Tuyển tập đề văn nghị luận xã hội

Dưới đây là một số đề bài và đáp án văn NLXH, hi vọng thầy và trò có thêm
tài liệu ôn tập. Chúc các thầy cô và các em học sinh thành công
Suy nghĩ của anh (chị) về quan niệm sống sau đây của Ra-bin-đra-nát Ta-go:
“Cõi đời hôn lên hồn tôi nỗi đau thương
Và đòi hỏi tôi đáp lại bằng lời ca tiếng hát”.
Câu 1 (3,0 điểm)
a. Về kĩ năng:
- Biết cách làm bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí, bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, vận dụng
tốt các thao tác lập luận, dẫn chứng tiêu biểu, chọn lọc.
- Bài viết trong sáng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
- Học sinh có thể trình bày bài viết dưới nhiều hình thức: bài văn nghị luận, bức thư, nhật kí...
b.Về kiến thức:
Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:
Ý Nội dung Điểm
1. Giới thiệu câu nói của Tagore và thái độ sống, cách sống để đối mặt với “nỗi đau thương”. 0,25
2. Giải thích câu nói 0,75
- Cuộc đời không phải chỉ có hoa hồng, thảm nhung, ánh sáng nó còn có những vực sâu, bóng tối. Cho
nên, trong cuộc sống, mỗi người đều phải đối mặt với nỗi đau thương mà cõi đời đem đến cho tâm
hồn, trái tim mình; đó có thể là sự thất vọng, nỗi buồn thương,...Cuộc sống mang đến cho ta rất nhiều
áp lực: công việc, sự nghiệp, gia đình, mối quan hệ đồng nghiệp, họ hàng...“đôi khi cuộc sống trở nên
không chịu đựng nổi”.
- Muốn sống có ý nghĩa, ta phải đáp lại những “nỗi đau thương” mà đời đem đến bằng “lời ca tiếng
hát” tức là phải có thái độ sống lạc quan; yêu đời, sống bằng cả trái tim, tấm lòng.
--> Trước những đau buồn, bất hạnh mà cuộc đời mang lại, ta cần sống lạc quan, yêu đời, sống chân
thành và hết mình để sự sống thêm ý nghĩa, đẹp tươi.
3 Lí giải vì sao “cõi đời hôn lên hồn ta nỗi đau thương” mà ta phải “đáp lại bằng lời ca tiếng hát”?
1,00
- Nếu con người nhanh chóng gục ngã trước những nỗi đau thương thì con người sẽ không tồn tại
được, không thể sống một cách có ý nghĩa; khi đó ta chỉ như một kẻ hèn nhát, yếu đuối, bị động,
buông xuôi trên dòng đời và tất yếu bị huỷ diệt. (dẫn chứng minh họa)
- Khi ta đáp lại bằng “lời ca tiếng hát”, ta sẽ có đủ tự tin, ý chí, nghị lực để vượt qua sóng gió cuộc

đời, bởi tinh thần lạc quan, tình yêu cuộc sống là những năng lượng tinh thần vô giá, có sức mạnh diệu
kì giúp con người thoát khỏi những bế tắc, khủng hoảng trong cuộc sống. (dẫn chứng minh họa)
4. Bàn luận, mở rộng vấn đề 0,75
- Đây là một quan niệm sống tích cực, một thái độ sống khỏe khoắn, một cách sống đúng đắn đem lại
cho chúng ta nhiều bài học sâu sắc.
- Phê phán những người bi quan, yếu đuối, thiếu bản lĩnh đã nhanh chóng bị sóng gió cuộc đời quật
ngã, không thể đứng dậy sau thất bại, đau khổ.
- Lạc quan song không nên huyễn hoặc, ảo tưởng.
5. Liên hệ bản thân, rút ra bài học nhận thức và hành động.
Viết bài văn trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến sau:
“ Không ai yêu quý bạn nếu bạn chỉ biết yêu quý bản thân mình”
-----------Viết một bài văn nghị luận khoảng 600 từ trình bày suy nghĩ của anh / chị về tư tưởng của
Eptusenko trong đoạn thơ sau:
Chẳng có ai tẻ nhạt mãi trên đời
Mỗi số phận chứa một phần lịch sử
Mỗi số phận rất riêng, dù rất nhỏ
Chắc hành tinh nào đã sánh nổi đâu.
1. Giải thích (0,5đ)
Trên đời này không ai tẻ nhạt. Mỗi người sinh ra đều mang trong mình những điều kì diệu. Dù riêng
tư nhỏ bé đến đâu, mỗi cá thể đều góp phần làm nên lịch sử của nhân loại. Do vậy, không hành tinh
nào có thể sánh được với sự cao cả của con người.
Tóm lại: đoạn thơ đề cao vị thế và vai trò của mỗi con người.
2. Bàn luận (2,0đ, mỗi ý nhỏ 0,5đ)


- Mỗi người không tẻ nhạt vì có tâm hồn , trí tuệ, có đời sống nội tâm. Đó là tình cảm đối với con
người; là khả năng rung động trước mọi vẻ đẹp của cuộc sống; là khát vọng chiếm lĩnh những giá trị
của sự sáng tạo… Những tố chất ấy như những hạt mầm quý giá tiềm ẩn trong mỗi con người nên
không có lí gì con người lại tẻ nhạt. Mỗi cá nhân là một giá trị, không gì có thể thay thế.
- Quan niệm trên xuất phát từ cơ cở : mỗi cá nhân là một phần tất yếu của nhân loại. Lịch sử nhân loại

không chỉ được tạo bởi những người ưu tú mà còn được tạo bởi những người vô danh. Mặt khác, mỗi
cá nhân có thể chứa đựng những vui buồn của cuộc sống. Soi vào số phận mỗi con người ta bắt gặp sự
thật của thời đại. Cho nên, thật có lí khi nói Mỗi số phận chứa một phần lịch sử
- Vì sao không hành tinh nào có thể sánh với con người? Mỗi hành tinh , dù có bí ẩn, kì vĩ đến đâu
cũng là vật vô tri, không thể sánh với sự linh diệu của con người – thực thể có tư duy, có tâm hồn, tâm
linh…
- Đánh giá: Tư tưởng của Eptusenko mang tính nhân văn cao đẹp. Nó thể hiện niềm tin của ông về giá
trị và vị thế của con người. Tư tưởng đó buộc ta phải có cái nhìn đúng đắn về con người
3. Bài học (0,5đ)
Tư tưởng của Eptusenko giúp ta tự tin hơn vào chính bản thân mình. Có thể ta không có khả năng phát
minh sáng tạo như những vĩ nhân nhưng ta có thể sống đầy đủ ý nghĩa cuộc sống của một đời người,
có thể trở thành một người hữu ích với cộng đồng.
Với nhận thức Chẳng có ai tẻ nhạt mãi trên đời, mỗi người có thể đánh thức tiềm năng của bản thân để
có thể làm nên những điều kì diệu.
-----------XA XỨ
Em tôi học đến kiệt sức để có một suất du học.
Thư đầu viết:"Ở đây, đường phố sạch đẹp, văn minh bỏ xa lắc nước mình…"
Cuối năm viết: "Mùa đông bên này tĩnh lặng, tinh khiết như tranh, thích lắm…"
Mùa đông sau viết: "Em thèm một chút nắng ấm quê nhà, muốn được đi giữa phố xá bụi bặm,
ồn ào, nhớ chợ bến xôn xao lầy lội… Biết bao lần trên phố, em đuổi theo một người châu Á, để hỏi
coi có phải người Việt không…"
Anh chị hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 từ) trình bày suy nghĩ về vấn đề nhân sinh đặt
ra trong mẫu chuyện trên.
1) Giải thích ý nghĩa của mẫu chuyện:
Mẫu chuyện là lời kể về cuộc sống, cảm xúc của một sinh viên du học ở ngước ngoài. Thời gian
đầu, người sinh viên thích thú, say mê trước vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên, cuộc sống, con người nơi
xứ lạ. Một năm sau, khi những thứ mới lạ, hấp dẫn đã trở nên quen thuộc, bình thường, người sinh
viên lại thấy “thèm một chút nắng ấm quê nhà, muốn được đi giữa phố xá bụi bặm, ồn ào, nhớ chợ bến
xôn xao lầy lội”, thấy nhớ một bóng dáng người thân.
Mẫu chuyện rất nhỏ nhưng để lại nhiều suy ngẫm về lẽ sống. Phải chăng, mỗi người đều luôn

khát khao được đến với những vùng đất lạ, thưởng ngoạn, tìm hiểu, tiếp thu những cái mới. Song, quê
hương nguồn cội, nơi ta sinh ra và lớn lên với những gì thân thuộc, bình dị, gắn bó sâu nặng mãi mãi
là nơi đi về trong nỗi nhớ niềm thương, trong cuộc sống tâm hồn của mỗi con người. Mẫu chuyện vì
thế gợi ra vấn đề về tình yêu quê hương nguồn cội của con người.
2. Bình luận về ý nghĩa nhân sinh của mẫu chuyện:
a. Trong cuộc đời, mỗi người đều luôn khát khao được đến với những vùng đất lạ, thưởng
ngoạn, tìm hiểu, tiếp thu những cái mới.
- Nhu cầu ra đi, đến những vùng đất lạ, những đất nước ngoài đất nước mình để tham quan,
thưởng ngoạn cái đẹp; để tìm hiểu, khám phá cái mới là nhu cầu chính đáng, là giấc mơ đẹp của con
người.
- Nó giúp con người hiểu biết nhiều về thiên nhiên, cuộc sống, bản sắc văn hóa, sự phát triển của
các quốc gia, dân tộc trên thế giới.
- Nó giúp con người trải nghiệm, làm giàu vốn sống, vốn tri thức, thỏa mãn đời sống tinh thần
với những cảm giác thích thú, say mê trước cái mới lạ, những rung động thẩm mỹ trước cái đẹp;
những cảm xúc buồn vui khi ở cách xa quê hương, tổ quốc mình.
- Đặc biệt, sự trải nghiệm giúp con người nhận ra giá trị đích thực trong đời sống. Đó là quê
hương cội nguồn.
b. Quê hương nguồn cội mãi mãi là tình yêu thương, gắn bó sâu nặng trong đời sống tâm
hồn của mỗi con người
- Quê hương, nguồn cội là nơi mỗi người sinh ra và lớn lên, học tập, lao động, sống và trưởng
thành; nơi được sống trong tình yêu thương, sự bao dung của những người thân; nơi mà thiên nhiên,


cuộc sống, nền nếp văn hóa từng ngày thấm vào hồn để làm nên cốt cách mỗi người; nơi lưu dấu
những kỉ niệm tuổi thơ, nguyên sơ, dung dị mà khó phai nhạt; nơi những vấp ngã, bồng bột đầu đời đã
khắc dấu trong đời mỗi người làm thành hành trang để mỗi người vững bước trên con đường đời.
- Nhớ và hướng về quê hương nguồn cội giúp con người vững an mỗi khi vấp ngã, vợi bớt nỗi cô
lẻ trước những nỗi buồn; giúp con người giữ được ngọn lửa ấm áp tin yêu trước sự hờ hững, đố kị,
ghen ghét của thói đời.
- Nhớ và hướng về quê hương nguồn cội là đạo lý sống muôn thuở của loài người; là thước đo

giá trị nhân cách của con người.
- Đánh mất quê hương, cội nguồn con người tự đánh mất, tự hủy hoại chính mình.
c. Vì vậy, trong đời sống, mỗi người cần nuôi dưỡng cho mình khát khao và nỗ lực học tập, rèn
luyện để hành động nhằm đến với những vùng đất lạ, thưởng ngoạn, tìm hiểu, tiếp thu những cái mới.
Đặc biệt, phải luôn khắc cốt ghi tâm tình cảm đối với quê hương nguồn cội, xem đây là tình cảm
thiêng liêng, nhân bản nhất của con người.
Phê phán những ai vì quá say những chân trời mới mà lãng quên nguồn cội, quê hương, quên
những gì thân thuộc nhất của cuộc đời mình và ngược lại, cần phê phán những ai, quá đề cao quê
hương đất nước mà giam hãm tâm hồn mình, xem nhẹ, phủ nhận những thành tựu, cái hay, cái đẹp
của nhân loại.
d. Bài học nhận thức và hành động:
- Nhận thức:
+ Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc ra đi khám phá, thưởng thức những miền đất mới và tình cảm
hướng về quê hương cội nguồn.
+ Sức khỏe, tri thức, tình cảm và ý chí là những phương tiện giúp ta thực hiện những điều trên.
- Hành động:
+ Nuôi dưỡng và nỗ lực hành động để thỏa mãn mục đích khám phá thế giới.
+ Sống hết mình với quê hương, làm cho quê hương trở thành tổ ấm trong cuộc đời mình.
--------------------“Học từ ngày hôm qua, sống cho ngày hôm nay, hi vọng vào ngày mai. Điều quan trọng nhất
là không ngừng đặt câu hỏi”. (Albert Einstein)
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên.
----------------------------Chẳng ai muốn làm hành khất
Tội trời đày ở nhân gian
Con không được cười giễu họ
Dù họ hôi hám úa tàn
Nhà mình sát đường, họ đến
Có cho thì có là bao
Con không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào.
(...)

Mình tạm gọi là no ấm
Ai biết cơ trời vần xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này.
(Trần Nhuận Minh, Dặn con,
rút từ tập thơ Nhà thơ và hoa cỏ, 1993)
Từ ý thơ của Trần Nhuận Minh, anh /chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về vấn đề sau: Lòng
tốt gửi vào thiên hạ
-------------Bài viết cần nêu được những ý chính sau:
- Trích dẫn ý kiến: “Trong học tập, tự học là phương pháp hiệu quả nhất”.
- Giải thích:
+ “Học” là quá trình con người thu nhận kiến thức, luyện tập kĩ năng do người khác truyền lại.
+ “Tự học” là việc con người học tập bằng chính sức lực, khả năng của bản thân mình.
- Khẳng định tự học là rất quan trọng, là điều kiện giúp mỗi người thành công trong học tập.


