn cháúm âen xung quanh
cọ nghéa ràịng nháún phêm Enter tỉång âỉång våïi kêch chüt.
2.8. Cạc häüp cnh bạo:
Khi cọ nhỉỵng sai sọt nháút õởnh thỗ Windows seợ phaớn ổùng laỷi
nhổợng sai soùt naỡy bàịng cạch hiãøn thë cạc cỉía säø nh våïi biãøu
tỉåüng cnh bạo nãn âỉåüc gi l häüp cnh bạo.
V. Lm viãûc våïi tãûp, thỉ mủc :
Âãø lm viãûc våïi tãp hồûc thỉ mủc Windows cung cáúp cho ta
mäüt pháưn mãưm âa dủng qun l ton bäü ti ngun ca hãû
thäúng âọ l Windows Explorer (bản cng cọ thãø sỉí dủng My
Computer (mạy tênh ca täi) tỉång tỉû tuy khäng phi trỗnh baỡy
daỷng hỗnh cỏy).
1.Giồùi thióỷu Windows Explorer:
1.1. Khaùi nióỷm : Explorer l mäüt pháưn mãưm ỉïng dủng âa
dủng, nhanh v hiãûu qu trãn Windows. Explorer giụp bản quan sạt

v täø chỉïc cạc file trãn âéa. Nãúu åí DOS cọ pháưn móửm tióỷn ờch NC
thỗ ồớ trón windows coù phỏửn móửm ỉïng dủng Explorer.
1.2. Khåíi âäüng Explorer.
Cạch 1: Tỉì biãøu tỉåüng (Nãúu cọ):
Kêch âụp chüt trại vo biãøu tỉåüng
Windows Explorer trãn maỡn hỗnh Desktop.
Caùch 2: Tổỡ Menu Start:
Choỹn Start /Program/Windows Explorer.

16


Cỏỳu truùc hỗnh cỏy cuớa caùc keỷp họử sồ õổồỹc hiãøn thë trãn mäüt
cỉía säø gäưm hai pháưn. Bãn trại l cáúu trục täøng thãø ca cạc kẻp
häư så trãn âéa, bãn phi l cạc thäng tin chi tiãút vãư cạc thnh pháưn
trong kẻp häư så tỉång ỉïng (âỉåüc chn) bãn trại. Dỉåïi âáy l
biãøu tỉåüng ca mäüt thỉ mủc (Folder) cọ tãn l My documents:
My documents
Dáúu + åí bãn trại biãøu tỉåüng thỉ mủc chỉïng t ràịng thỉ mủc âọ
chỉïa êt nháút mäüt thỉ mủc con v ta cọ thãø kêch chüt vo dáúu
ny âãø måí tiãúp v hiãøn thë cạc thỉ mủc con chỉïa bãn trong nọ åí
cỉía säø bãn phi, lục ny dáúu + âäøi thnh dáúu -. Âãø chuøn vãø
thỉ mủc mẻ ta chè viãûc kêch chüt vo dáúu -, lục ny dáúu trỉì
âäøi thnh dáúu +.
2. Cạc thao tạc cå bn våïi Explorer:
2.1. Chn cạc âäúi tỉåüng:
Cạc tãûp, thỉ mủc, biãøu tỉåüng âỉåüc gi chung l cạc âäúi
tỉåüng.
Âãø chn mäüt âäúi tỉåüng âãø lm viãûc ta thæûc hiãûn nhæ sau:
- Choün 1 âäúi tæåüng: Kêch chüt lãn âäúi tỉåüng âọ

- Chn nhiãưu âäúi tỉåüng:
+ Chn âäúi tỉåüng råìi rảc: Nháún giỉỵ phêm Ctrl v kêch
chüt lãn cạc âäúi tỉåüng cáưn chn.
+ Chn cạc âäúi tỉåüng liãn tủc: Nháún giỉỵ Shift âäng thåìi
kêch chüt lãn vë trê âäúi tỉåüng âáưu räưi âäúi tỉåüng cúi. Cọ thãø
sỉí dủng phêm Shift cng våïi cạc phêm mi tãn. Nháún Ctrl + A âãø
chn ton bäü.
2.2 Tảo thỉ mủc måïi (Folder):
 Cạc bỉåïc:
+Kêch chüt chn thỉ mủc mún tảo thỉ mủc con.
+Chn File\New\Folder\G tãn thỉ mủc cáưn tảo\nháún Enter.
 Vê dủ: Cạch tảo thỉ mủc Tailieu tải thỉ mủc My documents:
+ Kêch chüt vo thỉ mủc My documents åí cỉía säø bãn trại.
+ Chn File\New\Folder\G Tailieu vo ä cọ dáúu nhàõc\nháún Enter
2.3. Xem näüi dung thỉ mủc hồûc tãûp:
 Cạc bỉåïc:
- Chn thỉ mủc hồûc tãûp cáưn xem.
- Kêch âụp bãn trại lãn vng âỉåüc chn hồûc kêch âụp
chüt trại lãn biãøu tỉåüng ca thỉ mủc hồûc tãûp
 Vê dủ : Bản cáưn xem näüi dung thỉ mủc My Documents.
Cạch lm : Chn v kêch âụp chüt trại lãn thỉ mủc My
Documents.
2.4. Xoạ thỉ mủc hồûc tãûp:
 Cạc bỉåïc :
- Chn thỉ mủc hồûc tãûp cáưn xoạ.
- Chn File\Delete\Yes.
Cọ thãø thay thãú thao tạc Chn File\Delete\Yes bàịng cạch nháún
vo biãøu tỉåüng X trãn thanh cäng củ räưi chn Yes hồûc kêch
chüc phi, chn Delete räưi chn Yes, hồûc nháún phêm Delete räöi
choün Yes.

