Vận dụng kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ THANH HƢƠNG

VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ
VÀO CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO
VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH
TẾ
Chuyên ngành: Kế toán - Tài vụ và Phân tích hoạt động kinh tế
Mã số : 5.02.11

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS NGUYỄN KHẮC HÙNG

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2002

-


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

CHƢƠNG I: KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀ VIỆC VẬN DỤNG VÀO CƠ SỞ
ĐÀO TẠO
1.1

Tổng quan về kế toán quản trị ............................................................... 3
1.1.1. Sự ra đời và phát triển ...................................................................... 3
1.1.2. Những lĩnh vực chủ yếu ................................................................... 4

1.2.1 1.1.3. Vai trò của kế toán quản trị .................. …………………….7

1.2

Vận dụng kế toán quản trị vào cơ sở đào tạo ......................................... 7
1.2.2 Yêu cầu vận dụng kế toán quản trị vào cơ sở đào tạo ..................... 7
1.2.2. Những đặc điểm của cơ sở đào tạo ảnh hƣởng đến việc vận
dụng kế toán quản trị .................................................................................. 9
1.2.3. Những đặc điểm của việc vận dụng kế toán quản trị vào cơ sở đào tạo

.............................................................................................................................. 10

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VIỆC CUNG CẤP VÀ SỬ DỤNG THÔNG
TIN KẾ TOÁN TẠI CÁC CƠ SỞ ĐÀO TẠO VIỆT NAM
2.1

Quá trình hình thành và phát triển của các cơ sở đào tạo Việt
nam ................... ...... .................................................... .......................... 14

2.2

Thực trạng việc cung cấp và sử dụng thông tin kế toán tại các cơ
sở đào tạo Việt nam ................................................................................ 16
2.2.1 Các cơ sở đào tạo công lập ............................................................ 16
2.2.2. Các cơ sở đào tạo ngoài công lập ................................................... 22

2.3.

Những hạn chế trong việc cung cấp và sử dụng thông tin kế toán
tại các cơ sở đào tạo Việt nam hiện nay ............................................... 25

2.3.1. Những hạn chế trong việc cung cấp và sử dụng thông tin kế
toán tại các cơ sở đào tạo Việt nam hiện nay ........................................... 25
2.3.2. Nguyên nhân của thực trạng việc cung cấp và sử dụng thông


tin kế toán tại các cơ sở đào tạo Việt nam hiện nay ................................. 29
CHƢƠNG 3: VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀO CÁC cơ SỞ ĐÀO
TẠO VIỆT NAM
3.1

Yêu cầu vận dụng kế toán quản trị tại các cơ sở đào tạo Việt
nam ........................................................................................................ 31

3.2

Các giải pháp vận dụng kế toánquản trị vào các cơ sở đào tạo
Việt nam ................................................................ ............................... . 33
3.2.1. Thiết lập hệ thông kế toán chi phí………………………………...34
3.2.2. Lập Dự toán ngân sách ................................................................... 38
3.2.3. Ra quyết định ................................................................................ 44
3.2.4. Định lƣợng kết quả hoạt động ........................................................ 48

3.3

Một số nhân tố môi trƣờng ảnh hƣởng đến việc vận dụng kế toán
quản trị vào cơ sở đào tạo Việt nam……………………………52

KẾT LUẬN

53

MỞ ĐẦU
Giáo dục luôn đƣợc xem là động lực quan trọng cho sự phát triển của một
đất nƣớc. Trên tinh thần đó, trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nƣớc đã có
nhiều chính sách nhằm phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó có giáo dục đại
học. Một trong những nội dung quan trọng của các chính sách này là đổi mới
công tác quản lý tài chính của các trƣờng đại học, cao đẳng công lập theo
hƣớng nâng cao sự chủ động của các cơ sở đào tạo này. Để những mục tiêu
trên trở thành hiện thực, bên cạnh các chính sách của Nhà nƣớc, không thể
thiếu sự nỗ lực bản thân của chính các cơ sở đào tạo trong việc xây dựng một
hệ thống thông tin kế toán phục vụ cho việc ra quyết định quản lý. Vận dụng
kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo là một giải pháp cho vấn đề này.
Kế toán quản trị là một công cụ quan trọng của các nhà quản trị để làm cơ sở
đƣa ra các quyết định. Trong quá trình phát triển của mình, kế toán quản trị đã
đóng góp vai trò quan trọng giúp các doanh nghiệp kiểm soát chi phí và tối đa
hoá lợi nhuận. Tuy nhiên, việc vận dụng kế toán quản tri vào các tể chức
không - vì - lợi - nhuận là một vấn đề còn nhiều quan điểm khác nhau, đặc biệt
đối với các cơ sở đào tạo Việt nam công lập phần lớn hiện nay đang hoạt động
nhƣ một cơ quan hành chính sự nghiệp. Do đó vấn đề đặt ra là các cơ sở đào
tạo Việt nam có cần thiết vận dụng kế toán quản trị hay không và cách thức,
mức độ vận dụng nhƣ thế nào là thích hợp. Do đó chúng tôi chọn đề tài "Vận
dụng kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo Việt nam với mong muốn đóng
góp một phần vào việc trả lời câu hỏi trên.


Mục tiêu của đề tài là làm rõ yêu cầu khách quan của việc vận dụng kế toán
quản trị vào các cơ sở đào tạo Việt nam và bàn luận về phƣơng hƣớng vận
dụng các nội dung cơ bản của kế toán quản trị trong những điều kiện hiện tại
của cơ sở đào tạo Việt nam.

Thuật ngữ cơ sở đào tạo có thể đƣợc hiểu theo nhiều cách khác nhau. Trong
luận văn này, thuật ngữ cơ sở đào tạo đƣợc giới hạn trong phạm vi các viện,
trƣờng đại học, cao đẳng. Trong khuôn khổ hạn chế của một luận văn cao học,
chúng tôi không đi sâu vào thiết kế các công thức, bảng biểu cụ thể mà tập

trung

vào việc đƣa ra các mô hình tổng quát trong đó xác định các phƣơng pháp có thể
lựa chọn, bàn luận về lý do và điều kiện lựa chọn.
Luận văn gồm 54 trang, bao gồm các chƣơng sau:
Chƣơng 1: Kế toán quản trị và việc vận dụng vào cơ sở đào tạo
Chƣơng 2: Thực trạng việc cung cấp và sử dụng thông tin kế toán tại các
cơ sở đào tạo Việt nam
Chƣơng 3: Vận dụng kế toán quản trị vào các cơ sở đào tạo Việt nam
hiện nay.
Luận văn đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn
Khắc Hùng, Chủ nhiệm Bộ môn Kế toán quản trị, Khoa Kế toán và Kiểm toán,
Trƣờng Đại học Kinh tế TPHCM. Ngoài ra, chúng tôi còn nhận đƣợc sự góp ý
của nhiều thầy cô, bạn bè. Chúng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đối với
những hƣớng dẫn và đóng góp ý kiến quý giá đó.

2


CHl.f(jNG 1
,..,

,

?

KE TOAN QUAN TRl
VA VIEC
VAo CAC CO Sd DAO TAO
. VAN
. DUNG
. .
.

~

,.,?

1. 1

,..,

,

?

TONG QUAN VE KE TOAN QUAN TR!

Vi~c nghien cuu yeu cftu va d~c diSm v~n dl,mg ke" toan qmln

tri vao cac Cd

sd dao t~o cong l~p doi hoi phai co m9t cai nhln toan c1,1c v~ ke" toan quan
tri, bao g6m sv ra doi va phat triSn, cac linh vvc chu ye"u cling nhu' vai tro
cua ke" toan quan tri trong n€n kinh te"- xa h<)i.

1.1.1 Slj ra doi va phat trien cua

ke toan quan tri

Qua trlnh ra dai va phat tri~n cua ke" toan quan
giai do~n chinh sau day:

Giai

do~n sd

tri co

th~ chia thanh nhung

khai

Nhung hlnh thuc Sd khai cua ke" toan quan tri duduOi d~ng nhung phudng phap thea d6i chi phi, chu ye"u la nguyen v~t li~u
trong nhung xuong san xua't nho va thu cong. Sang dftu the" ky 19, sv phat
tri~n cua cac xi nghi~p san xua't Ion hdn da thuc dffy slf hlnh thanh nhung
phudng phap moi giup ngu'ai quan ly tfnh dUQC gia thanh san XUfft cling nhu
danh gia hi~u qua ho~t d<)ng. Tuy nhien, cac phudng phap con ra't tho sd vl
ho~t d<)ng san xua't va dftu tu thai ba'y gia con kha ddn gian, Phai de"n nhung
nam giua the" ky 19, cac san phffm phuc t~p va phong phu hdn ra dai (may
moc, xe hdi...) da d§:n de"n sl,l' hlnh thanh nhung buoc xa hdn trong theo doi
va tinh toan chi phi nhung v§:n chua vuhdn la dua ra cac ly thuye't va ky thu~t. nhu ffiQt nha nghien cuu v~ lich
ke' toan da nh~n dinh: "... cho de"n truoc nam 1885, phftn IOn quy trlnh tinh

toan chi phi con tho sd va co le chua thS g9i la m<)t h~ th6ng ke" toan chi
phi" I

sa

Giai do~n hinh thimh va phat trign du'oi hinh thuc ke' toan chi phf
Nhung nam cu6i cua the' ky 19 da chung kie'n slf ra dai cua hang lo~t tac
phffm nghien cuu v€ ke" toan chi phi nhu Ke' todn san xwlt (Emile Garcke
va J.M. Fells), Ke' todn xi nghi~p d~t (G.P. Norton) ...danh da'u sv hlnh thanh
1

S.Paul Garner, Evolution of Cost Accounting to 1925. Chapter 12 :In the Light of the Past.