- Tự học mang lại rất nhiều lợi ích:
+ Tự học giúp con người có ý thức chủ động suy nghĩ, tìm tòi, khám phá, nghiên cứu làm rõ bản chất
của vấn đề, nắm chắc và nhớ lâu vấn đề.
+ Tự học giúp ta tiếp thu kiến thức tù nhiều nguồn khác nhau: bài giảng, sách, báo, truyền hình, mạng
internet, kiến thức từ thực tế cuộc sống...
+ Tự học giúp chúng ta thu được lượng kiến thức lớn, nhanh chóng hình thành kĩ năng, củng cố, nâng
cao kiến thức, khả năng thực hành, vận dụng vào cuộc sống.
+ Chủ động học tập sẽ giúp ta tìm ra nhiều phương pháp học tập phù hợp, tiết kiệm thời gian, hiệu quả
học tập cao.
….
- Tự học là phương pháp học không mới nhưng rất hiệu quả. Đây là một phương pháp học rất thông
minh, là con đường dẫn tới những thành công.
- Bài viết cần có liên hệ thực tế, đưa ra những dẫn chứng về tấm gương tự học, tự tìm tòi, sáng tạo
như: bác Hồ, một số danh nhân, các nhà khoa học…

- Phê phán thái độ ỷ lại, lười nhác, thiếu tinh thần tự lập trong học tập của học sinh hiện nay.
- Liên hệ bản thân, rút ra bài học: mỗi người cần rèn luyện cho mình thói quen tự học, không ngừng
trau dồi, nâng cao kiến thứcc.
---------------------Có ý kiến cho rằng: Việc rèn luyện kĩ năng sống cũng cần thiết như việc tích lũy kiến thức. Anh/Chị
hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) bày tỏ suy nghĩ của mình về vấn đề trên.
.----------------------Hãy lấy đôi bàn tay làm chủ đề để viết bài văn nghị luận ngắn.
Đề bài mở nên học sinh có thể chọn hướng bàn luận riêng-hoặc bao quát nhiều phương diện, hoặc
đi sâu vào một nội dung.Tham khảo các ý cơ bản sau:
-Đôi bàn tay lao động, sáng tạo những giá trị vật chất và tinh thần , làm giàu , làm đẹp cho đời…
-Đôi bàn tay yêu thương, sẻ chia nâng đỡ- biểu tượng của tình người ấm áp…
-Ấn tượng sâu đậm về một đôi bàn tay.
--------------------Bức hình sau gợi cho anh/chị suy nghĩ gì?

-----------------------------Trong cuộc sống, có nhiều con đường dẫn đến đích và có nhiều lựa chọn để ứng xử cho một vấn
đề ta đang đối diện. Khi đối mặt với khó khăn cần phải giải quyết, đôi lúc chúng ta cần phải biết “lắng
nghe” ý kiến của người khác. Nhưng, phải chăng đây là cách tốt nhất để giải quyết vấn đề?


Cách 1

Cách 2

Trong hai cách giải quyết trên, đâu là phương án thích hợp nhất để vượt qua khó khăn?
Từ gợi ý đã cho, anh/chị hãy viết một bài văn trình bày cách giải quyết của mình.
------------------Trong thư gửi thầy hiệu trưởng của con trai mình, Tổng thống Mĩ A.Lin – côn viết:
“ Xin dạy cho cháu biết đến thế giới kì diệu của sách, nhưng cũng để cho cháu đủ thời gian
để lặng lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống: đàn chim tung cánh trên bầu trời, đàn ong bay
lượn trong nắng, và những bông hoa nở ngát trên đồi xanh…”
(Ngữ văn 10, tập 2, NXBGD, 2006)
Suy nghĩ của anh (chị) về đoạn thư trên.

1. Giải thích ý nghĩa đoạn thư:
- “Dạy cho cháu biết đến thế giới kì diệu của sách”: Biết thu nhận kiến thức từ sách vở, có
niềm say mê khám phá thế giới kiến thức phong phú của sách.
- “Cũng để cho cháu đủ thời gian để lặng lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống”: chú
trọng rèn luyện tâm hồn nhạy cảm, biết quan tâm đến cuộc sống xung quanh, tự mình khám phá ý
nghĩa của cuộc sống, vẻ đẹp của thế giới tự nhiên cũng như của con người.
Đoạn thư là lời tâm sự, mong mỏi của một người cha đối với nhà trường, với các nhà giáo dục: Dạy
cho con mình hiểu biết và trân trọng giá trị của sách vở và cuộc sống.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề:
- Đây là tâm tình của một người cha: thể hiện tình yêu con, mong muốn con trưởng thành.
- Lời đề nghị của ông với thầy hiệu trưởng, với nhà trường còn thể hiện mong ước của một
người yêu thương, quan tâm đến sự phát triển toàn diện nhân cách của thế hệ trẻ.
- Nội dung lời đề nghị sâu sắc, chính đáng:
+ Không phủ nhận vai trò quan trọng của sách, của kiến thức văn hóa do sách vở mang lại, vì đó
là cả một “thế giới kì diệu”, rộng mở. Không có kiến thức văn hóa, con người thiếu nền tảng tri thức.
+ Tuy nhiên, kiến thức cuộc sống thực tiễn của con người cũng quan trọng không kém, bởi đó là
“sự bí ẩn muôn thuở” mà con người luôn cần khám phá, hiểu biết. Nó cần thiết và bổ ích cho con
người, có tác động tích cực trong việc vun đắp bồi dưỡng tâm hồn, khơi dậy tình yêu cuộc sống.
+ Vai trò của người thầy trong việc khơi dậy tinh thần tự học, lòng ham hiểu biết khám phá,
chiêm nghiệm và “ lặng lẽ suy tư” trước mọi vấn đề của đời sống của học sinh. Đó là điều quan trọng
để học sinh có thói quen quan tâm đến mọi điều trong đời sống.
- Phê phán quan điểm phiến diện: hoặc chỉ thấy vai trò của kiến thức sách vở, hoặc chỉ quan
tâm đến thực tiễn.
3. Bài học nhận thức và hành động:
- Biết học trong sách vở nhưng cũng cần biết học ở cuộc sống, quan tâm đến đời sống xã hội.
Đó là chìa khóa dẫn đến thành công của mỗi con người.
- Biết yêu cuộc sống, nhận ra vẻ đẹp từ những điều bình dị nhất của vạn vật quanh ta. Học
kiến thức song song với rèn luyện đạo đức, bồi dưỡng tâm hồn. Đó là sự phát triển toàn diện nhân cách
của con người.
-Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên

khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp.
(Bài kí đề danh tiến sĩ – 1442, Thân Nhân Trung).
Suy nghĩ của anh (chị) về nhận định trên.
1. Giải thích ý nghĩa của lời nhận định.


- Hiền tài: Trong quan niệm của người xưa, hiền tài là người có tài năng không những học rộng, hiểu
nhiều mà còn có đủ tài giúp vua trị nước, đem lại cuộc sống thanh bình cho nhân dân. Hiền tài là
người có cả đức hạnh, gương mẫu về đạo đức, suốt đời chăm lo, tu dưỡng phẩm hạnh cho bản thân,
đem hết tài năng, đức hạnh phục vụ cho đất nước. Tóm lại hiền tài là những người có tri thức, đạo đức,
có năng lực, tâm huyết và khát vọng cống hiến cho đất nước, dân tộc.
- Nguyên khí: là chất làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước, xã hội.
- Cả câu: Khẳng định vai trò, tầm quan trọng đặc biệt của hiền tài đối với quốc gia dân tộc. Bậc hiền
tài có ý nghĩa quyết định đến sự thịnh suy của đất nước.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề.
- Khẳng định tính đúng đắn của nhận định: Câu nói của Thân Nhân Trung là tư tưởng quan trọng, là sự
tổng kết đường lối chiến lược về văn hoá giáo dục. Đây là một tư tưởng hết sức đúng đắn, tiến bộ, có ý
nghĩa trong mọi thời, mọi quốc gia dân tộc. Bởi vì ở thời nào, ở đất nước nào thì hiền tài vẫn là người
tạo ra phần lớn những giá trị vật chất, tinh thần, đặc biệt ở họ có khả năng phán đoán và nhận định tình
hình sáng suốt hơn người thường.
- Nhà nước có chính sách chăm lo nuôi dưỡng, đào tạo và đãi ngộ thích đáng với người hiền tài. Trong
thời đại của nền kinh tế tri thức, thời đại mở cửa và hội nhập toàn cầu, chính sách phát triển văn hoá
giáo dục ở mọi quốc gia, đặc biệt là các nước phát triển ngày càng được chú trọng. Với nước ta, giáo
dục luôn được coi là quốc sách hàng đầu.
3. Bài học nhận thức và hành động.
- Ý thức được vai trò, tầm quan trọng của hiền tài đối với đất nước.
- Có thái độ trân trọng với bậc hiền tài.
- Bản thân cố gắng học tập tu dưỡng để trở thành người có ích cho đất nước.
-------Có ý kiến cho rằng: Nếu anh bắn súng lục vào quá khứ thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác.
Nhưng Tổng giám đốc tập đoàn Coca Cola, Bryan Dion lại khẳng định: Bạn chớ để cuộc sống trôi qua

kẽ tay vì bạn cứ mải đắm chìm trong quá khứ hay ảo tưởng về tương lai. Chỉ bằng cách sống cuộc đời
mình trong từng khoảnh khắc của nó, bạn sẽ sống trọn vẹn từng ngày của đời mình.
Anh (chị) suy nghĩ như thế nào trước những lời khuyên ấy.
1. Giải thích.
- Quá khứ: là cái đã qua, là thời gian đã qua.
- Hiện tại: là cái đang xảy ra, là thời gian đang sống.
- Tương lai: là cái chưa tới, có thể xảy ra, là thời gian sắp tới, sẽ tới.
- Bắn: ẩn dụ, chỉ thái độ, cách đối xử của con người với quá khứ, tương lai.
- Cuộc sống trôi qua kẽ tay: để cuộc sống trôi qua phí hoài, vô ích, thái độ thờ ơ với cuộc sống.
- Ý kiến thứ nhất: Bằng cách nói hình ảnh: bắn súng lục vào quá khứ, tương lai sẽ bắn anh bằng đại
bác, cách dùng hình ảnh mang ý nghĩa tăng tiến: súng lục- đại bác, người nói muốn khẳng định: Cách
đối xử của mỗi người với quá khứ như thế nào thì tương lai họ nhận được sẽ như thế, thậm chí còn tồi
tệ hơn thế. Câu nói đề nghị một lối sống, một thái độ sống: trân trọng quá khứ, biết ơn quá khứ.
- Ý kiến thứ hai: Bằng cách nói nhấn mạnh, phủ định để khẳng định: chớ để…chỉ bằng cách… sống
trọn vẹn từng ngày, người nói muốn đề nghị một lối sống: trân trọng từng khoảnh khắc của hiện tại,
sống hết mình trong hiện tại.
- Hai ý kiến tưởng chừng đối lập nhưng kì thực là sự bổ sung ý nghĩa cho nhau, cùng hướng con người
tới một lối sống, một thái độ sống tích cực, đúng đắn: sống là phải biết trân trọng quá khứ, biết ơn
nguồn cội. Song đồng thời phải biết đón nhận hiện tại, sống hết mình cho hiện tại và biết vun đắp cho
tương lai.
2. Phân tích, bàn luận.
- Tại sao sống là phải biết trân trọng quá khứ?
+ Quá khứ là truyền thống, là lịch sử, là nguồn cội, tổ tiên, là văn hoá, văn minh xưa… Quá khứ
là những gì đã xảy ra, trôi qua, không bao giờ lấy lại được. Do đó, con người phải biết trân trọng quá
khứ, nguồn cội…, trân trọng chính mình.
+ Vì phải có quá khứ mới có hiện tại và tương lai, với quá khứ người ta xây dựng hiện tại và
tương lai.
+ Quá khứ chính là tấm gương soi để con người tự nhận thức và rút ra những bài học kinh
nghiệm quí báu cho mình.
+ Nếu con người quay lưng, “bắn vào quá khứ”, con người sẽ trở thành những kẻ vô ơn, bạc

nghĩa. Họ sẽ bị tương lai đáp trả hậu quả tương xứng.
VD:


Nếu cha mẹ không kính trọng ông bà, quay lưng lại truyền thống, nguồn cội… thì khó mà dạy
nổi con cháu; sau này họ cũng dễ bị con cháu khinh thường.
Đối với một quốc gia dân tộc, trong quá trình hội nhập văn hoá, nếu không biết giữ gìn bản sắc,
sẽ dễ bị diệt vong.
vv…
- Tại sao phải biết trân trọng hiện tại, sống hết mình cho hiện tại?
+ Vì hiện tại là cái đang hiện hữu, con người xây đắp những thứ quan trọng nhất trong hiện tại:
những giá trị vật chất, những giá trị tinh thần…
+ Hiện tại hôm nay cũng sẽ trở thành quá khứ ngày mai. Đời người là hữu hạn. Vì thế, nếu con
người lãng quên hiện tại, tất yếu họ sẽ luôn phải nuối tiếc những gì đã trôi qua, không đạt được.
+ Quá khứ dù đẹp đẽ, thiêng liêng, cũng là cái đã qua. Tương lai dù hấp dẫn nhưng nếu ta không
thực hiện hôm nay thì cũng chỉ là mơ ước. Bởi vậy, mỗi người cần biết sống thực sự, ngay trong hiện
tại.
3. Mở rộng.
- Trân trọng quá khứ là như thế nào?
- Trân trọng hiện tại, sống hết mình trong hiện tại là ra sao?
- Nêu một số lối sống, thái độ sống chưa hợp lí:
+ Hoặc quá đề cao quá khứ mà coi nhẹ hiện tại.
+ Hoặc chạy theo chủ nghĩa hiện sinh, thực dụng mà lãng quên quá khứ.
- Bài học nhận thức, hành động của bản thân.
---------------Trong việc nhận thức, F. Ăng-ghen có phương châm: “Thà phải tìm hiểu sự thật suốt đêm còn hơn
nghi ngờ nó suốt đời”, C. Mác thì thích câu châm ngôn: “Hoài nghi tất cả”.
Anh/Chị hiểu thế nào về những ý tưởng trên?
1. Giải thích (4,0 điểm)
Câu của Ăngghen : Thà phải tìm hiểu sự thật suốt đêm còn hơn phải nghi ngờ nó suốt đời.
Ý căn bản : đối với con người, thà vất vả tìm hiểu trong một thời gian ngắn (suốt đêm) để có được một

nhận thức rõ ràng, khai thông được tư tưởng cho mình về một vấn đề nào đó, còn hơn là cứ để nó tồn
đọng như một việc chưa được giải quyết, khiến cho mối nghi ngờ về nó luôn đè nặng mình trong thời
gian dài (suốt đời).
Câu C.Mác thích : Hoài nghi tất cả.
Ý căn bản : cần phải tỉnh táo khi tiếp nhận mọi điều, chớ thụ động, cả tin vào những gì mà chính mình
chưa suy xét, kiểm chứng.
2. Bình luận (4,0 điểm)
Thí sinh cần thấy mỗi ý tưởng ấy đều hợp lí. Bề ngoài chúng có vẻ mâu thuẫn nhau, nhưng bên trong
lại thống nhất. Mỗi câu nhấn mạnh vào một khía cạnh của vấn đề nhận thức, các khía cạnh ấy bổ sung
cho nhau.
a. Câu của Ăngghen:
- Sự thật là những chân lý khách quan. “Tìm hiểu sự thật” là mục đích quan trọng đối với việc nhận
thức. Nếu không nắm được sự thật thì sẽ gây khúc mắc và ngờ vực, nghi hoặc. Nghi ngờ là một trạng
thái tinh thần tiêu cực bất lợi đối với đời sống.
- Phương châm của Ănghen là đúng đắn. “Thà mất công tìm hiểu sự thật suốt đêm” là giải pháp tích
cực. Còn để trạng thái nghi ngờ đè nặng mình suốt đời là tiêu cực. Mất công trước mắt mà có được lợi
ích lâu dài vẫn luôn là lựa chọn khôn ngoan của con người nói chung, của việc tìm hiểu khoa học nói
riêng.
b. Câu C.Mác thích:
- Cần phân biệt hoài nghi khoa học và thói đa nghi. Hoài nghi khoa học là phẩm chất tích cực. Nó là
thái độ tỉnh táo, cẩn trọng trong tìm hiểu và tiếp nhận. Còn đa nghi là một căn bệnh tiêu cực. Nó khiến
người ta không tin vào bất cứ điều gì.
- “Hoài nghi” ở đây là theo nghĩa tích cực. Trong cuộc sống cũng như trong tìm hiểu khoa học, luôn có
thái độ hoài nghi như thế là điều cần thiết. Nó giúp con người có được sự cẩn trọng và chắc chắn trong
hiểu biết, tránh được những hồ đồ, cả tin dễ dẫn tới sai lạc, lầm lẫn. Châm ngôn C.Mác thích cũng là
một ý tưởng đúng đắn.
c. Sự bổ sung:
- Câu C. Mác thích thì nhấn mạnh vào sự cần thiết của thái độ hoài nghi khoa học như một tiền đề gợi
cảm hứng cho con người tìm kiếm sự thật.

