Các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp đẩy mạnh thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại việt nam

BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O
TRUONG D~I HOC KINH TE TP.HO CHI MINH

----------------~lll~----------------

"

""

"?

TRIEU HONG CAM

cAc NHAN T6 ANH Hu'<1NG v A
?
,
"?
,
GIAI PHAP DAY MANH
THU HUT
•
DAu Tu' TRUe
TIEP Nu'Oc NGOAI
•
TAl
VIETNAM
•
•
"

'

~

?

"

'

CHUYEN NGANH: KINH TE QUAN L Y VA
KE HO~CH HOA KINH TE QUOC DAN
MA SO: 5.02.05

LUAN
. AN TIEN si KINH TE
7
NGu'OI Hu'ONG DAN KHOA HOC:
1. TSKH. NGO CONG THANH
2. PGS. TS. BiJI LE HA ! s-,0-GIA-.o-ov-c-vA-8A-o-r,;o-,
TRUONG ElH KINH TE TP.HCM

THUVI~N

00/f'j~
THANH PHO HO CHi MINH - NAM 2003


A

'

,.,

?

A

,.,

A

CQNG HOA XA HQI CHU NGHIA VIeTNAM
Doc Hip - Tu do - Hanh phuc

LOICAMDOAN
T6i xin cam doan ban lu~n an "CAC NHAN TO ANH HlfONG VA
?

""

,..,?

A'

""

,..,,

""

GIAI PHAP BAY M~NH THU HUT BAU Tlf TRl/C TIEP Nlf(JC
NGOAI T~I Vlf;;T NAM" nay la c6ng tdnh nghien cli'u cua rieng t6i. Cac

SO li~u, ke't qua neu trong

lu~n an la trung thlfc Vel chu'a tung du'QC ai cong

bo trong ba"t ky c6ng trlnh nao khac.

Tp.H'o Chi Minh, ngay 25 thdng 12 nam 2003
-'

?

A

TAC GIA

A

TRI~U

LU~N

""

-'

AN

A?

HONG CAM


.

MUCLUC
.
Trang
Lai cam doan
Mvc lvc
Danh mvc cac ky hi~u, cac chfr viSt t~t
Danh mvc cac bimg
Danh nwc cac hinh ve, d6 thi
Md DAU

Chuang mpt: Co· Sa LJ! Lu9n V~ Cac Nhan T6 Quyit Dtnh Trang Thu Httt Ddu Tu:
Tr~rc

tiep Nu:6·cNgoili ... ....................................................................... .

8

' · mt;m veA d).au tu t nrc t'1ep
J..
' · ....... ~ ....................................................... . 8
1. 1. Kl1a1
nua'c ngom
·A

1.2. Nhfrng lqi ich cua d~u tu tn,rc tiSp nu&c ngoai d6i v&i mr&c nh~n d~u tu ............... 8
1.2. 1. Lqi ich thu duqc tu kha nang t<;1o ra lqi nhu~n cua dong FDI
1.2.2. Lqi ich do FDI mang l<;1i xet tren phuang

di~n

vi mo.

8
10

1.2.3. Nhfrng b~t lqi rna FDI c6 the gay ra cho nu&c nh~n d~u tu

12

1.2.4. Vai tro cua chinh phu trong thu hut FDI

15

1.3. Ca sa khoa h9c vS thu hut d~u tu tivc tiSp nu&c ngoai .......................................... 17
1.3. 1. Ly thuySt vS thu hut d~u tu tn,rc tiSp nu&c ngoai e-Lm Dunning, J. H ........... 17

1.3.2. M<)t s6 nhan t6 quySt dinh trong thu hut FDI ............................................... 21
1. 3. 3. Kinh nghi~m vS thu hut d~u tu tn,rc tiSp nu&c ngoai t<;1i m<)t s6 qu6c gia ... 3 5

KSt lu~n chuang m<)t .............................................................................................. 50

Chuang hai: Phan Tich Tinh Hinh Thu Hut Ddu Tu Trlfc Ti~p Nu6·c Ngoai Tr;d Vi?t
Nam

52

2. 1. Khai quat vS nSn kinh tS Vi~t Nam ........................................................................ 52
2.2. Anh huang e-Lm qua trinh phat tri~n kinh tS d6i v&i FDI ........................................ 54


2.2.1. NSn kinh t~ Vi~t Nam thai ky 1975-1985 va FDI ........................................ 54
2.2.2. NSn kinh t~ Vi~t Nam tu nam 1986 va FDI ................................................ 55
2.2.3. KSt qua Ctla c6ng CUQC d6i m&i

aVi~t Nam va FDI

63

2.2.4. Nhfrng v&n db t6n t:;ti trong qua trinh phat triSn kinh tS va FDI

66

2.3. Chinh sach d~u tu nu&c ngoai t:;ti Vi~t Nam ........................................................... 67
2.3.1. D~c diSm cua chinh sach d~u tu nu&c ngoai t:;ti Vi~t Nam .......................... 67
2.3.2. So sanh chinh sach d~u tu trgc tiSp nu&c ngoai cua Vi~t Nam v&i cue
nu&c khac ....................................................................................................................... 71
2.4. Tinh hinh thu hut d~u tu trgc tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t Nam .................................. 75
2.4.1. Khai quat vb tinh hinh thu hut d~u tu trgc ti~p nu&c ngoai cua Vi~t Nam . 75
2.4.2. Tinh hinh triSn khai thgc hi~n cac dg an FDI t:;ti Vi~t Nam ......................... 79
2.4.3. Tinh hinh thu hut d~u tu trgc tiSp nu&c ngoai theo ca c&u nganh ................ 80
2.4.4. Tinh hinh thu htlt d~u tu trgc ti~p mr&c ngoai vao Vi~t Nam tir cac qu6c

gta .............................................................................................................................. 82

2.4.5. Tinh hinh tlm hut d~u trgc ti~p nu&c ngoai theo lo:;ti hinh d~u tu ................ 85
2.4.6. Tinh hinh thu hut d~u tu trgc tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t nam theo klm V\fC ... 89
2.5. Cac nhfm t6 quySt dinh dSn d~u tu twc tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t nam ................... 90
2.5.1. M6 hinh phan tich ......................................................................................... 92
2.5.2. KSt qua khao sat. ........................................................................................... 94
2.6. Nhfrng lqi ich cua FDI d6i v&i nbn kinh tS Vi~t Nam .......................................... 100
2.6.1. Lqi ich tlm duqc tir hi~u qua kinh doanh cua cac dg an FDI t:;ti

Vi~t

Nam 100

2.6.2. Nhfrng lqi ich ma dong FDI c6 thS mang l:;ti d1rng tren giac d9 qu6c gia. 103
2.6.3. Nhfrng b&t lqi ma FDI c6 thS da mang l:;ti cho Vi~t Nam ........................... 110
2. 7. Danh gia nhfrng t6n t:;ti chu quan va khach quan anh huang dSn tim hut FDI t:;ti
Vi~tNan1

...................................................................................................................... ll6

2. 7 .1. Cac thanh tl)'u trong tlm ht1t FDI t:;ti

Vi~t

Nam ........................................... 117

2.7.2. Cac t6n t:;ti trong tim hut FDI va nguyen nhfm

119

K~t lu~n chuang hai

122

Chuang ba: Gil:ti Phap Nhiim Ddy Mr;mh Thu Hut Ddu Tu Trl!c Tidp Nu&c Ngoai Tqi
Vi?t Na1n ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

124

3.1. Dinh huang phat triSn kinh t~ Vi~t Nam .............................................................. 124
3.1.1. Nhfrng yeu du trong phat triSn kinh t~ Vi~t Nam ..................................... 124
3.1.2. Nhii'ng dinh huang mvc tieu trong phat triSn kinh t~ ................................ 125
3.2. Quan di~m vS thu hut FDI ................................................................................... 129
3.3. Ca

sa dS xay dvng giai phap ................................................................................ 132

