MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY MÔN HỌC HÁT Ở CÁC LỚP THAY SÁCH – TRƯỜNG THCS

1

I. TÊN ĐỀ TÀI:

MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY MÔN HỌC HÁT Ở
CÁC LỚP THAY SÁCH – TRƯỜNG THCS.
II. ĐẶT VẤN ĐỀ:
- Học hát là một phân môn trong bộ môn Âm nhạc. Đó là môn học nghệ
thuật được sử dụng bằng phương tiện âm thanh để diễn tả tư tưởng và tình
cảm của con người. Mục tiêu chủ yếu của bộ môn này là xây dựng và phát
triển năng lực cảm thụ âm nhạc của học sinh, phổ cập một trình độ văn hoá
âm nhạc nhất định nhằm góp phần phát triển nhân cách cho học sinh. Vì vậy
bộ môn nói trên đã được nghiên cứu kỹ lưỡng và đã đưa vào giảng dạy chính
thức như những môn học khác ở Trường THCS từ nhiều năm qua và được coi
trọng.
- Trước đây, việc dạy phân môn Học hát trong các Trường phổ thông còn
nặng tính “hàn lâm, kinh viện”. Phương pháp dạy học hát còn chịu nhiều ảnh
hưởng cách dạy của Trường âm nhạc chuyên nghiệp, đó là làm sao để huấn
luyện, đào tạo các em thành những người hát hay, đàn giỏi…. vì vậy chỉ tập
trung chú ý đến học sinh có năng khiếu. Phương pháp này không còn phù hợp
với thực tế giáo dục hiện nay, hoàn toàn sai lệch với mục tiêu dào tạo của giáo
dục trong giai đoạn mới. Đó là lấy phương châm học âm nhạc: "Học vui - vui
học", lấy học sinh làm trung tâm; để học sinh tự khám phá những điều chưa
biết, chú trọng đến phương pháp rèn luyện, "thực hành là sợi chỉ đỏ xuyên
suốt quá trình dạy - học" ở một vài nơi thật sự chưa được coi trọng.
- Xuất phát từ những thực trạng liên quan nói trên đòi hỏi người thầy
phải nhìn nhận rõ vấn đề, từ đó có một định hướng giảng dạy cho phù hợp với
yêu cầu đổi mới trong môn Học hát: bằng tấm lòng nhiệt huyết và từng bước
đúc kết những kinh nghiệm trong giảng dạy nhiều năm qua, cộng thêm với sự
học hỏi đồng nghiệp, các tài liệu hướng dẫn, các sách tham khảo bổ ích cho
bộ môn v.v… việc dạy Học hát là góp phần giáo dục tính thẩm mỹ cho học

sinh, thông qua việc học hát làm cho đời sống tinh thần các em phong phú,
cân đối, hài hòa , thêm yêu cuộc sống, yêu trường, yêu lớp, yêu thầy cô, bạn
bè và yêu chính bản thân, từ đó thêm lên tinh thần hăng say học tập, rèn luyện
để trở thành con người phát triển toàn diện, phù hợp với yêu cầu đổi mới hiện
nay.
Tuy nhiên, âm nhạc mang tính trừu tượng. Những kí hiệu ghi trên bảng
nhạc nếu không được vang lên hoặc vang lên không chuẩn xác sẽ không tạo
ra âm nhạc đích thực. Học hát rất dễ hấp dẫn học sinh, nhưng việc dạy hát làm
cho các em thích thú học tập và đạt kết quả là một việc không đơn giản. Do
điều kiện khó khăn nhất định, nhiều nơi một số Giáo viên được phân công
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


2
giảng dạy bộ môn nói trên thường là giáo viên dạy kiêm nhiệm, dạy thêm cho
đủ số tiết quy định, một số giáo viên còn hạn chế về năng lực, nhịp điệu và
cách thể hiện một bài hát. Một số giáo viên tuy có nắm bắt về phương pháp
đổi mới, song việc đào sâu, áp dụng và từng bước rút kinh nghiệm để tích lũy
và áp dụng cho việc dạy hát đạt kết quả vẫn chưa được coi trọng và quan tâm
đúng mức. Bên cạnh đó việc đào tạo chuyên môn không đảm bảo nên phương
pháp dạy môn học hát ở Trường THCS hiện nay có phần kém hiệu quả rõ rệt.
III. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
A. Dạy học hát ở Trường THCS cần hướng đến các mục tiêu:
1. Mục tiêu về kiến thức:
- Học sinh hiểu được những vấn đề liên quan đến bài hát đang học như
tác giả hoặc vùng miền dân ca; hoàn cảnh ra đời hoặc các tập quán ca hát dân
gian; nội dung tư tưởng; tính chất giai điệu; nhịp điệu của tác phẩm.
- Học sinh hát thuộc, hát đúng giai điệu và lời ca của tác phẩm.

