Xây dựng và chuẩn hóa phương pháp xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp tại Việt Nam

BQ GIAO Dl)C VA DAO Tl).O

.. TRUONG E>~l HOC KINH TE THANH PHO HO CHi MINH

NGUYEN LINH SON

LiY DUNG
. VA flHUAN BOA PlllfffNG PH!P
XftP HANG
. TIN NIDEM
. DOANH NGIDEP
.
TAl
. VIETNAM
.

,...

LU~N

-

""'

,...,

VAN TH~C SI KINH TE

CHUYEN NGANH: TAl CHIN"H, LUU THONG TIEN T:ft VA TIN DVNG

MA s6: 5.02.09

NGUC1I HlJdNG DAN KHOA HOC: TS. BiJI KIM YEN

· 1"'-~:: o,;;,;A~;,;~~;-~~~~~ ~\"'~;;~;-~~,~~-;~;'="
I·-; llUClt\iO fJH If
0

TT:_~-!!.._~~:!~~~l\T

L. •.,,.,$j,~£~2-~•·~~~·n·

\f>o

o~

THANH PHO uo

cui MINH

0

NAM 2004 °


Lu(jn van ttJt nghi?p Cao hQc Kinh te'

Mddftu

1. Tinh dip thie't cua d~ tai
. . Vi~t Nam dang trong thoi

ky

tang tntong kinh te' cao va 6n dinh. Ca

mto~ dang n6 h,tc thl,I'c hi~n chie'n ht<;lc cong nghi~p h6a, hi~n d~i h6a trong xu