3. 3. 1. D~u tu trl)'C ti~p nuac ngoai tren th~ giai, cac CO' h9i va nguy CO' clia Vi~t
Nam trong tlm hut d~u tu trvc ti~p nuac ngoai ............................................................... 132 ,
3.3.2. Kha nang qmh tranh clia Vi~t Nam trong thu hut d~u tu trvc ti~p nuac
ngoai ...... ··········· ..... ·········· .............................................................................................. 135 ("
3.4. Dinh huang thu hut FDI.. ...................................................................................... 137
3.4 .1. Mvc tieu dv ki~n thu hut FDI tai nam 2010 ............................................... 13 7 '
3.4.2. Nhfrng dinh huang trong thu hut FDI. ........................................................ 1373.5. Cac giai phap dfry m~nh thu hut d~u tu trvc ti~p nuac ngoai t~i Vi~t Nam .......... 138
3.5.1. Nh6m giai phap nh~m xay d\rng va cling c6 cac nhan t6 quy~t dinh trong
tim hllt d~u tu tqrc ti~p nuac ngoai, g6m c6 3 giai phap ............................................. 13 8
3.5.2. Nh6m cac giai phap vS CO' cciu cac nganh va cac vung kinh t~ .................. 150
3.5.3. Nh6m cac giai phap cling c6 vai tro quan

ly clia chinh phli ....................... 157

3.5.4. Nh6m cac giai phap b6 trq khac ................................................................. 162
3.6. Ki~n nghi ............................................................................................................... 165
3.6.1. Ki~n nghi d6i vai lu~t d~u tu nuac ngoai ................................................... 165
3.6.2. Ki~n nghi vai chinh sach ch6ng tham nhiing ............................................. 166
3.6.3. Ki~n nghi d6i vai chinh sach d~u tu ngu6n nhan Ivc ................................. 166
3.6.4. Cac ki~n nghi khac ...................................................................................... 166
K~t lu~n chuang ba

167


Ke't lu~n chung
Danh 111\JC cong trinh cua tac gia
Tai Li~u Tham Khao
Phvlvc

168


DANH Ml)C CAC KY HI~U, CHUVIET TAT
AFTA

= (ASEAN Free Trade Agreement) Khu Vl)'c M~u Dich TlJ Do C<)ng D6ng
Cac Nu6c Dong NamA.

AID/I

=(Foreign Capital Inflows as a Ratio to Domestic Capital Formation) H~ S6
Dong V6n Nu6c Ngoai Tren Dfru Tu Qu6c N<)i.

AID/Y

= (Foreign Capital Inflows as a Ratio to GDP) H~ S6 Dong V6n Nu6c Ngoai
Tren T6ng San Phim Qu6c N<)i.

APEC

=(Asia-Pacific Economic Co-operation) T6 Chuc Hqp Tac Kinh Te Chau

A

- Thai Binh Duang.
ASEAN = (Association of South East Asian Country) C<)ng D6ng Cac Nu6c Dong
NamA.
BOP

= (Balance OF Payment) Can Can Thanh Toan.

BOT

= (Building - Operating - Transferring) Xay Dl)'ng - Di~u Hanh - Chuyen
Giao.

BT

= (Building- Transfening) Xay Dl,fng- Chuyen Giao.

CEPT

= (The Common Effective Preferential Tariff) Chuang Trinh Vu Dai Thue
Quan C6

Hi~u

Ll)'c Chung.

COR

=(Capital Output Ratio) H~ S6 V6n Tren San Phim.

DNNN

= Doanh Nghi~p Nha Nu6c.

DNTN

= Doanh Nghi~p Tu Nhfm.

EU

= (European Union) C<)ng D6ng Chau Au.

FDI

= (Foreign Direct Investment) Dfru Tu Trl)'c Tiep Nu6c Ngoai.

FDI/1

= (FDI as a Ratio to Domestic Capital Formation) H~ S6 Dfru Tu Ttvc TiSp

Nuac Ngoai Tren Dfru Tu Qu6c N<)i.

FDI/Y

= (FDI as a Ratio to GDP) H~ S6 Dfru Tu TrlJc Tiep Nu6c Ngoai Tren T6ng
San Phim Qu6c N <)i.


GDP

=(Gross Domestic Product) T6ng San Phftm Qu6c N9i.

GNP

=(Gross National Product) T6ng San Phftm Qu6c Dan.

IMF

= (International Monetary Fund) Qui Ti~n T~ Qu6c T~.

LDCs

= (Less Developing Countries) Cac Nu&c Kern Phat Tri~n.

MNCs

=(Multinational Corporation) Cong Ty Da Qu6c Gia.

NICs

=(Newly Industrialized Countries) Cac Nu&c Cong Nghi~p M&i Phat Tri~n.

OLI

=(Ownership- Location -Internalization) Sa Hfru- Vi Tri- N9i B9 H6a.

PEs

=(Private Enterprises) Doanh Nghi~p Tu Nhan.

SOBs

=(State Owned Enterprises) Doanh Nghi~p Nha Nu&c.

R&D

=(Research & Development) Nghien Cuu Va Phat tri~n.

RER

=(Real Exchange Rate) Ty Gia H6i Doai Thl,fc T~.

Yr

= (Real Growth Rate) Muc Tang Tru<'mg Thl,fc T~.

WB

=(World Bank) Ngan Hang Th~ Gi&i.

WTO

= (World Trade Organization) T6 Chuc Thuang M~i Th~ Gi&i.


DANH SACH BANG BIEU

TRANG

Bang 1.1: Chinh sach khuySn khich d6i vai FDI t:;ti cac mrac APEC khu Vl,IC Chau A ... 3 8
Bang 1.2: Chinh sach h:;tn chS d6i vai FDI t:;ti cac mrac APEC klm vvc Chau A ............ .40
Bang 2.1: Th6ng ke dan s6 va vi~c lam, 1989 - 2001 ..................................................... 54
Bang 2.2: Chinh sach khuySn khich dfiu tu nuac ngoai t:;ti Vi~t Nam va ASEAN ........... 73
Bang 2.3: Dfiu tu tn;c tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t Nam 1988-2001 ...................................... 76
Bang 2.4: Ty I~ triSn khai cac dv an FDI tinh dSn thang 5 nam 2002 ............................... 80
Bang 2.5: 20 qu6c gia d~n dftu trong dftu tu vao Vi~t Nam tinh dSn thang 5/2002 .......... 84
Bang 2.6: Phan b6 dfiu tu trvc tiSp nuac ngoai gifra cac khu Vl,IC, 1988- 5/2002 ............ 89
Bang 2. 7: Gia tri cua cac biSn s6 giai thich ....................................................................... 95
Bang 2.8: KSt qua khao sat ................................................................................................ 96
Bang 2.9: Hi~u qua dong v6n FDI giai do:;tn 1988-2001.. ............................................. 100
Bang 2.10: San phfrm cong nghi~p chu ySu trong nam 1999-2000 ................................. 102
Bang 2.11: Muc d() hi~n d:;ti cua may m6c thiSt bi su dvng trong cac khu Vl)'C kinh tS
u·en dia ban TP. H6 Chi Minh so vai tieu chufrn thS giai . ....................................... 105
Bang 2.12: S6 luqng vi~c lam do khu vl)'c FDI t:;to ra ..................................................... 107
Bang 2.13: Xwit khfru cua klm V\fC FDI .......................................................................... 109
Bang 3.1:

Dv· bao tang truang kinh tS giai do:;tn 2001-2010 ........................................... 126

Bang 3.2: ChiSn luge tang truo·ng xu~t khfru 2001-2010 ................................................ 128

Bang 3.3: D\r bao can can vang lai giai do:;tn 2001-2010 ................................................ 129
Bang 3.4: Doanh nghi~p tu nhan vira va nh6: 1998-2000 ............................................... 143


DANH sACH SO DO
So do 2.1: So sanh gia nhfm cong cua Vi~t Nam va m()t s6 nu&c tren th~ gi&i ................ 54
So d6 2.2: Ty 1~ 1~m phat va ty 1~ tham thung ngan sach so v&i GDP .............................. 58
So d6 2.3: Ty gia h6i doai chinh thuc va cy gia tren thi trucmg ....................................... 62
So d6 2.4: T6c d9 tang truang thvc t~ ............................................................................. 65
So d6 2.5: T6c d9 tang v6n tnrang FDI t~i Vi~t Nam 1988-2001 ................................... 78
So d6 2.6: D~u tu trvc ti~p nu&c ngoai theo nganh giai do~n 1988-2001 ........................ 81
So d6 2.7: Ty trQng v6n d~u tu tn,rc ti~p nu&c ngoai theo lo~i hinh d~u tu ...................... 87
So d6 2.8: Dong g6p cua FDI d6i v&i tang truang kinh t~ .............................................. 104
'

'

,

So do 2.9: Xuat khau cua khu VlJC FDI ........................................................................... 108


- 1-

MODAU
1.