2. Mục tiêu về kỹ năng:
- Học sinh từng bước nắm được các kỹ năng ca hát như nghe nhạc dao,
xác định được giọng điệu, cao độ, tốc độ, nhịp điệu của bài, áp dụng vào bài
đúng nhịp, cách ngắt câu, lấy hơi; cách phát âm nhả chữ, cách kết thúc bài
hát.
- Học sinh vận dụng được các kỹ năng gõ đệm theo nhịp, theo phách,
theo tiết tấu đã học ở Tiểu học; phát triển và nâng cao các kỹ năng vận động,
diễn xuất theo nội dung bài hát, rèn luyện kỹ năng biểu diễn tập thể, biểu diễn
cá nhân trước khán giả, cụ thể là trước bạn bè học cùng lớp.
3. Mục tiêu về thái độ:
- Qua học hát, giáo dục cho học sinh những tình cảm trong sáng, lành
mạnh, hướng đến những điều thiện và cái đẹp đích thực của cuộc sống.
- Định hướng thị hiếu thẩm mỹ âm nhạc cho các em từ những bài hát đã
được chọn lọc trong sách giáo khoa, giáo dục cho các em biết trân trọng
những giá trị âm nhạc của dân tộc Việt Nam và của nhân loại.
B. Dạy học hát ở trường THCS phải dựa trên những nguyên tắc
sau:
1. Phát huy tính tích cực của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm trong
quá trình tiếp thu kiến thức và rèn luyện kỹ năng âm nhạc:
Trong quá trình dạy học, giáo viên phải quán triệt phương châm: “Học
vui – vui học” nghĩa là làm sao cho giờ học thật sinh động, hào hứng, hấp dẫn,
làm cho tất cả học sinh - không kể học sinh giỏi, khá… đều có cơ hội tham
gia tích cực vào các hoạt động một cách tự giác, tích cực. Muốn đạt được điều
này, người thầy giáo không nên đặt ra yêu cầu quá cao mà phải dựa trên tính
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


3

vừa sức việc làm đi từ dễ đến khó, đơn giản đến phức tạp… đồng thời phải
chú ý mọi đối tượng học sinh.
2. Trong tiết học hát cần phải thể hiện hoạt động của thầy, hoạt động của
trò một cách rõ nét - các hoạt động tương tác giữa thầy với trò, giữa trò với
trò phải liên tục và sinh động: Cụ thể là: việc hát mẫu, đánh đàn hoặc sử dụng
các phương tiện dạy học của Thầy phải chuẩn xác (hoạt động của thầy). Việc
thực hành hát, gõ đệm, vận động, phụ họa phải tích cực (hoạt động của trò).
Trò phải hát theo mẫu và hiệu lệnh của thầy, thầy đặt câu hỏi trò trả lời….
(thầy – trò). Cùng tham gia hát nhóm, tổ, cá nhân, tham gia biểu diễn, thi đua
giữa tổ - nhóm, tham gia trò chơi âm nhạc, lắng nghe và nhận xét, động viên
khích lệ nhau (Trò - Trò).
3. Trong tiết dạy học hát giáo viên không được phép “dạy chay, đọc
chép tràn lan” mà phải lấy âm thanh làm phương tiện dạy học thông qua tiếng
đàn (điện tử), các nhạc cụ hỗ trợ như thanh phách, song loan; băng đĩa, tranh
ảnh, bảng phụ,…. để hỗ trợ cho việc dạy học. Giáo viên luôn hướng dẫn cho
các em tự trang bị mỗi em một số đồ dùng dạy học tập đơn giản như nhạc cụ
gõ, tranh ảnh sưu tầm, sổ tay âm nhạc….
4. Trong dạy học hát, giáo viên cần phải định hướng cho học sinh luôn
luôn nghĩ đến việc sưu tầm các tài liệu liên quan đến tiết học hát, nhất là trong
lĩnh vực Văn, Sử, Địa; đồng thời hướng dẫn các em chủ động sáng tạo, mở
rộng kiến thức, đặc biệt các bài dân ca như đặt lời mới theo chủ đề mái
trường, làng quê, bạn bè, thầy cô…; tự sáng tạo các hình thức biểu diễn bài
hát bằng những động tác linh hoạt khéo léo… để làm cho bài học thêm hấp
dẫn, phong phú.
IV. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
1. Đối với thực tế Huyện Phú Ninh, một Huyện mới vừa chia tách nên
đội ngũ giáo viên âm nhạc rất mỏng, việc đào tạo giáo viên dạy âm nhạc chỉ
tập trung giáo viên có năng lực hát múa và một số giáo viên nhiệt tình trong
lĩnh vực văn nghệ... được phân công giảng dạy; trong đó một số giáo viên
được dự bồi dưỡng chuyên môn âm nhạc ngắn hạn, còn lại đa số là giáo viên