- Còn câu của Ăngghen thì nhấn mạnh vào việc tích cực dấn thân tìm kiếm sự thật để hoá giải mối
nghi ngờ.
- Cả hai đều là những phương châm đúng đắn và cần thiết đối với việc nhận thức của con người.
----------------------HỌC CÁCH THẤT BẠI
-----------Viết bài văn nghị luận (không quá 600 từ) về điều ông Ha-san, hiền triết người Hồi giáo đã quả quyết
trước khi qua đời:
Điều thiết yếu trong cuộc sống là luôn làm một học trò.
(Theo Quà tặng dâng lên thầy cô - NXB Trẻ 2008, trang 112)
------------------NHỮNG VẾT ĐINH
Một cậu bé nọ có tính xấu là rất hay nổi nóng. Một hôm, cha cậu bé đưa cho cậu một túi đinh
rồi nói với cậu: “Mỗi khi con nổi nóng với ai đó thì hãy chạy ra sau nhà và đóng một cái đinh lên
chiếc hàng rào gỗ”. Ngày đầu tiên, cậu bé đã đóng tất cả 37 cái đinh lên hàng rào. Nhưng sau vài
tuần, cậu bé đã tập kiềm chế dần cơn giận của mình và số lượng đinh cậu đóng lên hàng rào ngày một
ít đi. Cậu nhận thấy rằng kiềm chế cơn giận của mình dễ hơn là phải đi đóng một cây đinh lên hàng
rào. Đến một ngày, cậu bé đã không nổi giận một lần nào trong suốt cả ngày. Cậu đến thưa với cha và
ông bảo: “Tốt lắm, bây giờ nếu sau mỗi ngày mà con không hề giận với ai dù chỉ một lần, con hãy
nhổ cây đinh ra khỏi hàng rào”. Ngày lại ngày trôi qua, rồi cũng đến một hôm cậu bé đã vui mừng
hãnh diện tìm cha mình báo rằng đã không còn một cây đinh nào trên hàng rào nữa. Cha cậu liền đến
bên hàng rào. Ở đó, ông nhỏ nhẹ nói với cậu: “Con đã làm rất tốt, nhưng con hãy nhìn những lỗ đinh
còn để lại trên hàng rào. Hàng rào đã không giống như xưa nữa rồi...”
(Theo )
Anh/chị hãy trình bày suy nghĩ của mình sau khi đọc mẩu chuyện trên.
-------------------Tục ngữ Việt Nam có câu : Người ta là hoa đất
Anh/chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về câu tục ngữ trên.
1. Giới thiệu khái quát vấn đề cần nghị luận trong câu tục ngữ(0,5 điểm).
2. Giải thích ngắn gọn câu tục ngữ “Người ta là hoa của đất”: Câu tục ngữ là cách nói hình ảnh về
giá trị và vẻ đẹp của con người. Con người là những gì đẹp đẽ nhất, giá trị nhất trên đời(0,5 điểm).
3. Bình luận, chứng minh:
- Câu tục ngữ là lời đánh giá đúng đắn về giá trị của con người bởi cuộc đời này sẽ chẳng là gì khi

thiếu vắng con người. Nếu hoa làm đẹp cho đời bằng màu sắc, hương thơm thì con người làm đẹp cho
đời bằng hình thể, bằng tâm hồn, trí tuệ, tài năng, sức lao động… (0,5 điểm).
- Lấy dẫn chứng để chứng minh những giá trị mà con người đem đến cho đời qua vẻ đẹp ngoại hình,
qua những công trình, những tác phẩm nghệ thuật, những giá trị vật chất, giá trị văn hoá, những nét
đẹp trong cách thể hiện tình cảm của con người với con người…. (1,5 điểm)
4. Mở rộng, liên hệ và bài học:
- Câu tục ngữ thể hiện truyền thống đạo lý trân trọng con người của dân tộc Việt Nam (0,25 điểm).
- Lên án những người có thái độ, hành động coi thường, xúc pham, chà đạp con người (0,25 điểm).
- Ca ngợi những con người sống có ý nghĩa, đem đến những giá trị cho cuộc sống và phê phán những
kẻ sống vô nghĩa, vô ích (0,25 điểm).
- Nỗ lực học tập, phấn đấu khảng định giá trị của bản thân để làm đẹp cho cuộc đời, xứng đáng với
chức vị làm người. (0,25 điểm).
--------------------Suy nghĩ của anh/chị về ý kiến cho rằng: “ Nơi lạnh nhất không phải là Bắc Cực mà là nơi thiếu
tình thương “ ?
1. Giải thích:
- Bắc Cực: Vùng cực bắc, quanh năm lạnh giá. Nó là hoàn cảnh khắc nghiệt của tự nhiên, ngoại cảnh.
- Tình thương: Nói về sự đồng cảm, sẻ chia, quan tâm của người với người trong cuộc đời, của con
người với vạn vật, môi trường.
=> Câu nói đề cao vai trò của tình thương trong cuộc sống.
2. Nêu suy nghĩ
a/ Nơi lạnh nhất không phải là Bắc Cực.
Cái lạnh ở nơi Bắc Cực không đáng sợ vì con người có thể
bằng nhiều cách, nhiều phương tiện để chống đỡ và chế ngự.


b/ Nơi lạnh nhất chính là nơi không có tình thương
- Không được sống trong tình yêu thương, con người rất cô đơn, đau khổ, bất hạnh. Sống không có
tình yêu thương, con người dễ ích kỉ thậm chí trở thành độc ác. (lấy dẫn chứng trong thực tế)
- Với cả nhân quần vạn vật, nếu thiếu tình thương thì cuộc sống sẽ đầy bất trắc hiểm nguy.
3. Mở rộng, liên hệ, rút ra bài học thực tiễn

- Sống trong tình yêu thương là niềm hạnh phúc lớn. Tình thương là ngọn lửa sưởi ấm tâm hồn, truyền
sức mạnh nghị lực để con người vượt lên mọi trở ngại của cuộc sống, tình thương tạo sức mạnh cảm
hóa…
- Người trao gửi tình thương cũng rất hạnh phúc
( Lấy dẫn chứng thực tế để chứng minh: trong gia đình, trong quan hệ xã hội )
- Vậy mỗi người phải luôn biết yêu thương, đồng cảm, chia sẻ, trân trọng giá trị người, để cuộc sống
trở nên ấm áp đáng yêu.
------------------Ngạn ngữ có câu: Cuộc đời ngắn ngủi không cho phép ta ước vọng quá nhiều. Thế nhưng nhà văn Nga
M.Prisvin lại cho rằng: Phải ước mơ nhiều hơn nữa, phải ước mơ tha thiết hơn nữa để biến tương lai
thành hiện tại.
Suy nghĩ của anh/chị về vấn đề đặt ra trong hai trích dẫn trên.
• Giới thiệu vấn đề nghị luận
• Ý kiến 1: Cuộc sống ngắn ngủi, con người sẽ không đủ thời gian để thực hiện ước mơ, vì vậy
không nên mơ ước quá nhiều, quá xa rời thực tại.
• Ý kiến 2: Con người cần mơ ước nhiều hơn, khát khao mãnh liệt hơn để đủ sức mạnh biến
những điều mơ ước thành hiện thực.
•
Tuy nhiên, các ý kiến trên vẫn có những hạn chế:
+ Trong cuộc sống, nếu không có nhiều mơ ước, không có những ước mơ cao, xa, con
người sẽ không thể vượt lên thực tại để thực hiện những điều tốt đẹp, kì diệu.
+ Không phải cứ ước mơ thật nhiều, khát khao mãnh liệt thì tất cả đều trở thành hiện thực.
• Phải biết kết hợp giữa ước mơ và thực tại, ước mơ phải bắt nguồn từ cuộc sống. Phải theo đuổi
ước mơ nhưng đừng mơ ước hão huyền.
• Lưu ý: học sinh cần lấy dẫn chứng trong thực tế cuộc sống để chứng minh.
•
Phê phán những người không dám mơ ước và những kẻ mơ tưởng viển vông.
• Phương hướng rèn luyện của bản thân.
----------------Đốpgiencô từng nói “Hai người cùng nhìn xuống, một người chỉ thấy vũng nước, người kia lại
thấy được những vì sao”.
Từ ý kiến trên, anh (chị) có suy nghĩ gì về cách nhìn đời, nhìn người trong cuộc sống ?

1. Giới thiệu vấn đề: Cách nhìn vào hiện thực đời sống, nhìn đời, nhìn người một cách tích cực.
Dẫn câu nói của Đôpgiencô.
(1 điểm)
2. Giải thích câu nói của Đôpgiencô:
Cùng một đối tượng nhưng có những cách nhìn khác nhau: “Một người chỉ thấy vũng nước” tức
là chỉ thấy cái bề ngoài, bề nổi của đối tượng. Người kia lại “Thấy được những vì sao” tức là nhìn thấy
cái bản chất, cái bên trong, cái phẩm chất tốt đẹp của đối tượng.(2 điểm)
3. Bình luận:
- Câu nói trên hết sức đúng đắn và sâu sắc lại giàu hình ảnh. Nó giúp chúng ta nhận thức sâu sắc
hơn về ý nghĩa của cách nhìn và thái độ của chúng ta đối với hiện thực cuộc sống, đối với con người.
- Trong thực tế và trong văn học đều có những cách nhìn nông cạn, cái nhìn “một phía” và đánh
giá sai lầm đối với hiện thực và con người (Đôi mắt - Nam Cao). Có những người thường chỉ thấy mặt
đen tối của đời sống, khuyết điểm, tiêu cực của người khác mà không thấy được mặt tích cực, tốt đẹp
của họ.
(1 điểm)
4. Nhận thức và hành động của bản thân đối với vấn đề cách nhìn:
- Để nhận thức và đánh giá đúng các hiện tượng đời sống, với cuộc đời và con người, chúng ta
phải có cách nhìn đúng đắn, toàn diện, sâu sắc với đối tượng. (1 điểm)
- Để có cách nhìn đúng đắn và sâu sắc đối với con người và cuộc đời. Chúng ta cần phải hòa
mình vào cuộc sống hiện thực, gắn bó và hiểu biết đối với đối tượng.
(1 điểm)
- Phải có thái độ khách quan, phải có tấm lòng thông cảm, vị tha, có niềm tin vào cuộc sống và
bản chất tốt đẹp của con người.
(1 điểm)
5. Kết luận chung: cách nhìn thể hiện thái độ tích cực của chúng ta đối với cuộc sống. (1 điểm)
-------------


Suy nghĩ của em về nội dung mẩu chuyện sau:
Gia đình nọ rất quý mến ông lão mù nghèo khổ và rách rưới- người hàng tuần vẫn mang rau đến

bán cho họ. Một hôm, ông lão khoe: “Không biết ai đã để trước cửa nhà của tôi một thùng quần áo
cũ”. Gia đình biết ông lão cũng thiếu thốn nên rất vui: “Chúc mừng ông! Thật là tuyệt!”. Ông lão mù
nói: “Tuyệt thật! Nhưng tuyệt nhất là vừa đúng lúc tôi biết có một gia đình thực sự cần những quần áo
đó.” (Phỏng theo Những tấm lòng cao cả)
Bài viết có thể trình bày theo các cách khác nhau nhưng đại thể nêu được các ý sau:
- Đây là câu chuyện cảm động về tình yêu thương, sự quan tâm chia sẻ đối với những người bất
hạnh, nghèo khổ. Câu chuyện thể hiện tình thương của gia đình nọ với ông lão mù, nghèo khổ và đặc
biệt là tình thương của ông lão với những người khác bất hạnh hơn mình. Đối với ông lão những bộ
quần áo cũ là món quà mà ai đó đã trao tặng cho mình nhưng món quà ấy còn quý giá hơn khi mà ông
trao nó cho người khác- những người thực sự cần nó hơn ông. Trong con người bất hạnh nghèo khổ ấy
là một tấm lòng nhân ái, sau đôi mắt mù lòa ấy là một tâm hồn trong sáng, cao đẹp. Đối với ông lão
được giúp đỡ người khác như một bất ngờ thú vị của cuộc sống, là niềm vui, niềm hạnh phúc tràn
ngập tâm hồn. . (1.0 điểm)
- Bài học sâu sắc về tình thương (1.5 điểm):
+ Ngay cả khi phải sống cuộc sống nghèo khổ hay chịu sự bất hạnh thì con người vẫn cần biết quan
tâm đến người khác, nhất là những người nghèo khổ, bất hạnh hơn mình và tình yêu thương giữa con
người với con người là không phân biệt giàu nghèo, giai cấp…
+ Được yêu thương, giúp đỡ người khác chính là niềm vui, nguồn hạnh phúc, ý nghĩa của sự sống
và là cách nâng tâm hồn mình lên cao đẹp hơn.
+ Đừng bao giờ thờ ơ, vô cảm trước nỗi khổ đau, bất hạnh của người khác, đừng vì nghèo khổ hay
bất hạnh mà trở nên hẹp hòi ích kỷ, sống trái với đạo lý con người: Thương người như thể thương
thân.
- Xác định thái độ của bản thân (0.5 điểm): Đồng tình với thái độ sống có tình thương và trách
nhiệm với mọi người, khích lệ những người biết mở rộng tâm hồn để yêu thương, giúp đỡ người khác.
Phê phán thái độ sống cá nhân vị kỷ, tầm thường.
------------R.Ta-go, nhà thơ Ấn Độ cho rằng: Thà làm một bông hoa sen nở khi thấy mặt trời rồi mất hết
tinh nhụy, còn hơn giữ nguyên hình nụ búp trong sương lạnh vĩnh cửu của mùa đông.
Suy nghĩ của anh (chị) về nhận định trên.
1. Giải thích ý nghĩa của lời nhận định
- Hoa sen: ủ mầm trong bùn đất, tối khuất, nhơ bẩn nhưng mạnh mẽ vươn lên. Hoa sen là biểu

tượng cho phẩm cách thanh sạch, biết vươn lên trong cuộc sống của con người.
- Mặt trời: Đó là ánh sáng vĩnh cửu đem lại sự sống cho vạn vật. Mặt trời tượng trưng cho sức
sống mạnh mẽ, sự huy hoàng.
- Nụ búp: ẩn dụ cho cái non nớt, nhút nhát, e sợ của con người.
- Sương lạnh vĩnh cửu: là môi trường lạnh giá, khắc nghiệt, ở đó vạn vật phải ẩn mình, thu
mình, không thể sinh sôi phát triển. Vì thế nó tượng trưng cho những khó khăn, thử thách trong cuộc
sống.
=> Ý nghĩa câu nói: Ý kiến của Ta- go là một triết lí sống mạnh mẽ, tích cực và tiến bộ. Trong
cuộc sống có rất nhiều khó khăn thử thách, nhưng nếu biết sống và cống hiến hết mình ta sẽ nhận được
thành quả xứng đáng. Nếu sống nhút nhát, thụ động thì cuộc đời thật nhạt nhẽo, vô nghĩa.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề
a. Tại sao nên chọn cách sống như “bông hoa sen”?
- Cuộc sống rất quý giá nhưng lại ngắn ngủi, và chỉ đến duy nhất một lần. Ta phải sống thế nào
cho xứng đáng, phải sống sao cho khỏi xót xa, ân hận vì những tháng năm đã sống hoài, sống phí. Ta
cần có một trái tim đầy nhiệt huyết để sống hết mình, để cảm nhận từng hơi thở trong khoảnh khắc của
đời mình.
- Đã là con người thì cần phải có ước mơ, lý tưởng và khát khao thực hiện những điều đó. Tuy
nhiên, cuộc sống luôn ẩn chứa những khó khăn, thử thách và những điều tốt đẹp không bỗng dưng mà
có. Thay vì để khó khăn đánh bại, ta hãy đón nhận chúng như một cơ hội để rèn luyện bản lĩnh của
chính mình, để ta thêm trưởng thành.
- Khi ta chọn làm “bông hoa sen nở trong ánh mặt trời” đó là lúc ta sống hết mình và cống hiến
hết mình. Ta sẽ có cơ hội được toả sáng, được khẳng định, lưu lại dấu chân trên con đường đã đi và tận
hưởng những điều tuyệt diệu mà cuộc sống mang lại. Đó cũng chính là cách khiến cuộc sống của ta
thêm ý nghĩa và trở nên có ích. Đó mới là cuộc sống đích thực của con người.