Y nghia cua d~ tai nghien clfu
Ufru tu nuac ngoai bao g6m dfru tu tn,rc tiSp nuac ngoai (FDI) va dfru tu gian

tiSp nu6'c ngoai (FPI). Trong hai lo~i nay, cho dSn nay FDI v~n chiSm ty trQng Ian

.

han m~c du dfru tu gian tiSp cling dang c6 xu huang tang len. NSu nhu trong giai
do~n 1983-1987, dong dfru tu twc tiSp nuac ngoai vao cac nu6'c dang phat tri~n

(LDCs) trung binh trong chi c6 18 ty USD thi dSn nam 2000, con s6 nay da len dSn
240 ty USD, tang han 12 lfrn (World Investement Report, 2001) [90]. f)fru tu gian
tiSp nuac ngoai vac cac nuac dang phat tri~n cling tang tu vai ty USD nam 1987 len
khoimg 80 ty USD nam 2000.
Ufru tu tn,rc tiSp nuac ngoai duqc d~c trung bai sv t~p trung v~ m~t vi tri, cac
IInh VlJC kinh tS va cac hang dfru tu. Hfru hSt dong dfru tu tn,rc tiSp nuac ngoai vao
cac nuac dang phat tri~n d~u t~p trung a cac nuac khu VlJC Chfm

A (Malaysia, Thai

Ian, Singapore, H6ng Kong, Trung Qu6c va Vi~t Nam trong nhfrng nam gfrn day),
va trong cac nganh cong nghi~p chs t~o, di~n tu, hoa chth va thiSt bi v~n chuy~n.
M<)t s6 cac cong ty Ian a cac nuac Cong nghi~p phat tri~n chi~m ty trQng cao trong
t6ng ngu'on v6n d'au tu (Bao cao phat tri~n Th~ giai 2001 u6'c tinh r~ng nam 2000,
c6 tai han 60.000 cong ty da qu6c gia tu cac nuac Cong Nghi~p Phat Tri~n v6'i han
800.000 cong ty con d~t a nuac ngoai thu<)c lq~i hinh dfru tu FDI) [90].
Tfrm quan trQng ngay cang tang cua dfru tu trvc ti~p nuac ngoai phat sinh tir
nh~n thuc r~ng FDI dong g6p m~nh me cho sv tang truang kinh t~ b~ng each cung
c~p v6n, cong ngh~ va ley nang quimly hi~n d~i cho cac nu6'c nh~n dfru tu. FDI chiu

anh huang bai cac nhan t6 C\1 th~ a CaC nuac nh~n dfru tU nhu' SlJ d6i dao V~ nguf>n
nhfm Ivc va tai nguyen khoang san (vi dv: dfru h6a a Indonesia ho~c lao d<)ng re ti~n

a Trung Qu6c) c6 th~ t~o ra nhfrng ldch thich m~nh me d6i vai FDI.

Sv t6n t~i cua

nhfrng thi trucmg r<)ng Ian ho~c dang phat tri~n (vi dv: Trung Qu6c, Malaysia, va
Vi~t Nam trong nhfrng nam gfrn day) la nhfrng y~u t6 mang tinh ch~t quy~t dinh,
d~c bi~t khi rna

anhfrng thi truerng nay SlJ thay thS nh~p kh~u se dem l~i ca h<)i th~t

sv cho cac nha dfru tu. Hun nfra d~ thu hut dfru tu, Chinh Phu c6 th~ danh nhfrng uu


- 2-

dai d~c bi~t nhu giam thu~, thanh l~p cac d~c khu kinh t~, khu cong nghi~p, cac ch~
d9 uu dai xufrt khAu ... Ngoai nhfrng y~u t6 tren, FDI hfrp dfrn

(J

cac nu&c c6 moi

truong chinh tri t6t.

6

Vi~t Nam k~ tu khi lu~t d~u tu nu&c ngoai duqc ban hanh thang 12 nam

1987 d~n nay, d~u tu tn.rc ti~p nu6c ngoai da tang m1;tnh, n~u nhu vao nam 1988
t6ng v6n d~u tu nu&c ngoai chuy~n vao Vi~t Nam chi d1;tt khoang 60 tri~u USD, thi

d~n nam 2002, t6ng s6 dlJ an d~u tu nu&c ngoai 6 Vi~t Nam la 3.900 v6i v6n dang

ky da len t6i 42 ty USD, trong d6 c6 3.200 dlJ an dang ho1;tt d<)ng (Di~n Dan
Thmmg M1;ti- D~u Tu Vi~t Nam, 2002) [30]. Cac dlJ an nay d~n tu cac cong ty cua
tren 63 qu6c gia 6 cac klm VlJC tren th~ gi6i. Nhin chung, d~u tu trvc ti~p nu6c
ngoai da tang tru6ng nhanh k~ ca v~ m~t s6 Iuqng dlJ an va qui m6 cua cac dv an,
va d~u tu nuac ngoai da ph~n nao dong m9t vai tro quan trQng trong vi~c thuc dAy
n~n kinh t~ Vi~t Nam tang tru6ng va giai quy~t cac vfrn d~ kinh t~ xa h<)i cfrp bach

nhu v6n va cong an vi~c lam cho nguai dan ... Tuy nhien, n~u dem so sanh v6i d~u
tu nu&c ngoai t1;ti cac nu6c dang phat tri~n trong khu vvc (Malaysia, Thai Lan,

Trung Qu6c ... ) thi d~u tu nu6c ngoai 6 Vi~t Nam con rfrt khiem t6n. Cac nha d~u tu
nu6c ngoai tu cac qu6c gia nhu My ch~ng h1;tn chi m6i bit d~u thvc SlJ d~t chan len
thi tmang Vi~t Nam. Nguyen nhan thi c6 nhi~u, chu quan c6, khach quan cung c6.
Nhung nguyen nhan chu quan, n<)i Ivc cua ban than qu6c gia la di~u c~n thi~t phai
ban d~n, b6i vi kinh nghi~m thvc t~ tu nhi~u qu6c gia nhu Singapore, Malaysia,
Thai Lan, Trung Qu6c ... cho thfry: "se kh6ng c6 ai c6 thd lo cho minh bdng chfnh
bcm than minh". V~y thi, nhfrng nhan t6 nao mang tinh chfrt quy~t dinh d6i v6i d~u
tu nu6c ngoai? Nhan t6 nao la chu y~u, nhan t6 nao la thu y~u? Nhan t6 nao chung
ta da c6? Nhan t6 nao chung ta chua c6? Nhan t6 nao chung ta se c6 n~u bi~t each
t1;to ra? Cac nha d~u tu nu6c ngoai khac nhau thi c6 chiu tac d<)ng b6i nhfrng nhan t6
khac nhau khong? Nhfrng cau hoi nay ldch thich ni~m say me nghien dru trong toi.
Tu tm6·c d~n nay, m~c du cung c6 nhi~u d~ tai, nhi~u cong trinh khoa h9c v6i qui
mo l&n nh6 v~ vfrn d~ d~u tu trgc ti~p nu6c ngoai t1;ti Vi~t Nam, cac d~ tai nay cung
da phan tich chung v~ tinh hinh d~u tu nu6c ngoai t1;ti Vi~t Nam, nhu d~ tai cua Ti~n


