Cảnh ngày xuân

CNH NGY XUN
I.Gii thiu v trớ, b cc v ni dung, ngh thut ca on trớch.
1.Vị trí đoạn trích:
Đoạn trích nằm ở phần đầu (Phần 1) của Truyn Kiu. Sau khi gii thiu gia cnh Vng viờn
ngoi, tỏc gi ó t cnh ngy xuõn, ch em Thỳy Kiu i chi xuõn.
2. B cc
+4 cõu u: Gi t khung cnh ngy xuõn
+ 8 cõu tip: Gi t khung cnh l hi trong tit thanh minh
+ 6 cõu cui: Cnh ch em Kiu du xuõn tr v.
3.Ni dung ngh thut :
- Vi bỳt phỏp ngh thut t cnh c sc v mt h thng t giu cht to hỡnh. Nguyn Du ó gi t tht
sinh ng bc tranh thiờn nhiờn mựa xuõn v c khụng khớ l hi mựa xuõn ti p trong sỏng.
II. Phõn tớch
1. 4 cõu th u: Khung cnh mựa xuõn
- Hai cõu u gi t cnh mựa xuõn theo cỏch riờng.
+ Hỡnh nh : "Ngy xuõn con ộn a thoi" gi khụng gian, dựng hỡnh nh chim ộn bay i bay li trong bu
tri xuõn, rt nhanh nh chic thoi chy i chy li trờn khung dt vi khụng ch giỳp ngi c hỡnh dung
cnh mựa xuõn rt c trng: "ri dt dỡu mựa xuõn chim ộn v" (Vn Cao) m cũn gi ra hỡnh nh thi gian
trụi rt nhanh, ngy xuõn, ngy vui trụi rt nhanh.
+ Cm giỏc nui tic thi gian thoỏng hin ra cõu th tip theo : "Thiu quang chớn chc ó ngoi sỏu
mi" (Thiu quang"gi lờn cỏi mu hng ca ỏnh xuõn, cỏi m ỏp ca khớ xuõn, cỏi mờnh mụng bao la ca
t tri), ln ỏnh sỏng p ca mựa xuõn tr i tr li ó hn sỏu mi ngy, ó ht thỏng hai, sang thỏng
ba, nhng s t "chớn chc", "ngoi sỏu mi" cựng vi t "ó" núi lờn iu y.
- Hai cõu th tip theo Nguyn Du ó tip thu v i mi t hai cõu th c Trung Quc:
Phng tho liờn thiờn bớch. Lờ chi s im hoa". So vi hai cõu th c xa, rừ rng hai cõu th ca NDu
ó tr thnh bc ho tuyt tỏc v cnh ngy xuõn trong sỏng. ng nột thanh tỳ, mu sc hi ho, trong
tro.
+ C non xanh tn chõn tri => Thm c non xanh mn mn, ngt ngo tri rng ti chõn tri l gam mu
nn cho bc tranh xuõn. Bc tranh khụng gian rng ln nh m ra n vụ cựng vụ tn. Qu l mt hỡnh nh
y sc sng v cú sc gi t c bit.( bn dch ny, ngi son sỏch ó thng nht theo bn dch ca
o Duy Anh dựng t "tn" ch khụng dựng t "rn" nh mt s bn dch khỏc. T "tn" sỏt hp hn so

vi t "dn" (rn) vỡ "dn" gi mt v gỡ u ỏm, s hói khụng hp vi cnh chiu xuõn trong sỏng, lũng
ngi thnh thi)
+ Cnh lờ trng im mt vi bụng hoa: Trờn nn c xanh non y im xuyt mt vi bụng hoa lờ trng nh
nhng trang sc quý giỏ tụ im cho v p ca mựa xuõn. Hai ch "trng im"l nhón t, cỏch chm
phỏ im xuyt ca thi phỏp c gi lờn v p thanh xuõn trinh trng ca thiờn nhiờn c hoa. Mu sc cú s
hi ho ti mc tuyt diu l do bỳt phỏp ngh thut phi sc ti tỡnh.
=> Bỳt phỏp t cnh bng nhng nột chm phỏ ca thi nhõn khc ho nờn mt bc tranh mựa xuõn
vi v p riờng: mi m, tinh khụi, giu sc sng (c non), khoỏng t, trong tro (xanh tn chõn tri), nh
nhng, thanh khit (trng im mt vi bụng hoa). Ch "im"lm cho cnh vt tr nờn sinh ng, cú hn
ch khụng tnh ti. Thi nhõn ó th hn vo cnh vt khin cnh rt sng ng, cú hn. Cú l mựa xuõn
ngõy ngt cú sc quyn r v lm m say lũng ngi trờn l quóng thi gian ờm m, ngn ngi ca cuc
i Kiu.
2. 8 cõu th tip: Khung cnh l hi trong tit thanh minh.
- Hai cõu u, nh th núi v L hi Thanh minh din ra vo thỏng ba. Tỏc gi ó tỏch hai t "l
hi"tht ti tỡnh khin ta thy rừ trong ngy Thanh minh, cú hai hot ng din ra cựng mt lỳc:
+ L to m: i ving m, quột tc, sa sang phn m ca ngi thõn
+ Hi p thanh: i chi xuõn chn ng quờ.
1
- điệp ngữ "lễ là, hội là"gợi lên những cảnh lễ hội dân gian cứ liên tiếp diễn ra đã bao đời nay: "tháng
giêng là tháng ăn chơi- Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè".(Ca dao)
- Không khí lễ hội được ví với hàng loạt hình ảnh tượng trưng như : chim yến, chim hoàng anh, như
nước, như nêm (chật cứng như nêm)
- Một loạt từ hai âm tiết (trong đó có cả từ ghép và từ láy) là tính từ, danh từ, động từ được thi hào sử
dụng chọn lọc tinh tế : gần xa, yến anh, chị em, tài tử, giai nhân, nô nức, sắm sửa, dập dìu… làm sống lại
cái không khí náo nức, rộn ràng của lễ hội mùa xuân, một nét đẹp của nền văn hoá lâu đời của phương
Đông của Trung Hoa, của Việt Nam chúng ta, và nếp sống "phong lưu"của chị em Kiều.
+ Các danh từ (yến anh, chị em, tài từ, giai nhân) gợi tả sự đông vui, nhiều người cùng đến hội
+ Các động từ (sắm sửa, dập dìu) gợi tả sự rộn ràng náo nhiệt của ngày hội
+ Các tính từ (gần xa, nô nức) làm rõ hơn tâm trạng của người đi hội.
- Hình ảnh ẩn dụ "nô nức yến anh"gợi lên cảnh từng đoàn người nhộn nhịp đi chơi xuân như chim én,