3


sv

chinh thuc ctla k€ tmin chi phi. Trong vong 40 nam (1885-1925), cling vOi
phat tri€n ctla san xua't va cac doanh nghi~p. k€ toan chi phi phat tri€n rl;l'c
ro voi nhi~u ly thuye't va ky thu~t moi nhu' phan b6 chi phi san xua't chung
vao gia thanh san ph~m. k€ toan ph€ ph~m. danh gia hang t6n kho ... Tuy
nhien, gia thanh san ph~m du'QC Xac dinh trong giai do~n nay chu ye'u phl,IC
Vl,l cho vi~c l~p bao cao tai chinh, nghla la trlnh bay theo chi phi thl;l'c t€ va
khong chu y vao vi~c xac dinh gia thanh chinh xac cho tung san ph~m. f)i~u
nay la m9t trong nhung nguyen nhan da d§:n de'n sl;l' phat tri€n ch~m l~i ctla
k€ toan chi phi trong 60 nam tie'p theo tu 1925-1985, khi rna cac ky thu~t
ctla k€ toan chi phi da thoa man yeu cfru ctla vi~c l~p bao cao tai chinh. 2
St;i chuy~n hu'ong thanh ke' toan qmin trj

Til nhung nam 1950-1960, cac nha k€ toan dfrn dfrn nh~n ra ding cac thong
tin chi phi stl' dl,lng cho ffil,IC dich quan tq CO Sl,l khac bi~t voi cac thong tin
chi phi cho bao cao tai chinh. Bi~u nay d§:n de'n sl;l' chuy€n huang k€ toan
chi phi thanh k€ toan quan tri, trong d6 vi~c t~p hqp va phan b6 chi phi d€
phl,IC Vl,l cho cac quye't dinh quan ly Va ki€m soat trong nQi bQ hdn la cho
vi~c l~p bao cao tai chinh. 3
Tuy nhien, de'n nhung nam 1980, khai ni~m "k€ toan quan tri" moi chinh
thuc duqc stl' dl,lng r<)ng rai. Ben c~nh nhung phu'dng phap truy~n th6ng ctla
k€ toan chi phi, k€ toan quan tq phat tri€n nhi~u ly thuye't va ky thu~t moi
d€ phl,IC Vl,l cho cong tac quan tq nhu' cac cong Cl,l ho~ch dinh Va ki€m soat,
k€ toan cong ty phan quy~n, ly thuye't tly nhi~m ...

Ke' toan qmin trj, fi muc d() phat tri~n hi~n nay, la h~ thO'ng cung d(p
thong tin d~ tnj giup cho ngtiOi qmin ly trong vi~c ho~ch djnh va ki~m
so~it. Thong qua vi~c thu th~p, phan lo~i, x-lt ly, phan tfch va bao cao
thong tin cho ngn'oi qmin ly, ke' toan qmin trjlam cd sfi cho vi~c du'a ra
cac quye't dlnh trong m()t doanh nghi~p.

1.1.2

Nhung ITnh vvc chu yeu cua ke toan quan trj

Nhung llnh V\l'C chtl ye'u rna k€ toan quan tri nghien CUll d€ phl;lC Vl;l cho
cong tac quan ly bao g6m :

Thie't l~p h~ tho'ng ke' toan chi phf
H~ th6ng k€ toan chi phi duqc thie't l~p d€ cung ca'p cac thong tin qua khu

dn thie't v~ chi phi nh~m phl,lc Vl,l cho vi~c danh gia, ki€m soat chi phi ciing
2

RobertS. Kaplan, A.A. Atkinson, Advanced Management Accounting, Prentice Hall International
Inc., 1998, trang 7.
3
RobertS. Kaplan, Advanced Management Accounting, Prentice Hall of India., 1988, trang 2-3.

4


nhu dua ra cac quye"t dinh quan ly. Xua't phat tu cong tac ke" to an chi phi
truy~n th6ng, ke" toan quan tri da hlnh th~tnh cac ly lu~n va ky thu~t nhU':
-

Phan lo~i chi phi tuy theo nhung m1;1c dich sii' d1;1ng thong tin khac nhau
nhU' bie"n phf va dinh phi, chi phi chenh l<$ch va chi phi chlm, chi phi tn,tc
tie"p va chi phi gian tie"p ...

-

T~ p h
tinh du'QC gia thanh cho tung lo~i san phfm hay dich Vl;l.
-

Phan b6 chi phi san xua't chung cho cac san phffm ho~c dich Vl;l.

-

XU' ly nhung va'n d~ khac nhU' phan b6 chi phi cac btoan san phffm hong, tinh gia thanh trong trU'ong h

ho~c c6 san phffm phl;l ...

Tror~g nhung nam cu6i cua the' ky 20, pnU'ong phap ke" toan chi phi tren co

sd

ho~t

d<)ng (activity-based costing - con g9i la phuong phap tfnh gia thanh
ABC) da t~o buvi<$c sii' d1;1ng d6ng thoi nhi~u tieu thuc phan b6 khac nhau, nho d6 thie't l~p
m6i quan h<$ ch~t che hon giii'a chi phi va dfru ra cua qua trlnh san xua't Ia
tung san phffm, dich Vl;l. Phuong phap nay nang cao dang kS tinh huu ich cua
thong tin cho quye't dinh quan ly' thi dl;l trong vi<$c xac dinh gia san ph§:m.
L~p dtj tmin ngan sach va ki~m soat chi phi
L~p

dl,l' toan ngan sach la mdinh va kiSm soat. Thong qua dl,t toan, nha quan ly chu d<)ng dl,t kie"n nhung
gl se xay ra phil hquan ly danh gia duthay d6i so voi dl,t toan. Ke' toan quan tq da hlnh thanh nhung phuong phap
dS hlnh thanh mtieu thl;l va chi phi dinh muc.
Bi kern voi ky thu~t l~p dl,t toan, phU'dng phap gia thanh dinh muc duqc ke"
toan quan tri sii' d1;1ng dS tang cuong kha nang kiSm soat chi phi. Thong qua
vi<$c so sanh gia thanh thvc te" voi gia thanh dinh muc, nha quan ly co th€
nh~n d~ng nhanh chong nhung chenh l<$ch va phan tich chung theo cac nhan
t6 anh hU'dng. Ke" toan quan tq da phat triSn mtinh gia tharth dinh muc va phan tich cac nhan t6 anh hu'dng chenh l<$ch.

Ra quye't dj.nh
Khong nhung thie"t l~p h<$ th6ng cung ca'p thong tin cho quye"t dinh quan ly
rna ke" toan quan tri con phat tri€n cac ly lu~n va ky thu~t v~ vi<$c ra quye't
dinh trong nhung tlnh hu6ng khac nhau:

5


Quye't dtnh vi gia. Day la m()t quye"t dinh ra't quan tn;mg cua ngu'C1i quan ly,
no phl,l thUQC vao rfft nhi~U vffn d~ nhu' chie"n lu'QC k.inh doanh, chinh sach
marketing.... Trong llnh vlf.c nay, ke" toan quan tri cung ca'p cho nguC1i quan
ly m()t co sd d~ dinh gia; d6 la chi phi. Co sd nay giup cho vi~c t6i da h6a
lqi nhu~n va tranh du'QC rui ro gia ban thffp hon chi phi.
Quye't dtnh di;ic bi¢t. Cac quye"t d~nh d~c bi~t (nonroutine decision) la cac
quye"t dinh ngfin h~n, khong l~p l~i (nonrecurring decision) nhu' chffp nh~n
hay tu ch6i m()t don hang d~c bi~t, tlf. lam hay mua m()t bQ ph~n san ph~m,
duy trl hay ngu'ng ho~t d()ng m()t bQ ph~n doanh nghi~p ...
Quye't dtnh deli hr;m. Ben c~nh cac quye"t dinh ngfin h<;tn nhu' tren, ke" toan
quan tri con nghien cliu cac ky thu~t v~ quye"t d!nh dai h~n nhu' phu'ong phap
hi~n gia thuffn, phu'ong phap ty 1~ sinh Wi di~u chinh theo thai gian ...
D~ ph1,1c v1,1 cho vi~c du'a ra cac lo~i quye"t dinh n6i tren, ly lu~n v~ thong tin

thich h
tri su d1,1ng.

Quye't djnh trong tinh hwJng chdc chdn va trong tinh huang chua chdc chdn:
Ke" toan quan tri da phan bi~t cac tlnh hu6ng ra quye"t dinh va di sau vao
phat tri€n cac mo hlnh quye"t dinh d~ ling dl,lng trong tlnh hu6ng khong chfic

chfin (uncertainty) bitng each du'a vao CaC mo hlnh toan hQC Va ly thuye"t
quye"t dinh (decision theory). Trang nhung nam gffn day, do sf!. phat tri~n
m<;tnh me cua tin hQC, nhi~U phffn m~m da hlnh thanh va h8 trQ rfft huu hi~u
cho cong Cl,l nay trong thlf.c te".