huong h()i nh~p voi khu vl,I'c va the' gioi. M()t trong nhung ye'u t6 quan tn;mg
hang d~u cua chie'n lu'<;lc phat tri~n kinh te' da't nu'oc d6 la v6n. Thi tru'ong
chftng khoan Vi~t Nam da hlnh thanh va dang di vao ho~t d()ng nhhm dap ung
nhu c~u v~ vO'n cho n~n kinh te'. Tuy nhien, hi~u qua ho~t d()ng cua thi tru'ong
~~~~~~~~~~~~~~~~~
tri~n kinh te'.

Trude tlnh hlnh d6, yeu c~u dc}t ra la c~n b6 sung va hoan thi~n nhi~u
ye'u t6, trong do, Sl,f ra doi va ho~t d{)ng cua cac td chuc xe'p h~ng tin nhi~m la
n1Qt trong nhung ye'u t6 quan trQng nhhm t~o di~u ki~n t6t hdn cho ho~t d()ng
.cua cac doanh nghi~p, tang cu'ong hi~u qua ho~t d()ng cua thi tru'ong v6n hi~n
nay. Uy ban Chung khoan Nha nu'oc ciing da quan Him va dang nghien cau v~
vi~c thanh l~p m()t t6 chuc xe'p h~ng tin nhi~m t~i Vi~t Nam trong thC1i gian

toi. ~Qt trong nhung n()i dung quan trQng dang du'<;lc nghien cau la v~n d~

ky

thu~t, phu'dng phap xe'p h(}.ng tin nhi~m, dc}c bi~t la phu'dng phap xe'p h(}.ng tin

nhh$m doanh nghi~p.
Mc}c du day la m()t d~ tai con ra't moi me va chua du'<;lc v~n dvng m()t
each chuyen nghi~p trong thl,I'c ti~n t~i Vi~t Nam, nhu'ng voi nhung n()i dung

phong phd va

y nghia thie't thlfc CUa d~ tai, tac gia da m(}.nh d~n nghien CUu VOi

. mong mu6n gop m()t ph~n nho vao qua trlnh hlnh thanh cac t6 chuc xe'p h~ng
tin nhi~m t~i Vi~t Nam.


Luqn van to't nghi~p Cao hQc Kinh te'

2. Mt;~c dich nghien cti'u cua d~ tai
Xe'p hc;mg tin nhi~m doanh nghi~p thl;l'c cha't Ia danh gia ve m<;>i m~t cua
m()t doanh nghi~p nhhm XaC djnh S\1' Vfi'ng me,tnh kinh tS trong hi~n te,ti va dl;l'
bao s:tt phat tri~n trong tu'dng lai cua doanh nghi~p d6. M~c du dieu nay luon
du'nhu'ng te,ti Vi~t Nam, vi~c danh gia toan di~n sue me,tnh kinh te' cua mQt doanh
nghi~p chua tung du'
chuc chuyen

nghi~p

voi ffiQt phu'dng phap hii'u

hi~u

va toan

di~n.

Vl

v~y.

ffi\lC

dich nghien CUu CUa de tai la nhhm:
- Gioi thi~u ve t6 chuc xe'p he,tng tin nhi~m cung voi s:tt hii'u dvng cua
cac djch V\1 rna t6 chuc nay mang le,ti cho cac doanh nghi~p noi rieng Va ca nen
kinh te' n6i chung.
- Khai quat ve quy trlnh va phu'dng phap xe'p he,tng tin nhi~m. Gioi thi~u
m9t s6 nQi dung trong phu'dng phap xe'p he,tng tln nhi~m cua ffiQt s6 qu6c gia
tren the' gioi.
- Xay d\fng m9t phu'dng phap xe'p he,tng tin nhi~m doanh nghi~p mang
tinh nguyen tile, c6 th~ v~n dvng vao thl;l'c ti~n te,ti Vi~t Nam.

3. D6i tu(jng va ph~m vi nghien cti'u
De tai lien quan de'n ra't nhieu linh v\fc khoa h<;>c nhu' tai chinh, th6ng ke
- ke' toan, quan tri kinh doanh, phap lu~t.. voi phe,tm vi qu6c gia va qu6c te'. D6i
tu'<;Jng nghien CUU CUa linh V\l'C xe'p he,tng tln nhi~m rfft phong phu, da de,tng, bao
g6m nhung vffn de lien quan de'n vi~c thanh l~p va hoe,tt d9ng cua mQt t6 chuc
xe'p he,tng tin nhi~m cling nhu' cac d6i tu'gia, doanh nghi~p. ngan hang, cong ty bao hi~m... va cac chung khoan ncac t6 chuc nay phat hanh.

v oi m6i mQt d6i tu'
danh gia xe'p he,tng rieng. Tuy nhien, Lu~n van chi t~p trung nghien cll'u ve m~t
ky thu~t. phu'dng phap xe'p he,tng d6i voi m9t doanh nghi~p. Cac va"n de. khac
chi du'

LwJ,n van tdt nghi~p Cao hQc Kinh te'

· 4. Phudng phap nghien coo
. Phuong phap nghien cU'u du'phu'ong phap duy v~t bi~n chilng, v~n dt,mg cac nguyen ta:c khach quan, toan
di~n va thO'ng nha't giua lich sti' va logic. Lu~n van v~n dt,mg cac phu'ong phap

di tu trll'u tu'phan tich - t6ng hcac cong trlnh nghien CUu trong va ngoai nu'dc ve vffn de CO lien quan.

5. Cac dong gop m8i cua lu~n van
Tren co so nghien CUu cac tai li~u. cong trinh da du'QC cong bO', phan
tich, t6ng hmoi sau day:
-Trinh bay va phan tich c6 h~ thO'ng cac va'n de ly lu~n ve t6 chile xe'"p
hl;lng tin nhi~m, quy trinh va phu'ong phap xe'"p hl;lng tin nhi~m, t6ng hkiJ;Ih nghi~m CUa CclC nu'dc tren thS giOi trong linh Vf!C nay, tren CO SO d6 rut ra
nhung kinh nghi~m c6 th~ v~n dt,mg t~i Vi~t Nam.
-Trinh bay va nh~n dinh ve phu'ong phap danh gia, xe'"p h~ng tin nhi~m
hi~n dang ap d1,1ng tl;li Vi~t Nam. Ben Cl;lnh d6, danh gia nhu c~u dO'i vdi hol;lt

d()ng nay cling vdi nhung

m~t thu~n

l<;li va kh6 khan trong

vi~c

xay dgng va

hoan thi~n phu'ong phap xe'"p hl;lng tin nhi~m.
. - Xay dgng m()t phu'ong phap xe'"p hl;lng tin nhi~m cho cac doanh nghi~p
du'di dl;lng nguyen ta:c va d~ tie'"p c~n b~ng nhung tu' duy quen thu()c, nhung
phu'ong phap ph6 bie'"n mang tinh trf!c quan va kha thi cao. Lu~n van cfing neu
len ni()t sO' kie'"n nghi nh~m tl;lo dieu ki~n tO't hon cho sf! ra doi cua cac t6 chile
xe'"p h~ng tin nhi~m cfing nhu' vi~c xay dgng va chu~n h6a phu'dng phap xe'"p
h~ng tin nhi~m. nang cao tinh

kha thi cua vi~c ap dt,mg phu'dng phap xe'"p h~ng

tin nhi~m cac doanh nghi~p tl;li Vi~t Nam.


Lugn van

tot nghi~p Cao hQc Kinh te'

6. Ke't ca'u cua lu{ln van
N go~ti phffn md dffu, ffil,lC ll,lC va danh ffil,lC tai li<$u tham khao, Lu~n van
c6 59 trang du'Chuang 1:

Ly lu~n v€ t6 chuc xe'p h~,mg tin nhi<$m va phu'ang phap xe'p h~ng
tin nhi<$m doanh nghi<$p

Chuang 2:

Nh~n dinh v€ phuang phap x~p h~ng tin nhi~m doanh nghi~p t~i

Vi<$t Nam hi<$n nay
Chuang 3:

Xay dl,l'ng va chuffn h6a phuang phap xe'p h~ng tin nhi~m doanh
nghi~p t~i Vi~t

Nam

Cac ky hi~u vie't tilt
XHTN

Xe'p h~ng tin nhi<$m

NHTM

N gan hang thuang m~i

TP.HCM

Thanh ph6 H6 Chi Minh


Luljn van t(ft nghi~p Cao hQc Kinh

te

MUCLUC

•
•

Chudng 1.
L y LUAN

VETO CHUC XEP HANG TIN NHI~M

v APHUdNG PHAP XEP HANG TIN NHI~M DOANH NGHI~P ............................ 1
11
•

R
~ R b,
,._, b
, b•"
1
T ong
quan ve to c uc xep ~ng bn n u;m ""'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"".""'""···

1.1.1 Lich su hlnh th~mh va phat tri~n ciia cac t6 chuc x6p h~.mg tin nhi~m ............ 1
112
'A ve~ xep
"'hl:,lng tln
' n h'A
. . Kh''
a1 nu~m
H~m ........................................................................................ .. 2
1.1.3 Vai tro ciia t6 chuc x6p hl:,lng tin nhi~m tren thi tntC1ng tai chfnh ....................... 3
1• 1•4

f)~
l:,!C

d'1em
~
K
h l:,lng tln
, n hH~m
A ...................................................................... .4