-3-

si Nguy~n Thi Nhu Y, nhung d~ tai nay h;ti di sfm phfm tich cite lqi ich va thi~t h~i
clia FDI; ho~c nhu d~ tai clia nghien c(ru sinh Ph~m Dinh Long l~i thien v~ phan
tich co cfiu quan ly FDI; con tac gia Tr'an Nguy~n NgQc Anh Thu' l~i chu trQng
de'n khia c~nh Kinh te' chinh tri cua d'au tu' FDI. .. Trong lthvc sv chu trQng d~n m()t trong nhfrng vfm d~ m~u chbt trong thu hut dfiu tu la cac
y~u tb nao clia nu6c chu nha se anh huang d~n dong FDI; Ben c~nh d6, d~ tai se

con nh~n m~nh them hai m~t clia m()t v~n d~ la lqi ich va thi~t h~i d~ b6 sung cho
m9t sb d~ tai dad~ c~p d~n v~ d~ lqi ich va thi~t h~i clia FDI nhung phfin phan tich
v~ thi~t h~i chua sau. Ngoai ra, hfiu h~t cac d~ tai d~u chua k~t hqp gifra vi~c phan

tfch cac y~u tb anh huang v6i cac mo hinh khao Sat toan hQC d~ lam CO' sa cho vi~c
xay dvng cac giai phap thu hut dfiu tu trvc ti~p nu6c ngoai. Bai v~y, nghien c(ru cac
nhan tb quy~t dinh dbi v6i dfiu tu trvc ti~p nu6c ngoai t~i Vi~t N am m()t each dfiy
dli, toan di~n ca (y tfim vi mo va vi mo, co xet d~n lqi ich va thi~t h~i cua dfiu tu, k~t

hqp ch~t che gifra phan tich cac nhan tb anh huang Va mo hinh lxay dvng giai phap d~y m~nh thu hut dfiu tu trvc ti~p nuo·c ngoai la mong mubn
thl,l'C Sl,l' clia tac gia ld1i b~t tay vao thl,l'C hi~n lu~n an ti~n Sl kinh t~ clia minh.
Ben c~nh do, sau khi phan tich nhfrng lqi ich va thi~t h~i do dfiu tu trvc ti~p
nu6c ngoai mang l~i cho nu6c chli nha, lam th~ nao d~ tbi da hoa nhfrng lqi ich va

tbi thi~u hoa nhfrng thi~t h~i tren CO' sa dam bao quy~n lqi clia nha dfiu tU d~ tang
cucmg nhfrng dong g6p cua dfiu tu nu6c ngoai la di~u qubc gia nao cfing mong

mubn. Kinh nghi~m thanh cong trong thu hut, ki~m soat va quan ly dfiu tu nuac
ngoai

a m<)t sb nu6c chau A da cho th~y vai tro chli lvc clia chinh phli nhfrng nu6c

nay. Cho nen ngoai vi~c nghien c(ru nhfrng d~ xu~t cho vi~c cling cb, phat huy va
t~o cac nhan tb quy~t dinh dbi vai dfiu tu trvc ti~p nuac ngoai, vi~c dua ra nhfrng

giai phap nh~m quan ly qua trinh dfiu tu trvc ti~p nu6c ngoai t~i Vi~t Nam, gop
phfin cling cb vai tro clia chinh phli va hoan thi~n qua trinh thu hut dfiu tu trvc ti~p
nu6c ngoai t~i Vi~t Nam cung la m()t phfin clia lu~n an nay.
Vi v~y, tac gia da chQn "Cac nhdn t6 cmh huang va gicti phap tidy mqnh thu
h~it adu tu tnrc tiip nu&c ngoat tqi Vi?t Nam" lam d~ tai cho lu~n an clia minh.


- 4-

2. M9c dich nghien clfu
Mvc dich nghien ctru cua lu~n an nay bao g6m nhfrng n<)i dung chinh sau:
•

Nh~n m~nh nhfrng khai ni~m din bfm v~ lqi ich va thi~t h~i cua FDI.

•

T~p trung nghien c(ru ca sa ly lu~n v~ cac nhan t6 mang tinh ch~t quy€t dinh

trong vi~c thu hut dau tu tqrc ti€p nu6'c ngoai, v~n dvng vao tinh hinh thlJc t€
t~i Vi~t

•

Nam.

Lam ro ca sa ly lu~n v~ thu hut dau tu d€ lam ca sa cho vi~c nh~n d~ng cac

nhan t6 mang tinh ch~t quy€t djnh trong thu hut dau tu trlJc ti€p nu6'c ngoai
t~i Vi~t

•

Nam.

Xay dl,l'ng m<)t mo hinh toan hQC va dung s6 li~u thu th~p duqc d€ khao sat
muc d<) anh huang cua cac nhfm t6 quy€t dinh trong thu hut cac nha dau tu
nu6'c ngoai, rut ra nhfrng net d~c trung v~ thu hut FDI t~i Vi~t Nam.

•

Phan tich m<)t each c6 h~ th6ng tinh hinh dau tu trlJc ti€p nu6'c ngoai t~i Vi~t
Nam thai ky 1988-2001.

•

DlJa tren dinh hu6·ng phat tri€n kinh t€ cua chinh phu d€ trinh bay nhfrng
quan di€m ro rang trong vi~c thu hut dong v6n dau tu trl,l'c ti€p nu6'c ngoai t~i
Vi~t

•

Nam.

D~ xu~t nhfrng giai phap nh~m tang cuang thu hut FDI bao g6m giai phap

nang cao va duy tri t6c d<) tang truang, giai phap cai t6 h~ th6ng ngan hang
va xay dl,l'ng chinh sach ty gia h6i doai, chinh sach lai su~t hqp ly' giai phap

tang cm'mg dau tu n<)i dia, hoan thi~n moi truang phap ly va marketing co·
h<)i dau tu t~i Vi~t Nam d€n cac qu6c gia tren th€ gi6'i ... kem theo m<)t s6
ki€n nghi nh~m hoan thi~n cac giai phap nay.

3.

Ph~m

vi nghien clfu

D~ tai nghien cuu se lien quan d€n r~t nhi~u linh VlJC khoa h9c xa h<)i nhu

kinh t€ d6i ngo~i, tai chinh, phap lu~t, cai t6 doanh nghi~p. . . Tuy nhien, d~ tai se
chi di sau vao cac v~n d~ lien quan d€n cac nhan t6 anh huang d€n thu htlt dau tu
trlJc ti€p mr6'c ngoai, cac lqi ich va thi~t h~i ma dong v6n dau tu trlJc ti€p nu6'c
ngoai c6 th€ mang l~i cho nu6'c chu nha trong thoi gian 1988 - 2002.


-5-

Cac giai phap d~ xuftt chi mang tinh chftt d!nh huang va d!nh tinh duqc xay
dvng tren ca sa ly lu~n v~ FDI, kinh nghi~m due k~t tu thvc ti~n va hi~n tr~ng thu
hut FDI cua n~n kinh t~ Vi~t Nam d€ thu hut t6t hdn FDI t~i Vi~t Nam.
4. PhrrO'ng Phap Nghien CU:u

Ve

m~t phudng phap lu~n, logic giai quye't va"n d'e trong lu~n an dl.fa tren

ly lu~n v'e thu hut d'au tu' cua Dunning, J.H. va kinh nghi~m thu hut d'au tu' Clh cac

qu6c gia trong khu vl.fc d€ danh gia tlnh hlnh thu hut FDI cua Vi~t Nam d€ xac
dinh nhung lc;ii ich va nhung t'On dQng, Him cd sCi xac dinh dinh huang thu hut d'au
tu' FDI va d'e ra cac giai phap nh~m dtfy m~nh thu hut d'au tu' trl.fc tie'p nuoc ngoai
t~i Vi~t

Nam.

Cac phu'dng phap du'QC sll' dvng ke't hc;ip g'Om c6: quan sat thl.fc te', di'eu tra
chQn miiu, so sanh, t6ng hc;ip, phan tich th6ng ke, phong va"n chuyen gia, phan
tich h6i qui tuy~n tinh (regression). Phuang phap nay giup chung t6i xac dinh m(rc
d9 fmh huang cua cac nhan t6 quy~t dinh d6i v6i FDI t~i Vi~t Nam, tu d6 c6 ca so·
d~ d~ xuftt cac giai phap dAy m~nh thu hut d~u tu trvc ti~p nu6c ngoai t~i Vi~t Nam.