Dinh h.tQ'ng ke't qua
Dinh lu'qng ke"t qua (performance measurement) la m()t linh Vf/.C cua ke" toan
quan tri c6 nhung bu'oc tie"n IOn trong nhung nam qua d~ ph1,1c v1,1 cho nhung
thay d6i trong moi tru'C1ng kinh doanh, n6 trq giup huu hi~u cho nguoi quan
ly trong vi~c danh gia cac ho~t d()ng cua don vi. Dinh lu'qng ke"t qua thu'ong
bao g6m nhung va'n d~ sau:

Ke" toan cac trung tam trach nhi~m la cong Cl,l danh gia trach nhi~m cua
cac ca'p quan ly khac nhau d~ dap ling qua trlnh phan quy~n trong cac
cong ty, bao g6m vi~c phan lo~i trung tam trach nhi~m, phu'ong phap
danh gia tung lo~i trung tam trach nhi~m va xac dinh gia chuy~n giao.
H~ th6ng khuye"n khich v~t cha't (incentive and compensation system) bao
g6m cac phu'ong phap su dl,lng cac lo~i khen thu'dng dlf.a tren ke"t qua d6i
voi cac nha quan ly. Dlf.a tren ly thuye"t uy nhi~m (agency theory), ke"

toan quan tri nghien cuu cac phu'ong phap tren d~ d()ng vien cac ca'p
quan ly trong doanh nghi~p quan tam hon de"n ke"t qua ho~t d()ng cua don
vi. H~ th6ng khuye"n khich v~t chfft phat tri~n cac ky thu~t dinh luqng ke"t

6


qua va xay dl,l'ng phuong phap gan phffn thudng voi ca.c ke't qua ho~t
d¢ng.
Nhung nam gffn day, do Sl,l' phat tri~n cua khoa hQC marketing cung sl,l' c~nh

tranh khO'c lit$t cua thi truong, nhi€u phU'ong phap dinh luqng ke't qua toan
dit$n hon da hlnh thfmh nhu sU' d1,mg cac chi tieu phi tai chinh hay dung Bang
danh gia t6ng h
ke toan quan tri
trinh phan tich lich sa hlnh thanh va

1. 1.3 Vai tro cua

Qua
phat tri~n ctla ke' toan quan tri
cung VOi nh:lfng linh Vl,l'C chu ye'u CUa ke' toan quan tq cho phep rut ra ffiQt sO'
nh~n xet v€ ban cha't va vai tro cua ke' toan quan tri:
Ke' toan quan tri la m9t ht$ th6ng thu th~p. xU' ly va phan tich thong tin
phl,IC Vl,l cho qu-ln tq. Vit$c ra quye't dinh Ia m9t n9i dung quan trQng cua
IDQi qua trlnh quan tri, ke' toan quan tq la ffiQt cong Cl,l huu hit$u trong
cong tac quan tQ trong IDQi t6 chile.
Xua't phat til ke' toan chi phi, m~c du phat tri~n thea nhi€u huang khac
nhau, phuong phap tie'p c~n co ban cua ke' toan quan tri la ki~m soat chi
phi trong m6i quan ht$ voi l<;Ji ich rna n6 mang l~i. Vl v~y, trong mQi t6
chile ke' toan quan tri la cong c1,1 d~ nang cao hit$u qua v€ m~t kinh te'
cua ho~t d¢ng.
Til nhung nh~n xet tren, c6 th~ tha'y duqc vai tro cua ke' toan quan tri d6i
voi doanh nghit$p va d6i vOi xa h<)i:
-

DO'i voi doanh nghit$p, do l<;Ji nhu~n la va'n d€ s6ng con nen ke' toan quan
tri duqc quan tam ra't som va sl,l' phat tri~n cua ke' toan quan tri gan ch~t
voi cong tac quan tri doanh nghit$p.

-

DO'i voi xa h<)i, d ml~i hit$u qua kinh te' cho cac ho~t d¢ng thong qua vit$c ki~m soat ch~t che
chi phi cua mQi qua trlnh ho~t d¢ng. C6 th~ n6i, cung voi nhung linh vlf.c
khac cua khoa hQC kinh te', Slj. phat tri~n cua ke' toan quan tQ phan anh
nhung thang b~c kha nang nh~n thilc va quan tri cua con nguoi trong
di€u kit$n ngu6n tai nguyen c6 gioi h~n.

1.2

V~N Dl)NG

KE TOAN

QUAN TRI vAo cAc Cd

sd DAO

T~O

1.2.1 Y eu COU VQn dt:~nQ

ke toan quan trj VclO CCC Cd sd dao tQO

Cac co sd dao t~o thuong ho~t d<)ng duoi d~ng nhung t6 chile khong-vl-lnhu~n (not-for-profit organisation), do d6 trong lich
da tung t6n t~i nhung
quan di~m khong xem trQng ke' toan trong quan tri cac co sd nay, nhu nh~n
xet cua Balderton (1974):

sa

7


Theo truy6n th6ng, cac nha Hinh d~o linh Vlf.C h<;>c thu~t da quan tam
de'n ta't
cac y tu'dng, su m¢nh va gia t:ri, ngo~i tru va'n d6 chi phi
du'QC xem nhu' ffiQt di6u cffm kY,. £>i6u nay d~n de'n Slf thfft b~i CUa cac
cd so dao t~o trong vi¢c ki~m soat ngu6n ngan quy da stl' d1,1ng cling
nhu'.duy trl slj ho~t d<)ng cua mlnh ...4

ca

!uy nhien, vi¢c v~n d1,1ng ke' toan qmln tti vao cac

cd sd dao t~o 13. m<)t yeu

cfru khach quan xua't phat tu nhii'ng ly do sau:
1. Cd sd dao t~o cling la m<)t t6 chuc va d~ ho~t d<)ng m<)t each hi¢u qua,
ke' toan quan tri luon la m<)t cong c1,1 cfrn thie't nhu da phan tich (J phffn
1.1.3. Thong qua cacky thu~t cua ke' toan quan tri voi m<)t s6 di6u chinh
·nha't dinh, cac nha quan tri cd sd dao t~o khong nhii'ng ho~ch dinh va
ki~m soat teSt chi phi cua mlnh rna con c6 th~ danh gia slj hoan thanh cac
m1,1c tieu da d6 ra cling nhu' du'a ra cac quye't din~ thich h<;1p.
2. Trong qua trlnh phat tri~n cua cac cd so dao t~o, slj c~nh tranh cling da
di~n ra va d~ thu hut du'QC h<;>c vien cling nhu' cac ngu6n tai tr{j, cac nha
quan ly cd so dao t~o cling bu<)c phai quan tam de'n nhii'ng khai ni¢m cua
cd che' thi truong va phai chung to m<)t kha nang quan ly hii'u hi¢u hdn.

3. Do di6u ki¢n ngu6n tai nguyen c6 giOi h~n, xa h<)i ngay cang yeu cfru
cac cd sd dao t~o phai stl' d1,1ng cac ngu6n kinh phi hi¢u qua hdn .. Yeu
cfru nay thu'ong th~ hi¢n qua muc ngan sach rna xa h<)i cung ca'p cho cac
cd so dao t~o. M<)t nghien cuu cua Ngan hang the' gioi cho thffy t~i cac
qu6c gia dang phat tri~n, ngan sach giao d1,1c thuong tang v<;>t sau khi
gianh du'QC dQC l~p da thuc dffy Slj phat tri~n m~nh CUa linh Vlf.C giao dl,IC.
Tuy nhien, di6u nay khong keo dai mai. Khi chi phi danh cho giao d1,1c
IOn de'n muc d<) nao d6 va ngan sach khong con ganh chiu n6i do con
nhi6u nhu cfru chi tieu khac, cac qu6c gia dang phat tri~n bu<)c long phai
xem l~i hi¢u qua cua cac Cd Sd dao t~O Va yeucffu v6 ke' toan quan tq
(rna tru'oc he't la ke' toan chi phi) du<;1c d~t ra cho cac nha quan tri cd sd
dao t~o. Qua trlnh tren cling di~n ra cac qu6c gia phat tri~n vao th~p
nien 1970 da thuc dffy vi¢c v~n d1,1ng ke' toan qmln tri vao cd sd dao t~o
t~i cac qu6c gia nay. 5

a

Nhtt v~y, vi¢c v~n d1,1ng ke' toan quan tri vao cac cd sd dao t~o la m<)t ta't
ye'u khach quan nhu'ng n6 di~n ra ch~m hdn so voi nhii'ng gl xay ra (J IInh
dao t~o Ia
vljc doanh nghi¢p xua't phat tu nhii'ng d~c di~m rieng cua cd

sa

4

5

Graham Keenleside, Management accounting in British University, tr1ch trong Management
accounting in the public sector, Chu bien: Maurice W. Pendlebury, Oxford : Heinemann

Professional, 1989, trang 145.
P. H. Coombs and J. Hallak, Cost Analysis in Education, A Tool for Policy and Planning, World
Bank, 1987.