b. Tại sao không nên chọn cách sống như “nụ búp”?
- Nếu ta không dám đối mặt trước những khó khăn, thử thách của cuộc sống vì ta sợ sai lầm, sợ
sẽ thất bại, sợ bị cười chê… để rồi mãi mãi ta sống trong vỏ bọc hèn nhát của mình. Đó là lối sống
mòn, sống thừa, sống vô ích mà không được ai biết đến. Một “cuộc sống đang mòn ra, đang rỉ đi, đang

nổi váng.”
- Cuộc sống không mục tiêu, ước mơ, hoài bão thật vô vị. Sống như thế thực chất chỉ là tồn sự
tại mà thôi, là chết ngay cả khi đang sống.
c. Nâng cao
- Liệu có phải lúc nào ta cũng sống hết mình? Nếu cứ hết mình như thế sẽ có lúc ta kiệt sức.
Vậy ta cần phải biết lượng sức mình, không phải lúc nào cũng nên lao về phía trước. Để đối mặt với
mọi thử thách trên đường đời trước tiên ta phải trân trọng chính bản thân ta. Đừng nôn nóng theo đuổi
mục đích mà quên mất bản thân mình.
- Có những phút giây ta nên thu mình lại khi đã cảm thấy mỏi mệt. Khi ấy không phải ta đang
hèn nhát, chỉ là ta đang tìm kiếm chút bình yên cho tâm hồn, tìm được lại ý chí, lòng quyết tâm để tiếp
tục tiến lên phía trước.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Phê phán lối sống yếu mền, thụ động, chỉ biết ngồi chờ vận may và sự thuận lợi.
- Cuộc sống của mỗi người được quyết định bởi sự tự nhận thức, bản lĩnh và nghị lực vươn lên
không ngừng. Cuộc sống quá ngắn ngủi, hãy cứ cháy hết mình đến tận cùng của khát vọng, ước mơ.
------------------Suy nghĩ của anh/chị về bài học cuộc sống mà người cha dạy con qua đoạn trích bài thơ Gửi
con của Bùi Nguyên Trường Kiên ?
“Đừng vui quá. Sẽ đến lúc buồn
Đừng quá buồn. Sẽ đến lúc vui
Tiến bước mà đánh mất mình. Con ơi dừng lại
Lùi bước để hiểu mình. Cứ lùi thêm nhiều bước nữa
Chẳng sao
Hãy ngước lên cao để thấy mình còn thấp
Nhìn xuống thấp. Để biết mình chưa cao”
(Bài đăng trên Báo Nhân dân, số 38, ra ngày 20/9/2009)
I. NỘI DUNG
Học sinh có thể trình bày bằng nhiều cách khác nhau trên cơ sở giải quyết được yêu cầu của
đề.
1. Hiểu nội dung ý nghĩa đoạn thơ :
- Vui – buồn là qui luật của cuộc đời. Vui quá, buồn quá dễ dẫn đến những hành vi không hay.

- Thăng tiến bằng mọi giá, thủ đoạn, mất nhân cách đó là điều cực kì không nên.
- “Lùi bước” để hiểu mình, để là con người có nhân cách, có văn hóa, trung thực là điều nên
làm và cũng không nên sợ không thăng tiến.
- Không nên tự cao, tự đại mà phải biết tự đánh giá và nhận ra tài năng, vị trí xã hội của mình
còn thua kém nhiều trong bể học mênh mông và vị thế xã hội.
2. Người cha dạy con về lẽ sống, cách sống ở đời từ kinh nghiệm sống
- Bình tâm trước những vấn đề được, mất.
- Thăng tiến bằng chính tài năng của mình.
- Luôn giữ gìn đức độ, nhân cách.
3. Nghệ thuật(*) : người cha gửi con bằng bài thơ với ngôn từ hết sức hàm súc, hình thức độc
đáo chứ không không phải bằng bức thư thông thường.
----------------------W. Whitman từng tâm niệm: Hãy nhìn về phía mặt trời, bóng tối sẽ khuất sau lưng bạn.
Suy nghĩ của anh (chị) về nhận định trên.
1. Giải thích ý nghĩa của lời nhận định.
- Mặt trời là nguồn sáng đem lại hơi ấm và sự sống cho muôn loài. Mặt trời còn là biểu tượng
cho những điều tươi sáng, đẹp đẽ, là niềm tin và hi vọng tốt đẹp ở tương lai trong cuộc đời con người.
- Bóng tối là màn đêm âm u, tăm tối. Bóng tối cũng là biểu tượng cho sự đen đủi, bi đát, bất
hạnh, thiếu may mắn, những thất bại trong đường đời của con người.
 Ý nghĩa nhận định: Lời nhận định là một phương châm sống tích cực, một lời khuyên sâu
sắc nhắc nhở ta phải biết vượt lên những bất hạnh, rủi ro, đau buồn, thất bại trong cuộc đời. Phải biết
quên đi quá khứ đen tối mà hướng về tương lai tươi sáng, tốt đẹp ở cuộc sống phía trước.


2. Bàn luận, mở rộng vấn đề.
- Cuộc sống không phải lúc nào cũng là thảm đỏ trải đầy hoa hồng, cuộc sống là một trường
tranh đấu. Bởi thế, cuộc đời mỗi con người cũng không thể tránh khỏi những gian nan, trắc trở, những
khó khăn, thất bại.
- Mỗi người cần phải có ý chí, nghị lực, dũng khí để vượt lên những thất bại. Phải xem những
gian nan, trắc trở như một thử thách để ta được rèn luyện, trưởng thành.
- Cần biết hướng về phía trước, lạc quan, tin tưởng vào tương lai, có bản lĩnh vững vàng để

vượt lên những vấp ngã của bản thân. Đây là xu hướng phát triển, là yêu cầu tất yếu phù hợp với quy
luật khách quan của cuộc sống. Nếu cứ đắm chìm trong những thất bại, đau buồn là tự hại mình.
- Phê phán những người không có niềm tin, không có ý chí phấn đấu vươn lên trong cuộc sống.
3. Bài học nhận thức và hành động.
- Cần phải có ý chí, nghị lực, niềm lạc quan tin tưởng vào tương lai để vững bước trong cuộc
đời.
- Trong cuộc sống cũng như trong học tập phải biết vượt lên chính mình, không nên chùn bước
trước những khó khăn thử thách. Sống cần có lý tưởng, khát vọng và ước mơ.
-------------------Viết một bài văn nêu suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa của bài thơ:
Quán hàng phù thủy
(K.Badjadjo Pradip)
Một phù thuỷ
Mở quán hàng nho nhỏ:
“- Mời vào đây
Ai muốn mua gì cũng có!”
Tôi là khách đầu tiên
Từ bên trong
Phù thuỷ ló ra nhìn:
“- Anh muốn gì?”
“- Tôi muốn mua tình yêu,
Mua hạnh phúc, sự bình yên, tình bạn…”
“- Hàng chúng tôi chỉ bán cây non
Còn quả chín, anh phải trồng, không bán!”
(Thái Bá Tân dịch)
1. Đọc hiểu tác phẩm.
- Bài thơ tạo dựng ra một tình huống đối thoại giữa phù thủy với nhân vật "tôi".
+ Phù thủy: đại diện cho quyền năng vạn biến, có phép nhiệm màu kì diệu.
+ Nhân vật "tôi": người đi tìm hạnh phúc, tình yêu, sự bình yên...
- Bài thơ đưa ra triết lí nhân sinh sâu sắc về những giá trị tinh thần của con người: tình yêu,
tình bạn, hạnh phúc, sự bình yên...

2. Phân tích, đánh giá, bàn bạc:
- Trong cuộc sống con người luôn luôn có nhu cầu kiếm tìm hạnh phúc, tình yêu, tình bạn và
vươn tới sự bình yên trong cuộc sống. Đây là khát vọng mãnh liệt, thường trực, đấy tính nhân văn, là
cái đích mà nhân loại vươn tới.
- Trên con đường đi kiếm tìm tình yêu và sự hạnh phúc... con người có nhiều cách khác nhau
có thể đúng đắn, có thể sai lầm. Trong bài thơ này, nhân vật "tôi" có một ứng xử sai lầm: tìm hạnh
phúc, sự bình yên, tình yêu, tình bạn... ở các thế lực siêu nhiên, phép màu và nghĩ rằng tiền có thể mua
được những thứ đó.
- Trên thực tế:
+ Hạnh phúc, sự bình yên, tình yêu, tình bạn... là những gì gần gũi, thân thuộc, có thực và luôn
hiện hữu trong cuộc sống xung quanh chứ không phải ở thế giới thần tiên xa xôi nào đó.
+ Không có một quyền lực, một sức mạnh, một của cải nào có thể mua được những giá trị tinh
thần ấy.
+ Muốn những giá trị tinh thần đó vĩnh cửu, trường tồn phải vun trồng, chăm xới, nuôi dưỡng,...
Cây non có thể kết quả chín là do sự chăm sóc của chính mình.
+ Hạnh phúc không phải ở ngày gặt hái mà nằm ngay trong quá trình vun đắp, gìn giữ, vượt
qua những khó khăn, gian nan, thử thách.
3. Bài học: Một bài thơ nhỏ gọn nhưng ý tứ sâu sắc giàu chất triết lí, đem đến cho người đọc
nhiều bài học ý nghĩa:


- Trong cuộc sống, con người luôn phải có khát vọng hướng tới những giá trị cao đẹp.
- Phải chính bàn tay ta xây đắp tạo dựng hạnh phúc, sự bình yên, không nên trông chờ vào một
năng lực siêu nhiên, một phép màu nào đó.
- Quá trình tìm kiếm tạo dựng hạnh phúc, sự bình yên là một quá trình lâu dài, không có sẵn cho
nên không được nản lòng, phải có ý chí, nghị lực. Hơn thế phải có tình cảm chân thành, không vụ lợi,
phải có phương hướng hành động đúng đắn.
- Hạnh phúc, sự bình yên của cá nhân phải được đặt trong mối quan hệ thống nhất với hạnh
phúc, sự bình yên của tập thể.
---------------"Trong thế gian này chúng ta xót xa không chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu mà còn

là sự im lặng đáng sợ của những người tốt" (M.L.King)
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên
1. Giải thích: Đây là câu nói nổi tiếng của M.L.King- nhà hoạt động nhận quyền Mỹ gốc Phi, từng đạt
giải Nobel Hòa Bình năm 1964.
- Con người luôn phải đối diện nhiều vấn đề trong cuộc sống vì thế cũng phaỉ trải qua nhiều cung bậc
cảm xúc- xót xa là một trong những cảm xúc đó. Đó là cảm giác đau đớn, nhức nhối..
- Xót xa vì cái gì?
+ Hành động và lời nói của kẻ xấu- những kẻ kém đạo đức. Chúng làm nhiều việc trái với chuẩn mực
đạo đức xã hội, gây tổn hại về kinh tế và đời sống tinh thần.
+ Xot xa vì sự im lặng của người tốt. Đó là sự im lặng đáng sợ vì đó là phản ứng bất bình thường của
người người mà từ trước đến nay ta trân trọng.
Ý kiến này khẳng định: sự đau đớn, thất vọng do lời nói và hành động của kẻ xấu không lớn bằng
việc những người tốt không có bất cứ phản ứng gì trước những việc làm của kẻ xấu.
2. Bình luận
- Cuộc sống là tổng hòa các mối quan hệ xã hội nên luôn luôn tồn tại hai loại người: xấu và tốt. Vì thế,
ta thấy đau lòng vì hàng ngày, hàng giờ vẫn có những nhiều đáng tiếc xảy ra, chà đạp lên các giá trị
- Tại sao chúng ta lại thấy xót xa vì sự im lặng của những người tốt? Bởi vì họ đã không dám lên tiếng,
không dám đấu tranh để cho cuộc sống này tốt đẹp hơn. Chính sự im lặng của những người tốt làm
cho xã hội trở nên bất ổn, con người mất hết niềm tin vào những điều tốt đẹp.
- Tai sao họ im lặng? Vì họ thấy bất lực. Họ thấy cô độc. Họ mất niềm tin...
- Đây là lời cảnh báo nghiêm khắc về sự băng hoại các giá trị đạo đức trong xã hội hiên nay. Con
người ngày càng trở nên vô cảm.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Phải nhận thức rõ nhưng việc làm tốt – xấu xunh quanh cuộc sống của mình.Không làm ngơ trước
cái xấu, cái ác.
-Hãy ủng hộ việc làm của những người tốt, hảy chia sẻ với họ, bảo vệ họ để xã hội ngày một tốt đẹp
hơn.
----------------------Biết lắng nghe – điều kì diệu của cuộc sống. Suy nghĩ của anh(chị) về vấn đề trên.
1. Giải thích:
- “Nghe” là sự tiếp nhận âm thanh bằng tai (thính giác).