cua to~ c h,uc xep

, d'JC h
1. 1.5 C ac
1.2

0

?

Vl,l

K
h l:,lng tln
, n h'lvm .................................................................. .5
cua to~ c h•~
uc xep
?

A

Ly lu~n v~ phlidng phap xe'p h~ng tin nhi~m ""'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'"'""6

1.2.1 Khai quat v€ qui trlnh va phu'ong phap x6p hl:,lng tin nhi~m ..................................6
1.2.2 Phuong phap x6p hl:,lng tin nhi~m tl:,li m9t s6 qu6c gia tren th6 gioi .............. 12

1.2.3 Bai h9c kinh

nghi~m

cho

vi~c

xay dlfng phu'ong phap

"' h l:,lng t'm n h'lvm
A d oanh ng h'lvP t l:,ll· v·lvAt N am ...................................................... .. 14
xep
A


Lu4n van to't nghi~p Cao hQc Kinh te

Chudng 2.
NH!N DJNH VE PHUdNG PHAP XEP HANG
TIN NHI~M DOANH NGHI~P TAl VI~T NAM HI~N NAY ........................................... 15

2.1

Tinh hinh ho~t d()ng cho vay cua cac NHTM,
ho~t

d()ng phat hanh trai phie'u doanh nghi~p

va nhu cau v~ xe'p h~ng tin nhi~m doanh nghi~p t~i Vi~t Nam
2.1.1 Tinh hlnh hol;lt d<)ng cho vay tl;li cac NHTM tl;li

Vi~t

OOHOHOHOHONOOOlS

Nam .................................... 15

2.1.2 Hol;lt d<)ng phat h~mh trai phie'u doanh nghi~p
. qua ....................................................................................................... . 16
tl;ll. V""
lyt N am th'.
C11 g1an

2.1.3 Danh gia nhu cffu xe'p hl;lng tin nhi~m doanh nghi~p tl;li Vi~t N am ................ 17
2.2

Ho~t

d()ng xe'p h~ng tin nhi~m doanh nghi~p

t~i Vi~t Nam thiii gian qua .. ".""""""""""""""""""""""""""""""""".""".""""""""""""""""""""""" ... 19

2.2.1 PhucJng phap danh gia phan lol;li khach hang tl;li cac NHTM tl;li Vi~t Nam . .19

2.2.2 Nh~n xet v8 phucJng phap xe'p hl;lng tin nhi~m
cua cac NHTM tl;li Vi~t Nam hi~n nay ............................................................................. 22
2.2.3 Nguyen nhan cua nhii'ng hl;ln che' trong phucJng phap xe'p h:;mg
tin nhi~m cua cac ngan hang thucJng ml;li tl;li Vi~t Nam

2.3

Nh~n

hi~n

nay ..................... 23

dlnh nhiing thu~n l«ji va kh6 khan

trong vi~c xay dt1ng va chudn h6a phtidng phap
xe'p h~ng tin nhi~m doanh nghi~p t~i Vi~t Nam """""."""""""·"·"·"·"·"·"·"·"·"······24
2.3.1 Nhii'ng di8u ki~n thu~n l<;Ji ...........................................................................................................24
2.3.2 Nhung kh6 khan, thach thuc ...................................................................................................... 25


LwJ.n van tot nghi~p Cao hQc Kinh

te

Chu'dng 3.

xAY Dl,J'NG v A CHUAN H6A PHu'dNG PHAP
XEP H~NG TIN NHI:eM DOANH NGHI:eP T ~I VI:eT NAM ........................................ 30

3.1

Xay dtfng phudng phap xe'p h~ng tin nhi~m doanh nghi~p ........................... .30

....
""
h ~ng tm
, n h'1~m v·1~t N am ................................................ .30
3. 1. 1 H~ t h""
ong b',:?
wu tu(Jng
xep
A

A

A

3.1.2 Xay dlfng bang di~m .................................................................................................................... 31
3.1.3 Phan tich va cho di~m cac chi tieu ....................................................................................... 33

3.2

Vi dt,I minh hQa v~ xe'p h~ng tin nhi~m
m()t doanh nghi~p t~i Vi~t Nam .........................................................................................46

3.3

M()t s6 kie'n nghf nhhm t~o di~u ki~n cho vi~c xay dtfng
va chuAn boa phudng phap xe'p h~ng tin nhi~m t~i Vi~t Nam ""''"""'""""'55

3.3.1 Thanh l~p va phat tri~n h~ thO'ng cac t6 chuc xe'p h~ng tin nhi~m ...................55
,.
. ,:? th'! tru'ong
'
3. 3 . 2 M d~ rQng
va' p h,at tnen
n<;J .................................................................................... .. 55

3.3.3 Xay dlfng khung phap ly cho vi~c hlnh thanh va ho~t dOng
"" h ~ng tm
, n h',..
· · v·1~t N am............................................................. . 56
cua to ch,uc xep
1~m t~1
?

"

A

3.3.4 H<;Jp tac quO'c te' trong vi~c thtmh l~p t6 chuc
xe'p h~ng tin nhi~m t~i Vi~t Nam ........................................................................................ 51
3.3.5 · E>ao t~o ngu6n nhan h,tc .............................................................................................................. 51
3.3.6 Phat tri~n va hoan thi~n che' dQ ke' toan, thO'ng ke va cong bO' thong tin ..... 58
KETLUA,N ........................................................................................................................................................ 59
PHlJ LlJC
'

,..

?

TAl Llt:U THAM KHAO


Lu4n van t{/t nghi~p Cao hQc Kinh

{e

Trang 1

Chu'dng 1

,

~

"

,(!

,

"'

,

"

L Y LU~N VE TO CHUC XEP H~NG TIN NHI~M
VA PHUONG PHAP XEP H~NG TIN NHitM DOANH NGHitP
,Q

):

,q

~

K

,

"

TONG QUAN VE TO CHUC XEP H~NG TIN NHI.EM

1.1

1.1.1 Ljch sii' hlnh thanh va phat tri~n cua cac t6 chuc xe'p h~ng tin nhi~m
Khdi thiiy ciia ho~t d()ng XHTN ba:t dftu vao the' ky 17, khi cac giao dich
phu'ong xa bCJi nhii'ng ngu'oi khong quen bie't nhau ngay cang trd nen ph6 bie'n thi
nhu cftu thong tin v€ d6i tac giao djch ngay cang trd nen ca'p thie't. Ngu'oi ta thu'ong
dung.cac 1a thu' gioi thi~u

tu m()t s6 ngu'oi c6 tie'ng Him, ho~c ngu'oi rna ca hai ben

d€u bie't. Cac thu'ong gia trong qua trinh kinh doanh ciia minh da ghi chep 1~i kha
nhi€u v€ muc d() tin nhi~m ciia cac d6i tac b~n hang va ban cac thong tin nay cho

nhii'ng ngu'oi khac. Khi kh6i 1u'tang, ffiQt 1o~i hinh djch V\1 moi du'nhi~m.

S6 ngu'oi mua thong tin bao g5m nha ban buon, xua't nh~p khdu, cac nha san

xua't, ngan hang va cac cong ty bao hi~m ngay cang tang nhanh va de'n nam 1900
d(;lt tren m()t tri~u doanh nghi~p.
Ben

c~nh

cac cong ty thong bao tin

nhi~m,

tu nam 1828, m()t 1o~i hinh cong

ty khac cling da xua't hi~n, d6 1a cac t6 chuc kinh doanh thong tin bAng cac a'n phdm
chuyen nganh va a'n phdm tai chinh.

Tu ltk

hinh thanh de'n nhii'ng nam 1960, ho~t d()ng ciia cac t6 chuc XHTN

chii ·ye'u 1a t~i My, t~p trung vao nganh duong sa:t va ti~n ich cong c()ng.