8


tinh cha"t khong-vl- lqi nhu~n. Tuy nhien, du ch~m thl vi~c v~n d1,mg ke' toan
qmln hi vao co sd dao t(].o phai di€n ra khi cac ngu6n tai tr<;J tU' Nha mtoc bi
C~t giam Va S\1' C(].nh tranh hlnh thanh giua cac CO Sd dao t(].O.

1.2.2 Nhung dQC di~m cua cd sd dao tc;ro anh hu'dng den vi~c
v¢n d~.;~ng ke toan quan tri
Lich sll' hlnh thanh va phat tri6n rua ke' toan quan tri g~n voi cac doanh
nghi~p. Cac co sd dao t(].o c6 nhi~u di6m khac bi~t vOi cac doanh nghi~p v~
m1,1c dich, co ciu t6 chile ciing nhu ngu6n tai trq. Vi~c v~n d1,1ng ke' toan
quan hi vao cac co sd dao t£].0 phai xem xet nhung d~c di6m nay.
MQc dich.
Ml,IC dich cua cac co sCi dao t£].0 Clu'QC xac dinh ra"t khac nhau tuy theo m6i co
sCi dao t(].o trong tU'ng xa hoi Ci m6i thai ky, ITnh vl;l'c dao t(].o ... Tuy nhien,
~:huang c6 hai lo(].i m1,1c dich chu ye'u:
ML;lC dich giao dl,IC, dao t£].0 thu'ang bao g6m vi~c truy~n d'].t kie'n thilc va
ky nang, hua"n luy~n kha nang tu duy va giai quye't va"n d~ d6ng thai b6i
d1.tong nhan each va th6 ll;l'c cua sinh vien.
M1,1c dich nghien cilu thuang bao g6m vi~c phat tri6n nhung ly lu~n va
ky thu~t. chuy6n giao cong ngh~ ...
Nhu v~y. ffil,IC dich cua cac co sCi dao t£].0 c6 d~c di6m chinh la khong nh~m
VaO lQi nhu~n rna huang V~ phl,IC ¥1,1 lqi ich cong d6ng Va Xa hoi, day la
di6m t'].o ra sl;l' khac bi~t dang k6 giua co sCi dao t(].o va cac doanh nghi~p
trong va"n d~ v~n d1,mg ke' toan quan tq.

San phffm
San phgm cua cac co sd dao t(].o la nhung kie'n thilc, ky nang, kha nang tu
duy va lam vi~c ... rna hQC vien thu th~p duqc sau khi ra truang. N6i each
khac; d6 la "gia tq tang them do giao d1,1c" CUa nguai hQC vien.
f)~c di6m cua san phgm cua co sd dao t£].0 la khong th6 dinh luqng b~ng don
vi ti~n t~ mot each khach quan nhu la doanh thu cua mot doanh nghi~p. BCii

VI gia ca (trong m6i tuong quan VOi chfit luqng) CUa hang h6a dUQC xac dinh
mot each khach quan tren co sd thi truang dfry du. Trong khi d6, thu nh~p
cua mot co sd dao t(].o thuang khong chila hQc phi. Phfrn IOn cac co sCJ dao
t(].O, do ffil,IC tieu phl,IC Vl,l Xa hoi CUa Chung d~U dUQC tai trQ b~ng ngan sach
nha nuoc ho~c cac ngu6n khac (t6 chile xa hoi, t6 chile ton giao ... ). Nhung
ngu6n tai trc;J nay phl,l thUOC VaO nhi~U ye'u t6 khac nhau (chinh sach CUa
chinh phu ho~c t6 chile tai trc;i, tlnh tr'].ng kinh te' cua qu6c gia hay t6 chile... )
nen khong phan anh xac dang san phgm CUa CO SCJ dao t'].O tren CO SCJ ti~n t~.
9


Cd ca'u t6 chU'c

Do d?c di€m mang tinh chuyen mon rfft cao cua ho~t d()ng d~w t~o, st; phan
quy€n trong cac co Sd d~lO t~o thu'ong IOn hon nhi€u so voi doanh nghi~p va
trong nhi€u tru'ong hco cffu t6 chile trong co sd dao t~o khong hlnh thanh nhung tuye'n r5 rang
nhu' Moodie va Eustace (1974) nh~n xet Truong d~i hQC khong phai la m()t
t6 chile c6 co cffu hlnh chop thong thu'ong. Trai l~i, d6 la m()t st; dan xen
phuc t~p cua trach nhi~m va m()t slj phat tri€n khong ngung nhung trung
tam ra quye't dinh." 6
II

NguO'i sil' d\).ng thong tin quan trf
Do ffil;IC dich cua co sd dao t~o Ia phl;IC Vl;l 1<;1i ich xa h()i va cac co sd dao t~o
phffn IOn dtt<;1c tai tr<;1 bdi nha nttoc ho?c c~ c t6 chile tai trthong tin quan tri cua cac co sd dao t~o khong chi la cac nha quan tri cua co
sd dao t~o rna con la nha nu'oc ho?c t6 chile tai lf<;1.

1.2.3 Nhung d¢c dit§m cua vi~c v¢n d~:~ng
cd
dao tQo

so

ke toan quan tri vao

Do nhung d?c di€m cua co sd dao t~o so voi doanh nghi~p, qua trlnh v~n
dl;lng ke' toan quan tri vao co sd dao t~o c6 nhung d?c di€m sau:

MU'c d()

v~n

d\).ng

Muc d() v~n dl;lng ke' toan quan tri vao co sd dao t~o thuong bi h~n che' do:
Quan h~ giua 1<;1i ich va chi phi
K.ha nang du'a ra quye't dinh kiP thoi va linh ho~t
K.ha nang dap ling voi nhung thay d6i cua moi truong
Quan h¢ giua lr;Ji fch

va chi phf

Trong cac doanh nghi~p, l<;1i nhu~n la ml;lc dich hang dffu cho st; t6n t~i. Do
d6, d€ d~t du'trl m()t h~ thO'ng ke' toan quan tri huu hi~u d€ phl;lc Vl;l cho yeu cffu cung cffp
thong tin. 80'i voi ngu'oi quan ly' cac thong tin huu ich cho vi~c du'a ra cac
quye't dinh tO'i da h6a l<;1i nhu~n cua don vi. Cac chi phi nay duly so voi l<;1i ich rna n6 mang l~i cho doanh nghi~p.

6

Graham Keenleside, Management accounting in British University, trich trong Management
accounting in the public sector, Cht.i bien: Maurice W. Pendlebury, Oxford: Heinemann
Professional, 1989, trang 145.

10


Trong cac t6 chuc khong-vl-lqi nhu~n, lqi ich cua IDQt h~ thO'ng ke' toan
qmln tq khong hi~n r6 nhu V~Y do lqi nhu~n khong la ffil,IC dich CUa ho~t
d9ng. M9th~ thO'ng ke' toan di sau vao phan tich chi phi cac ho~t d9ng se c6
y nghia gl khi m1,1c dich cua t6 chuc 1a nhung gia tri phuc lqi cung ca'p cho
xa h9i va kinh phi duqc. ca'p chi la cong c1,1 d~ ph1,1c v1,1 cho qua trlnh tht;tc
hi~n cac m1,1c dich d6. Th~m chi, vi~c sli' d1,1ng kl1ong he't cac ngu6n kinh phi
c1uqc ca"p trong nhi~u truong hqp con ~uqc xem nhu vi~c-khong ho~m thanh
nhi~m Vl,l duqc giao (!).
Chinh vl v~y, h~ thO'ng ke' toan trong cac t6 chuc khong-vl-lqi nhu~n thuong
chi dung l~i trong vi~c theo d6i, qmln ly minh b~ch cac ngu6n kinh phi va
vi~c sli' dl,lng cac ngu6n nay dung theo ffil,IC dich cua chung. Chung nao rna
cac nha quan tri co sd dao t~o chua bi thuc ep bdi st;( c~t giclm ngu6n kinh

phi ho~c phai nang cao tinh c~nh tranh voi cac co sd dao t~o khac, thl ke'
toan qmln tri chua dUQC quan tam dung ffiUC nhu mQt Cong Cl,l ki~m soat hi~u
qua chi phi va cong ca'p thong tin huu ich cho cac quye't dinh. Va ngay ca
khi nh~n thuc duqc vai tro cua ke' toan quan tri, muc dQ dftu tu cho ho~t
dQng nay cua CO Sd dao t~O cling V~n bi gioi h~n VI lqi ich cua no V~ll CO
khoang each VOi ffil,IC .dich CUa CO Sd dao t~O.
Khd nang dua ra quye't djnh kip thiJi va linh hor;zt
Nhung d~c di~m v~ co ca'u t6 chuc cua co sd dao t~o da anh hudng de'n kha
nang cua chung trong vi~c dua ra cac quye't dinh kip thoi va linh ho~t. MQt
co ca"u quy~n lt;(c pharr tan thuong d~n de'n vi~c tranh lu~n keo dai va t6n
kern truoc khi di de'n cac quye't dinh, d6ng thoi can trd vi~c hlnh thanh cac
quye't dinh dai h~n chua dt;tng nhung nhan t61inh ho~t d~ c6 th~ dO'i ph6 voi
nhung tlnh huO'ng ngoai dt;( kie'n.
Khd nang ddp ling nhilng thay d6i cua m6i truiJng
E>~c diSm cua chi phi dao t~o la dinh phi (ti~n Iuong d9i ngu co huu, chi phi
kha"u hao tai san cO' dinh... ) thuong chie'm ty 1~ ldn trong t6ng chi phi; d6ng

thoi thoi gian cua ffiQt kh6a hQC dai (thuong tU 2 de'n 5 nam) gay kh6 khan
trong vi~c phan ling dO'i voi nhung thay d6i trong moi truong. Kh6 khan nay
cang tang len vl m1,1c dich mang tinh ph1,1c v1,1 xa hQi cling nhu mQt co ca"u t6
chuc thie'u t~p trung cua co sd dao t~o. Thi d1,1, khi c6 mQt st;( c~t giam d9t
ngQt cua ngu6n tai trq quan trQng, cac co sd dao t~o se ra't kh6 khan trong
vi~c duy trl dUQC St;( can dQ'i giua chfr"t luqng Va quy mo dao t~O VOi nhung
trd ng~i tai chinh ciing nhu duy trl nhung chinh sach dai h~n.
Ph~m

vi

v~n

dQ.ng

Ph~m vi v~n d1,1ng cua ke' toan quan tri vao co sd dao t~o thuong bi h~n che'

do nhung ye'u tO' mang tinh ky thu~t.