- “Biết lắng nghe” là không chỉ nghe bằng tai mà còn nghe bằng cả khối óc và trái tim.
- “Biết lắng nghe – điều kì diệu của cuộc sống ” là một trong những cách tiếp nhận, học hỏi của con
người nhằm làm cho bản thân ngày càng hoàn thiện.
- “ Biết lắng nghe” tùy thuộc vào ý thức chủ quan của mỗi người. Đó là đức tính, là năng lực cần phải
học hỏi, là yếu tố thúc đẩy để con người tự hoàn thiện nhân cách và trưởng thành hơn …do đó, “Biết
lắng nghe” là điều kì diệu của cuộc sống.
2. Bình luận:
- “Biết lắng nghe” phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kinh nghiệm sống, vốn văn hóa, tầm nhìn, sự nhạy
cảm, độ tinh tường, tinh thần cầu thị, quan niệm sống của con người,…
- “Biết lắng nghe” là điều kì diệu của cuộc sống: nghe để hiểu, để hành động, để hướng tới giá trị
chân, thiện, mĩ. Chẳng hạn, biết nghe tiếng vọng về từ quá khứ, nghe những gì đang diễn ra ở hiện tại,
nghe được cả tương lai; nghe được lời của thiên nhiên, đất trời, lời của cây cối, chim muông; nghe để
phân biệt phải trái, hay dở, tốt xấu, nghe được cả tiếng trái tim mình…
- Không biết lắng nghe thì cuộc sống thật vô nghĩa, tẻ nhạt, ….
3. Bài học nhận thức và hành động:


- “Biết lắng nghe” có vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người, vì vậy, mỗi người cần phải có
ý thức rèn luyện năng lực “lắng nghe”.
- Biết lắng nghe một cách chân thành, cầu thị để có thể chia sẻ, đồng cảm với người khác và làm cho
cuộc sống của mình ngày càng có ý nghĩa…
- Chống tư tưởng chủ quan, bảo thủ và phê phán lối sống ích kỉ, “biết nghe mà vẫn giả điếc”…
---------------Bài học cuộc sống rút ra từ lời tâm sự của nữ nhà văn Mĩ Helen Keller :
“Tôi đã khóc vì không có giày để đi cho đến khi tôi nhìn thấy một người không có chân để đi giày.”
1. Giải thích:
- “đã khóc”: Sự buồn bã, đau xót và tuyệt vọng, buông xuôi;
- “không có giày để đi”: Hoàn cảnh thiếu thốn, khó khăn (về vật chất);
- “không có chân để đi giày”: Hoàn cảnh bất hạnh, nghiệt ngã (của số phận);
- “đã ... cho đến khi”: Sự nhận thức, “ngộ” ra một vấn đề cuộc sống.
* Ý nghĩa của lời tâm sự:

Sự thiếu thốn, khó khăn của riêng ta chẳng thấm gì nếu so sánh với những xót đau, bất hạnh
của nhiều người khác quanh ta.
2. Bình luận - Rút ra bài học:
- Cuộc sống của mỗi người vốn luôn có thể gặp nhiều khó khăn, trắc trở. Trước những điều đó,
con người- nếu thiếu bản lĩnh, nghị lực và nhận thức - dễ buồn đau, thất vọng, buông xuôi.
- Tuy nhiên, nếu bước ra cuộc đời, hoặc nhìn lại xung quanh, ta sẽ thấy có những con người
phải chịu những thiệt thòi, bất hạnh hơn ta rất nhiều.
- Nhận thức về điều đó, một mặt, ta phải tự vươn lên hoàn cảnh của chính mình- bởi thực ra, nó
chưa thực sự đáng sợ như ta nghĩ; mặt khác, phải hiểu rằng: chính hoàn cảnh khó khăn ấy là sự thử
thách, tôi luyện để ta ngày càng trưởng thành, hoàn thiện.
- Cuộc sống của mỗi người được quyết định bởi sự tự nhận thức, bản lĩnh và nghị lực vươn lên
không ngừng. Hơn thế nữa, ta còn phải nhìn ra cuộc đời để nhận biết, đồng cảm, chia sẻ; từ đó mà
thêm động lực, thêm tin yêu để sống, làm việc và cống hiến.
------------------XA XỨ (Sưu tầm từ Internet)
Suy nghĩ của anh (chị) từ câu chuyện trên.
1) Giải thích:
Câu chuyện là hành trình tình cảm, hành trình nhận thức của một thanh niên đi du học, ban đầu
bị hấp dẫn bởi cuộc sống văn minh phương Tây, sau đã nhận ra tình cảm sâu nặng đối với quê nhà.
2) Bàn luận:
- Tình yêu quê hương xứ sở là một tình cảm có khi phải đặt trong hoàn cảnh thử thách cụ thể,
phải được trải nghiệm qua thời gian mới nhận ra được trong mỗi con người.
- Tình yêu quê hương xứ sở không tỉ lệ thuận với những giá trị văn minh vật chất mà nó tỉ lệ
thuận với những gì gắn bó thân thuộc đã trở thành kí ức, kỉ niệm nằm sâu trong trái tim của mỗi con
người.
- Tình yêu quê hương là một trong những yếu tố tạo nên nhân cách và giá trị đạo đức của con
người.
- Phê phán hiện tượng vọng ngoại, chỉ coi trọng giá trị vật chất mà coi nhẹ tình cảm cội nguồn..
3) Bài học:
- Bài học cho những con người hiện đại: sống đầy đủ, sung túc nhưng cô đơn, thiếu điểm tựa tinh
thần.

- Hình thành kĩ năng sống: Coi trọng tình cảm đối với quê hương xứ sở. Nó đặc biệt có ý nghĩa
trong xu thế hội nhập của đất nước hiện nay, nhắc nhở mỗi con người khi bước ra thế giới không được
quên đi tổ tiên, nguồn cội, phải luôn có ý thức giữ gìn, thể hiện và phát huy bản sắc của dân tộc mình
ra trước bè bạn năm châu.
--------------Hãy viết một bài văn (không quá 2 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến: “Con
người không cảm nhận được bóng tối sẽ không bao giờ tìm thấy ánh sáng”.
2.1. Giải thích:
- “bóng tối” và “ánh sáng” hình ảnh ẩn dụ cho sự thất bại, lạc hậu và sự tiến bộ, thành công,…để từ
đó rút ra vấn đề: Mỗi cá nhân cần phải nhận thức được mặt trái của vấn đề “bóng tối” trong cuộc sống,
đó là nguyên nhân giúp con người hành động theo chiều hướng tích cực, hướng tới những điều tốt đẹp,
“ánh sáng”cuộc đời…


2.2. Bình luận
- Cảm nhận được nỗi cay đắng của sự thất bại giúp con người có ý chí quyết tâm vươn lên để đạt tới
thành công.
- Có sống trong tận cùng đau khổ con người mới nhận ra ý nghĩa của hạnh phúc, có căm ghét tột cùng
cái ác mới biết trân trọng, xây dựng, kiếm tìm cái thiện.
- Cảm nhận được “bóng tối ” của sự bảo thủ, trì trệ, lạc hậu, … mới làm con người có quyết tâm vươn
tới ánh sáng của tiến bộ, văn minh.
- Để cảm nhận được “bóng tối” ngoài vốn sống, tri thức con người cần có trái tim nhạy cảm, biết yêu
thương rung động trước cuộc đời.
2.3. Bài học nhận thức và hành động
- Cần nhận thức một cách đúng đắn những mặt trái của mọi vấn đề trong cuộc sống; không ngả lòng
trước những khó khăn, thất bại…
-------------Suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa những câu thơ trong bài thơ “Đừng quên” của nhà thơ
Trần Nhuận Minh:
“Đừng quên
Cái Ác vỗ vai cái Thiện
Cả hai cùng cười đi về tương lai”.

* Thí sinh có thể có những cách trình bày khác nhau, song cần đáp ứng được những yêu cầu sau:
2.1. Giải thích
- Giải thích các khái niệm “thiện”, “ác” và mối quan hệ giữa chúng vừa đấu tranh triệt tiêu nhau
lại vừa thúc đẩy nhau cùng phát triển, đó là một qui luật tất yếu của cuộc sống.
2.2. Bình luận
- Trong thiên nhiên, bên cạnh những con vật hiền lành là những con thú dữ hung ác; giữa khu vườn
đầy hoa thơm trái ngọt vẫn có rắn rết, sâu bọ.
- Trong cuộc sống, bên cạnh những người hiền lành, lương thiện là những kẻ xấu xa, độc ác.
- Trong mỗi con người, bên cạnh phần tốt đẹp cũng có không ít phần xấu xa, phần “người” và phần
“con” luôn tồn tại và đấu tranh lẫn nhau.
- Bàn luận về mối quan hệ giữa cái thiện và cái ác là rất phức tạp, có khi thiện thắng ác, có khi
ngược lại, có khi chuyển hóa cho nhau, nhiều khi thật khó phân biệt rạch ròi trắng, đen, tốt, xấu, thiện,
ác vì cái ác ngày càng phát triển tinh vi hơn, khôn khéo hơn.
2.3. Bài học nhận thức và hành động
+ Cần có cái nhìn toàn diện, biết phân biệt đúng, sai, xấu, tốt, thiện, ác; không quá bi quan song
cũng không nên ảo tưởng rằng cuộc sống chỉ toàn điều tốt đẹp.
+ Biết đề phòng cảnh giác với nguy cơ tha hóa đạo đức, lối sống trong chính bản thân mình, luôn
luôn tự đấu tranh để cho phần tốt đẹp chiến thắng dần phần xấu xa, dung tục. Như C.Mác nói: “Trong
trường kì lịch sử đấu tranh của nhân loại, cái thiện chỉ chiến thắng cái ác nửa vòng bánh xe” bởi ranh
giới giữa thiện và ác vô cùng mong manh.
---------Trong bài thơ Một khúc ca , nhà thơ Tố Hữu viết:
Ôi, sống đẹp là thế nào hỡi bạn?
Câu thơ của Tố Hữu gợi cho anh, chị những suy nghĩ gì về lý tưởng và sự phấn đấu trong cuộc
sống của tuổi trẻ học đường hiện nay?
* Về nội dung:
1. Câu thơ trên của Tố Hữu nêu lên vấn đề sống đẹp là thế nào? Thế nào là sống đẹp theo quan niệm
của thanh niên hiện nay. Để sống đẹp con người cần rèn luyện và tu dưỡng những phẩm chất nào.
2. Phân tích:
- Sống đẹp là sống tích cực xuất phát từ lòng nhân ái, bao dung, vị tha và biết tha thứ, biết hướng
thiện. Sống đẹp là sống có lý tưởng, hoài bão và ước mơ và bằng nghị lực, bằng ý chí, kiên định phấn

đấu đạt ước mơ đó. Sống đẹp là sống trung thực, trong sáng, giản dị và mạnh khỏe. Sống đẹp dám
đương đầu với khó khăn thử thách, hi sinh, không sợ hiểm nguy, không sợ thất bại, không sợ đấu
tranh. Sống đẹp thực sự hòa mình với mọi người, sống có ích cho mình, cho đời với nguyện ước làm
cho cuộc sống ngày một tốt đẹp hơn. Sống đẹp luôn lạc quan yêu đời, tin tưởng vào ngày mai tươi
sáng để vượt lên tự hoàn thiện, trở thành người có ích, sống có ích.
- Với thanh niên học sinh hiện nay, lối sống đẹp biểu hiện trong việc xây dựng lý tưởng hoài bão,
ước mơ, từ đó ra sức học tập tu dưỡng để đạt ước mơ đó. Bằng những dẫn chứng, học sinh nêu một vài
tấm gương sống đẹp, thành đạt trên con đường học vấn và kinh doanh.


- Phê phán những quan niệm chưa đúng về lối sống của thanh niên: thiếu lý tưởng, không hoài bão,
ham vui chơi lạc thú, sống lạc điệu, thác loạn trong tình ái và nghiện ngập. Không ít học sinh quên học
tập, tu thân, sống thu mình, ngại gian khổ, hèn nhát và bi quan…
- Liên hệ nhận thức và hành động: hiểu đúng về lối sống đẹp, thực hiện nhiệm vụ và quyết
tâm học tập và rèn luyện trở thành người sống có ích.
------------Câu chuyện Khi gió đổi hướng kể rằng :
Một con thuyền đang trên đường vượt biển nhiều ngày. Bỗng một hôm, mây đen ập tới và gió
đột ngột đổi hướng. Con thuyền lớn không thể tiến lên phía trước được và rẽ theo một hướng khác.
Mọi người trên thuyền bối rối chưa biết xử trí ra sao. Sau cùng một người thuỷ thủ già leo lên cột
buồm. Từ trên cao ông hô lớn :
- Hãy xem hướng gió và căng lại buồm !
Và con thuyền từ từ ngược sóng thẳng tiến theo hướng đã định.
(Trích Hạt giống tâm hồn, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, tập 4, 2009, trang 15)
Và ai đó cũng đã nói rằng :
Chúng ta không thể thay đổi được hướng gió nhưng có thể điều khiển được cánh buồm.
(Khuyết danh)
ý nghĩa của câu chuyện và câu nói trên gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì ?
-------------Suy nghĩ của anh/chị về ý kiến sau: “Trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì
thành đường thôi”. (Lỗ Tấn)
1.Giải thích

- Hình tượng con đường ở đây cần phải được hiểu theo nghĩa bóng: là cách thức và phương hướng để
con người giải quyết những vấn đề trong đời sống xã hội. Với Lỗ Tấn, đó là con đường cách mạng.
- Người ta đi mãi thì thành đường: được hiểu theo hai lớp nghĩa:
+ Đường là do con người tạo ra.
+ Không có con đường nào là duy nhất. Chỉ cần người ta đi nhiều thì sẽ thành đường. Rõ ràng hình
tượng con đường ở đây mang đậm khuynh hướng cách mạng, thể hiện khát vọng đổi thay.
Như vậy với câu nói này, Lỗ Tấn quan niệm: trên đời không có gì là bất biến. Chỉ cần con người có
khát vọng và dám thực hiện khát vọng ấy thì sẽ có khả năng làm thay đổi thế giới.
2.Bàn luận, mở rộng vấn đề
- Câu nói của Lỗ Tấn thể hiện một quan niệm tích cực, mang tính cách mạng. Với Lỗ Tấn, lịch sử
không dừng bước mà luôn vận động, biến đổi.
- Đặt niềm tin vào con người: Con người với khát vọng đẹp đẽ là chủ thể sáng tạo ra lịch sử. Con
người tự mở ra những con đường trong hành trình tiến về phía trước của mình.
- Con người sống có ý nghĩa phải là con người có khát vọng đổi thay, vượt lên những giới hạn có sẵn.
Kêu gọi những con người trong cuộc đời phải là những người mở đường, tạo lập ra những con đường
mới cho mình và toàn xã hội.
- Phê phán những người có thái độ sống thụ động, ươn hèn, không có niềm tin, không có ước mơ, khát
vọng.
3. Bài học nhận thức và hành động
- Phải tạo lập lối sống năng động, trái tim tràn đầy ước mơ.
- Học tập làm giàu tri thức đồng thời rèn luyện cho mình một nghị lực để trở thành những người mở
đường, góp phần đưa đất nước tiến lên.
---------------Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có câu hát: “Sống trên đời cần có một tấm lòng”. Hãy viết một bài
nghị luận (trừ thơ) để làm rõ tầm quan trọng của tấm lòng trong cuộc đời.
-------------Suy nghĩ của anh (chị) về ý nghĩa câu nói sau của L.Tonxtoi “ Trong một nhân tài thì một
phần mười là thiên bẩm và chín phần mười là nước mắt và mồ hôi”.
----------Trong truyện ngắn Một người Hà Nội của nhà văn Nguyễn Khải, khi người con trai thứ hai của bà
Hiền làm đơn xin tòng quân, bà không khuyến khích cũng không ngăn cản với lí do:
“...bảo nó tìm đường sống để các bạn nó phải chết cũng là một cách giết chết nó. ”
Anh, chị hãy trình bày ý kiến của mình về suy nghĩ trên của nhân vật bà Hiền.