Tu cu6i

nhfi'ng nam 1970 trd di, ho~t d()ng ciia cac t6 chuc XHTN da phat tri~n ra't nhanh va

mang tinh toan cftu. Tru'oc nam 1970, ngay ca cac cong ty XHTN hang dftu cling
chi c6 m()t nh6m nho nhan vien phan tkh khoang 30 ngu'oi. Nhu'ng de'n nam 1995,
s6 nhan vien cua S&P la 1.200 ngttoi voi hon 800 nha phan tich va Moody's c6 560


Lu4n van tot nghi~p Cao hr;c Kinh

te

Trang 2

nha phan tich voi khoiing 1.700 nhan vien. Toi nam 2000, Moody's xe'p h~ng cho
20.000 nha phat h~mh t~i My va 1.200 nha phat hanh ngoai nu'oc My voi t6ng s6
cong c~ nq tri gia 5.000 ty USD.

Tu

nhii'ng nam 70 trd di, cac cong ty XHTN cua My da md r()ng t~m ho~t

d()rig ciia h9 ra chau Au, chau A va chau My Latinh. Ben c~nh d6, ra't nhieu qu6c
gia da l~n htQt thanh l~p cac cong ty XHTN ciia nu'oc mlnh. Ctlng

tu thC1i di~m nay,

cac cong ty bil:t d~u XHTN cho cac qu6c gia va dinh che' tai chfnh xu yen qu6c gia.

1.1.2 Khai ni~m v~ xe'p h~,mg tin nhi~m
XHTN c6 th~ du'qc dinh nghia khai quat Ia slf danh gia hi~n thC1i ve muc d()
siin sang va khii nang trii nq d6i voi chU'ng khoan nq ciia m()t nha phat hanh trong
suO't thoi gian t6n t~i ciia chung khoan d6.

XHTN la ke't qua vi~c danh gia t6ng hqp ta't cii cac riii ro ve thanh toan g6c,
lai ciia cac khoiin nq hi~n

t~i

va tu'dng lai cua nha phat hanh.

Vi~c

XHTN du'qc thlfc

hi~n trong m6i quan h~ m~t thie't giii'a qua khu, hi~n t~i d~ tren cd sd d6 du'a ra cac

dlf doan ve tu'dng lai. N6 chua dlfng y kie'n chu quan ciia cac chuyen gia XHTN.
B6i tu'qng XHTN bao gdm cac qu6c gia, cac cong ty, cac ngan hang, cac
cong ty bao hi~m, cac quy d~U tu' ... va cac cong Cl,l n<;j do cac chu th~ nay phat hanh.
ve m~t nao d6, XHTN c6 th~ du'qc xem la m()t hlnh thuc tu' va'n d~u tu'. Song,
day khong hoan toan la m()t Wi khuyen nen mua hay ban ba't ky m()t lo~i chung
khoan nao bdi vl n6 khong neu len sl,l' bie'n d()ng gia tu'dng lai ciia m()t chung khoan
hay m()t khoiin d~u tu' nao d6 rna chi ddn thu~n Ia du'a ra

y kie'n dlfa tren cac nhan t6

rui ro. M()t slf xe'p h~ng cao khong ddng nghia la m()t khmin d~u tu' t6t hdn so voi
m()t xe'p h~ng tha'p hdn.

1.1.3 Vai tro ciia t& chuc XHTN tren thi trtioog tai chinh
Bhng uy tin lau doi ciia m()t t6 chuc XHTN, m()t d()i ngtl chuyen gia voi tinh
th~n thlfc slf khach quan, vi~c XHTN du'qc sii' d~ng nhu' m()t ngu6n cung ca'p thong

Luf)n van

tot nghi?p Cao hQc Kinh te

Trang 3

tin dang tin c~y cho tfft cii cac d6i tu'qng tham gia thj tnfCJng ad chinh, bao g6m
nhii'ng nha dffu tu', nha phat hanh, cac dinh che' tai chinh trung gian va cac nha qmin
ly thi tru'C1ng.
B6i voi cac nha dffu tu', XHTN cung cftp cho hQ m()t chi tieu r5 rang, don gian
va de hi€u d€ xem xet, quye't djnh dffu tu', la m()t nhan tO' quan trQng trong vi~c danh
gia mO'i quan h~ giii'a riii ro va lqi nhu~n thu du'qc, quan ly danh ml}c d~u tu'. XHTN
cfing ra't hfi'u dl;lng trong vi~c danh gia riii ro tin dl}ng ciia ngan hang va cac t6 chuc
tai chfnh trung gian khac trong quye't dinh cho vay, tai trq dlf an, ...
Cac nha phat hanh cfing dung XHTN nhu' m()t chie'n lu'qc d€ huy d()ng v6n .
. Thong qua vi~c XHTN, cac nha phat hanh c6 th€ tham gia vao nhi€u thi tru'C1ng vO'n
bon do c6 nhi€u thi tru'C1ng doi hoi nha phat hanh phai du'qc xe'p hc;mg C1 m()t muc
nhftt dinh. Bi;ic bi~t, d6i voi cac nha phat hanh l~n d~u ra cong chung, cac nha d~u
tu' se tham gia ill(;lnh me hdn VaO cac dqt phat hanh ne'u hQ CO du'QC IDQt din CU dang
tin c~y tu ke't qua xe'p h'.mg ciia m()t cong ty XHTN c6 uy tin. XHTN con duy trl slf
6n dinh ciia thi tru'C1ng buy d()ng v6n dO'i voi nha phat hanh. Trong tinh hinh thi
tru'C1ng bfft 6n, ne'u q)ng ty vfin gill' vii'ng vi tri XHTN thi se khilc phl}c du'qc slf lo
l~ng ciia cac nha d~u tu', thu hut du'qc nhi€u nha d§u tu'. Ngoai ra, cac cong ty c6

XI-iTN cang cao thi chi phi vay v6n cang giam.
Bang XHTN ciing chlnh la m()t trong nhfi'ng phu'dng

ti~n

bao

hi~u

slf

v~n

d¢ng ciia thi tru'C1ng chung khoan ben CC;tnh nhii'ng chi bao khac. Chinh nhC1 nhii'ng
bao hi~u nay rna cac cd quan di€u hanh chfnh sach kinh te' vi mo c6 th€ kjp thoi
di€u chinh cac ke hoC;tch, chfnh sach. Vi~c XHTN con du'qc sii' dl}ng nhu' m()t cong
c1.1 d€ giam sat thi tru'C1ng tai chfnh, nhlim giam thi€u riii ro cho cac nha d§u tu'. Cac
chung khoan dffu tu' du'qc xe'p hC;tng cao phan bi~t voi cac chung khoan dffu co du'qc
xep hC;tng thffp va du'H~ thO'ng xep hC;tng ciia cac t6 chuc XHTN con mang lC;ti lqi fch to IOn cho cac

djnh che tai chfnh trung gian. Chfnh h~ th6ng xtp hC;tng da lam n€n tang vii'ng ch~c
cho vi~c ChQn llfa IDQt danh illl}C dffu tu' ly tu'dng dQ'i VOi cac cong ty quan ly quy,


LuQ-n van tfft nghi?p Cao hQc Kinh

te

Trang4

cac cong ty chung khoan trong vi<%c qm\n ly danh m1,1c dfiu tu' Va nghi<%p Vl,l tl}' doanh,
cac ngan hang trong vi<%c xem Xet cho vay Va cac nghi<%p Vl,l tai tr<;1 khac d6i voi
khach hang.
T6m l~i, cac

t5 chuc XHTN c6 vai

tro rfft to Ion va da trd thanh m()t thanh t6

khong th~ thie"u d6i voi h<% th6ng phan b6 v6n trong n€n kinh te" hi<%n d~i.
1.1.4 D~c di~m ctia t6 chuc xe'p h~ng tin nhi~m
T6 chuc XHTN Ia m()t lo~i hlnh cong ty d~c bi<%t, Iffy vi<%c XHTN cho cac nha
phat hanh lam ho~t d()ng kinh doanh chinh. XHTN Ia m()t y kie"n mang tinh chfft chti
quan nen vi<%c danh gia sai Ia khong th~ tranh khoi. Vl v~y cho de"n hi<%n nay, v€
m~t phap ly, t6 chuc XHTN khong chju trach nhi<%m khi cong b6 sai muc d() tin

nhi~m ctia m()t nha phat hanh nao d6. Tuy nhien, v€ kinh te" h<;> se phai chju t6n thfft

do uy tin bi giam sut, ke"t qua XHTN cua h<;> se khong con du'<;1c tin tu'dng nua.
D~ ho~t d()ng thanh cong,

t5 chuc XHTN phai h()i dti m()t s6 di€u ki~n co ban

sau:
•

Tinh d()c l~p: Ke"t qua XHTN du'<;1c cong b6 cfin phiii dam bao sl}' cong b~ng,
khach quan, phan anh trung thl}'c tlnh hlnh thl,l'c te" ctia nha phat hanh. Vl v~y,

t5 chuc XHTN phai hoan toan d()c

l~p, tach khoi anh hu'dng chinh tq va cac

ap ll}'c tu phia nha phat hanh. Day Ia nhan t6 quan tr<;>ng hang ditu, quye"t djnh

sl}' thanh cong hay thfft b~i ctia m()t t5 chuc XHTN.
•