chim hoàng anh đang ríu rít…
- Trong lễ hội mùa xuân tấp nập, nhộn nhịp nhất là những nam thanh nữ tú, những tài tử giai nhân.Từ
láy "dập dìu"thật gợi hình gợi cảm vừa tả được cảnh từng đôi lứa "tài tử- giai nhân"đang du xuân vừa diễn
tả được cái nhịp điệu trữ tình thơ mộng trong từng bước chân, từng đoàn xe đang đi trên đường. Trong đám
tài từ, giai nhân "gần xa"ấy, có 3 chị em TK. Câu thơ "chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân"mới đọc qua
tưởng như chỉ là một thông báo. Nhưng sâu xa hơn, nó ẩn chứa bao nỗi niềm chờ trông, mong đợi, ngày lễ
tảo mộ, ngày hội đạp thanh đến để du xuân trong những bộ quần áo đẹp đã chuẩn bị, đã "sắm sửa"… Có
biết bao "bóng hồng"xuất hiện trong đám tài tử, giai nhân ấy?
- Đời sống tâm linh, phong tục dân gian cổ truyền trong lễ tảo mộ được ND nói đến với nhiều cảm
thông, san sẻ. Cõi âm và cõi dương, người đang sống và người đã khuất, hiện tại và quá khứ đồng hiện trên
những gò đống "ngổn ngang"trong lễ tảo mộ. Cái tâm thánh thiện, niềm tin phác thực dân gian đầy ắp nghĩa
tình. Các tài tử giai nhân, và 3 chị em K không chỉ nguyện cầu cho những vong linh mà còn gửi gắm bao
niềm tin, bao ao ước về tương lai hạnh phúc cho tuổi xuân khi mùa xuân về.
=> Qua cuộc du xuân của chị em TK, tác giả khắc hoạ một truyền thống văn hoá lễ hội xa xưa. Tiết
Thanh minh mọi người sắm sửa lễ vật để đi tảo mộ, sắm sửa áo quần để vui hội đạp thanh. Cảnh trẩy hội
đông vui, tưng bừng, náo nhiệt diễn ra trên các nẻo đường gần xa. Có biết bao tài tử, giai nhân "dập dìu"vai
sánh vai, chân nối chân nhịp bước nghìn nghịt, đông vui trên các nẻo đường (như nêm)…Ai đã từng đi hội
Chùa Hương, hội Lim, hội Yên Tử… mới cảm thấy cái đẹp, cái vui, cái tưng bừng, tươi trẻ trong hội đạp
thanh mà ND đã nói đến.
3.Sáu câu thơ cuối: Khung cảnh chị em TK du xuân trở về.
- Cảnh vẫn mang cái cái nét thanh tao, trong trẻo, dịu dàng, êm dịu của mùa xuân: nắng nhạt, khe nước
nhỏ, một nhịp cầu nhỏ bắc ngang.Mọi chuyển động đều nhẹ nhàng: mặt trời từ từ ngả bóng về tây, bước
chân người thơ thẩn, dòng nước uốn quanh. Một bức tranh thật đẹp, thật thanh khiết
- Cảnh đã có sự thay đổi về thời gian và không gian. Không còn cái không khí nhộn nhịp, rộn ràng của
lễ hội, tất cả đang nhạt dần, lặng dần.
- Cảnh được cảm nhận qua tâm trạng. Những từ láy "tà tà", "thanh thanh", "nao nao"không chỉ biểu đạt
sắc thái cảnh vật mà còn bộc lộ tâm trạng con người. Đặc biệt, hai chữ "nao nao"đã nhuốm màu tâm trạng
lên cảnh vật. Cảm giác bâng khuâng, xao xuyến về một ngày vui xuân đang còn mà sự linh cảm về điều sắp
xẩy ra đã xuất hiện. Dòng nước uốn quanh "nao nao"như báo trước ngay sau lúc này thôi Kiều sẽ gặp nấm
mồ Đạm Tiên, sẽ gặp chàng thư sinh "phong tư tài mạo tót vời"Kim Trọng.

4. Tổng kết:
Đoạn thơ "cảnh ngày xuân"là bức tranh thiên nhiên, lễ hội mùa xuân tươi đẹp, trong sáng được gợi lên
qua từ ngữ, bút pháp miêu tả giàu chất tạo hình của Nguyễn Du.
2