- Giới thiệu khái quát vấn đề cần nghị luận (0,5 điểm).


- Giải thích ngắn gọn câu nói: “…bảo nó tìm đường sống để các bạn nó phải chết cũng là một cách
giết chết nó.”:Trong lúc mọi người gặp khó khăn, nguy hiểm mà tìm cách lẩn trốn thì kẻ đó coi như đã
chết (1,0 điểm).
- Nhận xét, đánh giá, bàn luận về suy nghĩ của bà Hiền(2,5 điểm):
suy nghĩ của bà Hiền là đúng đắn và có ý nghĩa sâu sắc trong hoàn cảnh đất nước đang thực hiện cuộc
kháng chiến chống Mĩ và phù hợp với đạo lí làm người vì:
+ Người tìm cách lẩn trốn khó khăn, nguy hiểm trong khi tất cả bạn bè và cả dân tộc phải đối mặt là
một kẻ hèn nhát, ích kỉ đến tàn nhẫn.
+ Người sống như vậy sẽ bị tất cả mọi người coi thường, khinh bỉ, xa lánh.
+ Người sống như vậy là một người đã chết về danh dự và nhân cách. Sống như thế chẳng khác nào
đã chết.
- Liên hệ với cuộc sống(1,0 điểm):
Trong cuộc sống cũng có những kẻ hèn nhát, ích kỉ chỉ biết đến bản thân nhưng cũng có rất nhiều tấm
gương sống hết mình vì cộng đồng, vì dân tộc(lấy dẫn chứng)
- Liên hệ với bản thân(0,5 điểm):
+ Lên án những kẻ sống hèn nhát, ích kỉ.
+ Biết sống gắn bó với cộng đồng, đất nước; dám chấp nhận gian khổ, nguy hiểm thậm chí cả cái chết
khi hoàn cảnh đất nước yêu cầu. Đó chính là lẽ sống cao đẹp, góp phần nâng cao nhân cách của mỗi cá
nhân.
------------Con người ta sớm muộn gì cũng nhận thấy rằng chính họ là người làm vườn cho tâm hồn và là
đạo diễn cho cuộc đời họ. (Giêm A-len)
Hãy trình bày suy nghĩ của anh (chị) về câu nói trên.
-----------Trong một truyện ngắn, nhà văn A.P. Shê-Khốp đã xây dựng hình tượng nhân vật Bê-li-cốp để
thể hiện một lọai người trong xã hội mà ông gọi là "người trong bao". Quan sát trong đời sống thực tế,
phải chăng cũng có hiện tượng "người trong bao"? Ý kiến của anh/ chị đối với hiện tượng này như thế
nào?
--------------Nói cho cùng, để sống được hằng ngày tất nhiên phải nhờ vào những “giá trị tức thời”. Nhưng

sống cho có phẩm hạnh, có cốt cách nhất định phải dựa vào những “giá trị bền vững”. (Nguyễn Khải)
Suy nghĩ của anh/ chị về ý kiến trên.
----------Một con chó tham ăn, một hôm nó đớp được miếng thịt của làng bày ra đình để khao làng. Con chó ba
chân bốn cẳng tha miếng thịt đến bờ sông. Sợ người làng đuổi theo nên nó chạy về phía cầu để qua
sông tẩu thoát. Khi đến giữa cầu, nó nhìn xuống dòng sông, thấy có một con chó khác đang ngoạm
miếng thịt to hơn. Con chó tham ăn mới nghĩ: Ta phải cướp miếng thịt của con chó kia mới được. Nghĩ
thế nào, làm thế ấy, nó bèn nhả miếng thịt đang ngoạm ra, rồi nhảy xuống sông để tranh miếng thịt với
con chó kia. Vừa nhảy xuống sông thì bóng nước tan ra, nó vùng vẫy một thôi một hồi chẳng kiếm
được gì, lúc bấy giờ mọi người đổ xô ra cầm đòn đánh chó. Nước cuốn mạnh, con chó bị chìm nghỉm
dưới dòng sông.
(Theo Con chó và miếng thịt - Truyện ngụ ngôn Việt Nam – Nguyễn Văn Ngọc, NXB Văn học,
2003.)
Câu chuyện trên gợi cho anh (chị) những suy nghĩ gì về cuộc sống?
Nhận thức về câu chuyện(0,5 điểm)
- Chuyện kể về một con chó đớp được một miếng thịt trong bữa cỗ làng và vội vàng tẩu thoát.
- Khi đi qua chiếc cầu, nhìn xuống dưới thấy một con chó khác đang ngoạm một miếng thịt to hơn. Nó
liền nhả miếng thịt đang ngoạm ra lao xuống tranh miếng thịt với con chó kia.
- Nó không những không cướp được mà còn bị nước cuốn mạnh chìm nghỉm dưới lòng sông.
=> Câu chuyện mượn hình tượng con chó tham lam để phê phán những kẻ ngu ngốc thiếu thực tế, Thả
mồi bắt bóng. Tham bát bỏ mâm, Thả con cá rô, vồ con săn sắt...
Suy nghĩ của bản thân (2,0 điểm)
- Con người nhiều khi không ý thức được giá trị mà mình có, chỉ lo tìm kiếm những thứ viển vông, là
cái bóng, là ảo ảnh, là không có thật, vì thế phải nhận những hậu quả đáng tiếc, thứ mà mình đang có
cũng tuột khỏi tầm tay.


- Cái bóng bao giờ cũng đẹp, cũng lung linh nên con người dễ nhầm tưởng, lòng tham khiến họ lao
vào nó mà quên đi thực tế. Câu chuyện trở thành một minh chứng sinh động nhằm phê phán những kẻ
tham lam, ngu ngốc, thiếu hiểu biết.
- Nhưng mặt khác, tham cũng có giá trị riêng của nó, tính tham sẽ là điều kiện tuyệt vời giúp chúng ta

vượt qua những rào cản của bản thân, nhanh chóng chinh phục những mục tiêu xa hơn, lớn hơn, có
lòng tham con người mới có động lực phát triển, có tham mới biến ước mơ thành hiện thực.
- Tuy nhiên lòng tham tự nó vốn dĩ khó đo lường và kiểm soát. Nếu tham quá đà con người sẽ không
làm chủ được bản thân, biến mọi thứ thành tro bụi, hệt như con thú trong truyện, chẳng những đánh
mất miếng mồi mà còn mất đi mạng sống của mình nơi lòng sông lạnh lẽo.
Bài học nhận thức và hành động(0,5 điểm)
- Con người phải ý thức được thực tế, phải giữ gìn những gì mình đang có, đừng theo đuổi những cái
viển vông.
- Chúng ta cần có tham vọng nhưng tham vọng phải có chừng mực, tránh biến thành kẻ tham lam, ngu
ngốc, để rồi hối hận cũng không kịp.
----------Nhà văn V.Huygô từng nói: “Trên đời này chỉ có một thứ mà ta phải cúi đầu thán phục đó là tài năng
và chỉ có một thứ mà ta phải quỳ gối tôn trọng đó là lòng tốt”.
ý nghĩ của anh (chị) về câu nói trên.
Trình bày được các ý sau :
- “Tài năng: : Khả năng đặc biệt, sự khéo léo hơn người, trí sáng tạo vượt bậc”. “Lòng tốt: tấm
lòng vị tha khoan dung và nhân hậu. Đây là hai phẩm chất đặc biệt quý giá ở con người, thuộc hai lĩnh
vực trí tuệ và tâm hồn của con người (0,5 điểm)
- “Quỳ gối tôn trọng”, “Cúi đầu thán phục” là cách nói hình ảnh thể hiện thái độ đánh giá cao
nhất đối với những phẩm chất quý giá của con người. Đồng thời cũng bộc bộ một quan niệm về cách
đánh giá con người. Chỉ có đề cao coi trọng tôn vinh những gì đẹp đẽ trong trí tuệ và phẩm chất của
con người
(0,5 điểm).
- Vì sao phải cúi đầu thán phục với tài năng: Vì tài năng là biểu hiện cao nhất của khả năng trí
tuệ ở con người, là điều kiện tốt nhất để con người khẳng định giá trị bản thân và đóng góp cho cuộc
sống chung của cả cộng đồng. Đối diện với tài năng ta không chỉ được chiêm ngưỡng thán phục mà
còn được mở rộng tầm hiểu biết nâng cao nhận thức để tự hoàn thiện bản thân (0,5 điểm).
- Vì sao phải quỳ gối tôn trọng với lòng tốt. Vì lòng tốt xét đến cùng là sự hy sinh dâng hiến
cho người, cho đời. Những nỗ lực vì người khác bao giờ cũng đáng tôn trọng. Những nỗ lực vì người
khác xuất phát từ lòng tốt càng đáng để tôn vinh (0,5 điểm).
- Câu nói của nhà văn lớn V.Huygô đã gợi cho em con đường để mình vươn tới. Chưa đủ tài

năng thì cách tốt nhất là làm tốt công việc của mình, sống hướng thiện, có trách nhiệm và đừng bao
giờ vô cảm (3 điểm).
-----------------"Sống đẹp đâu phải những từ trống rỗng
chỉ có ai bằng đấu tranh, lao động
Nhân lên vẻ đẹp cuộc đời
Mới là người sống cuộc sống đẹp tươi (Gi.Bê-se)
Những vần thơ trên của Gi.Bê-se (thi hào Đức) gợi cho anh (chị) những suy nghĩ gì về lí tưởng
và sự phấn đấu trong cuộc sống của tuổi trẻ học đường hiện nay?
-------Phần cuối câu chuyện kể “Lỗi lầm và sự biết ơn”( Sách Ngữ văn 9, tập 1) có viết:
“Mỗi chúng ta hãy học cách viết những đau buồn, thù hận lên cát và khắc ghi những ân
nghĩa trên đá”.
Hãy trình bày ý kiến của anh/chị về lời khuyên trên.
Giải thích
- “Học cách viết nỗi đau buồn, thù hận trên cát” nghĩa là học cách tha thứ cho những ai đó đã
gây ra cho ta những đau buồn, tai họa, bất hạnh trong cuộc đời.
- “Học cách khắc ghi những ân nghĩa trên đá” nghĩa là luôn biết trân trọng là khắc sâu mãi mãi
lòng biết ơn đối với những ai đã giúp đỡ ta, nhất là trong những hoàn cảnh éo le.
Bàn luận
a. Phân tích – chứng minh


- Đau buồn, thù hận là những điều không may, nỗi bất hạnh xảy ra không ai muốn. Đối với mỗi
con người, trong cuộc đời ít nhiều cũng trải qua đau buồn, gặp những xung đột, mâu thuẫn có khi dẫn
đến thù hận.
- Không tha thứ, bỏ qua, quên đi những chuyện đau buồn, oán hận, lỗi lầm người khác gây ra
cho mình thì sẽ mãi gây ra mâu thuẫn, luôn sống trong thù hận, và gây thù hận cho nhau không chỉ ở
thế hệ này mà còn ở cả các thế hệ sau.
- Ân nghĩa là những điều tốt, những điều luôn cần có trong mỗi con người. Ghi nhớ, không
quên ân nghĩa là truyền thống đạo lí của dân tộc, góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp.
- Dân tộc ta sống vốn trọng tình nghĩa, có lòng vị tha (“Đánh kẻ chạy đi không ai đánh người

chạy lại”, “mình vì mọi người”)
(Học sinh chọn dẫn chứng minh họa phù hợp)
b. Đánh giá – mở rộng
- Lời khuyên trên đúng với mỗi con người và luôn phù hợp với mỗi thời đại. Đây là một lời
khuyên mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc.
- Phê phán lối sống vô ơn, cũng như những kẻ nuôi dưỡng mầm mống của thù hận.
- Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, đối với cái xấu, cái ác lộng hành, chúng ta không nên bàng quan,
xem thường mà cần phải đấu tranh không khoan nhượng, có thế mới góp phần cái thiện tồn tại để phát
triển và mới tạo điều kiện tốt cho những điều tốt đẹp, cho ân nghĩa trường tồn.
Bài học nhận thức và hành động
a. Nhận thức
- Sống ân nghĩa và biết tha thứ là cách tốt nhất để nuôi dưỡng tâm hồn và làm cho cuộc sống
của ta trở nên đẹp đẽ, thực sự có ý nghĩa.
b. Hành động
- Bản thân mỗi người cần nỗ lực vượt lên lòng thù hận, sống nhân ái, vị tha, biết trọng ân
nghĩa, … Đó là nét đẹp trong nhân cách làm người.
- Ứng xử cao thượng trong cuộc sống thường ngày, từ những điều nhỏ nhất.
--------------------Trong trường quay S9 của đài Truyền hình Việt Nam, các cổ động viên chương trình “Đường
lên đỉnh Olympia” thường hô vang câu khẩu hiệu : “Tự tin, chiến thắng”.
Anh (chị) hãy trình bày ý kiến của mình về câu khẩu hiệu trên dưới hình thức một bài văn nghị
luận.
- Ý nghĩa nội dung của “tự tin” : tin một cách mãnh liệt vào năng lực nội tại của chính mình
(giải thích)
- Những biểu hiện của sự “tự tin” : quyết đoán; không hồi hộp, lo sợ; không bị lung lạc bởi
khách quan… Cho những dẫn chứng minh hoạ. (chứng minh)
- Tác dụng của sự “tự tin” : Là cơ sở để đem lại chiến thắng. Nói cách khác, chiến thắng là
phần thưởng dành cho những người “tự tin”. (Bình luận)
- Bài học nhận thức : Tự tin-chiến thắng là một cặp phạm trù đáng ghi nhớ cho những ai muốn
thành công trong cuộc sống. Muốn có sự tự tin phải có nội lực, phải biết chuyên cần rèn luyện và học
tập…(Cảm nghĩ).