Ti~m hfc tai chinh: D6i voi cac t6 chuc XHTN, ngoai vi<%c dam bao duy trl

va md r()ng ho~t d()ng kinh doanh, ti€m ll}'c tai chinh con giup cho'ng l~i cac
sue ep tu ben ngoai d~ giii' vii'ng dja vi d()c l~p ctia mlnh trong vi<%c XHTN
cho nha phat hanh.
•

Ti~m llfc

ky

thu~t: Ti~m ll,l'c ky thu~t ctia m()t

t5

chuc XHTN bao g6m

phu'ong ti<%n lam vi~c, phu'ong phap XHTN va con ngu'oi. D6i voi t6 chuc
XHTN, ye"u t6 con ngu'oi c6 vai tro quan tr<;>ng hang ditu. XHTN mang dffu fin


Luqn w1n tift nghi?p Cao hQc Kinh

te

Trang 5

kha d~m net tu' duy va trlnh d() ciia cac chuyen gia. Do d6, cdn c6 m()t d()i
ngfi cac chuyen gia gioi, c6 kinh nghi~m d~ dam bao d() chinh xac ciia cac
ke't qua xe'p h(;lng, dam bao uy tin va lam ccJ sd vii'ng chi{c cho sl,l' phat tri~n
ciia t6 chll'c XHTN.

• Kha nang ti(p c~n thong tin: Thong tin Ia nguyen Ii~u chfnh ciia quaa tr1nh
XHTN. Thong tin cang ddy dii, chinh xac cang t(;lo di~u ki~n cho vi~c du'a ra
m()t ke't qua danh gia chinh xac. Do d6, t6 chll'c XHTN phai c6 kha nang tie'p
c~n du'qc ngu6n thong tin dang tin c~y v~ nha phat hanh dudi m<;>i hlnh thll'c

tnfc tie'p, gian tie'p; chinh thll'c hay khong chinh thll'c.

• Uy tin dffi voi thj trtf{lng: T6 chll'c XHTN phai t(;lo dl,l'ng va ngay cang nang
cao uy tin do'i vdi thi tru'ong. Bi~u nay chi thl,l'c hi~n du'qc b~ng each nang cao
cha't lu'qng XHTN cung ca'p cho thi tru'ong.

1.1.5 Cac djch V"Q. cua t6 chuc x(p h1)ng tin nhi~m
• XHTN cac quo'c gia, cac cong ty, cac ngan hang, cac cong ty bao hi~m. cac
quy dffu tu' ... va cac cong Cl,l nq do cac chu th~ nay phat hanh.
• L~p cac bao cao nh~m cung ca'p cac y kie'n danh gia, cac phan tkh, blnh Iu~n
v~ ho(;lt d()ng tai chinh, h6 scJ cong ty ciia cac t6 chll'c phat hanh.

• Djch

Vl,l truy~n

thong, cung ca'p cac a'n ph~m thong tin v~ h(;lng mll'c tin nhi~m

va cac dqt phat hanh chll'ng khoan nq ciia cac t6 chll'c phat hanh, cac a'n ph~m
hu'dng dfin ddu tu'.

1.2

LY LU!N VE PHUONG PHAP XEP H~NG TiN NHIEM

1.2.1 Khai quat v~ qui trlnh va phtidng phap x(p h1)ng tin nhi~m
XHTN la Ut qua trlnh thu

th~p

va xii' ly thong tin m()t each khoa hQc, khach

quan nh~m du'a ra ke't qua chinh xac nha't. Tham gia vao qua trinh nay c6 nhi~u do'i


Lu{in van tot nghi?p Cao h9c Kinh

fe

Trang 6

tu<;~ng khac nhau nhu' nha phat hanh, nha tu' va'n, t6 chuc XHTN, song vai tro va

trach nhi~m chfnh vfin thu()c v~ t6 chuc XHTN.
Qui trinh XHTN mphan tfch danh gia va cong b6 XHTN; ki~m soat va di~u chinh XHTN. (Sd d6)

f . . ••Bi~u chinh x~p h~ng

Thong tin --•.. Phan tlch va x~p h~ng tin nhi~m ..................

'

Thong tm .........................!
A

Giai do~n 1.

•

;

Thu th~p thong tin

Thu th~p thong tin la giai do~n d~u tien ctia qua trinh XHTN, cung ca'p
"nguyen li~u tho" cho vi~c XHTN sau nay. Tuy nhien, day la giai do~n ra't quan
tr~mg, c6 anh hu'dng tn,tc ti~p d~n k~t qua XHTN cu6i cung. BC1i vi n~u thong tin

trung thl,I'c, d~y dti, chfnh xac se t~o di~u ki~n thu~n lqua chfnh xac nha't; ngtt<;1c l~i. thong tin sai thl k~t qua se

bi sai l~ch so voi kha nang

tra nThong tin phai dam bao 3 y~u

t6 cd ban Ia s6 lu'
tl}c:
V€ s{f /U(/ng: Phai thu th~p dti cac thong tin c~n thi~t, phan anh toan di~n mQi

m~t v~ nha phat hanh.

v€

chilt luf/ng: Thong tin phai dam bao tlnh chlnh xac, c6 d
phan anh trung thljc, khach quan tlnh hlnh thljc t~ ctia nha phat hanh.

Tinh lien tf:ic: Phai thu th~p thong tin theo mkhu d~n hi~n t~i. Khoang thoi gian thfch hthong tin quan trQng nha't vfin Ia nhfi'ng thong tin phan anh tlnh hlnh hi~n t~i ctia nha
phat hanh.
Thong thttong cac t6 chuc XHTN d~u l~p cd sC1 dfi' li~u kha d~y dti v~ nhfi'ng
nha phat hanh rna cong ty da XHTN; d6ng thoi lien t\}c "n~p" them cac thong tin


Lu4n w1n to't nghi?p Cao hQc Kinh

{e

Trang 7

moi v6 nha phat hanh. f)~ XHTN cho nhfi'ng l~n tie'p sau, cong ty chi c~n thu th~p
them cac thong tin moi nh~t v6 nha phat hanh nay. B6i voi nhfi'ng nha phat hanh l~n
d~u tien dlt
-

Nha phat hanh chuffn

tu nhi6u ngu6n khac nhau, bao g6m:

hi va cung c~p thong tin theo

yeu c~u cua t6 chuc XHTN.

Bay la ngu6n thong tin r~t quan trQng, chi c6 dlih~mh thue t6 chuc XHTN thl,l'c hic$n;

nguqc l<:.ti, ne'u khong duqc nha phat hanh

thue, t6 chuc XHTN phai tv thu th~p thong tin. Truong hqp thue t6 chuc XHTN,
nha phat hanh phai chuffn

hi

d~y du, trung thl,l'c cac thong tin c~n thie't phl.Jc Vl.J

cho vic$c XHTN. Ta't ca nhfi'ng dii' li~u nay thliong dli
hi dltoi d<:.tng m<)t

cu6n sach nho, day d6ng thai cilng lam tai lic$u cho cac bu6i lam vic$c gifi'a cac
chuyen gia cua t6 chuc XHTN va d<:.ti dic$n cua nha phat hanh.
-

Bao cao thuong nien, qui, thang va m<)t s6 thong tin khac duqc cong b6 cong
khai ra cong chung cua nha phat hanh. Trong d6, d6i voi cong ty, quan trQng
nha't la Bang can d6i ke' toan, Bao cao ke't qua kinh doanh, Bao cao htu chuy~n
ti6n tc$.

Ban cao b<:_lch, thong bao chao ban, cac ban giao keo chao ban, chung thlf tin
thac cua qu6c gia, cong ty.

-

Cac dfi' lic$u v6 cac nganh kinh t~ va cua toan b<) n6n kinh te'.

-

Cac bao cao, thong tin

tu cac cd quan thu<)c Chinh phil nhli Cd quan tho'ng ke,

Ngan hang Nha nltoc, B9 Tai chinh va cac B<) c6 lien quan.
-

Sach, bao cua cac trltong d<:.ti hQC, vic$n nghien CUu.

-

Cac ban dl,l' thao kinh te', tai chinh cua qu6c gia; tlnh hlnh phat tri~n kinh doanh
va tai chinh cua cong ty va m<)t so' thong tin khac.
So' lic$u chinh thuc do nha phat hanh cung ca'p thltong duqc cong ty tu v~n

XHTN dam bao d9 tin c~y, day Ia m9t cong ty trung gian bao vc$ quy6n l

Lu4n van tot nghi?p Cao hQc Kinh

{e

Trang 8

phat hanh tren cd sC1 ttt va'n cung cffp cac thong tin ca'n thi~t de cac chuyen gia
XHTN hieu ro va danh gia chinh xac hdn v~ nha phat hanh.
Giai do~n thu th~p thong tin thttang di~n ra trong khoang 6-8 tuffn, k~t thuc
giai do~n nay la m<)t s6 bu6i tie'p xuc tn,tc tie'p giua cac chuyen gia ctia cong ty
XHTN va d~i di~n ciia nha phat hanh trong vai ngay d€ cac chuyen gia kh~ng dinh
d9 tin c~y ciia thong tin, d6ng thai c6 th€ yeu cffu nha phat hanh cung cffp them m<)t

s6 thong tin cffn thie't khac ph\}C V\1 qua trlnh XHTN sau nay.