không chuyên, vì vậy còn nhiều hạn chế nhất định trong quá trình dạy - học
đối với phân môn học hát.
2. Ở Huyện nhà tất cả các trường phổ thông đều nằm trên một địa bàn
nông thôn có cự ly cách xa không tập trung. Các phương tiện nghe, nhìn,
truyền thông đại chúng cũng rất khó khăn và hạn chế nên ảnh hưởng không
nhỏ đến việc học hát của học sinh. Từ trước đa số giáo viên đều dạy theo một
quy trình nhất định như lên lớp chép bài hát lên bảng, sau đó giáo viên hát
một lần và tiến hành cho học sinh hát theo cho đến khi nào xét thấy "hát được
được" là xong. Thậm chí một số giáo viên hát không chuẩn, không đúng dẫn
đến học sinh hát sai, hát không chuẩn. Vì vậy việc dạy - học hát hiện nay của
giáo viên đòi hỏi người thầy phải có tầm nhìn xa, nhìn rộng - vận dụng
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


4
phương pháp đổi mới, tích hợp trong giảng dạy - mọi hoạt động trên lớp đều
tập trung giúp các em làm thế nào để nâng cao được năng lực cảm thụ âm
nhạc, qua xem - nghe - thể hiện và tự đánh giá kết quả....
3. Về phương thức hoạt động của học sinh: Từ trước giáo viên hoàn
toàn chủ động, học sinh thụ động, giáo viên hướng dẫn, chỉ đạo cho học sinh
làm theo. Vì vậy học sinh không phát huy hết năng lực của mình, không thể
hiện kỹ năng một cách rõ ràng thông qua việc tập luyện, tất cả chỉ nhằm mục
đích nắm bắt kiến thức là được. Theo phương pháp mới hiện nay là đổi mới
phương cách hoạt động của học sinh: Từ thụ động chuyển qua tích cực chủ
động - Giáo viên chỉ là người hướng dẫn cho học sinh nắm bắt cơ bản để các
em ghi nhớ và tự các em tiến đến một bước cao hơn - đó là phải tìm kiếm ý
tưởng mới, sáng tạo mới trong bài học; từ đơn thuần nắm bắt kiến thức buộc
các em phải biết kết hợp rèn luyện, hình thành năng lực tự học, phát huy

những kỹ năng cơ bản trong ca hát như: tròn vành, rõ chữ, thể hiện sắc thái
bài hát có nội tâm kết hợp với vận động nhịp nhàng và một số động tác phụ
họa...
4. Bên cạnh đó đòi hỏi phương thức học tập không còn mang tính đơn
phương, cá lẽ nửa mà phải chuyển sang hình thức học tập hợp tác, tương tác
lẫn nhau - thông qua việc tập luyện, củng cố theo nhóm, tổ. Phải làm sao từ
một tiết học hát trở thành một tiết hoạt động âm nhạc có hưởng thụ, bình luận
và tự góp ý bổ sung cho nhau, trao đổi nhau một cách niềm nở để hình thành
kiến thức, kỹ năng ca hát đầy hấp dẫn, vui nhộn, say sưa, hứng thú.
V.NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:
Trong chương trình dạy học phân môn học hát ở Trường THCS thường
được phân chia 2 – 3 tiết. Cho dù ở mỗi tiết có nhiều kiểu luyện tập khác
nhau, nhưng tựu trung là làm sao cho phù hợp với đặc điểm của sinh tâm lý
các em, đó là nắm được tính hiếu động của học sinh, giáo viên tạo tình huống
hấp dẫn, lôi cuốn học sinh suốt quá trình học hát. Vì vậy, ở tiết học là tiết học
phải được thể hiện đầy đủ các phương pháp tối ưu nhất và phải đi sâu vào
trọng tâm, coi đó là tiết “trọn vẹn”. Vì thế, giáo viên cần có sự chuẩn bị thật
tốt để khỏi phí thời gian và thêm hấp dẫn cho học sinh:
1. Phải chép trước bài nhạc ra bảng phụ:
Việc chép trước bài hát ở bảng phụ giúp học sinh làm quen với các kí
hiệu âm nhạc trong bài hát. Nhờ có bảng phụ, giáo viên có thể đánh dấu
những chỗ khó, những chỗ cần ngân dài, lấy hơi theo tiết nhạc hoặc theo câu
hát, câu nhạc.
Ví dụ:
a) Học hát bài "Đi cấy" lớp 6: ( Tiết 13)

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  

5

Giáo viên đánh dấu luyến 2

Giáo viên đánh dấu chỗ luyến 3 để học sinh chú ý hát đúng....
Ví dụ :
b)

Học hát bài "Ngày đầu tiên đi học" Lớp 6 (Tiết 22)