------------Suy nghĩ của anh (chị) về ý nghĩa hai câu thơ sau:
“Có gì đẹp trên đời hơn thế
Người yêu người, sống để yêu nhau". (Tố Hữu)
1. Giải thích:
- Yêu: Không nên hiểu chữ yêu trong câu thơ của Tố Hữu theo nghĩa hẹp, cần phải hiểu chữ
yêu ở đây được nhà thơ dùng với nghĩa rộng nhất, đầy đủ nhất. Yêu là tình cảm cao đẹp của con người,
là sự yêu thương, gắn bó, sẻ chia … giữa người với người trong cuộc sống (thí sinh có thể đưa ra
những cách hiểu khác nhau về khái niệm Yêu được nhắc đến trong câu thơ nhưng phải đảm bảo nội
hàm cơ bản của từ này)
- Biểu hiện của tình yêu thương vô cùng phong phú, có bao nhiêu người thì cũng có bấy nhiêu
cách thể hiện tình yêu thương, từ những cử chỉ, hành vi nhỏ bé, giản dị, đời thường nhất (như lắng
nghe lời tâm sự, nâng em nhỏ bị ngã, nhường ghế cho cụ già, bênh vực người yếu thế bị chà đạp…. )
cho đến những hành động phi thường, những nghĩa cử cao đẹp như sự xả thân, quên mình cho một lẽ
sống, một lí tưởng lớn lao, cao cả…Yêu là cơ sở tạo nên những tình cảm đẹp đẽ khác của con người
như tình cảm luyến ái nam nữ, tình yêu gia đình, tình bạn bè thân ái, tình hữu ái giai cấp, tình yêu quê
hương, đất nước, tình nhân loại bao la …


- Hai câu thơ của Tố Hữu mang ý nghĩa đề cao, tôn vinh giá trị của tình yêu thương đối với
cuộc sống con người : yêu thương là biểu hiện cao đẹp nhất của sự sống con người, là tình cảm không
thể thiếu vắng trong cuộc đời, yêu thương tô điểm hương sắc, làm cho cuộc đời tươi sáng, đẹp đẽ.
2. Đánh giá:
* Khẳng định tính xác đáng trong ý nghĩa hai câu thơ: Yêu thương là tình cảm quan trọng bậc
nhất trong cuộc sống con người. Bởi:
- Tình yêu thương tạo nên ý nghĩa cho cuộc sống của con người, là tiêu chí phân biệt cuộc sống
con người với cuộc sống của các giống loài khác trong tự nhiên, cuộc sống sẽ trở nên lạnh giá, sự sống
con người sẽ lụi tàn, xã hội loài người sẽ không thể tồn tại nếu thiếu đi tình cảm yêu thương giữa
người với người.
- Yêu thương có thể xoá nhoà mọi khoảng cách về tôn giáo, đẳng cấp, địa vị... đưa những con
người xa lạ xích lại gần nhau trong một mối quan hệ gắn bó chan hoà, bền chặt, thân ái...

- Yêu thương mang lại nguồn sức mạnh to lớn, nâng đỡ con người để vượt qua khó khăn, bất
hạnh....
- Yêu thương còn có sức mạnh cảm hoá kì diệu kéo con người ra khỏi lầm lạc, tội lỗi, hoá giải
hận thù, ngăn chặn chiến tranh đem... lại bình yên cho cuộc sống.
- Tình yêu thương thắp lên niềm tin, hi vọng cho những con người đang phải sống trong tuyệt
vọng.
- Yêu thương là nguồn động lực lớn lao thôi thúc con người lao động, phấn đấu không mỏi
mệt, yêu thương khơi nguồn cảm hứng sáng tạo cho con người để tạo ra những giá trị hữu ích. Nhờ
tình yêu con người mà cuộc sống trở nên giàu có, phong phú, văn minh, phát triển.
* Lấy dẫn chứng trong thực tế đời sống và trong sách vở, phân tích, làm sáng tỏ.
3. Bàn luận:
- Cần ý thức sâu sắc về vai trò, ý nghĩa lớn lao của tình yêu thương đối với cuộc sống của bản
thân và cộng đồng
- Cần biết nhân lên tình yêu thương trong tim mình và trong trái tim người khác bằng những
thái độ, hành động, việc làm nhân ái để cuộc sống có ý nghĩa và ngày càng đẹp hơn.
- Phê phán lối sống vị kỉ, lạnh lùng, thu mình vào trong vỏ ốc cá nhân, cổ vũ lối sống nhân ái,
vị tha, chan hoà, gắn bó...
----------Ngạn ngữ Pháp có câu: Những tư tưởng lớn thường xuất phát từ trái tim lớn, những ân tình
nặng thường đến từ lẽ phải.
Ý kiến của anh (chị).
Giải thích câu ngạn ngữ
- Tư tưởng lớn là những tư tưởng đem đến những phát minh hay những cống hiến vĩ đại cho
nhân loại về kinh tế, chính tri, khoa học,... người có tư tưởng lớn là vĩ nhân, con người kiệt xuất. Trái
tim lớn là trái tim cháy bỏng đam mê, khát khao sáng tạo không ngừng hướng tới những điều tốt đẹp
cho con người.
- Ân tình nặng là tình yêu thương sâu nặng, sự gắn bó, sẻ chia giữa con người với con người.
Lẽ phải là những chuẩn mực đạo đức của xã hội.
Như vậy, trái tim lớn là nguồn gốc tạo nên tư tưởng lớn và lẽ phải là cái gốc để đem đến những
ân tình sâu nặng.
Phân tích, lí giải

- Câu ngạn ngữ phản ánh một quy luật, trái tim lớn là nguồn gốc của tư tưởng lớn. Nhờ sự thôi
thúc của trái tim lớn mà nhân loại có được những phát minh, cống hiến vĩ đại trên các lĩnh vực, làm
giàu thêm kho tàng tri thức của loài người. Cuộc sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người mang
trong mình trái tim cao cả, sẵn sàng hi sinh để cho những tư tưởng lớn ra đời. Thực tế, nhiều nhà tư
tưởng lớn của thế giới cũng như của nước ta đều xuất phát từ trái tim mãnh liệt hướng tới những cống
hiến cho con người. Vì thế muốn có những tư tưởng lớn, con người phải có những đam mê, khám phá
sáng tạo.
- Lẽ phải cũng là cái gốc của những ân tình sâu nặng. Đó chính là phẩm chất, đạo đức tốt đẹp
giữa con người với con người, cá nhân với cộng đồng. Có thể nói tất cả những điều tốt đẹp trong cuộc
sống đều bắt nguồn từ lẽ phải.
- Câu ngạn ngữ đã chỉ ra mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa trái tim lớn với tư tưởng lớn, giữa lẽ
phải với ân tình sâu nặng. Nếu không có trái tim lớn thì cũng không có được những tư tưởng lớn và
không có lẽ phải thì cũng không có ân tình sâu nặng.
Học sinh cần chọn dẫn chứng thực tế đời sống để làm rõ.


Bình luận, đánh giá
- Câu ngạn ngữ đưa ra quy luật phổ biến, đúng đắn trong đời sống xã hội. Nhưng khi vận dụng,
cũng cần hiểu một cách linh hoạt: không phải khi nào trái tim lớn cũng đem đến những tư tưởng lớn,
đúng đắn, tiến bộ và không phải khi nào lẽ phải cũng đem đến những ân tình nặng,…
- Tư tưởng lớn tác động trở lại giúp cho trái tim có thêm đam mê, nghị lực phấn đấu, vươn lên;
ân tình sâu nặng cũng củng cố cho lẽ phải vững chắc hơn, đúng đắn hơn.
- Rút ra bài học cho bản thân.
---“ Hãy học cách ứng xử của dòng sông: gặp trở ngại,nó vòng tìm đường khác.”
Quan điểm của anh (chị ) về ý kiến trên như thế nào?
----------------Anh chị suy nghĩ như thế nào về ý nghĩa của câu chuyện sau:
TRƯỚC KIA VÀ BÂY GIỜ
Một lần đi thăm một thầy giáo lớn tuổi, trong lúc tranh luận về quan điểm sống, một sinh
viên đã nói:
- Sở dĩ có sự khác biệt là vì thế hệ các thầy sống trong những điều cũ kỹ của một thế giới lạc

hậu, ngày nay chúng em được tiếp xúc với những thành tựu khoa học tiên tiến hơn nhiều, thế hệ các
thầy đâu có máy tính, không có Internet, vệ tinh viễn thông và các thiết bị thông tin hiện đại như bây
giờ…
Người thầy giáo trả lời:
- Những phương tiện hiện đại giúp chúng ta nhưng không làm thay đổi chúng ta. Còn điều
em nói là đúng. Thời trẻ, những người như chúng tôi không có những thứ em vừa kể nhưng chúng tôi
đã phát minh ra chúng và đào tạo nên những con người kế thừa và áp dụng chúng.
Cậu sinh viên chợt cúi đầu, im lặng.
(Theo Hạt giống tâm hồn, tập 5, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh)
-----------Karl Menningger trong lời đề tựa cho một tác phẩm của mình đã viết : " Tình yêu thương con người
là phương thuốc nhiệm màu cho cả người trao tặng lẫn người đón nhận"
Anh (chị) có suy nghĩ gì về câu nói trên?
-------------Đời phải trải qua giông tố nhưng không được cúi đầu trước giông tố.
(Trích Nhật ký Đặng Thùy Trâm)
Suy nghĩ của anh (chị) về câu nói trên.
1. Giải thích ý nghĩa câu nói:
- Đời: được hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp, chỉ cuộc đời nói chung và cuộc đời mỗi con
người nói riêng.
- Giông tố: chỉ hiện tượng thiên nhiên dữ dội. Giông tố cuộc đời là chỉ những hoàn cảnh thử
thách, những đau thương mất mát, những gian khổ nghiệt ngã trong cuộc sống của mỗi con người,
rộng ra là cuộc sống của cộng đồng, dân tộc.
- Cúi đầu: là thái độ cam chịu, khuất phục.
-=> cuộc đời nói chung, đời mỗi con người có thể trải qua nhiều gian nan nhưng con người
không được đầu hàng, khuất phục trước khó khăn, thử thách. Có như vậy chúng ta mới đạt được thành
công, hạnh phúc và sống một cuộc sống có ý nghĩa.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề:
- Cuộc sống không phải lúc nào cũng là thảm đỏ trải đầy hoa hồng, cuộc sống là một trường
tranh đấu. Bởi thế, cuộc sống luôn tiềm ẩn những khó khăn, phức tạp. Đặc biệt, để đạt được thành
công, con người phải vượt qua nhiều chông gai, thử thách.
- Giông tố với những thử thách, gian nan chính là môi trường tôi luyện con người.

- Câu nói trên là tiếng nói của một thế hệ trẻ sinh ra và lớn lên trong thời đại đầy bão táp – thời
điểm cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ diễn ra hết sức ác liệt, thể hiện ý chí, nghị lực vươn lên,
sống thật đẹp và hào hùng.
- Câu nói thể hiện một quan niệm nhân sinh tích cực: sống không sợ gian nan, thử thách, phải
có tinh thần dũng cảm, có nghị lực và bản lĩnh để vượt qua.
- Phê phán những người có thái độ sống ươn hèn, thụ động, không có ý chí, nghị lực vươn lên
trong cuộc sống.
3. Bài học nhận thức và hành động:


- Trong cuộc sống cũng như trong học tập phải biết vượt lên chính mình, không nên chùn bước
trước những khó khăn, bất trắc. Sống cần có lý tưởng, khát vọng và ước mơ.
- Giông tố không chỉ là thử thách với cuộc đời của mỗi con người mà còn là thử thách với một dân tộc.
Hãy sống như thế hệ Đặng Thuỳ Trâm, một thế hệ đã dũng cảm vượt qua những bão táp của cuộc đời để
đem lại cuộc sống tươi đẹp cho đất nước.
--------------Cô là người con gái thứ 20 trong một gia đình có 22 người con. Cô sinh thiếu tháng nên mọi người
nghĩ cô khó mà sống được.
Nhưng cô vẫn sống khỏe mạnh. Năm lên 4 tuổi, cô bị viêm phổi và sốt phát ban. Sau trận ốm
đó, cô bị liệt chân trái và phải chống gậy khi di chuyển. Năm 9 tuổi, cô bỏ gậy và bắt đầu tự đi. Đến
năm 13 tuổi cô đã có thể đi lại một cách bình thường và cô quyết định trở thành một vận động viên
điền kinh. Cô tham gia vào một cuộc thi chạy và về cuối cùng. Những năm sau đó cô đều tham dự tất
cả các cuộc thi điền kinh, nhưng cũng đều về cuối. Mọi người nói cô nên từ bỏ nhưng cô vẫn tiếp tục
theo đuổi ước mơ trở thành một vận động viên điền kinh. Và rồi cô đã chiến thắng trong một cuộc thi.
Từ đó trở đi cô luôn chiến thắng trong tất cả các cuộc thi mà cô tham gia. Sau đó cô đã giành được ba
huy chương vàng Olimpic. Cô là Wilma Rudolph. (Wilma Rudolph là nữ vận động viên người Mỹ).
Em có suy nghĩ gì từ ý nghĩa đoạn tin trên?
1. Giải thích ý nghĩa của đoạn tin.
- Đoạn tin là một câu chuyện kì diệu về một nữ vận động viên nổi tiếng của Mỹ có tên là Wilma
Rudolph. Từ một đứa trẻ kém may mắn: sức khỏe yếu vì sinh thiếu tháng, lên 4 tuổi bị liệt chân trái vì
bệnh tật, Wilma Rudolph đã kiên trì tập luyện để có thể đi lại bình thường. Lên 9 tuổi cô đã đi lại được

và có ước mơ trở thành vận động viên điền kinh. Sau nhiều lần thất bại (về cuối trong các cuộc thi) cô
vẫn không nản lòng. Sau nhiều năm cố gắng cô đã chiến thắng và giành được ba huy chương vàng
Olimpic.
- Câu chuyện của Wilma Rudolph gợi suy nghĩ về tấm gương những con người không bao giờ chịu
đầu hàng số phận: Wilma Rudolph đã vượt lên hoàn cảnh bất hạnh của bản thân không chỉ để trở thành
con người bình thường mà còn trở thành con người xuất chúng.
2. Bàn luận, mở rộng vấn đề.
- Trong cuộc sống, có không ít người gặp phải hoàn cảnh bất hạnh (do bẩm sinh, do tai nạn, bệnh
tật…). Nhiều người trong số đó đã vươn lên không ngừng, tự khẳng định mình “tàn nhưng không
phế”.
- Câu chuyện của Wilma Rudolph và nhiều người khác gợi suy nghĩ:
+ Sự khâm phục, ngưỡng mộ với những con người giàu ý chí, nghị lực trong cuộc sống.
+ Không có khó khăn nào mà con người không thể vượt qua, điều quan trọng là cần phải có ý
chí nghị lực, có hoài bão ước mơ, có tình yêu với cuộc sống.
- Trách nhiệm của mỗi người và toàn xã hội với họ:
+ Cảm thông, tôn trọng chứ không xa lánh, ghẻ lạnh họ.
+ Động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện để họ phát huy khả năng.
- Phê phán một bộ phận không nhỏ sống không có nghị lực, ý chí, ước mơ hoài bão.
-------------------Hãy viết một bài văn trình bày suy nghĩ của anh (chị) về vấn đề lựạ chọn nghề nghiệp của thanh niên
hiện nay.
HS có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo nhưng ý cơ bản sau:
1. Giải thích
- Chọn nghề là cách lựa chọn công việc sẽ gắn bó với ta suốt đời. Nghề nghiệp ấy có ảnh hưởng
to lớn đến đời sống tinh thần và vật chất của mỗi con người.
- Lựa chọn nghề nghiệp là mối quan tâm hang đầu của thanh niên, nó có ý nghĩa quan trọng đói
với sự thành đạt của mỗi cá nhân, nhất là trong xã hội hiên nay.
2. Bàn luận và chứng minh
- Sau khi kết thúc quá trình học tập ở nhà trường phổ thông, thanh niên đứng trước con đường
lựa chọn nghề nghiệp cho mình. Nếu lựa chọn đúng, mỗi người sẽ có được niềm say mê, sự hứng thú
cới công việc, có cơ hội phát huy năng lực của bản thân. Nếu lựa chọn sai, chúng ta sẽ đánh mất cơ hội