Giai do~n 2.

Danh gia va cong bo' xe'p h~ng tin nhi~m

Sau khi k~t thuc giai do~n thu th~p thong tin, chung ta moi chi co dttqc nhung
thong tin tho ban dffu, cffn phai chuyen nhung thong tin nay sang khau xU' ly d€ c6
th€ ffn djnh XHTN cho nha phat hanh. XHTN vU'a mang tinh khoa hQc, vU'a mang
tinh ngh~ thu~t. Tinh khoa hQc the hi~n trong qua trinh thu th~p cac thong tin dn
thie't, ap dl;1ng cac phttdng phap danh gia; song, vi<$c ap dt,mg cac quy lu~t kinh te' d~
dt! doan tttdng lai, C\J th€ Ia dt! doan kha nang tra nq ciia nha phat hanh trong tttdng
lai

l~i

vU'a mang tinh khoa hQc, vU'a la m<)t

ngh~ thu~t.

Tren cd sC1 cac thong tin

trong qua khu, hi~n t~i; k~t hqp trinh d9 chuyen mon ciing nhtt kinh nghi~m ciia cac
chuyen gia va ky thu~t XHTN d~ a'n djnh x~p h~ng kha nang tra nq ciia nha phat
hanh. Do d6, ke't qua XHTN mang ca tinh khach quan cua cac du ki<$n thong tin va

ykie'n chu quan cua cac chuyen gia XHTN.
Trong giai

do~n

nay, cac chuyen gia XHTN sii' dl;1ng cac phttdng phap tinh

toan khoa hQc d€ bie'n nhung thong tin rieng le thu th~p dttqc thanh m<)t h~ th6ng
cac chi tieu XHTN. Sau d6, tren cd sC1 h~ thO'ng chi tieu nay, cac chuyen gia XHTN
ap dl;1ng phttdng phap XHTN d€ ffn dinh XHTN t~m thai cho nha phat hanh.
H~ thO'ng cac chi tieu XHTN bao g6m cac chi tieu djnh tinh va djnh lttqng.

Cac chi tieu djnh lttqng Ia cac chi tieu co the do luang bhng cac d~i lttqng C\1 th~
(nhtt tO'c d('> tang trttC1ng GDP, thj phffn, cac h<$ sO' tai chinh...). Cac chi tieu djnh tinh
la cac chi tieu khong the do ltfang bhng cac d~i lttqng C\1 th~ (nhlf tac d<)ng CUa h<$


Lu4n van ttft nghi?p Cao hQc Kinh

(e

Trang 9

th6ng phap lu~t, lmh hu'dng cua h~ th6ng chinh tq, tac d()ng cua ngu6n cung ca'p
nguyen v~t li~u cho cac cong ty... )

Khi danh gia cac chi tieu, chung ta chi t~p trung vao khia q.nh lien quan de'n
kha nang tra ncac chi tieu tdi kha nang tra ntrong h~ th6ng chi tieu XHTN, cffn c6 slf phan bi~t mU'c d() quan trQng cua tung chi
tieu, chQn ra nhii'ng chi tieu quan trQng nhat lam n~n tang cho vi~c an dinh XHTN.
Thong thu'ong cac chuyen gia phan tich thu()c cac cong ty XHTN n6i tie'ng tren the'
gWi d~u Iffy nhii'ng chi tieu lien quan de'n s6 n<;J va kha nang tra nq cila nha phat
hanh lam chi tieu chinh trong XHTN, song vfrn phan anh dffy du mU'c d() rui ro cua
toan b() h~ th6ng chi tieu.
XHTN t~m thoi do B()i XHTN a'n djnh du'qc chuy~n de'n H()i d6ng XHTN cua
cong ty d~ H()i ddng c6 quye't djnh cu6i. Sau khi thong qua XHTN t~m thoi nay, ne'u
la tntong h<;Jp XHTN tren cd sd yeu cffu cua cac nha dffu tu' thl ngay l~p tU'c n6 du'qc
cong b6 ra thj tru'ong; ne'u trong tru'ong h<;Jp XHTN theo yeu cffu cua nha phat hanh,
cong ty se thong bao ke't qua chinh thU'c cho nha phat hanh va chi cong b6 khi ca hai
ben da nha't td vdi mU'c XHTN da du'qc a'n djnh. Ne'u nha phat hanh khong ddng

y

vdi danh gia cua cong ty XHTN, hai ben se tie'p tvc dam ph an d~ di de'n th6ng nha't
cu6i cling, XHTN cu6i ciing nay se du'<;Jc cong b6 cho cong chung dffu tu'.
Cv th~ ky thu~t cd band~ a'n djnh XHTN cho m()t nha phat hanh bao gdm
m()t s6 bu'dc sau:
Bu(Jc 1: Can eli' vao cd sd dii' li~u thu th~p du'<;Jc, h~ thO'ng cac chi tieu, cac

nhan t6 cffn danh gia, tinh toan cac chi tieu djnh lu'qng phan anh kha nang tra n<;J va
tlnh hinh phat tri~n cua nha phat hanh trong qua khU' va hi~n t~i.
Bu{Jc 2: Can eli' vao h~ th6ng chi tieu, cac du li~u cffn thie't khac d~ dlf dmin

tlnh hinh tai chinh trong tu'dng lai cua nha phat hanh; tren cd sd d6 tinh toan cac chi
tieu tai chinh va kha nang tra nq trong tu'dng Iai.

Lu
{e

Trang 10

Bu{Jc 3: Trong m9t h~ thO'ng cac chi tieu XHTN, cffn phai h!a chQn m9t sO' chi

tieu quan tr~mg nhfft, c6 tac d9ng IOn nhfft d~n kha nang huy d9ng v6n tra nq, d~n
kha nang phat tri~n ciia nha phat hanh lam chi tieu eel ban a"n djnh XHTN. D6ng
thoi xac djnh tieu chuffn v€ h.tqng dO'i voi cac chi tieu djnh lu'qng cho cac muc
XHTN khac nhau. Thong thu'ong, cac chi tieu eel ban lam n€n tang a"n djnh XHTN
Ia cac chi tieu kinh t~ vi mo trong XHTN quO'c gia, chi tieu tai chinh trong XHTN
cong ty va ngan hang. Cac chi tieu phi tai chinh, cac chi tieu tai chinh khong quan
trQng khac du'qc sii' d1,mg d~ can nhAc them muc d9 XHTN giii'a cac nha phat hanh
gffn tu'elng du'elng nhau; ch~ng h~n giii'a cac muc "A+", "A" hay "A-" ... Doi khi cac
chi tieu phi tai chinh hay cac chi tieu khong eel ban cfing tac d9ng lam thay d6i eel
ban XHTN ciia nha phat hanh.
Day chinh Ia nguyen nhan dfin d~n sl,l' khac nhau v€ XHTN giii'a cac cong ty
XHTN ffn djnh cho cung m9t nha phat hanh, t~i cung m9t thoi di~m; n6i each khac,
day chinh la nguyen nhan dfin d~n sl,l' khac nhau v€ chfft lu'qng XHTN va uy tin cua
mbi cong ty XHTN. BC1i vl cac cong ty XHTN sii' d1,mg cac chi tieu eel ban va h~
thO'ng tieu chuffn cho cac chi tieu djnh lu'qng c6 sl,l' khac nhau. Vi d1,1, cong ty
Moody's chQn 6 chi tieu tai chinh lam chi tieu eel band~ ffn dinh XHTN cho m9t
lo~i

nha phat hanh; cfing voi

lo~i

nha phat hanh d6, cong ty S&P chQn 8 chi tieu tai

chinh, trong d6 c6 4 chi tieu gi6ng voi 4 chi tieu cua cong ty Moody's, 4 chi tieu con
l~i

khac cac chi tieu eel ban cua cong ty Moody's. Ho{tc cung Ia 6 chi tieu tai chinh

eel ban nhu' nhau, song thu tl,l' tffm quan trQng va tieu chuffn dinh lu'<;lng giii'a hai cong
ty Moody's va S&P khac nhau cfing se dfin d~n sl,l' khac nhau v€ XHTN a"n dinh cho
cung mQt nha phat hanh t~i mQt thoi di~m.
H~ thO'ng tieu chuffn dinh lu'<;lng, cfing nhu' sO' lu'qng cac chi tieu eel ban luon

c6 slf thay d6i theo thoi gian cho phu·hqp vOi thlfc t~ phat tri~n ciia n€n kinh t~ qu6c
gia va toan cfiu. M9t cong ty cong nghi~p ciia My muO'n d~t du'qc XHTN "AAA"
ciia S&P trong giai

do~n

1998-1991, khi so sanh cac chi tieu tai chinh, dinh lu'qng

cua chung phai d~t xffp xi h~ th6ng chi tieu trong giai do~n nay, vi dv: Chi sO' thanh
toan Hii sufft(EBIT) d~t xffp xi 12,12 trd len; H~ sO' n<) dai h(;ln so t6ng sO' von phai


Luqn w1n tfft nghi?p Cao hQc Kinh

te

Trang 11

d~t tir 10,80% trd xu6ng; Ht%