17


 Vê dủ: Cạch xoạ thỉ mủc tailieu trong thỉ mủc My documents:
- Chn thỉ mủc Tailieu.
- Nháún Delete\chn Yes.
2.5. Sao chẹp tãûp hồûc thỉ mủc (Copy):
 Cạc bỉåïc:
- Chn thỉ mủc hồûc tãûp cáưn sao chẹp.
- Chn lãûnh Copy tỉì Edit\Copy hồûc biãøu tỉåüng copy trãn
thanh cäng củ hồûc nháún Ctrl + C.
- Chn thỉ mủc lỉu trỉỵ .
- Chn lãûnh Paste tỉì Edit\Paste hồûc biãøu tỉåüng dạn trãn
thanh cäng củ hồûc nháún Ctrl + V.
 Vê dủ :
Sao chẹp thỉ mủc Tailieu trong thỉ mủc My documents sang thỉ
mủc Windows:
- Chn thỉ mủc Tailieu
- Chn Edit\Copy
- Chn thỉ mủc Windows
- Chn Edit\Paste
2.6. Di chuøn thỉ mủc hồûc tãûp (Move).
* Cạc bỉåïc:
- Chn thỉ mủc hồûc tãûp cáưn di chuøn
- Chn lãûnh Edit\Cut hồûc nháún Ctrl+X
- Chn thỉ mủc lỉu trỉỵ.
- Chn lãûnh Edit\Paste.
Lỉu : Cọ thãø â rã chüt lãn âäúi tỉåüng cáưn sao chẹp hồûc di
chuøn âãún vë trê måïi (thỉ mủc måïi).

 Vê dủ : Di chuøn thỉ mủc tailieu tỉì thỉ mủc Documents âãún
thỉ mủc Windows:
- Chn thỉ mủc Tailieu\Documents
- Chn Edit\Cut
- Chn thỉ mủc Windows
- Chn Edit\Paste.
2.7. Âäøi tãn thỉ mủc hồûc tãûp (Rename):
* Cạc bỉåïc :
- Chn thỉ mủc hồûc tãûp cáưn âäøi tãn.
- Chn lãûnh âäøi tãn tỉì File\Rename.
- G tãn måïi vo dáúu nhàõc räưi nháún phêm Enter.
*Vê dủ : Âäøi tãn thỉ mủc Tailieu thnh tãn Tai lieu on thi:
Cạch lm :
Chn thỉ mủc Tailieu.
- Chn File\Rename.
- G tãn Tai lieu on thi vo dáúu nhàõc räưi nháún Enter.
2.8. Tỗm kióỳm thổ muỷc hoỷc tóỷp (Find):
*Caùc bổồùc :
- Choỹn lóỷnh tỗm kióỳm tổỡ Tools\Find\Files or Folders...
- Goợ tón tóỷp hoỷc thổ muỷc cỏửn tỗm vaỡo ọ coù õỏỳu nhừc (ọ
Named).
- Choỹn nồi tỗm ồớ muỷc Look in .

18


- Choỹn Find now.
* Vờ duỷ :
Tỗm xem thổ muỷc Tailieu coï trong äø âéa C hay khäng :
- Choün lóỷnh tỗm kióỳm tổỡ Tools\Find\Files or Folders...