và công việc trở thành gánh nặng. Vì vậy cần chủ động, sáng suốt khi đối diện với vấn đề quan trọng
này
- Xã hội ngày nay phát triển,các ngành nghề mở rộng, tạo ra nhiều việc làm, các loại hình đào tào
nghề cũng phong phú. Thông tin từ báo chí, truyền hình, từ các phương truyền thông khác cung cấp


cho ta những hiểu biết về nghề nghiệp và nhu cầu của xã hội. Thanh niên được tự do, chủ động hơn về
việc lựa chọn nghề
- Nhiều người đã xuất phát từ năng lực, sở thích, đam mê, năng khiếu và những điều kiện phù
hợp với mình, để lựa chọn nghề. Nhưng có nhiều bạn trẻ chọn nghề theo xu hướng thời thượng, chỉ
chú trọng những nghề được xã hội đề cao, hứa hẹn thu nhập cao mà không tính đến khả năng của bản
thân và nhu cầu của thực tế. Nhiều người coi vào đại học là con đường duy nhất để dẫn đến tương lai,
vì thế dẫn đến hiện tượng thừa thầy thiếu thợ, nhiêu sinh viên ra trường không có việc làm, phải làm
những công việc trái nghề.
3. Những giải pháp
- Mỗi bạn trẻ cần có ý thức về bản thân, có suy nghĩ nghiêm túc khi chọn nghề.
- Nhà nước cần có những định hướng lâu dài bằng cách mở hợp lý số trường đại học và dạy nghề
để đáp ứng nhu cầu thực tế.
4. Suy nghĩ và liên hệ của bản thân
---------------Suy nghĩ của anh/ chị về lời khuyên: Lối đi ngay dưới chân mình.
•
Giới thiệu vấn đề nghị luận
-Phương hướng, định hướng, cách thức, giải pháp để giải quyết những vấn đề khó khăn trong cuộc
sống có ngay trong hoàn cảnh thực tại và chính bản thân mỗi người.
- Cần có trí tuệ, bản lĩnh, hành động để khám phá.
-Cuộc sống có nhiều khó khăn, bất trắc, bế tắc. Nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn những cơ sở để tìm ra
những giải pháp.
-Có suy nghĩ sáng suốt, bản lĩnh vững vàng và hành động cụ thể sẽ có khả năng khám phá, giải quyết.
- Bài học về lối sống chủ động, tích cực, dám nghĩ, dám làm.
-Phê phán lối sống thụ động, thiếu bản lĩnh.---------------------Nói và làm trong cuộc sống.

1. Giải thích:
- “Nói”: Sự phát ngôn thành tiếng những suy nghĩ, quan điểm, tình cảm...của con người.
- “Làm”: Hoạt động của con người.
- Mối quan hệ giữa “nói” và “làm”: thường chặt chẽ, qua lại ...( ngấm ngầm hay rõ ràng).
2. Bình luận:
- Con người trong cuộc sống vốn được biểu hiện qua nhiều yếu tố, trong đó “nói” và “làm” là hai
yếu tố đặc biệt quan trọng, thường được xem xét theo những tiêu chuẩn riêng biệt.
- “Nói” thường và phải nên đi đôi với “làm”, góp phần thể hiện đúng đặc điểm, bản chất của mỗi con
người.
- Khi “nói” không đi đôi với “làm”, hoặc do hoàn cảnh khách quan tác động, hoặc do yếu tố chủ quan
chi phối, đều cho phép nhận rõ tính cách của con người ( ở mỗi giai đoạn, hoàn cảnh cụ thể).
- Ý nghĩa:
+ Đây vừa là phương diện quan trọng để con người tự bộc lộ mình, vừa là điều kiện để con người có
thể xét đoán người khác. Vì thế, cần phải luôn cẩn trọng trong cả “nói” và “làm”, tránh không để người
khác hiểu sai về mình, và cũng không xét đoán sai người khác .
+ Cuộc sống chỉ thực sự có giá trị và ý nghĩa khi “nói” và “làm” theo các chuẩn mực đạo đức, góp
phần thúc đẩy sự tiến bộ của con người và toàn xã hội.
=-------------------"Nếu không sống bằng cái đầu của mình thì có nghĩa là bạn đang sống bằng cái đầu của người
khác" - Ý kiến trên gợi cho bạn những suy nghĩ gì?
-----Phải chăng sống là tỏa sáng
-----------Anh(chị) hãy viết 1 bài văn nghị luận về chủ đề: "Người chiến thắng".
--Anh(chị) hãy viết 1 bài văn nghị luận chủ đề "Con đường phía trước".
-------------Một nhà văn phương Tây nói: “Lòng tự tin làm nên tất cả
------------Điều quan trọng không phải là bạn có bao nhiêu cơ hội mà là bạn có nắm bắt được cơ hội hay không.
Anh (chị) hãy trình bày suy nghĩ của mình về ý kiến trên.


b. Giải thích (2,0 điểm)
- Giải thích từ ngữ: cơ hội là hoàn cảnh, điều kiện, dịp thuận lợi gặp được để làm việc gì thường
mong ước; bao nhiêu cơ hội: cơ hội nhiều hay ít; nắm bắt được cơ hội: không để cơ hội tuột khỏi tầm

tay, chớp lấy cơ hội hành động để thành công.
- Nội dung ý kiến: khẳng định ý nghĩa, tầm quan trọng của việc nắm bắt cơ hội để có thể thành công.
c. Luận bàn về ý kiến (4,0 điểm)
- Cơ hội có thể đến với nhiều người nhưng không phải ai cũng nắm bắt được cơ hội. Nhiều cơ hội đến
mà không nắm bắt được thì cũng chẳng khác nào không có cơ hội. Nắm bắt được dù chỉ là một cơ hội
không những bạn sẽ thành công mà còn đang tự tạo cơ hội khác cho mình. Cơ hội không gõ cửa hai
lần, thành công hay thất bại lại phụ thuộc vào khả năng có nắm bắt được cơ hội hay không nên việc
nắm bắt cơ hội có tính chất quyết định tương lai phía trước của bạn…
- Cơ hội có khi xuất hiện một cách bất ngờ nhưng nhiều khi cơ hội không tự nhiên mà đến. Bởi vậy ta
không thể cứ ngồi chờ cơ hội mà phải biết tự tạo cơ hội cho chính mình. Hãy tự tạo cơ hội cho mình
và sẵn sàng chớp lấy cơ hội khi có thể rồi gắng hết sức, nỗ lực hết mình. Đó chính là chìa khóa của
thành công…
d. Bài học nhận thức và hành động (1,0 điểm).
- Hiểu thấu cơ hội do đâu mà có, tầm quan trọng của việc nắm bắt cơ hội, cách nắm bắt cơ hội…
- Cách tốt nhất để tạo cơ hội cho mình, để nắm bắt được cơ hội là hăng say, miệt mài học tập, rèn
luyện…
e. Nhận xét, đánh giá chung (0,5 điểm)
---------------------Bóng nắng, bóng râm
Con đê dài hun hút như cuộc đời. Ngày về thăm ngoại, trời chợt nắng, chợt râm. Mẹ bảo:
- Nhà ngoại ở cuối con đê.
Trên đê chỉ có mẹ, có con.
Lúc nắng, mẹ kéo tay con:
- Đi nhanh lên, kẻo nắng vỡ đầu ra.
Con cố.
Lúc râm, con đi chậm, mẹ mắng:
- Đang lúc mát trời, đi nhanh lên, kẻo nắng đến bây giờ.
Con ngỡ ngàng: sao nắng, râm đều phải vội?
Trời vẫn nắng, vẫn râm ...
... Mộ mẹ cỏ xanh, con mới hiểu: đời, lúc nào cũng phải nhanh lên!
Câu chuyện nhỏ trên gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì về những bài học trong cuộc sống?

b) Yêu cầu về kiến thức:
Đây là dạng đề mở, học sinh có thể trình bày theo nhiều hướng khác nhau miễn là hợp lí và có sức
thuyết phục, trên cơ sở hiểu đúng nội dung câu chuyện và yêu cầu của đề. Sau đây chỉ là một hướng
tiếp cận:
1) Hiểu nội dung câu chuyện:
- Cuộc đời như một con đê dài hun hút và mỗi người đều phải đi trên con đê của riêng mình. Con
đê đó có khi nắng, khi râm, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người. Nhiệm vụ của
chúng ta là phải đi qua những “bóng nắng, bóng râm” đó để đi trọn con đường của mình.
- Bóng nắng: Tượng trưng cho những trở ngại, khó khăn, những thách thức và cả những thất bại
mà con người có thể gặp phải trong cuộc sống.
- Bóng râm: Tượng trưng cho những điều thuận lợi, những cơ hội, những thành công, những bằng
phẳng trong cuộc đời.
- Cả hai điều này đến đan xen và tất cả chúng ta đều phải đón nhận nó.
- Mộ mẹ cỏ xanh: Hãy biết yêu thương, trân trọng những người xung quanh chúng ta, đặc biệt là
những người thân yêu, ruột thịt khi họ hãy còn hiện hữu.
=> Câu chuyện khuyên con người trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng phải nỗ lực hết mình. Khi thất bại,
không cúi đầu mà phải biết nỗ lực phấn đấu vươn lên. Còn khi thành công, chúng ta không dược chủ
quan, tự mãn mà phải nắm bắt cơ hội để thành công hơn nữa.
Và trong cõi đời này, hãy biết trân
trọng, yêu quý những người xung quanh khi họ hãy còn hiện hữu!
2) Bài học về tư tưởng lối sống rút ra:
a) Có cái nhìn biện chứng về cuộc đời:
- Cuộc đời là một hành trình dài đang hướng tới một bến đời bình an với những cơ hội, những
thách thức liên tiếp nhau.


- Trong cuộc sống, phải nhận thức được đâu là những khó khăn thử thách và những thuận lợi đối
với mình. Đó là cách nhìn nhận biện chứng về cuộc đời để có quan niệm và cách sống phù hợp.
b) Có thái độ sống đúng đắn:
- Không nên thụ động trước những biến cố xảy ra trong cuộc sống.

- Luôn sống hết mình. Xem như việc được sinh ra ở đời này là một niềm hạnh phúc: Cảm ơn đời
mỗi sáng mai thức dậy/ Ta có thêm ngày nữa để yêu thương
- Vì sao phải sống nhanh: Cuộc đời ngoài kia trôi đi hối hả, không chờ đợi ai. Nhất là trong cuộc
sống hiện đại, công nghệ số hiện nay, nếu không biết tận dụng nó, ta sẽ là kẻ trắng tay, chí ít cũng để
dở dang nhiều dự tính. Bời thế, mỗi chúng ta cũng phải sống sao cho trọn vẹn sự có mặt của chúng ta
trên cõi đời này.
- Thế nào là sống nhanh lên: Nghĩa là trân trọng từng, giây phút của cuộc đời, tăng cường độ sống
cho một khoảng thời gian ngắn nhất. Sống khẩn trương, làm việc một cách có ích, không nên sống
hoài, sống uổng cho những mục đích, những dự định vô bổ. Sống có ý nghĩa đối với mình và những
người xung quanh, chứ không phải sống nhanh là sự sống vội, sống thử như một bộ phận thanh niên
hiện nay đang chạy theo.
- Sống nhanh để làm gì: Sống nhanh để được nhận yêu thương và trao yêu thương; sống nhanh để
tận hưởng thiên đường ngay trên mặt đất; sống nhanh để làm người công dân tốt, để cống hiến nhiều
hơn cho nhân loại này.
- Biết sống yêu thương và chia sẻ với những con người xung quanh.
* Lưu ý: Đối với mỗi luận điểm, thí sinh cần lấy được các dẫn chứng tiêu biểu, có sức thuyết phục để
chứng minh.
3) Bình luận mở rộng:
- Cơ hội và thách thức, hạnh phúc và khổ đau, thuận lợi và khó khăn ... chia đều cho mỗi người.
Hãy coi mỗi thuận lợi và khó khăn đó là một phần của cuộc sống, là một chặng đường ta đi qua. Bình
thản đón nhận nó và sống thật có ích, sống hết mình, bởi cuộc sống không chờ đợi, cũng bởi hạnh
phúc có thể nằm ngay trong khổ đau. Và hạnh phúc hay khổ đau phụ thuộc vào cách nhìn, vào thái độ
sống của chúng ta.
- Hình thành kĩ năng sống: Sống có ích, tận hiến, tận hưởng từng phút giây, biết yêu thương những
người xung quanh, không sống lãng phí thời gian hay sống một cách hời hợt, vô bổ.
---------------------Nhà văn J.W.Goethe viết “Một con người làm sao có thể nhận thức được chính mình ? Đó
không phải là việc của tư duy mà là của thực tiễn. Hãy ra sức thực hiện bổn phận của mình, lúc đó
bạn lập tức hiểu được giá trị của mình” .
Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào ?
II. Yêu cầu về kiến thức

Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách. Sau đây là một số gợi ý :
1.
Giải thích
“nhận thức được chính mình” : xác định được mình là ai, quan điểm sống như thế nào...
Lý giải ngắn gọn về “tư duy” và “thực tiễn”; nhấn mạnh, khẳng định vai trò của thực tiễn đối với
vấn đề nhận thức chính mình.
2. Chứng minh
“thực tiễn” giúp ta “nhận thức được chính mình”, và “hiểu được giá trị của mình”
3. Bàn luận về ý kiến
Nhận thức về bản thân có ý nghĩa rất quan trọng đối với mỗi người trong cuộc sống. Bởi vì, chỉ
có nhận thức đúng về bản thân thì mới lựa chọn được hướng đi đúng, hành động đúng trong hành
trình của mỗi một con người. Chỉ khi nào người ta có ý thức dấn thân tích cực vào thực tiễn, cải tạo
thực tiễn, mạnh dạn bù đắp những khiếm khuyết của chính mình, thì khi ấy mới có nhiều cơ hội để
thành công.
--------------Anh ( chị) hãy bình luận câu nói sau :
“Trong mắt người khác, bạn có thể thất bại vài ba lần; nhưng với bản thân bạn không được phép
trở nên mềm yếu, vì đấy là sự thất bại thảm hại nhất” (Trích Lời cỏ cây – Bàn về thân phận con
người trong cuộc đời, của nhà văn Márai Sádor người Hunggari)
+ Thất bại là khó tránh khỏi vì có nhiều trở ngại khách quan, chủ quan.
+ Điều quan trọng là phải biết chấp nhận thất bại bằng cách rút ra kinh nghiệm, có nghị lực, ý
chí vươn lên sau mỗi thất bại.