s6 nnay, ne"u thoi di~m XHTN la giai do~n 1990-1992, d~ d~t XHTN "AAA" th'i Chi s6
thanh toan Hii sufft (EBIT) phai d~t tir 16,70 trC1len, ht% s6 nphai tir 11,10% trC1 xu6ng, Ht% s6 nTuy ch<;>n mot s6 chi tieu chinh lam chi tieu cd ban ffn djnh XHTN cho nha
phat hfmh, song giii'a cac chi tieu c6 m6i quan ht% ch~c che voi nhau, do d6 c~n phiii
ph6i hButJc 4: Can cu vao cac dii' lit%u da thu th~p du'
chuyen gia se phan tich, danh gia tinh hinh phat tri~n ciia nha phat hanh trong qua
khu, dlf kie"n tinh hinh phat tri~n va kha nang tra n<J trong tu'dng lai. E>dng thoi, d~
c6 th~ XHTN mot each chinh xac, c§n so sanh voi cac nha phat hanh khac trong
cung nganh, trong toan bo n~n kinh te" va th~m chi ne"u c§n thie"t ca voi cac nha phat
hanh tren the" gioi. Tuy nhien, d~ ddn gian c6 th~ chi c§n so sanh cac chi tieu cd ban
giii'a nha phat hanh c~n XHTN voi ht% th6ng tieu chuffn ciia cong ty; ho~c voi cac
nha phat hanh khac da c6 XHTN d~ tim ra nh6m c6 kha nang tni ntuc la cac chi tieu cd ban ciia nha phat hanh c~n XHTN g~n tu'dng du'dng voi muc
trung binh ciia nh6m nay. Bay Ia phu'dng phap cd ban XHTN cho cac nha phat
hanh. Tuy nhien, d6i voi cac chi tieu djnh tinh, do vit%c khong du'cac d~i lu'
SO

sanh dlfa tren nhii'ng nh~n Xet danh gia CUa chinh

ban than cac chuyen gia XHTN, tuc Ia thong qua slf nhin

nh~n

trlfc quan tlnh hinh

ClJ th~ ciia nha phat hanh.

Giai do~n 3.

Ki~m soat va di~u chinh x€p h~ng tin nhi~m

Sau khi cong ty XHTN va nha phat hanh da th6ng nhfft XHTN cu6i cung,
cong

b6 ke"t qua ra thj tru'ong, cong ty XHTN vfin phai tie"p tvc theo doi va c~p nh~t

nhii'ng tin tuc moi nha't v~ nha phat hanh, nh~m thay ddi XHTN da a'n djnh khi c§n
thie"t d~ dam bao uy tin va ho~t d()ng kinh doanh ciia cong ty. BC1i vi, XHTN chi Ia
danh gia t~i m()t thoi di~m va chi phu htrong khi d6, tinh hinh thlfc te" ciia nha phat hanh lien tl,lc thay ddi, c6 anh hu'dng de'n


Lut)n van ttft nghi?p Cao hQc Kinh

te

Trang 12

nha phdam bao d{) chinh XaC t~i mQi thoi diem.

T6m

l~i.

qua trinh XHTN Ia m()t qua trinh thu

th~p

va xU' ly thong tin m{)t

each lien tl,Ic, di~n ra tntoc, trong va ngay ca khi da cong bO' mU'c h~ng tin nhi<$m.
Bay la m()t bai toan c6 Slf ke't hkha nang tra n
1.2.2 Phtidng phap xe'p h~ng tin nhi~m t~i m()t s6 qu6c gia tren the' gim
Nhln chung, vi<$c phan tich va danh gia xe'p h~ng doanh nghi<$p ciia cac t6
chU'c XHTN tren the' gioi hi<$n nay t~p trung vao 4 linh vrfc chinh: Phan tich nganh,
phan tich ho~t d()ng kinh doanh, phan tich ho~t d()ng tai chlnh va phan tich kha nang
quan ly doanh nghi<$p.

• Phan tich nganh
N()i dung chinh trong phan tich nganh ciia m9t

s6 t6 chU'c XHTN t~i

m{)t sO'

nu'oc nhu' My (Moody's, S&P, Duff & Phelps... ), Han Qu6c (NICE), Malaysia
(RAM), Nh~t (R & I) la danh gia d~c diem cda nganh nghe, xem xet tinh nh~y cam
cda cac ngu6n lrfc cong ty dO'i voi vi~n canh va chu ky kinh te' khac nhau, xu hu'ong

lu~t phap va chinh sach ciia Chinh phil, cac ccJ h9i kinh doanh c6 the c6 du'oi cac

hlnh thU'c khac nhau...

• Phan tich hoat dQng kinh doanh
T6 chU'c XHTN C1 cac nu'oc nhu' My (Moody's, S&P, Duff & Phelps... ), Han
QuO'c (NICE), Malaysia (RAM) danh gia moi tru'ong kinh doanh cda nha phat hanh
de xac djnh xem cong ty c6 t6c d{) tang tru'C1ng nhanh hay ch~m hcJn so voi mU'c
trung blnh trong toan nganh, kha nang sinh lqi cda n6 tang hay giam? Chie'n lu'ti~p thi va nghien cU'u phat trien cda cong ty so voi cac dO'i thii c~nh tranh cda n6?

Khi g~p moi tru'ong bfft lqi, cac nha quan ly cda cong ty c6 vu'ng~i d6 hay khong? Anh hu'C1ng do slf can thi<$p cda Chinh phd ciing chie'm ty trQng

dang ke trong cac ye'u t6 xem xet.


Lu{)n van tdt nghifp Cao hqc Kinh

te

Trang 13

• Phan tich hoat dong tai chinh
Trong khi xem xet cac s6 li~u ati chfnh, cac t6 chuc XHTN sii' dt;~ng cac
phu'dng phap so sanh nhu' so sanh voi cac doanh nghi~p ho;;tt d()ng ci!ng linh vlfc d€
nh~n bie't du'QC Vl the', SUC m;;tnh ati chfnh CUa doanh nghi~p SO voi cac dfSi thu C;;tnh

tranh tren thi tru'C1ng. Ben c;;tnh d6, xu hu'ong bie'n d()ng cua cac chi s6 Uti chfnh qua
thC1i gian cilng rfft du'<;fc chu tn,mg nh~m nh~n dinh du'<;fc chi6u hu'ong phat tri€n cua

chung. Vi~c danh gia v6 kha nang t;;to ra ti6n m~t khong phai chi xem xet cac gia tri
nhu' da bao cao rna la dem SO VOi cac chi phf trong tu'dng lai d€ hoan thanh nghia V\;1
tra n<;f cua nha phat hanh.

• Phan tich khd nang qudn ly
Ngoai 3 linh vlfc tren, cac t6 chuc XHTN t;;ti My (Moody's, S&P, Duff and
Phelps) con danh gia xe'p h;;tng m()t linh VlfC thu tu' d6 Ia kha nang quan ly cua cac
cong ty. Vi~c danh gia chfft lu'qng quan ly t~p trung vao vi~c xem xet cd cffu t6 chuc
cua cong ty' cac d~c di~m trong ho;;tt d()ng qmln ly' phu'dng phap ki~m soat rui ro,
h~ th6ng cong ngh~ thong tin, quy trlnh quan ly va ki~m soat n()i b() ciing nhu' chfft

lu'<;fng phvc vv khach hang.

1.2.3 Bai hQc kinh
nghi~p t~i Vi~t

nghi~m

cho

vi~c

xay dtfng phtidng phap XHTN doanh

Nam

Vi~c xe'p h;;tng la m()t cong vi~c phuc t;;tp. Cac lo;;ti hlnh cong ty khac nhau

doi hoi phai c6 nhung h~ th6ng chi tieu khac nhau. N6i chung cac t6 chuc XHTN
d6u sii' dvng h~ th6ng chi tieu djnh tinh va djnh lu'<;jng, thay d6i phu hqp voi tirng

lo;;ti hlnh doanh

nghi~p

du'<;fc XHTN va du'<;fc phan tfch theo 4 linh vlfc: phan tich

nganh, ho;;tt d()ng kinh doanh, tlnh hlnh tai chinh va kha nang quan ly.
Cac phu'dng phap thu'ong du'<;fc sii' dvng cho vi~c danh gia luon c6 khuynh
hu'ong chu trQng phan tich cac ye'u t6 ati chinh nhu': dong ngan lu'u, kha nang thanh
khoan, chfft lu'<;fng tai san, l<;1i nhu~n, don b§y tai chinh ... M6i ye'u t6 c6 th~ du'<;fc


Lu(in van tfft nghi?p Cao hQc Kinh

te

Xem Xet khtlc nhau tuy thUQC VaO finh V\fC rna cong ty d6

Trang 14

ho~t

dQng cfing nhu' thoi

diemXHTN.
Trong qua trlnh phan tich, danh gia cac ye'u t6 nay, cac chuyen gia thu'ong
dlfa vao nh~n djnh chu quan cua mlnh de cho diem cac ye'u t6 (nha't Ia cac ye'u t6
djnh tfnh). Vl v~y. c6 the n6i trlnh dQ, nang llfc cua cac chuyen gia XHTN luon
du'<;Jc coi la ye'u t6 ra't quan trQng trong vit%c v~n dt,mg phu'dng phap XHTN doanh