Trắng dôi, lặng đen, lặng đen, đen

Trắng dôi, vạch nhịp, đen, lặng đen, lặng đen, vạch nhịp

Giáo viên gạch dấu các chỗ trên để học sinh ngân đủ phách.
2. Sau đó là phần giới thiệu bài hát:
Phần này bao gồm giới thiệu tác giả của bài hát và nội dung bài hát.
Các phần này cần được giới thiệu ngắn gọn, súc tích, dí dỏm, linh hoạt.
Phương tiện gồm: dùng tranh ảnh, bản đồ, trực tiếp nghe thầy minh họa hoặc
gián tiếp nghe một đoạn nhạc có ghi âm đàn điện tử hoặc băng catset thu sẵn.
Ví dụ: Tiết 29 - Lớp 8 học hát bài "Tuổi đời mênh mông" của nhạc sĩ
Trịnh Công Sơn. Khi giới thiệu nội dung tác phẩm, cần cho học sinh thấy
được cấu trúc bài hát theo dạng tương phản a - b - a'. Đoạn a chấm dứt giọng
Rê trưởng. Đoạn b giọng Rê thứ và đoạn a' tái hiện đoạn a. Sau khi giới thiệu,
học sinh sẽ dễ dàng nắm bắt được nội dung và tập hát một cách nhanh chóng
hiệu quả.
3. Tiếp theo là phần hát mẫu của giáo viên cho học sinh nghe:
Phần này giáo viên vừa hát vừa đệm đàn một lần để học sinh nắm khái
quát. Có thể dùng băng thâu phát lại, nhưng theo kinh nghiệm thì giáo viên

trình bày bằng chính giọng hát của mình làm cho học sinh chú ý và hiệu quả.
Vì vậy yêu cầu thầy phải hát thật chuẩn.
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


6
4. Để học sinh tập bài hát kết quả, trước khi cho các em hát, giáo
viên cần cho các em tập đọc lời ca:
Phần này giúp cho học sinh nắm được chính tả âm nhạc tốt. Muốn làm
được, giáo viên phải đọc mẫu một lần theo tiết tấu của từng tiết nhạc, câu
nhạc, để dễ sau này tập hát. Nếu thầy không dọc có thể chọn học sinh đọc,
nhưng phải chọn em học sinh giỏi Văn đọc cho chuẩn.
Ví dụ:
- Tiết 13 - Lớp 6: Học hát bài "Đi cấy". Sau khi tập đọc, giáo viên giải
nghĩa cho học sinh "Ăn cơm bằng đèn" : đèn thắp bằng dầu lạc, dầu trảu.
- Tiết 4, lớp 8 : Bài "Lý dĩa bánh bò" - dĩa : (tiếng Nam bộ), "Bánh
bò" : bánh làm bằng bột gạo.
5. Sau đó, giáo viên cho các em vài phút để luyện thanh: (Hoặc khởi
động giọng).
Phần này nhằm mở "Khẩu hình" theo chiều ngang, dọc cho các em để
chuẩn bị cho việc hát sắp đến. Cần chú ý khi khởi động giọng là phải dùng
thang âm phù hợp với bài hát để luyện thanh, học sinh có thể luyện âm như
sau:
Ví dụ: học hát bài "Nổi trống lên, các bạn ơi" (Âm nhạc 8 - Tiết 22)

Gam thứ- Giọng La thứ
- Trước hết, học sinh phải luyện theo các nguyên âm của giáo viên ghi
trên bảng:

. Lần 1: A.....
. Lần 2: O.....
. Lần 3: I..... ( hoặc Ê)
- Sau đó luyện phụ âm
. Lần 4: NA.....
. Lần 5: NO.....
. Lần 6: NI.....( hoặc La...)
Một số bài dân ca có thang 5 âm, giáo viên cho các em luyện theo
thang 5 âm của bài hát đô. Cụ thể: Bài "Vui bước trên đường xa"
(Dân ca Nam bộ) - Lớp 6.

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


7
……
Khi luyện giọng, phải luyện theo các giọng từ thấp đến cao, từ cao
xuống lại thấp, luyện các âm trục, và chú ý tùy theo khả năng của từng lớp mà
vận dụng cách luyện giọng sao cho phù hợp, tránh khô cứng, máy móc...

6. Tập hát:
Đây là phần chính. Cần hướng dẫn học sinh tư thế ngồi ngay ngắn để
hát, cách lấy hơi trước khi tập.
Giáo viên tiến hành tập từng câu hát theo lối móc xích. Có thể hát mẫu
2 lần, kèm theo hiệu lệnh của thầy. Khi "bắt" hát, giáo viên hô nhịp cho học
sinh vô nhịp cho đúng. Đây là điều mà đa số giáo viên dạy nhạc ở trường
THCS hiện nay thực hiện thiếu chuẩn xác và ít chú ý. Thường thì bài hát nào
cũng được hô: 2 - 3 và học sinh bắt đầu hát. Nhưng ở đây chúng ta phải chú ý

như sau:
- Bài hát nhịp 2/4 chỉ hô 1 -2 (hoặc 2 -1), không hô đến 3.
Ví dụ1: Bài "Ngôi nhà của chúng ta" Lớp 8 - Tiết 26
2/4