11


Tlnh dt3'i ung giila ngubn kinh phi va m~c dfch sit d~ng
Trong doanh nghi<$p, du sll' d1,mg nhii'ng ngu6n aLi tr' d€u du'. trong vi<$c sll' dl,mg cac ngu6n tai trtru'ong hnha nu'oc cho rn()t seS hoat d()ng ... Ngoai nhii'ng tru'ang htoan rn()t ky ho~t d()ng cua doanh nghi<$p du'khong cftn phan tich theo cac ngu6n tai trNgttthu'ang di kern voi nhii'ng gioi h~n ra't r6 v€ ph~rn vi sll' d1;1ng. Vi<$c quye't
toan rn()t ky ho~t d()ng ciia cd sCi dao t~o phai du'ngu6n kinh phi. Do d~c di~rn nay, h<$ thefng ke' toan cua cac cd sCi dao t~o
ra't kho khan trong vi<$c xay d\fng cac chi tieu danh gia t6ng th~ ho~t d()ng
cua ddn vi.

Van d~ danh gia hifu qua
M()t trong nhii'ng rnl;lC tieu quan trQng cua quan tq la danh gia hi<$u qua ho~t
d()ng cua t6 chuc. Hi<$u qua thu'ong du'dftu vao voi dftu ra cua ho~t d()ng.
Trong doanh nghi<$p, dftu ra la cac san phfirn dich V\1 va dftu vao Ia chi phi
cho ho~t d()ng kinh doanh. Bffu ra du'

chi tieu doanh thu, xac dinh du'tru'Cing. Do do, trong doanh nghi<$p ra't nhi€u chi tieu du'danh gia hi<$u qua nhu' lnhu~n tren tai san (ROA) ...
Ngu'dinh lu'dinh cac chi tieu danh gia hi<$u qua cua cac CQ Sd dao t~o.
Vl nhii'ng ly do tren, khong phai ta't ca cac IInh VlfC cua ke' toan quan tq d€u
c6 th~ v~n dl;lng vao cd sCi dao t~o.
H~

thO'ng thong tin hai ca'p

Tc,ti cac doanh nghi<$p, ke' toan quan tri du'cho ngttai quan ly doanh nghi<$p. BeSi voi cac cd sCi dao t~o, nhu' da trlnh bay
trong phffn tren, ngttoi sll' dl;lng thong tin ke' toan qmln tri khong chi Ia nha
quan tri cd sCi rna con la nha nu'oc ho~c t6 chile tai trke' toan quan tri vao cd sCi dao t~o ciing phai xern xet vi<$c thie't l~p h<$ theSng
cung ca'p thong tin hii'u ich cho ca hai ca'p: dip cd sCi bao g6rn nhii'ng nha

12


qmln tri ciia co sd dao t~o dao t~o va ca"p chii qmln bao g6m nha nu'oc ho~c
t6 chuc tai trQ chii ye'u.
Thtjc tien cho thffy h~ th6ng thong tin ke' tmin qmln tri phl;lc V\1 cho ca"p chii
qwln phat triSn ra"t m~nh nhiSu qu6c gia voi d~c diSm la khong di sau vao
chi tie't nhu'ng mang tinh chuin mljc ra"t cao:

a

Anh, Uy Jan bao trQ d~i h9-c (UGC) giu vai tro phan b6 ngan sach
giao dvc cho ..;ac tru'ong d~i hQc. B~ thljc hi~n vai tro nay, ngoai vi~c
dlja tren cac du li~u th6ng ke (so'lu<;Jng sinh vien, giang vien), UGC con
phan tlch chi phi Va thu nh~p CUa CclC tru'ong d~i hQC ciing nhu' dlja vao
cac chi tieu ke't qua ho~t d{)ng (thi phffn dao t~o. ty 1~ t6t nghi~p ...).

- d

- d

My, tu nam 1994, Uy ban chuin mljc ke' toan chi phi da du'a ra cac
Chuffn mljc vs ke' toan chi phi ap dl;lng cho cac co s6 dao t~o c6 nh~n
mQt muc tai trq nha"t dinh tu Chinh phii lien bang. Cac chuin mljc nay ·
nhilm bao dam cac co sd dao t~o d6 thljc hi~n m{)t each nha't quan cac
thii t\lc va chinh sach v€ ke' toan chi phi d6ng thoi tuan thii cac quy dinh
lien quan ciia chinh phii.

13


CHu'<:1NG 2

YEU CAU KHACH QUAN V!N DUNG KE TOAN QUAN
TRI. VAO CAC CO SO DAO TAO
. VIETNAM
.
'

.,

?

'

"

Vi~c v~n dl;lng ke" toan qmln tq vao cd sd dao t~o nhu' da trlnh bay (J chu'dng

rn<)t la rn<)t yeu c~u khach quan v~ rn~t ly lu~n va tht;t'c ti~n cac nu'oc tren
the" giOi. Tuy nhien, khi du'a vao di~u ki~n Vi~t Narn, c~n phai dt;t'a tren vi~c
xern xet v~ tht;(c ti~n cac cd sd dao t~o (J Vi~t narn, bao g6rn nhii'ng d~c
diSrn lich sli' va tht;t'c tr~ng h~ th6ng ke" toan cua cac cd s2J dao t~o t~i Vi~t
narn.
,.

2.1

"

'

...

....

,

,..?

,

?

...

QUA TRINH HINH THANH VA PHAT TRIEN CAC Cd Sd DAO
T~O VI~T NAM

Cac cd sd dao t~o cua Vi~t narn da lich sli' hlnh thanh va phat triSn Hiu dai,
c6 thS chia thanh 5 giai do~n chinh:
Giao dl;lc trong thai ky phong kie"n va Phap thu<)c: tru'oc narn 1945
Giao dl;lc trong thai ky khang chie"n ch6ng Phap: til narn 1945 de"n narn
1954.
Giao dl;lc trong thai ky xay dt;t'ng chu ngh!a xa h<)i (J rni~n Btic va khang
chie"n ch6ng My (J rni~n Narn: til narn 1954 de"n narn 1975.
Giao dl;lc sau khi th6ng nha't da't nu'oc : sau narn 1975, thoi ky nay c6 thS
chia thanh hai giai do~n: tru'oc va sau D~i h<)i Dang C<)ng san Vi~t narn
l~n 6 (1986)
Lien quan de"n Illl;IC tieu cua d~ tai, lu~n van t~p trung vao xern xet cac thai
ky til narn 1954 de"n nay, chu y nhii'ng thay d6i sau D~i h<)i Dang C<)ng san
Vi~t narn }gn 6 (1986)

Giai doc;m 1954-1975
Day la giai do~n hlnh thanh va phat tritin cd sd dao t~o Vi~t Narn voi d~y
du dang dffp CUa InQt h~ th6ng giao dl;IC qu6c gia, tuy COn h~n che" do di~U
ki~n chie"n tranh va c6 nhii'ng khac bi~t Ion giii'a hai rni~n Narn Btic.
T~i rni~n Btic, hang lo~t cac tru'ang d~i hQc rnoi du'qc thanh l~p theo rn6

hlnh cac tnl'ang d~i hQc cua che" dQ xa h<)i chu ngh!a, voi d~c diSrn Ia di vao

14


dao tt;tO chuyen mon SaU. V~ ffi~t tai chinh, d~c di€m CUa cac tn.tong dt;ti hQC
(J mi~n Bfic trong giai dot;tn nay la nhi~m Vl,l dao tt;to can bo cho dfft ml'oc va
ngu6n kinh phi hoan toan til Ngan sach. Nhung nam cu6i cua thoi ky nay,
mt;tng lttoi cac tru'ong cao d~ng cung da hlnh thanh trong mot s6 nganh nhu'
su' pht;tm, nong nghi~p, y te'...
Tt;ti mi~n Nam, cac tru'ong dt;ti hQc va cao d~ng cfing hlnh thanh va phat
t!l€n nhu'ng theo m(fhlnh cua cac nu'oc phu'dng Tay. Ngoai cac vi~n dt;ti hQc
cong l~p, mt;tng lu'oi dt;ti hQC tu' thl,IC da hlnh thanh va kha phat tri€n. Khac
voi mi~n Ba:c, hQC phi la mot ngu6n thu quan trQng cua cac tru'ong dt;ti hQC
mi~n Nam, ngot;ti tru mot s6 tru'ong dao tt;to cong chile cho nha nu'oc.