nghi~p.

M~c du d cac qu6c gia, cac t6 chuc XHTN thttong c6 m9t ht% th6ng bieu

tu'<;Jng xe'p h~ng khong gi6ng nhau nhttng luon tuan thu cac nguyen t~c nhu' ddn
ghin, d~ hi~u. d~ nho, d~ so sanh, d6i chie'u voi cac muc h~ng cua cac t6 chuc
XHTNkhac.


Lf4n w:tn tift nghi?p Cao hr;c Kinh

te

Trang 15

Chtidng 2.
"'
~
,
,..,
NH~N DJNH VE PHUONG PHAP XEP H~NG

"
"
"'
TIN
NHI~M DOANH NGHI~P T~I

2.1

"

VI~T

"
NAM HI~N
NAY

TINH HINH HO~T DQNG CHO VAY CUA CAC NGAN HANG
THU'ONG M~I, HO~T DQNG PHAT HANH TRAI PHIEU DOANH
NGHIItP vA NHU CAU VE XHTN DOANH NGHIItP T~I VIItT NAM2.1.1 Tinh hinh ho~t d()ng cho vay t~i cac NHTM t~i Vi~t Nam
Hot,tt d{)ng tin d1,mg Ht m{)t trong nhii'ng hot,tt d{)ng chu dt,to cua cac NHTM,

luon du'<;lc cac ngan hang quan tam va dffy mt,tnh.

Tu nam 1991 de'n nay, du' n<;1 cho

vay n8n kinh te' cua cac NHTM lien t1,tc tang. Nam 1991 du' nth6ng Ut 9.522 ty d&ng (thdi di~m 31112); de'n 3111211997 tang len 93.877 ty, ga'p
gffn 10 lffn nam 1991 va de'n 31112/2002 Ia 279.680 tang ga'p gffn 30 lffn 1991.

Nam

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

63.598

76.572

93.877

109.273

130.253

179.931

218.500

279.680

-

20,04

22,06

16.4

19,2

38,1

21.4

28,0

TOng dll no cho

vay (ty dong)
Toe dO tang
(%)

Ngu&n: Thoi bao Kinh te' Vi~t Nam 2002 -2003 & Ngan hang Nha nu'oc Vi~t Nam
Cung voi sl,l' gia tang nhanh chong du' nluon Ia va'n de thach thuc d6i voi cac ngan hang thu'dng mt,ti. Mi,ic du cac ngan hang
da ra't c6 g~ng nghien ctl'u, ap dl,lng nhi8u bi~n phap nhhm nang cao cha't lu'<;lng hot,tt
d{)ng tin dl,lng, nhu'ng tlnh hlnh vfin chu'a du'qua ht,tn vfin con

(J

muc cao. Vao thoi di~m 3111211997, n<;1 qua ht,tn tren t6ng du' n<;1

to~m h~ th6ng Ia 13,6%; 31112/1998 Ia 12,5%; 3111211999 Ia 7,3% (ne'u tinh ca n<;1

LUI)n w1n tdt nghifp Cao hr;c Kinh

te

Trang 16

khoanh va n
Ia 9,4% va nam 2002 Ia 8%.
Mot trong nhung giai phap quan tn;mg hang d~u nh~m nang cao cha't htqng
hot;tt dong tin dl,mg, ht;tn che' ty 1~ nchfft 1u'qng danh gia khach hang tru'oc, trong va sau khi cho vay. Tuy nhien, voi
nhung ht;tn che' v~ tai chinh, trlnh do quan 1y,

s6 1u'
dl,mg cung voi nhung gioi h(;ln nha't dinh v~ pht;tm vi ho(;lt dong kinh doanh theo mo
hlnh hot;tt d<)ng cua m<)t ngan hang thu'dng m(;li, cac ngan hang hi~n nay vftn phai
chffp nh~n mot ty 1~ nTrong mot vai nam trd 1t;ti day, m~c du du' ntang lien tl,lc nhu'ng cling lien tl,lc xua't hi~n tlnh trt;tng thua v6n trong cac NHTM.
To'c do gia tang du' n1998 so voi nam 1997 vo'n huy d<)ng tang 25%, trong khi du' n16,4%; nam 1999 so voi nam 1998 v6n huy d<)ng tang 26,5%, du' n19,2%. .. dfin de'n tlnh tr(;lng

u d<,mg vo'n trong khi cac doanh nghi~p dang ra't cffn v6n

d€ dap ung cho hot;tt d<)n san xua't kinh doanh. Nguyen nhan dftn de'n tlnh tr(;lng nay
1a do cac ngan hang chua du kha nang d€ danh gia dung nang h,tc kinh doanh cling

nhu' kha nang tra n
v~y,

cac ngan hang 1uon mang tam 1y

lo SQ rui ro, khong m(;lnh dt;tn, tl,f tin trong Vi~c tim kie'm khach hang.

2.1.2 Ho~t d()ng phat hanh trai phie'u doanh nghi~p t~i Vi~t Nam thOi gian qua
Hi~n nay, doanh nghi~p huy d<)ng v6n b~ng phu'dng thuc phat hanh trai phie'u

con ra't ht;tn che', kh6i lu'vfin con ra't khiem t6n. Tinh de'n 30/06/2003, moi chi c6 Ngan hang B~u tu' va Phat
tri€n Vi~t Nam la da phat hanh trai phie'u ra cong chung va dang ky lt;1i trai phie'u d€
niem ye't tren Trung tam Giao djch Chung khoan voi t6ng gia tri trai phie'u dang ky
la 1.069 ty ddng, va cling chi moi niem ye't 157 ty ddng trai phie'u vo danh. M~c du
nhu cffu v6n cua cac doanh nghi~p la kha Ion, song vi~c tri€n khai huy dong v6n
thong qua phat hanh trai phie'u da g~p phai nhung trd ngt;ti sau:


Luqn van ttft nghi?p Cao hrc Kinh te

Trang 17

+ Cac doanh nghi<$p chua quen voi hinh thuc huy d()ng thong qua phat

h~mh

trai phi~u. Trong khi d6, thu tvc xet duy<$t, phe chuffn d~ an phat h~mh trai phi~u
con ra't phuc t~p nen hQ chuy~n sang cac hinh thuc khac nhu' huy d()ng v6n trlfc tie'p,

g6p vO'n lien doanh, lien ke't ho~c vay ngan hang...

+ Trai phie'u doanh nghi<$p chi phat hanh cho m()t s6 d6i tu'n()i b() cong ty

ho~c

nhfi'ng ngu'oi c6 quan h<$ than quen,

b~n

hang ... ) trong khi ngu'oi

dan chu'a quen voi hinh thuc dffu tu' nay nen ke't qua phat hanh tha'p.

+ Nhi~u doanh nghi<$p nha nu'oc con du'
u'u

dai cua Chfnh

phil voi muc lai sua't kha tha'p. f>i~u d6 thlfc slf gay kh6 khan cho nhfi'ng doanh
nghi<$p mu6n phat hanh trai phie'u d~ huy d()ng v6n voi lai sua't cao hcJn.

+ Vi<$c tham gia cua cac t6 chuc tai chfnh trung gian tren thj tru'ong trai phie'u
doanh nghi<$p con nhi~u h~n ch~, d~c bi<$t la cac t6 chuc bao lanh phat hanh cfing
nhu' chfnh cac t6 chuc XHTN ... Do v~y cac doanh nghi<$p chua c6 du'clfc trong qua trinh phat hanh trai phie'u d~ huy d()ng v6n.
VOi thlfc tr~ng phat hanh trai phie'u doanh nghi<$p d Vi<$t Nam nhu' hi<$n nay
cfing nhu' nhfi'ng kh6 khan rna cac doanh nghi<$p dang g~p phili, cffn phai c6 nhfi'ng

giai phap trttoc m~t cfing nhu' trong dai h~n nh~m thuc dffy thi tru'ong trai phi~u
doanh nghi<$p phat tri~n lanh me;tnh va hi<$u qua d~ g6p phffn thao go nhfi'ng kh6
khan v6 vfSn cua cac doanh nghi<$p cfing nhu' dap ung chie'n lu'xa hQi theo huang cong nghi<$p h6a, hi<$n d~i h6a da't nu'oc.

2.1.3 Danh gia nhu c~u v~ xe'p h~ng tin nhi~m doanh nghi~p t~i Vi~t Nam
Hi<$n nay, hffu he't cac khach hang d~u c6 v6n tlf c6 tha'p, ho~t d()ng chu ye'u
dlfa vao v6n vay ngan hang. Qua khao sat cho tha'y cac doanh nghi<$p nha nu'oc chi
c6 ttl' 5-10% vO'n d~ hoe;tt d<)ng, cac doanh nghi<$p ngoai qu6c doanh thi tir 20-30%;
g§n 50% doanh nghi<$p nha nttoc c6 v6n tlf c6 dttoi 1 ty d6ng, 25% c6 v6n tl,l' c6 du'Oi
500 tri<$u d6ng, phffn con le;ti la vO'n vay, chii y~u tir cac ngan hang thu'cJng me;ti. VO'n

~~~~4,<~G#.i·~~~~~h~Ai~~~h~
thanh toi 85% v6n luan chuy~n va hon 70% tai san doanh
!t.
~ rr~ . . hY\,,.tO~-M\11\:n

!
I

~~~.r·:t..~l\~·~

'I:.'l:~.!LY:~.:!B.~ I\f

sJ ~bD.,.vj

I
!

1.-._,,,".'''"'-''''-•-·~=,.•·••·~••w~"•~-••"'~•••~--.•_-,,.,J