đơn đơn vạch nhịp đen, đơn, đơn.... - Giáo viên phải hô 2 -1
Vì nhịp lấy đà là phách nhẹ (phách 2)
Ví dụ2: Bài: "Khúc hát chim sơn ca" Lớp 7 - Tiết 11
2/4 



 





đơn đơn đơn đơn, vạch nhịp, đơn....
Giáo viên phải hô 1 -2 , vì là phách mạnh (phách 1) rơi vào đầu tiên của
nhịp 2/4.
- Bài hát nhịp 3/4 có thể hô 1 - 2 hoặc 2 - 3 tùy nhịp đầu tiên.
Ví dụ3: Bài "Ngày đầu tiên đi học" Lớp 6 - Tiết 22.
3/4















Đen, vạch nhịp, đen, đen, đen, vạch nhịp, trắng
Giáo viên phải hô 1 -2 vì nhịp lấy đà rơi vào phách thứ 3 trong nhịp
3/4.
Ví dụ4: Bài "Trường làng tôi" Lớp 7
3/4











Trắng, đen, vạch nhịp, trắng, đen
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


8
Giáo viên hô 2 -3 vì phách đầu là phách mạnh của nhịp 3/4....
7. Học sinh hát theo mẫu:
Trong khi học sinh hát, thường thì giáo viên đa số sợ các em hát sai nên
hát theo học sinh. Ở đây theo kinh nghiệm nhiều năm dạy nhạc, khi học sinh
hát, giáo viên không nên hát theo, không đánh đàn mà chỉ giữ nhịp bằng tay
và chú ý lắng nghe, quan sát các đối tượng để kịp thời uốn nắn, nhắc nhở và
sửa sai cho các em.
Trong khi lắng nghe, nếu cả lớp hát đúng, giáo viên chỉ cần đếm tiếp
hiệu lệnh cho các em hát lại lần 2. Nếu các em hát chưa chuẩn, giáo viên hát
mẫu, đánh đàn và tập lại. Khi nào thấy hầu hết học sinh hát đúng thì mới
chuyển sang câu 2. Thông thường có 3 trường hợp hát sai cần chú ý là: Sai
cao độ, sai trường độ, phát âm nhả chữ không chuẩn.
8. Giáo viên phải áp dụng các biện pháp sửa sai hiệu quả nhất.
a) Đối với sai cao độ:
Khi học sinh hát sai cao độ của bài nhạc, giáo viên cho các em hát
chậm lại theo mẫu, hoặc cho xướng âm chậm bằng các từ tượng thanh "la, la,

lá...". Sau khi xướng đúng thì thay bằng lời ca rồi cho hát lại theo tốc độ ban
đầu. Nếu chỉ có một vài học sinh hát sai thì cho các em đó yên lặng, nghe tập
thể hát vài lần, sau đó cho các em hát hòa cùng với lớp.
b) Đối với sai trường độ, tiết tấu: ( hoặc gọi là chạy nhịp, cuốn nhịp).
Để sửa sai, phần này giáo viên phải gõ mẫu tiết tấu của 1 câu, tiết nhạc
đó, sau đó cho học sinh gõ theo. Khi gõ đúng, giáo viên cho các em bổ sung
lời ca kết hợp gõ tiết tấu. Cuối cùng cho các em hát, không cần gõ tiết tấu mà
chỉ cần theo nhịp tay chỉ huy của giáo viên, kết hợp miệng đếm phách ngân,
nghĩ cho các em giữ nhịp.
c) Đối với phát âm sai:
Học sinh hiện nay đa số ở vùng nông thôn phổ biến hát sai các vần
đuôi, nhất là các phụ âm cuối như: c, t, n, ng... Trong trường hợp này, giáo
viên sửa sai bằng cách luyện đọc vài lần. Chú ý không nhất thiết bắt học sinh
phát âm t, ng... cuối chữ giống như miền Bắc, nhưng các trường hợp ngược
lại thì phải uốn nắn.
Ví dụ: HS có thói quen hát phụ âm cuối c; ng giống như t, n. Điều này
không thể chấp nhận mà phải sửa sai ngay.
Ví dụ: "ă" học sinh phát âm "e"
- "Ngày đầu tiên đi học, mẹ dắt em..." => Học sinh thường phát âm
"déc"
- "Tia nắng, hạt mưa" => "nén, hạc".....
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