Giai doc;m 1975-1986
Day la giai dot;tn tie'p qmin, sfip xe'p lt;ti cac tru'ong dt;ti hQc (J phia Nam theo
mo hlnh cac tru'ong dt;ti hQC cua mi~n Bfic hlnh thanh mot mt;tng lu'oi dao tt;to
dt;ti h9C th6ng nhfft trong ca nu'oc. Trong giai dot;tn nay', cac tru'ong dt;ti hQC
Vi~t nam cung bfit dftu nh~n lanh trach nhi~m dao tt;to sau dt;ti hQc.
V~ m~t tai chinh, tfft Ca cac tru'ong dt;ti hQC cua hai mi~n d~U la cac Cd

Sd

dao tt;to can bo cua Nha nu'oc, sinh vien khong nhung khong phai dong hQC
phi rna con du'QC hu'dng nhil'ng hQC b6ng Va cac khoan bao cffp khac.
Tuy nhien, trong giai dot;tn nay, nhung ba"t hqp ly trong dao tt;to dt;ti hQC bfit
dftu boc lo, d6 la s\f chia cfit, manh mun va kern hi~u qua. Mot s6 bi~n phap
t6 chile sfip xe'p lt;ti da hlnh thanh nhu'ng moi dung lt;ti (J mile do chu tru'dng 7

Giai doc;m 1986 den nay
Sau Dt;ti hoi Dang Cong san Vi~t Nam nam 1986, nhung thfing lqi trong vi~c
chuy€n sang n~n kinh te' thi tru'ong theo dinh huang xa hoi chu nghia da d~n
de'n Slf tang tru'dng mt;tnh trong quy mo dao tt;to. Til nam 1995 de'n nam
2000, s6 luqng sinh vien tt;ti cac tru'ong dt;ti hQc-cao d~ng tang len ga"p 3 lffn
8
• Qua trlnh sfip xe'p lt;ti mt;tng luoi cac cd sCi dao tt;to da duqc thl;tc hi~n nh~m
khfic phl,IC Slf manh mun, nang cao hi~U qua dao tt;tO nhu' thanh l~p cac dt;ti
hQC qu6c gia, dt;ti hQC khu VlfC Va gffn day hlnh thfmh cac tru'ong trQng
di€m ... Ben ct;tnh cac tru'ong cd sd dao tt;to cong l~p, mt;tng lu'oi cac tru'ong
ngoai cong l~p cfing da hlnh thanh va phat tri€n. Nam 1998, Lu~t giao d1,1c

7

8

Vic$n Nghien cliu Phat trien Giao d1,1c, Hic$n tr11-ng va giai phap phan cilp trong quan ly tai chinh
cho cac trttong d11-i h9c cong l~p (J Vic$t Nam (86 tai ca'p B9, rna s6: 96-52-09), Chu nhic$rn: TS.
Ph11-rn Quang Sang.
Vic$n Nghien cliu Phat trien Gia6 d1,1c, Xay dlfng cac quan di~rn chi d1;1o slf phat trien giao d1,1c
dao t1;1o trong chie'n ltrqc gia6 d1,1c dao t1;1o Vic$t Narn (86 tai ca'p B9, rna s6 B96-52-TD-01), Chu
nhic$rn: TS 8ij.ng Ba Liim.

15


ra doi da t~o l~p m<)t khung phap ly cho vi~c phat tri€n m~ng htoi cd so dao
t~o cua Vi~t Nam.
M<)t chuy€n bie'n quan trQng v~ m~t tai chinh cua cac Cd so dao t~o la vi~c
giam bao ca'p trong dao t~o d~i hQc. Vi~c thu hQc phi dtt9c thi di€m tu nam

1987 va sau d6 chinh thuc tu nam 1993 voi Quye't dinh 241ffTg ngay
24.5.1993 cua Thu tttong Chinh phil da giup cac trttong d~i h9c v~n c6 kha
nang mo r<)ng quy mo dao t~o rna khong cgn tang chi Ngan sach.
M~ng lttoi d~i hQc va cao d&ng o Vi~t nam hi~n nay c6 th€ dtt9c phan lo~i

nhtt sau:
-

Phan lo~i theo vung, lanh th6 : g6m vi~n d~i hQC, d~i hQC qu6c gia, d~i
h9c khu vrj.c, d~i hQc (cao d&ng) c<)ng d6ng, d~i hQc (cao d&ng) bQ,
nganh.

-

Phan lo~i theo lanh vrj.c dao t~o: d~i hQc (cao d&ng)- da nganh, ddn
nganh.

-

Phan lo~i theo so hu'ii: d~i h9c( cao d~ng ) cong l~p. dan l~p. ban cong,
phan hi~u d~i h9c ( cao d&ng ) qu6c te' hay h6n h\fp.

-

Phan lo~i theo lo~i hlnh dao t~o: d~i hQc (cao d&ng) truy~n th6ng, d~i
hQC mo.

Ne'u tinh cho de'n nay thl ca nude c6 197 trttong d~i hQC, cao d&ng va cac
hQC vi~n. trong d6 c6 72 trttong trrj.c thu<)c BQ Giao dl,lC va E>ao t~o. 73
trttong trrj.c thUQC cac BQ va nganh, 52 trttong cao d&ng Stt ph~m thUQC cac

dnh thanh. 9
Kinh phi ho~t d<)ng cua cac cd so dao t~o drj.a vao cac ngu6n ngan sach ca"p
( 47% ) 10 , thu hQC phf, tai tfQ, cac ngu6n thu do CclC dich VlJ. lien quan de'n
dao t(;lo,nghien cuu khoa hQC, chuy€n giao cong ngh~ .... Rieng cac cd so dao
t~o ngoai cong l~p thl khong c6 phgn d6ng g6p cua ngan sach. Tuy nhien
ffil,lC dich ho~t d<)ng CUa hai h~ th6ng giao dl,lC tren d~U phl,lC Vl,l cho CQng
d6ng xa hoi, khong vll9i nhu~n.

2.2

THl)'C TR~NG H~ THONG CUNG CAP VA SU Dl)NG THONG
TIN KE TOAN T~l CAC Cd sd DAO T~O VI~T NAM.

Cho de'n thoi di€m hi~n t~i, ke' toan quan tri con la mot ho~t d<)ng kha moi
me d6i voi cac cd sa dao t~o t~i Vi~t nam m~c du mQt s6 cac cong Cl,l cua
n6 da dliQC v~n dl,lng nhung chung mrj.c nha't dinh. Vl v~y. d€ c6 mot ccii

a

PGS.TS Nguy~n Thi~n To'ng.Gitt! chu tai chinh. H9i thao 1212001
10
vu Thic$p. V~;~ T6 chuc bien che' Nha mtdc Ban T6 chuc Can b9 Chinh phil. Ban v~ cd che' quan
ly giao quy~n tl,l' chu va tl,l' chiu trach nhic$m cua cac tntC1ng dl).i hQc. H9i thao 12/2001
9

16


nhln dffy du v~ thl,l'c tq.ng, dn phai xem xet toan b9 h<$ th6ng cung ca'p va

sli' d1,mg thong tin ke' toan t~ti cac co sd dao ti;lo Vi<$t nam, bao g6m khong
chi Ia vi<$c ghi chep ke' toan rna COn va'n d~ phan tich, danh gia va phl,IC Vl,l
cho vi<$c quan ly (J cac ca'p dQ khac nhau.
Do c6 mQt s6 khac bi<$t nha't dinh v~ phttong thuc sd hii'u va quan ly giii'a cac
CO Sd dao ti;lO cong l~p va ngoai cong l~p, tru'OC he't chung toi trlnh bay h<$
th6ng Cling ca'p va sfr d1,1ug thong tin ti;li rae CO Sd dao ti;lO cong l~p, sau d6
se b6 sung nhii'ng d~c di€m cua CO Sd dao t? ') ngoai cong l~p.

2.2.1 H~ thong cung cap va su d~:~ng thong tin
cac cd sd dao tQo cong IQP

ke toan trong

H<$ th6ng cung ca'p va sii' dvng thong tin ke' toan trong cac co sd dao ti;lO
cong l~p bao g6m hai phffn chinh la h<$ th6ng ke' to:in tai chinh va h<$ th6ng
dl,l' t0an thu chi.