Trong lu~n an, chung t6i con coi trQng kinh nghi~m thu hut d'au ttt cua cac qu6c
gia trong khu

v~tc

la nhung nu'oc du'c;fc danh gia la thanh c6ng trong thu hut FDI

trong nhung th~p ky qua nhu' Thailand, Trung Qu6c ... Tu d6, v~n d~mg cho di'eu
ki~n

cua

Vi~t

Nam.

4. Nhfrng dong gop cua

•

lu~n

an

v~ ly lu~n:

M~c d-L1 da c6 m9t s6 c6ng trinh nghien c(ru v~ vftn d~ nay nhung chua c6 tac

gia nao xem xet m9t each toan di~n d~n ca sa ly lu~n v~ cac nhan t6 anh huang
trong tim hut d~u tu trvc ti~p nu6c ngoai, cac lqi ich va thi~t h~i d6i v6i nu6c chu
nha cua dong v6n FDI. Ho~c c6 tac gia dad~ c~p d~n vftn d~ lqi ich va hi~t h~i cua
d~u tu nu6·c ngoai t~i Vi~t Nam nhu lu~n an ti~n si kinh t~ cua Nguy~n Thi NhuY,

nhung l~i kh6ng nhftn m~nh d~n cac nhan t6 anh huang. Trong nghien dru nay, lu~n


-6-

{m da lam ro duqc nhfrng tieu chi v~ cac nhfm t6 quy~t dinh trong thu hut d~u tu tn,rc
ti~p nu&c ngoai. Di~u nay c6

y nghla rfrt l&n,

giup cho vi~c nh?n d:;mg nhfrng thanh

tgu da de;tt duqc va bi~n phap khic phvc cac t6n te;ti d~ d~y me;tnh han nfra hoe;tt d<)ng
thu hut d~u tu trgc ti~p nu&c ngoai te;ti Vi~t N am.

•

v~ thgc ti~n:

+ Lu?n an da xay dgng duqc quan di~m ro rang trong thu hut d~u tu trl)'C ti~p nu&c
ngoai te;ti

Vi~t

Nam.

+ K~t qua khao sat cua mo hinh toan hQC da cho thfry muc d<) anh huang cua cac
nhan t6 quan trQng, dong vai tro quy~t dinh trong vi~c thu hut cac nha d~u tu nu&c
ngoai.

+ D~ xufrt cac giai phap kinh t~ nh~m tang cucmg thu hut FDI, giam thi~u thi~t he;ti,
t6i da h6a lqi ich cua d~u tu trgc ti~p nu&c ngoai, phu hqp v&i mvc tieu phat tri~n
kinh t~ va nguy~n VQng cua con ngm)'i Vi~t Nam.
Tuy nhien, do nhfrng kh6 khan trong vi~c thu th?p s6 li~u va do sg khong
hoan thi~n cua cac s6 li~u, lu?n an nay se c6 m<)t s6 he;tn ch~ nhfrt dinh. Cv th~, cac
s6 li~u duqc sir dvng d~ phan tich trong lu?n an chi thu th?p duqc tir nam 1988 d~n
nam 2001. Sg gi&i he;tn cling th~ hi~n

avi~c lga chQn cac bi~n s6 kinh t~ vi mo trong

vi~c xay dgng mo hinh toan hQC. Ngoai cac nhan t6 v~ t6c d<) tang truang thgc t~,

d~u tu qu6c n<)i, ty gia h6i doai, lai sufrt, gia nhan cong, vi~n trq nu&c ngoai, dong
d~u tu tn,rc ti~p nu&c ngoai con chiu anh huang bai cac y~u t6 khac nhu thu~ quan,

vi~c Slr dvng he;tn nge;tch nh?p kh~u, va cac rao can thuang me;ti khac ... Tuy nhien,

vi~c u6·c luqng muc bao h<) chi mang tinh chfrt g~n dung, va cac s6 li~u cling khong
d~y du, khong c6 h~ th6ng. Ben ce;tnh d6, chinh sach bao h9 cua Vi~t Nam se thay

dbi sau khi ra nh?p hoan toan AFTA va thl,l'c hi~n 19 trinh CEPT - AFT A trong nam
2003. Do d6, cac bi~n s6 v~ chinh sach bao h9 se khong duqc gi&i thi~u trong mo
hinh toan hQC cua lu?n an nay. Ngoai ra, tai nguyen thien nhien phong phtl va ngu6n
nhan Ivc d6i dao cling la nhfrng nhan t6 rfrt quan trQng c6 tinh chfrt quy~t dinh d6i
v&i dong d~u tu trgc ti~p nu&c ngoai vao nu&c chu nha, va m<)t l~n nli'a, cling vi SlJ
kh6 khan trong thu th?p s6 li~u th6ng ke, nhli'ng bi~n s6 nay cling khong duqc khao


-7-

sat mQt each to~m di~n (m~c dude tai da c6 g~ng dua vao mo hinh bi~n giai thich la
muc luang binh quan, nhung mire dQ anh huang lc;ti khong dang tin

c~y

cho trm'mg

hqp cua Vi~t Nam). Cu6i cling, lc;tm phat cling c6 the la nhan t6 fmh hu6ng d~n FDI,
nhung CO the do SlJ khong ho~m thi~n CUa s6 li~u thu th~p dUQ'C, nen khi dua them
nhan t6 nay vao mo hinh de khao sat thi lc;ti xwit hi~n "tuang quan" (correlations)
v&i cac bi~n khac nen nhan t6 nay cling bi loc;ti b6.

5. N()i dung nghien cuu:
Chuang 1: Co sJ ly lu~n v~ cdc nhan t6 quyit dtnh trong thu hut d'au tu nuac
ngoid. Trang ph'an nay tac gia trlnh bay toan b9 co sd ly lu~n til mo hlnh J.

Dunning de'n kinh nghi~m cua cac qu6c gia v'e thu hut d'au tu' nu'oc ngoai d~ lam
n'en tang phan tich d'au tu' nu'oc ngoai (J chu'ong 2.
Chuang 2: Phan tfch t'inh hinh thu hut d'au tu trz:tc tiip nuac ngoai J Vi~t Nam.

Chuong nay neu ra tlnh hlnh d'au ttt tn,tc tie'p nu'oc ngoai, nhung nhan t6 tac d9ng,
nhung till va nhu'<;5c di@m til d6 d'e xua't cac bi~n phap thich h<;1p (J chttang 3.
Chuang 3: Cdc giai phdp thu hut d'au tu trl:fc tiip nuac ngoai J Vi~t Nam. Tren n'en

tang phan tich

(j

chu'ong 2, lu~n an d'e xua't cac giai phap thu hut d'au tu' tn,tc tie'p

nu'oc ngoai nhtt duy trl t6c d9 tang tru'dng kinh te', cac chinh sach

u'u

dai d'au tu',

cac chinh sach kinh te' khac nhtt ty gia h6i doai, co che' lai sua't h<;1p ly ... nh~m nay
mc;tnh hon nua d'au tu' tn,tc tie'p nu'oc ngoai (J Vi~t Nam.