9
9. Tiếp theo là hát hoàn chỉnh:
Sau khi tập xong từng đoạn nhạc, giáo viên củng cố ngay bằng cách
cho học sinh hát lại từ đầu, hoặc cho học sinh hát toàn bài, nếu tập xong cả

bài. Lúc này học sinh hát toàn bài phải kết hợp với vỗ tay theo nhịp, theo
phách, hoặc sử dụng thanh phách song loan, tum-pơ-reng...Sau đó giáo viên
đệm đàn hoặc mở nhạc đệm (thâu sẵn) cho học sinh hát theo. Bước này giáo
viên cần hướng dẫn cho học sinh lắng nghe nhạc dạo hoặc nhìn động tác tay,
miệng hô của giáo viên để vào bài cho đúng nhịp.
10. Hát kết hợp với vận động:
Đây có thể xem là bước phát triển mở rộng hình thức khác trên quy mô
tập thể lớp. Công việc này được tiến hành sau khi các em đã hát hoàn chỉnh
bài hát đã học. Lúc này giáo viên cho học sinh đứng lên vận động thân hình
theo các kiểu đơn giản sau đây:
- Kiểu 1: Tay vỗ hoặc gõ theo nhịp, chân nhún nhẹ theo nhịp.
- Kiểu 2: Tay vỗ hoặc gõ thanh phách, 2 chân vận động theo phách (nếu
bài hát có tốc độ chậm).
11. Củng cố cá nhân hoặc nhóm:
Trước hết, giáo viên cho nhóm hoặc những em có năng khiếu tốt trình
bày lại bài hát cho cả lớp nhận xét, tán thưởng. Phần này giáo viên nên chọn
những em giỏi, khá. Chú ý không nên chọn những em yếu, vì sẽ phá vỡ âm
lượng từ ban đầu đã học. Lúc này để khuyến khích các em làm tốt, giáo viên
nên kết hợp cho điểm tuyên dương, làm như vậy là bắt buộc học sinh phải hết
sức tập trung, làm việc liên tục và nhiều học sinh đều làm việc trong một tiết
học (chứ không cần kiểm tra vào đầu giờ). Sau đó lần lượt mời các đối tượng
khác. Đặc biệt đối với học sinh ít có năng khiếu thì nên cho các em trình bày
theo từng nhóm để các em tự tin hơn và thể hiện tốt hơn.
Ngoài ra, bước củng cố còn có thể tiến hành bằng các hình thức khác
như: hát đối đáp, nối tiếp theo dãy bàn, theo tổ, theo nam, nữ… Trong những
lần như thế, giáo viên nêu nhận xét và chú ý khen là chính, động viên khích lệ
để học sinh hăng hái tham gia. Tuy nhiên, khi dạy học hát tiết này, để tiết
kiệm thời gian và nhằm phát huy năng lực cảm thụ của học sinh, cần chú ý:
nếu giữa các câu hát có sự tương đồng, mô phỏng các giai điệu tiết tấu, giáo
viên nên cho học sinh nhận xét các câu giống nhau đó. Khi tập hát các câu

sau, giáo viên có thể giảm bớt số lần làm mẫu để cho học sinh tự điều chỉnh
theo mẫu câu trước. Nếu bài hát hoặc đoạn nhạc có 2 lời thì cho một số em
giỏi, có năng khiếu thử hát mẫu lời 2. Giáo viên không nên dạy lại mất thời
gian mà chỉ việc chỉnh lý những chỗ chưa chuẩn rồi cho cả lớp hát theo. Nếu
bài hát quá dài, thì nên cho học sinh về nhà tự tập lời 2, tiết học tiếp theo sẽ
uốn nắn lại và hoàn chỉnh bài hát.
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


10
Tóm lại, tiết 1của mỗi bài hát là tiết học trọn vẹn. Do đó khi dạy, giáo
viên cần tiến hành một cách chuẩn xác, vững chắc. Khi tập hát giai điệu lời
ca, tránh tình trạng tập sơ sài làm cho quá nhiều học sinh hát sai. Trong quá
trình học hát, cần giáo dục cho học sinh thái độ học tập nghiêm túc, vui vẻ,
thoải mái hấp dẫn; tuyệt đối không nên hưng phấn thái quá hoặc thờ ơ thụ
động. Cần xác định cho các em thấy đây là một hoạt động học tập thực thụ,
chứ không phải là một buổi sinh hoạt tập thể.
12. Ở tiết 2 là tiết giúp học sinh hát chuẩn xác hơn về cao độ, trường độ
của bài hát; đồng thời phải biết thể hiện biểu cảm của bài hát đã học ở tiết 1.
Đây là tiết ôn luyện và nâng cao. Vì vậy giáo viên phải giúp học sinh hát
chính xác về giai điệu, thuộc lời ca và hướng dẫn một số động tác phụ họa,
một số hình thức biểu diễn ở tại lớp như đơn ca, song ca, tốp ca... Đối với một
số học sinh có năng khiếu về âm nhạc giáo viên nên cho các em tập hát bè,
hát đuổi, hát liền tiếng, hát nẩy.... để tạo nên không khí sôi nổi và hấp dẫn;
đồng thời nâng cao được tính giáo dục thẩm mỹ trong âm nhạc.
Ví dụ 1: Bài "Tia nắng hạt mưa" - Lớp 6 - Tiết 27.
* Hát bè:

Ví dụ 2: Bài "Tuổi hồng" - Lớp 8 - Tiết 9.
Hát liền tiếng:

*Hát nẩy:

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


11

13. Ở tiết 3, cũng là tiết ôn luyện bài hát nhưng ở tiết này mức độ hoàn
chỉnh cao hơn ở tiết 2. Đó là giáo viên hướng dẫn cho các em trình bày hoàn
chỉnh bài hát về các mặt cao độ, trường độ, lời ca... Ở tiết này học sinh chỉ
nghe tiếng đàn của thầy và tự đếm nhịp rồi bắt vào bài hát, đồng thời giáo
viên cho các em luyện tập bằng cách vừa hát vừa chỉ huy (đánh nhịp).
Ví dụ: Ôn tập bài hát "Ngày đầu tiên đi học" - Lớp 6 - Tiết 24.
Giáo viên cho học sinh phân tích nhịp đầu tiên của bài là nhịp lấy đà,
nhịp thiếu, đó là phách 3 - và cho học sinh tự đánh nhịp thể hiện đúng nhịp 3
4

đã học. Chú ý ở nhịp 18, 19 của bài hát có một nốt trắng chấm dôi và hai dấu
lặng đen, học sinh phải biết ngân dài và kết hợp đánh nhịp cho đủ số phách.

Đối với một số bài hát dân ca, giáo viên cần cho học sinh phát triển
năng khiếu và cảm thụ văn học trong âm nhạc. Qua đó giáo dục các em tình
yêu quê hương đất nước, yêu trường yêu lớp, yêu thầy cô, bạn bè... chăm lo
học tập để vươn tới ước mơ cao đẹp... bằng cách hướng dẫn cho các em đặt
lời mới của bài dân ca theo một chủ đề nhất định.

Ví dụ 1: Bài "Đi cấy" dân ca Thanh Hóa - Lớp 6 - Tiết 14.
Giáo viên hướng dẫn các em đặt lời mới theo chủ đề: Quê hương.
"Quê nhà mỗi ngày đẹp hơn, quê nhà mỗi ngày đẹp hơn, quê hương
từng ngày đổi mới sáng tươi, em mến yêu xóm làng của em, xóm làng của em.
Tháng ngày em sẽ gắng chăm học hành, gắng chăm học hành, muốn rằng
ngày mai, ngày mai khôn lớn thêm xây dựng làng em ".
Ví dụ 2: Chủ đề "Ngôi trường"
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


12
"Sân trường em trồng nhiều hoa, sân trường em trồng nhiều hoa, em
chăm từng ngày hoa thắm ngát hương, em mến yêu mái trường của em, mái
trường tuổi thơ. Sớm chiều em sẽ chăm lo vườn trường, chăm lo vườn trường,
muốn rằng trường em, vườn hoa tươi thắm luôn, sân trường đẹp luôn".
Ví dụ 3: Bài " Lý kéo chài" dân ca Nam Bộ - Lớp 9 - Tiết 12.
Lời mới với chủ đề "Tuổi trẻ".
"Hát lên nào vui bài ca mới, lứa tuổi xuân phơi phới tương lai. (Hò ơ)
học sao cho xứng chí trai (Khoan hỡi khoan hò). Tiếp theo người đi trước
(Khoan hỡi khoan hò) không ai kém tài (Ơ hò, ơ hò là hò hò ơ)".
V. KẾT QUẢ:
1. Chuyển biến kết quả:
Ngay từ đầu việc thực hiện mục tiêu, nguyên tắc, phương pháp trên
không đơn giản. Muốn có hiệu quả, giáo viên phải lấy học sinh giỏi, khá làm
nòng cốt, đồng thời phát huy học sinh trung bình, yếu để các em trên dìu dắt
các em yếu chuyển biến và đạt kết quả. Ở học kỳ I, số lượng học sinh giỏi chỉ
đạt dưới 15%, học sinh khá 30% rãi rác các lớp 6 – 7 – 8. Tuy nhiên học kỳ 2,
số lượng học sinh giỏi khá đã nâng lên một bước rõ rệt: Giỏi tăng 10% (=