2.2.1.1 H~ thffng ke' toan tai chinh
H<$ th6ng ke' toan tai chinh trong cac co Sd dao ti;lO cong l~p du'QC thl,l'c hi<$n
theo H<$ th6ng che' dQ ke' toan hanh chinh sl,l' nghi<$p, dttc;c ban hanh theo
Quye't dinh s6 999-TC/QB/CBKT ngay 2.11.1996 cua BQ trttdng BQ Tai
chinh. H<$ th5ng che' dQ ke' toan hanh chinh sl,l' nghi<$p hi<$n hanh ra doi tren
co sd ke' thua h<$ th6ng cu (ban hanh nam 1990 theo Quye't dinh 257TC/CBKT cua BQ Tai chinh) va ke't hQp nhii'ng yeu cffu cua Lu~t Ngan sach
Nha nttoc 1996. H<$ th6ng nay bao g6m nam phffn:
1. Nhii'ng quy dinh chung v~ Che' dQ ke' toan hanh chinh sl,l' nghi<$p
2. Che' dQ chung tu ke' toan bao g6m quy dinh chung v~ ghi chep, htu trii'
chung tu va quy dinh cv th€ v~ bi€u milu va phuong phap ghi chep cac
chung tu chu ye'u trong don vi hanh chinh sl,l' nghi<$p.
3. H<$ th6ng tai khoan ke' toan ap d1,1ng trong don vi hanh chinh sl,l' nghi<$p
voi 29 tai khoan ca'p 1 (khong k€ cac tai khoan ngoai bang), chia thanh 6

nh6m. M~c du c6 each sa:p xe'p va danh s6 kha gffn voi h<$ th6ng tai
khoan cua doanh nghi<$p, h<$ th6ng tai khoan ke' toan cua don vi hanh
chinh sl,l' nghi<$p don gian hon nhi~u va c6 nhung khac bi<$t xua't phat tu
d~c di€m cua don vi hanh chinh sl,l' nghi<$p la chu ye'u sii' d1,1ng kinh phi
dttc;c ca'p. Phv Ivc 1 trlnh bay tom ta:t h<$ th6ng tai khoan ke' toan hanh
chinh sl,l' nghi<$p.
4. Che' dQ s6 ke' toan bao g6m cac quy dinh chung v~ ghi chep, bao quan,
}ttu giii' s6 sach va cac hu'ong diln Cl,l th€ hon trong cac hlnh thuc ke' toan
nh~t ky chung, nh~t ky s6 cai va chung tu ghi s6.
5. Che' dQ bao cao tai chinh bao g6m quy dinh chung va cac httong diln Cl,l
th€ V~ each l~p cac bao cao tai chinh cua don vi hanh chinh Sl,l' nghi<$p.

I
r~ lYRlJCl'I~G
}~~:~!..£~~.Q:J:l 0-~-Hf_:!!~~-!·! ~ 7
81'\1 !"lOG 1\1 NH TE"

\lHUVI~N S.!Ul ~)1-~l Hf)~~J
'---·--·--·---···--···~-~~----·--·-

...----·


Danh m1,1c cua cac bao cao Uti chinh du'day va bi€u mfru cua chung se du'He% tho'ng che' do ke' toan hanh chinh sl;( nghic%p du'nhi6u dC;tng don vi hanh chinh sl;( nghic%p khac nhau (hanh chinh thu§n tuy,
hanh chinh sl;( nghic%p c6 thu, sl;( nghic%p kinh te', t6 chuc doan th€, xa h<)i...).
Ap d1,1ng vao co si3 dao tC;to cong l~p, cac nghic%p v1,1 chu ye'u se du'anh va trlnh bay trong Phl,lll;IC 3.

2.2.1.2 H~ tho'ng dt! tmin thu chi
He% tho'ng dl;l toan thu chi giu mot vai tro quan trQng trong he% th6ng cung ca'p
Va sfr d1,1ng thong tin ke' toan trong CO SCJ dao tC;tO cong l~p, nh~m bao dam Sl;{
giam sat cua Nha nu'oc v6 IInh Vl;{C tai chinh cua don vi d6ng thai giup don
vi bao dam can d6i thu chi. Trong cac co si3 dao tC;to cong l~p, c6 hai he%
th6ng dl;l toan thu chi t6n tC;ti d6ng thai giln voi hai r gu6n kinh phi chu ll;(c:
Ngan sach ca'p va hQC phi.
Bang 2.1: H~ tho'ng bao cao tai chinh hanh chinh st;i nghi~p

CAC BAO CAO TAl CHiNH
Bang can d6i tai khoan (BOl-H)
T6ng h(B02-H)
Bao cao tlnh hlnh tang giam tai san co' dinh (B03-H)
Bao cao ke't qua hoC;tt dong sl;( nghic%p c6 thu (B04-H)
Thuye't minh bao cao tai chinh (BOS-H)
"

,..?

?

,

,

CAC PHT) BIEU CUA BAO CAO B02-H
Chi tie't kinh phi hoC;tt dong d6 nghi quye't toan (F02-1H)
Chi tie't kinh phi dl;l an d6 nghi quye't toan (F02-2H)

Bang d6i chie'u hC;tn muc kinh phi (F02-3H)

Du toan thu chi kinh phi tit Ngan sach
Cac ngu6n kinh phi du'-

Ngu6n kinh phi st;i nghi~p: dung cho hoC;tt dong thu'ang xuyen cua co sCJ
dao tC;to, du'
18


voi dinh muc ngan sach ca"p cho m<)t sinh vien. Binh muc ngan sach ca"p
cho m<)t sinh vien dtt<;1c B<) Tai chinh xac dinh cho tung trttong.

-

Ngu6n kinh phi cho dl,i an: dung cho cac chuang trlnh ffil,IC tieu, cac
cong trlnh xay dl,l'ng CO ban...du'<;1C xet duy<$t va cffp tren nhung dl.f toan Cl,l
,:,
th e.

Cac khoan chi tit ngu6n kinh phi Ngan sach ca'p khong nhung phii l~p theo
hai ffil,IC dich chi thu'ong xuyen Va chi dl.f an tu'dng ling VOi ngutSn thu, rna
cac khoan chi thu'ong xuyen COn phai du'<;1C dl.f toan theo ffil,IC ll,IC chi CUa
Ngan sach. H<$ th6ng m1,1c chi ngan sach hi<$n hanh dtt<;1c quy dinh theo Cong
van s6 93-TC/NSNN ngay 21.5.1997 bao g6m 12 m1,1c (xem Ph1,1l1,1c 4). M<)t
s6 ffil,IC chi phai dl.f toan tren Cd Sd cac dinh muc hay che' d<) quy dinh cua
Nha nttoc.

Du todn thu chi tit hoc phi
Vi<$c dl.f toan thu chi ngu6n kinh phi tit hQc phi hi<$n nay chiu sl,l' chi ph6i cua
Quye't dinh 7011998/QB ngay 31.3.1998 cua Thu tttong Chinh phu va cac
van ban httong d~n nhtt Thong ttt lien tich 5411998ffTLT-B9 GDDT-TC
ngay 31.8.1998 cua Lien B<) Giao d1,1c & Bao t~o va Tai chinh, Thong tu'
lien tich s6 46/2001ffTLT/BTC-BGD&BT ngay 20.6.2001 cua Lien B<) Tai
chinh va Giao dl,IC & Bao t~o.
B§ xac dinh ngu6n thu tit hQc phi, cac co sCi dao t~o nhan s6Iu<;1ng sinh vien
dl.f thu VOi ffiUC hQC phi:

- s6 lu'<;1ng sinh

vien dl.f thu la s6 lu'<;1ng sinh vien dl,l' kie'n cua tru'ong trong
nam hQc dl.f toan, di6u chinh m<)t ty 1<$ n<;1 l~i hQc phi va muc mi~n giam
hQc phi dl,l' kie'n.

-

Muc hQc phi dtt<;1c thl,l'c hi<$n theo khung quy dinh cua Nha nu'oc, dtt<;1c
tinh theo don vi thang (nam hQC 10 thang). Muc nay c6 Sl.f khac bi<$t gicra
hai h<$ chinh quy va khong chinh quy:

+ H<$ chinh quy: d~i hQc tit 50.000-180.000 d6ng/thang; cao d~ng tit
40.000-150.000 d6ng/thang.

+ H<$ khong chinh quy:

B~i hQc, cao d~ng tit 100.000-350.000

d6ng/thang; d~i hQc bAng 2 tit 150.000-380.d'OO d6ng/thang.

B§ dl.f toan chi tit ngu6n hQc phi, cac co sCi dao t~o phai can cu tren cac n<)i
dung va ty 1<$ chi dtt<;fc quy dinh tren Quye't dinh 7011998/QB, Thong tu' lien
tich
5411998ffTLT-B<)
GDBT-TC,
Thong
tu'
lien
tich
s6
46/2001ffTLT/BTC-BGD&BT. Cac quy dinh nay c6 khac bi<$t giua dao t~o
chinh quy va khong chinh quy:

19


-

E>6i v6'i dao t~o chinh quy, cac n()i dung chi bao g6m: Tang cttong co sCi
v~t cha't phlfc Vlf giang d~y-h9c t~p (khong dtt6'i 45%); b6 sung kinh phi
cho ho~t d()ng sl,l' nghi~p; h6 trq cho ho~t d()ng trl,l'c tie'p giang d~y; h6 trq
cho cong tac quan ly va di€u tie't chung trong nganh (khong qua 20% ).

-

E>6i v6'i dao t~o khong chinh quy, cac n()i dung bao g6m chi tang cttong
co sd v~t cha't, chi ho~t d()ng chuyen man, chi thu lao giang d~y, chi dao
t~o b6i duong chuyen mon, ch1 cong tac quan ly; chi h6 trq nghien cuu khoa h9c, chi cho cac co quan ph6i hqp t6 chuc, chi n()p thue' (ne'u c6 ),
chi khac (van h6a, th€ thao, khen thttdng sinh vien... ). E>i€m khac bi~t d6i
v6'i dao t~o chinh quy Ia cac n()i dung chi tren khong bi kho"ng che' v€ ty

1~ va cho phep xll' ly chenh l~ch thu chi vao vi~c b6 sung kinh phi va l~p
quy.