-8-

Chrro·ng 1:

co sa LY LU~N VE cAc NHAN TO QUYET I>JNH TRONG

THU UUT DAU TU TRl/C TIEP NUOC NGOAI

1.1. Khai ni~m v~ dftu trr trvc ti~p nrro·c ngoai
Dfru tu nu&c ngoai c6 hai d~ng: dfru tu gian tiSp va dfru tu tn,rc tiSp. Dfru tu
tn,rc tiSp la hinh thuc dfru tu b~ng v6n ho~c tai san cua ca nhan, t6 chuc hay nha
nu&c ra nu&c ngoai d~ tim kiSm lgi nhu~n ho~c vi nhfrng mvc dich kinh tS xa h<)i
khac. NSu nhu d6i v&i lo~i hinh dfru tu gian tiSp, cac nha dfru tu nu&c ngoai c6 th~
mua c6 phfrn cua m<)t c6ng ty d~ huang lgi nhu~n ho~c lai tu ban thi "dfru tu nu&c
ngoai dugc coi nhu tn,rc tiSp khi nha dfru tu c6 c6 phfrn trong m<)t c6ng ty nu&c
ngoai du d~ hQ c6 th~ ki~m soat ho~c c6 quy~n ra quySt dinh d6i v&i c6ng ty d6"
(Dunning 1994) [65]. Thong thuang, d~ c6 quy~n ki~m soat ho~c gifr vai tro chu
d~o trong vi~c ra quySt dinh 6' m<)t c6ng ty, m<)t nha dfrutu phai n~m khoang tren

30% s6 c6 phfrn cua c6ng ty d6.
Hi~n tugng dfru tu trvc tiSp nu&c ngoai c6 th~ dugc tiSp c~n dva tren ba khia
c~nh ly thuySt (Kinh Doanh Toan Cfru, 2001) [23]. M<)t nh6m ly thuySt tim each

giai thich t~i sao cac qu6c gia thuang uu dai dfru tu trvc tiSp nu&c ngoai nhu la m<)t
phuang ti~n d~ tham nh~p thi truang nu&c ngoai han la xuftt khftu ho~c licensing
(chuy@n nhu'trvc tiSp nu&c ngoai ( dva tren quan di~m v~ ly thuySt dfru tu cua giao su kinh t~
nguai Nh~t Kojima). Ly thuy~t thu ba dugc bao v~ b6"i nha kinh t~ nguai Anh

Dunning J. H., tren ca s6" ph6i hgp nhfrng khia c~nh t6t nh~h cua hai nh6m ly thySt
trend~ c6 m<)t giai thich hoan thi~n v~ dfru tu trvc ti~p nu&c ngoai. Vi v~y, ly thuySt

cua ong con dugc gQi la ly thuySt Iva chQn Dunning J. H. vase la ly thuySt d~t n~n
tang cho vi~c phan tich ca s6" khoa hQc cua vi~c thu hut FDI cua m<)t qu6c gia dang
phat tri~n dugc d~ c~p trong lu~n an nay.
1.2. Nhu·ng IQ'i ich cua dftu trr trvc ti~p nm:Yc ngoai dBi v6'i nrr6'c nh~n dftu trr

1.2.1. L(J'i felt thu tltr(J'c tt't· khii niing t(lo ra l(J'i nhu(in cua dong FDI


-9-

Xet tren phuang di~n vi mo, d~u tu nu6c ngoai duqc xem la c6 lqi cho n~n
kinh t~ cua nu6c nh?n d~u tu khi cac dong v6n d~u tu tn,rc ti~p nu6c ngoai duqc thu
hut tru6c h~t phai dt'un bao duqc kha nang sinh lCri. Noi m<)t each khac di, v~ khia
-c~nh ta!chinh, cac dv an d~u tu nu6c ngoai phai thu duqc lqi nhu?n sau m<)t thai

gian ho~t d<)ng nh~t dinh. Va lqi nhu?n thu duqc nay se trvc ti~p dong gop m<)t
ph~n vao lqi ich cua nu6c nh?n d~u tu du6i nhfrng d~ng sau:

Dong g6p thu nh~t la lqi nhu?n se duqc chuySn sang lvc luqng nhan cong
ban Xlr duo·i d~ng lTilrC luang thl,XC t~ cao han.
Dong gop thu hai la nguai tieu dung se duqc

su dvng nhfrng san phftm co

ch~t luqng cao v6i gia re han.

Dong g6p thu ba la chinh phu co thS tang ngu6n thu thong qua thu~ doanh
thu va lqi nhu?n.
Cu6i cling la cac khu vvc khac cua n~n kinh t~ co thS duqc huang lqi nha
anh huang cua y~u t6 "tac d<)ng trinh di~n" (demonstration effects).
Kha nang t~o ra lqi nhu?n tru6c h~t phv thu<)c chu y~u vao cac quy~t dinh
cua nha d~u tu. Quy~t dinh d~u tien la nen hay khong nen d~u tu vao m<)t qu6c gia
nao do. Quy~t dinh nay thuang dUQ'C cac nha kinh t~ nghien ClrU dl,fa tren ly thuy~t
v~ d~u tu trvc ti~p nu6c ngoai trong do n6i b?t la ly thuy~t Iva chQn cua Dunning J.

H. Theo ly thuy~t nay, cac cong ty da quO'c gia (MNCs) dung tren giac d<) l9·i
nhu?n, se chuy@n ho~t d<)ng san xu~t d~n nhfrng nai hQ cho r~ng co thS thvc hi~n
m<)t each hi~u qua nh~t. Sau do, khi da quy~t dinh d~u tu, b~ng each t?n dvng nhfrng
lqi th~ so sanh cua minh cac nha d~u tu nu6c ngoai se co nhfrng quy~t dinh chi~n
luqc dS t6i da hoa lqi nhu?n thu duqc tir v6n d~u tu.
Ngoai ra, nhfrng di~u ki~n cv thS cua moi truang d~u tu C5 mtoc sd t<;ti anh
huang d~n kha nang sinh lai cua cac dv an d~u tu nu6c ngoai. Vi th~, m<)t moi
truang d~u tu an toan va 6n dinh bao gia cling r~t h~p d~n d6i v6i cac nha d~u tu
nu6c ngoai.


- 10-

1.2.2. L(fi ich do FD/ mang l(ti xet tren phU'Ung di~n quffc gia
FDI c6 the mang l?i cho nu6'c nh~n d~u tu nhi~u lqi ich. Nhfrng lqi ich nay
duqc chia thanh 3 nh6m (Kinh Doanh Toan C~u, 2001): lqi ich chuyen tai nguyen,
tac d(>ng v~ vi~c lam va tac d(>ng len can can thanh toan.
1) Lqi ich chuyen tai nguyen (Resource - transfer) la nha c6 S\1' dong g6p cua
FDI vao vi~c cung c~p v6n, c6ng ngh~ va ky nang qwin ly. Day h't nhfrng y~u

tb

thuang khan hi~m

a cac qubc gia dang phat trien va duqc bu d~p thong

qua vi~c ti~p nh~n FDI.

•

v~ khia C?nh cung c~p v6n, cac MNCs v6'i sue ITI?nh tai chinh va qui m6 cua

minh, da tham nh~p vao ngubn tai chinh kh6ng s~n c6 ella cac nu6'c dang
phat trien mu6n thu hut FDI. Cac MNCs ho~c c6 the cung c~p v6n cho nu6·c
chu nha bAng ngubn
minh de vay ti~n

wco, ho~c co the su dvng uy tin va cac mbi quan h~ cua

a cac thi truang v6n

d~ dang han CaC cong ty Clla nu6'c

nh~n d~u tu. Chinh vi v~y ma FDI da chi~m m(>t ty tnmg dang ke trong t6ng

v6n d~u tu o· cac nu6'c dang phat trien.
•

V~ khia C?nh cung C~p cong ngh~ hi~n d?i va ky nang qm'm ly, ben C?nh

dong v6n d~u tu, FDI con la ngubn cung c~p ky thu~t c6ng ngh~, ky nang
quim ly va marketing hi~n d?i ma cac nha d~u tu trong nu6'c kh6ng c6 ho~c
thi~u kinh nghi~m.

+ Lqi ich tu ky thu~t c6ng ngh~ ma nu6'c chu nha c6 the nh~n bao gbm

sv

hieu bi~t cua nha d~u tu v~ c6ng ngh~ va muc d(> hi~n d?i cua c6ng ngh~.
M(>t trong nhfrng lqi ich 16'n nh~t ma nu6'c nh~n d~u tu thu duqc la ca h(>i

ti~p c~n v6'i nhfrng ki~n thuc ma cac nha d~u tu nu6'c ngoai c6 the cung c~p.