- Goợ tón Tailieu ồớ ọ Named.
- Choỹn nồi tỗm ồớ muỷc Look in laỡ ọứ õộa C.
- Choỹn Find now.
Nóỳu tỗm thỏỳy thỗ mạy s thäng bạo åí mäüt cỉía säø phêa
dỉåïi.
VI. Lm vióỷc vồùi chổồng trỗnh:
1. Khồới õọỹng vaỡ kóỳt thuùc mọỹt chổồng trỗnh:
a. Khồới õọỹng: Coù nhióửu caùch õóứ khồới õọỹng mọỹt chổồng
trỗnh.
C1: Start\Program\chổồng trỗnh cỏửn khồới õọỹng (mồớ)
C2: Kờch õuùp bióứu tổồỹng trón maỡn hỗnh Desktop
C3: Mồớ cổớa sọứ Windows Explorer\tỗm choỹn tóỷp chờnh cuớa chổồng
trỗnh cỏửn mồớ (thổồỡng coù âi .COM/ .EXE/ .BAT) räưi kêch âụp chüt
lãn tãn hồûc biãøu tỉåüng ca tãûp âãø måí.
b. Âọng:
C1- Nháún Alt+F4 âãø âọng cỉía säø âang hoảt âäüng.
C2 - Chn File\Close hồûc Exit
C3 - Chn nụt Close åí thanh tiãu âãư.
Lỉu : Phờm ESC thổồỡng hay sổớ duỷng õóứ thoaùt chổồng trỗnh nỉía
chỉìng cng nhỉ hy b mäüt lãûnh.
2.Tảo âỉåìng tàõt:
Âỉåìng tàõt (Shortcuts) l mäüt biãøu tỉåüng cung cáúp cạch truy
cáûp nhanh vo cạc âäúi tỉåüng thỉåìng hay sỉí dủng.
Cạch tảo: Sỉí duỷng Windows Explorer tỗm tồùi tón õọỳi tổồỹng
cỏửn taỷo õổồỡng tàõt räưi â rã chüt sang th åí trãn mn hỗnh nóửn
hoỷc kờch chuọỹt phaới choỹn Send to Desktop/Creat Shortcuts).
3. Måí mäüt ti liãûu måïi måí gáưn âáy:
Chn Start\Documents\chn tãn tãûp cáưn måí.

Pháưn III

MICROSOFT WORD 97

I. Måí âáưu:
1. Giåïi thiãûu:
Microsoft Word l mäüt pháưn mãưm ỉïng dủng dng âãø soản
tho vn baớn, thuọỹc bọỹ chổồng trỗnh Microsoft Office (bọỹ phỏửn

19


mãưm tin hc dnh cho cäng tạc vàn phng). Microsoft Office âỉåüc ci
tiãún qua cạc phiãn bn khạc nhau tỉì phión baớn 6.0, 97, 2000, XP,...
Phỏửn naỡy ta seợ trỗnh by mäüt säú thao tạc cå bn âãø sỉí dủng
pháưn Microsoft Word 97.
2. Khåíi âäüng v thoạt khi Word 97:
a. Khåíi âäüng: Theo mäüt trong cạc cạch sau:
C1: Kêch âụp bióứu tổồỹng Microsoft Word trón maỡn hỗnh Desktop (nóỳu
coù)
C2: Choỹn Start\Program\Microsoft Word.
C3: Nháúp chüt vo biãøu tỉåüng Microsoft Word trãn thanh cọng cuỷ
Office.
b. Thoaùt: Khi khọng laỡm vióỷc nổợa thỗ ta cáưn phi thoạt khi
Word:
C1: Nháún âäưng thåìi Alt+F4 (nháún giỉỵ phêm Alt v nháún tiãúp phêm
F4)
C2: Chn File\Exit
C3: Kêch chüt vo nụt Close trãn thanh tiãu âãư.
Chụ : Khi thoạt khi Word nãúu ta chỉa ghi dỉỵ liãûu lãn õộa thỗ Word
seợ õổa ra mọỹt caớnh baùo: Do you want to save.....? (Âải bản cọ

mún lỉu lải sỉû thay âäøi ca tãûp âang måí hay khäng ?). Bản
chn Yes âãø tiãún hnh lỉu, chn No nãúu khäng mún lổu, choỹn
Cancel nóỳu muọỳn huyớ lóỷnh (khọng thoaùt) thỗ seợ trồớ laỷi cổớa sọứ
Word.
3. Giao dióỷn cuớa Word (maỡn hỗnh Word):
a. Thanh tiãu âãư (Titlebar): l thanh chỉïa tãn chỉång trỗnh ổùng
duỷng maỡ baỷn õang chaỷy. Cuỷ thóứ laỡ bióứu tổồỹng vaỡ tón cuớa trỗnh
ổùng duỷng laỡ Microsoft Word vaỡ tãn tãûp âang soản tho, bãn trại cọ
häüp âiãưu khiãøn ca säø, bãn phi chỉïa cạc nụt cỉûc tiãøu
(Minimize), cỉûc õaỷi (Maximize/Restore), õoùng cuớa sọứ (Close).

Con
troớ
vn
baớn

Vuỡng
soaỷn
thaớo

Maỡn hỗnh giao dióỷn
cuớa Word 97
b. Thanh trỗnh õồn (thanh ghi lóỷnh-Menu bar): Chổùa caùc mủc
chn lãûnh tỉì mủc File âãún Help. Trong mäùi mủc chn cọ thãø
thãm mäüt menu con gi l menu thỉï cáúp (menu popup)

20