Sau d6, co sd dao t~o phan tich ~hi phi vao cac ffil,lC chi cua ngan sach d€
l~p dl,l' toan. Nhln chung, vi~c dl! toan chi tu ngu6n h9c phi thttong chi cfin
tao dam mQt khung chung theo cac quy dinh n6i tren, vi~c di sau vao chi
tie't cac mvc chi khong dttqc quan tam Him nhtt chi ngan sach. E>i€u nay c6
nguyen nhan sa u xa trong quan di€m cua Nha ntt6'c d6i v6'i hQC phi: d6 Ia
khoan du'QC t~O ra cua CO SCJ dao t~o rna chung dttqc d€ l~i toan bQ cho Vi~c
trang trai chi phi va phat tri€n cua co sd dao t~o ...
Quy trlnh lap du todn thu chi

Quy rrlnh l~p dl,l' toan thu chi trong cac co sd dao
Thong ttt 10311998 cua B9 Tai chinh.

t~o

duqc thl,l'c

hi~n

theo

Cac bi€u m§:u bao g6m:
-

T6ng h
-

Dl,l' toan chi ngan sach Nha ntt6'c nam ke' ho~ch.

-

Bang thuye't minh ngu6n chi ngan sach Nha ntt6'c nam ke' ho~ch.
Co sd tinh nghien cuu khoa h9c nam ke' ho~ch (ne'u c6 dl,l' toan chi ngan
sach cho nghien CUU khoa h9c).
Co sd tinh chi cho dao

-

t~o.

Dl,l' toan chi tie't cac chttong trlnh mvc tieu qu6c gia.

Quy trlnh l~p va xet duy~t dl,l' toan bao g6m nhii'ng btt6'c sau:
Hang nam, cac co sCi dao t~o phai l~p dl! toan nam sau gll'i cho
quan.

B9 chu

?

-

Sau d6, cac B() n<)p Chinh phil d€ trlnh Qu6c h<)i xet duy~t.

20

Can eli tren Quye"t dinh giao nhi~m Vl,l cua Chinh phu va thong bao chffp
nh~n dl,l' toan nam cua B9 tai chinh, B9 chu quan giao cac cd Sd dao t<;to
di~u chinh l<;ti dlj toan, gtti l<;ti B9 Tai chinh phe duy~t dlj toan theo sfS
du'<;Jc giao.
Hang quy, cd sCi dao t<;to l~p dlj toan chi ngan sach cua quy (c6 chia theo
tung thang), theo ffil,IC chi cua ffil,IC ll,IC ngan sach va glti B<) chu quan xet
duy~t. Can eli tren dlj toan, B9 chu quan can d6i va glti giffy bao phan ·
ph6i h<;tn mlic kinh phi xu6ng tung cd sd dao t<;to va d6ng thoi glii Kho
b<;tc Nha nude.

Quye't todn cdc du todn
Vi~c thljc hi~n cac dlj toan du'QC bao cao va quye"t toan trong qua trlnh

quye"t toan bao cao tai chinh cua cd Sd dao t<;tO.

2.2.1.3 D~c di~m cung ca'p va sll' dt;~ng thong tin ke' toan t~i cac cd sli
diw t~o cong l~p
Vi~c cung cffp va slt dl,lng thong tin ke" toan t<;ti cac cd sd dao t<;to cong I~p

c6 nhung d?c di€m sau:
Xay df!ng tren hf thffng kt toan hanh chinh sf! n.ghifp

Do d?c di€m lich slt cua mlnh, cac cd Sd dao t<;tO cong l~p luon du'QC xem
nhu' m<)t ddn vi hanh chinh slj nghi~p va vl v~y, vi~c tri€n khai m<)t h~ th6ng
ke" toan hanh chinh slj nghi~p cho chung Ia di~u du'dng nhien. D?c di€m cua
h~ th6ng nay la:
Dlja tren can d6i giii'a ngu6n kinh phi va slt dl,lng kinh phi hdn la can d6i
giua thu nh~p va chi phi. Cac cd quan hanh chinh sl,l' nghi~p du'c;1c cffp
kinh phi theo che" dQ quy dinh va Slt dl,lng kinh phi theo dung cac ffil,IC
tieu du'<;Jc ca"p. Kinh phi khong slt dl,lng he"t se khong du'c;1c chuy€n sang

cho nam sau. Cac ngu6n thu khac ne"u c6 ho?c phai n<)p l<;ti ho?c du'c;1c
xem nhu' kinh phi d€ l<;ti (thay cho phfin kinh phi du'<;Jc cffp). Ap dl,lng vao
cac Cd Sd dao t<;tO, ngu6n hQC phi tuy khong phai til ngan sach cffp nhu'ng
cling xem nhu' khoan thu du'c;1c ngan sach d€ l<;ti va cling chiu slj ki€m
soat tu'dng tlj nhu' ngu6n ngan sach c!p.
-

Do dl)'a tren can d6i tren, h~ th6ng ke" toan hanh chinh sl,l' nghi~p chu ye"u
theo doi cac kho~n chi theo ffil,IC ll,IC ngan sach thffng nhfft CUa
nu'dc,
ap dl,lng cho ta"t ca cac ddn vi hanh chinh slj nghi~p. Thong tin du'QC cung
cffp chu ye"u qua h~ th6ng ke" toan Ia s6 ti~n da du'<;Jc cffp, sfS ti~n da chi
cho tung khoan theo ffil,IC ll,IC ngan sach. Trong cd Sd dao t<;to, cac khoan
chi til ngu6n hQC phi cling phai h<;tch toan VaO cac ffil,IC ll,IC tu'dng tlj nhu'
chi tieu ngan sach.

ca

21


Si't d~tng cd si'J th~tc thu thifc chi
Do dl,fa tren n~n tang h~ thdng ke" tmin hanh chinh sl,l' nghi~p, ke" tmin cac co sd
dao t<:to cong l~p si't dvng co sd thl,l'c thu thl,l'c chi (cash basis) chu khong dung co
sd d6n tich (accruals basis). Theo d6, cac nghi~p vv duqc ghi nh~n va bao cao
vao thai ky thu ti~n hay tn1 ti~~. qi th6 Ia:
-

Thu nh~p tu Ngan sach ca'p ~o~c h<;>c phi chi ghi nh~n khi thu ti~n. Do d6, s6
kinh phi duqc duy~t nhung chua ca'p va nq phai thu v~ h<;>c phi khong duqc

phan anh trong h~ thdng ke" toan chinh thac.

-

Chi phi chi duqc ghi nh~n khi da thanh toan. Do d6, cac chi phi thu<)c nien dnhung chua tni (thi dv ti~n giang phai tra cho giao vien) khong duqc phan
anh. E>6ng thai, cac chi phi da thanh toan nhung lien quan de"n nhi~u ky dttqc
ghi nh~n ngay vao ky tra ti~n (thi dv cac khoan mua sa:m tai san c6 dinh duqc
ghi vao chi phi trong ky, co sd dao t~o khong trich khffu hao vao chi phi rna
chi phan anh hao mon tai san duoi hlnh th(tc m
K.lzong CO

S{l phan

bift gifla ke' toan tai chfnlz va ke' toan quan trf

H~ th6ng ke" toan si't dvng t~i cac co sd dao t<;to khong c6 sl,l' phan bi~t giua thong

tin ke" toan tai chinh va thong tin ke" toan quan tq. Cac thong tin duqc cung ca'p
tren bao cao quye"t toan ctla co sd dao t~o bao g6m ca hai lo~i thong tin:
-

Cac thong tin thUQC lTnh Vl,l'C ke" toan tai chinh nhu' tai san, nq phai tra, thu
nh~p va chi phi n6i chung ...
Cac thong tin thutich chi phi, ddi chie"u giua th~c hi~n va d\f toan ...

Nhalz mtpzh delz cung cap thong tin cho cap tren hdn la cho ng1tm qudn lj
Cac thong tin duqc cung ca'p qua h~ thdng ke" toan va dl,l' toan t~i cac co sC1 dao

t~o cong l~p chi huu ich cho cac nha quan ly ca'"p tren (thi dv BQ Tai chinh, BQ
Giao dl;IC va E>ao t~o), cv th6 Ia:
-

T'mh hlnh thl,l'c hi~n Dl,l' toan du<;1c duy~t (khong phai Ia Dl,l' toan nh~m m1;1c
dich quan tri t~i co sd).

-

T'mh hlnh chi theo mvc lvc Ngan sach (ch(t khong phai phan tich chi phi thea
yeu cfiu quan tri ctla chinh co sd dao t~o).

2.1.1 cac cd

so dao tQo ngoai cong l¢p

Cac co sd dao t~o ngoai cong l~p t~i Vi~t nam bao g6m cac tntang dan l~p, ban
cong vatu thvc. M~c du da c6 m~t gfin 10 nam qua nhung vi~c hlnh thanh mche" quan ly n6i chung va co che" quan ly tai chinh n6i rieng cling v~n con dang C1
buoc dfiu nhu bao cao ctla Vl;l T6 chuc can b<), BQ Giao dvc va E>ao t~o da thua
nh~n t~i H22