Nhu nha kinh t~ Vernon Romer da nh~n dinh, dbi v6'i cac nu6'c LDCs de c6
the phat trien thl ki€n thuc v~ c6ng ngh~ cling quan tn;mg kh6ng kem cac
nhan t6 d~u vao (inputs) khac. Va FDI duqc vi nhu c6 may c6 kha nang
chuyen giao y tuo·ng c6ng ngh~ cho cac nu6'c nh~n d~u tu ma thi~u nhfrng c6


- 11 -

may nay' cac nu&c kem phat tri~n kh6 c6 th~ d?t duqc t6c d9 tang truang ben
vfrng. Ben C?nh d6, muc d9

hi~n

d?i cua cong

ngh~

cling phv thUQC vao muc

d9 dong v6n dfru tu nu&c ngoai chay vao cac nu&c nh~n dfru tu, cong ngh~
m6'i luon luon di cung v6'i dong FDI va cac cong ty nu&c ngoai dong vai tro
quan trQng trong vi~c thuc dAy S\f phat tri~n cong ngh~ hi~n d?i t?i cac nu6'c
chu nha.

+ Lqi ich do ky nang quan ly hi~n d?i mang dSn cho nu&c nh~n dfru tu thong
qua FDI Ia rfrt l&n. D~c bi~t, lqi ich nay se duqc nhan len nhieu lfrn khi cac
nhfm vien ban dia duqc hufrn luy~n cac ky nang quan ly tai chinh, marketing
hi~n

d?i va duy tri ky

thu~t

trong cong ty con cua MNCs va cac nhfm vien

nay l?i tham gia dieu hanh cac cong ty n9i dia khac. Hi~u qua tuang tv cling
c6 th~ tang len nSu cac ky nang quan ly hi~n d?i cua ban quan ly cfrp cao cua
cac MNCs c6 tac dvng khuySn khich cac nha cung cfrp, phan ph6i trong
nu6·c, d6ng thai mang l?i nhfrng tac tl9ng trinh diin (demonstration effects)
cho cac d6i thu c?nh tranh n9i dia trong vi~c cai thi~n ky nang quan ly cua
minh.
2) Lqi ich thu duqc ve vfrn de vi~c lamIa nha tac d9ng tich

ClJC

cua FDI d6i v6'i

thi truang lao d9ng (employment effects) t?i nu&c nh~n dfru tu. Tru6'c hSt,
tac d9ng trvc tiSp cua FDI Ia kha nang t?o ra cong an vi~c lam cua cac
MNCs b~ng each tuy~n dvng nhan cong cua nu6'c chu nha vao lam vi~c t?i
cac

CO'

sa san xufrt va trv sa cua hQ. Thvc tS t?i nhieu nu&c dang theo du6i

chinh sach ma cua d~ thu hut FDI cho thfry cac doanh nghi¢p c6 v6n dfru tu
nu&c ngoai da trvc tiSp t?o ra m9t kh6i luqng vi~c lam dang k~ cho nu6'c

nh~n dfru tu (vi dv

a Anh, hang xe hai Nissan da trvc tiSp t?o ra 4.250 vi~c

lam thong qua hinh thuc dfru tu trvc tiSp vao nu6'c nay- Kinh Doanh Toan
Cfru ngay nay, 2002) [23]. Ben c?nh d6, tac d9ng c6 lqi cua FDI d6i v6'i vi~c
lam t?i nu6'c nh~n dfru tu con duqc hinh thanh m9t each gian tiSp thong qua
kha nang tuy~n dvng lao d9ng cua cac nha cung cfrp n9i dia cho cac MNCs


- 12-

va ca.C nha kinh doanh loc;ti hinh dich Vl;t phl;tC Vl;t cho cac nhan vien CO thu
nh~p

cao cua cac MNCs.

3) Lqi fch thu duqc nh<'r nhfrng tac d<)ng tfch eve d6i v6·i can din thanh toan:
hliu h€t

a cac qu6c gia theo

du6i chfnh sach

rna

cfra d€ thu hut dfru tu nuac

ngoai, fmh huang cua FDI d6i vai can din thanh toan la m<)t v~n d~ r~t duqc
chu tn;mg. Chinh phu cua cac qu6c gia nay mu6n can can thanh toan tich ClJC,

nghia la can can thuang mc;ti th~ng du han la tham hvt. Sv tham hvt nay, n€u
khong c6 FDI, se chi c6 th€ duqc bu d~p b~ng each ban tai san cho nuac
ngoai.
Khi thu hut dfru tu nuac ngoai, n€u FDI c6 xu huang "phan d6i
thuang mc;ti" (anti-trade, Kojima 1977) tuc la FDI chi

t~p

trung vao cac llnh

VlJC san xu~t thay th~ san phAm va dich Vl;t nh~p khAu. Nhu v~y, nhfrng dong
FDI nay se c6 kha nang mang lc;ti lqi fch kinh t~ Ian cho n~n kinh t~ mrac
nh~n dfru tu nh<'r kha nang cai thi~n can can thuang mc;ti. Ching hc;tn,

a Vi~t

Nam, r~t nhi~u hang san xufit nuac ngoai dang cung c~p cac san phAm va
dich Vl;t rna truac day chung ta phai nh~p khAu nhu cac san phAm cua
Uniliver, Pepsi Cola, Coca Cola, xe hai Toyota, Ford ... va da g6p phlin lam
giam nhu cliu tai trq tham hvt can can thuang mc;ti.
M<)t lqi ich nfra rna FDI c6 th€ mang lc;ti cho n~n kinh t€ cac nuac
nh~n dfru tu nh<'r kha nang cai thi~n can can thanh toan thong qua cac MNCs
b~ng each sfr dvng cac tai trq nuac ngoai d€ xu~t khfru san phfrm va dich vv

tai cac qu6c gia khac.

1.2.3. Nhfrng bflt l(J'i mil FDI co thi gay ra cho nuuc nhl)n ttltu tu
Ben cc;tnh I9·i ich rna dfru tu trvc ti~p nu6·c ngoai c6 th€ mang lc;ti cho nuac
nh~n dliu tu, cling c6 nhfrng t6n th~t do nhfrng tac d<)ng b~t lqi d6i vai n~n kinh t~.

Nhfrng tac d<)ng nay duqc th~ hi~n

acac khia cc;tnh sau day:

1) Cong ngh? lqc hqu hoqc kh6ng phu h9'p


- 13 -

Oic cong ty da qu6c gia khi quy~t dinh Slr dt,mg v6n va cong ngh~ thucmg it
quan Him d~n tinh tr~ng du thira lao d<)ng, d~c bi~t la lao d<)ng ph6 thong

a cac qu6c

gia dang phat tri€n, vi th~ cho nen FDI thm)ng dfrn d~n tinh tr~ng nh~p khfru v6n
theo chi€u sau va cong ngh~ tien ti~n. Di€u nay gay ra nhung bfit lqi cho cac nu6'c
dang phat tri€n khi ti~p nh~n dciu tu, bai vi h,rc luqng lao d<)ng

a cac nu6'c nay v6n

di dt du thira, thi~u ky nang va trinh d<) van h6a thilp. Va nhu v~y, trong m<)t chirng
mvc nhilt dinh, lqi ich v€ kha nang t~o ra nhi€u vi~c lam cua dong v6n FDI da bi
h~n ch~.

M<)t kha nang khac nua la v6'i mvc dich t~n d1,1ng cac may m6c thi~t bi da
qua eli ho~c l~c h~u, cac MNCs l~i c6 xu hu6'ng chuy€n giao vao nu6'c nh~n dciu tu
nhung cong ngh~ da 16i thai, nguy ca nay cilng lam giam lqi ich cua FDI vi kha
nang gay t6n h~i 16'n cho n€n kinh t~ CUa cac nu6'c nh~n dciu tu do Slr d1,1ng cong
ngh~

qua l~c

h~u.