25%), khá tăng 20% ( = 50%), không còn học sinh yếu, kém chưa đạt.
- Điều đáng kể nhất là việc học hát hiện tại không còn nặng nề, mệt mỏi
đối với các em nữa. Các em không còn sơ sệt chán nản khi học hát, mà trái lại
tất cả rất hăng hái, thích thú, hào hứng khi học hát. Trong nhà trường vang lên
tiếng đàn, tiếng hát của giờ học nhạc làm cho các thầy cô, phụ huynh và tất cả
các em cũng vui lây, mong muốn mau đến tiết học hát kế tiếp.
VI. KẾT LUẬN:
Muốn tiết học hát đạt kết quả, cần quan tâm các yêu cầu sau đây:
- Phải phát huy tính tích cực của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm
trong quá trình truyền thụ kiến thức và rèn luyện kỹ năng cho các em, thực
hiện phương châm “Học vui – vui học” bằng nhiều nghệ thuật sinh động, hấp
dẫn lôi cuốn toàn bộ học sinh tham gia tích cực tiết học.
- Trong tiết học, thầy – trò phải có hoạt động rõ nét, tương tác nhau. Các
hoạt động này liên tục diễn ra trong quá trình dạy và học, làm sao cho học
sinh tập trung, làm việc liên tục tích cực.
- Thầy phải chuẩn bị tốt các phương tiện dạy học, phải trang bị đầy đủ
kiến thức và phải tìm tòi, nghiên cứu, học hỏi không ngừng nâng cao năng lực
Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


13
giảng dạy để tay nghề thêm vững vàng nhằm lôi cuốn học sinh tham gia tiết
học hát.
- Nắm vững mục tiêu, nguyên tắc và phương pháp đổi mới dạy tiết học
hát ở Trường THCS, phát huy tính tích hợp trong việc dạy âm nhạc với các
môn học khác, đồng thời phát huy cá nhân, nhóm, tổ trong việc học tập, rèn
luyện kỹ năng của học sinh để tiết học hát ngày càng hiệu quả.

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


14

VII. ĐỀ NGHỊ:
- Trong tiết học hát, giáo viên cần quan tâm đúng mưc đối với học sinh
luôn phát huy tính tích cực các em và tạo mọi hấp dẫn cho các em tham gia
học hát một cách đồng bộ.
- Thầy giáo phải tạo ra mọi tình huống liên tục để thầy – trò luôn tương
tác hỗ trợ nhau.
- Thầy – trò phải chuẩn bị chu đáo mọi yêu cầu tối thiểu để tiết học hát
hấp dẫn, đầy đủ.
- Chú ý đến việc luyện tập, phát huy óc sáng tạo học sinh bằng nhiều
hình thức thi đua khen thưởng để lôi cuốn học sinh.
- Giáo viên luôn tìm tòi, nghiên cứu, học hỏi, nâng cao tay nghề vững
vàng.

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


15

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. “Dự án và phát triển Giáo dục THCS” của Bộ Giáo dục và đào tạo.
2. “Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở Trường THCS môn

Mĩ thuật, Âm nhạc, Thể dục” của tác giả: TS Nguyễn Quốc Toản - Nhạc sĩ:
Lê Minh Châu - Trần Đồng Lâm…..
3. “Tiến trình dạy học các phân môn thuộc bộ môn Âm nhạc ở Trường
THCS theo chương trình và sách giáo khoa mới” của Nhạc sĩ - Giảng viên
Âm nhạc Trường Đại học SP Quảng Nam Phan Văn Minh.
4. “Sách hướng dẫn dạy nhạc dành cho Giáo viên” của Bộ giáo dục và
đào tạo.
5. “Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên – Môn Âm nhạc” Quyển 1 và 2 của
Bộ Giáo dục và đào tạo…
6. Một số sáng kiến kinh nghiệm đã được xét chọn và công bố của Giáo
viên Âm nhạc.

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  


16

MỤC LỤC
Trang
TÊN ĐỀ TÀI

1

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1

III. CƠ SỞ LÝ LUẬN

2

A. Dạy học hát ở Trường THCS cần hướng đến các mục tiêu:
1. Mục tiêu về kiến thức

2
2

2. Mục tiêu về kỹ năng

2

3. Mục tiêu về thái độ

2

B. Dạy học hát ở trường THCS dựa trên những nguyên tắc sau

2

IV. CƠ SỞ THỰC TIỄN

3

1. Phải chép trước bài nhạc ra bảng phụ

3

2. Sau đó là phần giới thiệu bài hát:

4

3. Tiếp theo là phần hát mẫu của giáo viên cho học sinh nghe

4

4. Để học sinh tập bài hát kết quả, trước khi cho các em hát,
giáo viên cần cho các em tập đọc lời ca:

4

5. Sau đó, giáo viên cho các em vài phút để luyện thanh:

5

6. Tập hát:

5

7. Học sinh hát theo mẫu

6

8. Giáo viên phải áp dụng các biện pháp sửa sai hiệu quả

6

9. Tiếp theo là hát hoàn chỉnh:

7

10. Hát kết hợp với vận động

7

11. Củng cố cá nhân hoặc nhóm

8

nhất.

V. KẾT QUẢ

8

VI. KẾT LUẬN

9

VII. ĐỀ NGHỊ

9

TÀI LIỆU THAM KHẢO

11

Trần Đăng Phát

-   Trường THCS Trần Phú  