2) Si! tham gia cita cac MNCs vao vi¢c "chuyin gia"
Giao dich ngo~i thuang cua cac cong ty do nu6'c ngoai ki€m soat c6 th~ ft
chiu trach nhi~m han d6i v6'i nhfrng thay d6i trong c~nh tranh tuang d6i giua nu6'c
nh~n dciu tu v6'i cac nu6'c c6 quan h~ thuang m~i, vi hliu h~t nhung giao dich nay la

giao dich trong n<)i b<) cong ty. Va cling xufit phat tir d~c di~m nay, cac giao djch
trong n<)i b<) cac cong ty Da qu6c gia da t~o di€u ki~n cho hQ c6 th~ dinh gia qua
thfip ho~c qua cao san lUQ'llg san phftm do minh san xufit ra ho~c cac ngu6n dciu vao
d€ tr6n thu~ ho~c ne tranh

Sl)'

ki€m soat ngo~i h6i cua chinh phu sa t~i. Vi th~ cac

cong ty duqc t~o nen tir FDI cling thuang bi cho latham gia vao vi~c "chuy€n giao
gia

ca", dfrn d~n thfit thu cho chinh phu chu nha va gay kh6 khan cho vi~c ki€m soat

ngo~i h6i, lam giam lqi ich cua FDI d6i v6'i nu6'c nh~n dciu tu.

3) Tac d<)ng tieu

CJ!C

len can din thanh toan

Tac d<)ng bfit lqi cua FDI len can can thanh toan cua nu6'c nh~n dciu tu c6 th~
dfrn d~n tir hai khia c~nh. Khia c~nh th(r nhfit la vi~c chuy€n lqi nhu~n ra mr6'c
ngoai, ho~t d<)ng nay se duqc th€ hi~n la tai san nq trong tai khoan vang lai. Khia

__)


- 14-

c~nh thu hai la vi~c nh~p khfru nguyen phv li~u, may m6c thi~t

gian ttr nu6c ngoai cua cac MNCs cling
nhfrng

ho~t

t~o

bi va hang ttung

ra nq trong tai khoim vang lai. Va

d<)ng nay se lam giinn nhfrng tac d<)ng tich qrc cua FDI len can din

thanh toan cua nu6c chu nha.

4) Tac il9ng len hoq_t d9ng kinh doanh cua cite c6ng ty n9i ilia
Ben c~nh vi~c khuy~n khich c~nh tranh thong qua hi~n tuqng "imh huang
trinh di~n", FDI cling c6 th~ c6 nhfrng tac d<)ng nguqc len c~nh tranh bai vi cac

MNCs thucmg c6 ti~m Ivc kinh t~ dt Ian, ky nang quan ly cao va kinh nghi~m d6i
dao hem so v6i cac cong ty ban dia. Sv hung

m~nh

cua cac cong ty nu6c ngoai c6

th~ diln d~n SlJ 11J tri~t tieu khoi thi trm'mg cua cac cong ty dfru tu trong nu6c khong

du kha nang c~nh tranh va khong du sue d~ t6n t~i trong m<)t thai gian dai d~ r6i bi
thon tinh. Ngoai ra, con cfrn phai xem xet d~n mvc dich thon tinh cac cong ty cua
cac d6i tac dfru tu ban dia cua cac MNCs d~ c6 th~ gianh duqc

vi

th~ d<)c quy~n

(Monopoly), ho~c gfrn nhu d<)c quy~n (Oligopoly). Di~u nay se lam giinn lqi ich cua
FDI, d~c bi~t

a cac

qu6c gia con theo du6i chinh sach bao h<) cac nganh cong

nghi~p non tre (Infant industry), bai vi n~u cac nha dfru tu nu6c ngoai tham gia vao

nhfrng nganh cong nghi~p duqc xem Ia c6 ti~m nang (potential industry) nhung con
non tre (infant) nay, cac cong ty ban dia se kh6 CO

CO'

h<)i phat tri~n.

5) Anh huang cua FDI a6i vai vein it~ chit quy~n qu6c gia va tv trt (National
sovereignty and autonomy)
Nhi~u nu6c dang theo du6i chinh sach thu hut dfru tu nu6c ngoai c6 th~ lo

ng~i r~ng FDI se diln d~n

sv phv thu<)c v~ kinh t~. Lo ng~i tll' nhfrng nh~n dinh r~ng

n~u cac nha dfru tu nu6c ngoai

sa hfru qua nhi~u tai san cua nu6c nh~n dfru tu, hQ se

c6 khuynh huang kh6ng ch~ va mua chu<)c kinh t~ (Economic random). Tuy nhien,
nhi~u nha kinh t~ da cho r~ng nhfrng m6i quan tfnn nhu v~y khong con phu hqp

nfra, trong xu th~ toan cfru h6a,
cho nen khong th~ c6

sv phv thu<)c Iiln nhau cua cac n~n kinh t~ la tfrt y~u,

sv kh6ng ch~ ho~c mua chu<)c khi ma cac cong ty tll' cac qu6c

gia mu6n tang dfru tu Iiln nhau d~ cling phat tri~n.


- 15 -

6) Anh huang ain moi tru:img thien nhien
Lqi dvng vfrn d~ bao v~ moi trucmg thucmg chua duqc quan tam dung muc

a

cac nu6c dang phat trien mu6n thu hut dliu tu, cac nha dliu tu nu6c ngoai kinh
doanh sfm xufrt trong cac linh

Vl,l'C

gay nhi~u d('>c h~i cho moi tru(mg thucmg muf>n

ne tninh sv Idem soat chi;it che cua chinh phu minh b~ng each chuyen nha may san
xufrt sang nhfrng qu6c gia dang thu hut dliu tu, hQ se ti~t ki~m duqc chi phi san xufrt
va nhfrng chi phi v6n di rfrt t6n kem cho vfrn d~ v~ sinh moi tru<'mg ... Va nhu th~,
n~u chinh phu cac qu6c gia dang thu hut dliu tu khong Idem soat duqc nhfrng dv an

dliu tu nay, dfrt nu6c hQ se phai ganh chiu nhfrng thi~t h~i ni;ing n~ trong vi~c giu· gin
va bao v~ moi tru<'mg sinh thai.

1.2.4. Vai tro cua chfnh phil trong thu hut FDI
Hliu h~t chinh phu cac nu6c chu nha dong vai tro trvc ti~p v~ mi;it t~o ra
nhfrng khuy~n khich va h~n ch~ d6i v6i thu hut dliu tu nu6c ngoai, quan ly qua trinh
dliu tu nu6c ngoai va t~o ra khuon kh6 the ch~ cho ca hai.

1.2.4.1. Nhfrng chinh sach khuvin khich trong thu hut FDI
Nhi~u qu6c gia tren th~ gi6i su dvng m('>t each t6ng hqp cac khuy~n khich

trvc ti~p va gian ti~p de thu hut dliu tu nu6c ngoai. Phlin 16n cac khuy~n khich duqc
thi~t k~ tru6c h~t nh~m tang kha nang hfrp dfrn cac nha dliu tu trvc ti~p nu6c ngoai

d6ng thai cai thi~n cac khuon kh6 the ch~ nh~m phat huy lqi ich va giam thieu t6n
h~i cua dliu tu nu6c ngoai d6i v6i n~n kinh t~ cua nu6c nh~n dliu tu. Nhfrng khuy~n

khich nay bao gbm chinh sach "bao h('> hang h6a" de lam thay d6i gia ca hang h6a
do cong ty c6 v6n dliu tu nu6c ngoai ban hoi;ic mua ( ch~ng h~n nhu danh thu~ nh~p
khliu va Slr dvng h~n ng~ch d6i v6i cac san phlim nh~p khAu cung lo~i va mi~n thu~
nh~p khliu d6i v6i nguyen li~u dliu vao), hoi;ic chinh sach "bao h('> y~u t6" d~ lam

thay d6i gia ca cua nguyen li~u san xufrt (inputs) cua cong ty do nu6·c ngoai dliu tu.
Ngoai ra, chinh phu cac nu6c chu nha con khuy~n khich cac nha dliu tu trvc ti~p
nu6c ngoai b~ng each t~o ra m('>t ca

sa h~ tling ky thu~t d6ng b('>, thuo·ng gi6i lwn

trong m('>t khu ch~ xufrt hoi;ic trong m('>t di;ic khu kinh t~ "ma". M('>t s6 nu6·c chu nha