Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT huyện bình giang, tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRẦN XUÂN THỦY

TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC
DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI
CHO GIÁO VIÊN THPT HUYỆN BÌNH GIANG,
TỈNH HẢI DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRẦN XUÂN THỦY

TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC
DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI
CHO GIÁO VIÊN THPT HUYỆN BÌNH GIANG,
TỈNH HẢI DƯƠNG
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Tính

THÁI NGUYÊN - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và
được sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Tính. Các nội dung
nghiên cứu, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công
bố dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin
chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung luận văn của mình.
Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các
thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn

Trần Xuân Thủy

i


LỜI CẢM ƠN
Sau hai năm học tập và nghiên cứu, tôi đã hoàn thành chương trình khóa
học Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục tại Khoa Tâm lí giáo dục - Đại học
Sư phạm Thái Nguyên và hoàn thành luận văn “Tổ chức bồi dưỡng năng lực
dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT huyện Bình
Giang, tỉnh Hải Dương”.
Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến lãnh đạo khoa, các
thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ và chỉ bảo tận tình,
quý báu của PGS.TS. Nguyễn Thị Tính - người thầy đã trực tiếp hướng dẫn,
giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu nhà trường và
các thầy giáo, cô giáo các trường THPT trên địa bàn huyện Bình Giang, tỉnh
Hải Dương đã tận tình giúp đỡ tôi thu thập, xử lý thông tin phục vụ quá trình
nghiên cứu.
Tuy đã rất cố gắng song luận văn không tránh khỏi hạn chế, thiếu sót, tôi
rất mong nhận được sự góp ý của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp về
luận văn của tôi.
Một lần nữa tác giả xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017
Tác giả

Trần Xuân Thủy

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3
4. Phạm vi giới hạn đề tài .................................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC
DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRONG TRƯỜNG THPT ...... 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên ở nước ngoài ......... 6
1.1.2. Lịch sử nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên ở trong nước ........................ 7
1.2. Các khái niệm công cụ.................................................................................. 9
1.2.1. Bồi dưỡng .................................................................................................. 9
1.2.2. Năng lực................................................................................................... 11
1.2.3. Dạy học tích hợp ...................................................................................... 12
1.2.4. Bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên các môn khoa học
xã hội cho giáo viên Trung học phổ thông .......................................................... 13

iii


1.3. Một số vấn đề lý luận về bồi dưỡng năng lực năng lực dạy học tích hợp
các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT.................................................. 14
1.3.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên các môn
khoa học xã hội ở Trung học phổ thông ............................................................ 14
1.3.2. Nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn khoa học xã
hội cho giáo viên THPT..................................................................................... 14
1.3.3. Hình thức và Phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các
môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT ........................................................ 16
1.4. Những vấn đề cơ bản về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp
các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT.................................................. 18
1.4.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn khoa học
xã hội cho giáo viên THPT ................................................................................ 18
1.4.2. Tổ chức các nguồn lực thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ............................ 20

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng .................................................... 21
1.4.4. Kiểm tra đánh giá các kết quả bồi dưỡng ................................................ 23
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy
học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên Trung học phổ thông ......... 24
1.5.1. Những yếu tố chủ quan ............................................................................ 24
1.5.2. Những yếu tố khách quan ........................................................................ 25
Kết luận chương 1.............................................................................................. 25
Chương 2: THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC
TÍCH HỢP CÁC MÔN XÃ HỘI CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG
THPT HUYỆN BÌNH GIANG TỈNH HẢI DƯƠNG ................................... 26
2.1. Khái quát về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ................................. 26
2.1.1. Khái quát về các trường THPT của huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương ... 26
2.1.2. Tổ chức khảo sát ...................................................................................... 29
2.2. Thực trạng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên THPT huyện Bình
Giang, tỉnh Hải Dương ...................................................................................... 30

iv


2.2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên THPT về dạy học tích
hợp các môn khoa học xã hội ............................................................................ 30
2.2.2. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên THPT về năng lực dạy học
tích hợp các môn khoa học xã hội ..................................................................... 31
2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp
các môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường trung học phổ thông
huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương................................................................... 31
2.3.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch bồi dưỡng .......................................... 31
2.3.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng nâng cao năng lực
dạy học tích hợp cho giáo viên các môn khoa học xã hội ................................. 33
2.3.3. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện các hoạt động bồi dưỡng............ 36

2.3.4. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực
dạy học các môn khoa học xã hội cho giáo viên ............................................... 40
2.3.5. Những khó khăn trong công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực cho
giáo viên về dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội ở trường THPT
Huyện Bình Giang ............................................................................................. 41
2.4. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 42
2.4.1. Đánh giá chung ........................................................................................ 42
2.4.2. Những hạn chế tồn tại và nguyên nhân ................................................... 43
Kết luận chương 2.............................................................................................. 49
Chương 3: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY
HỌC TÍCH HỢP CÁC MÔN KHOA HỌC XÃ HỘI CHO GIÁO
VIÊN THPT HUYỆN BÌNH GIANG TỈNH HẢI DƯƠNG ........................ 51
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học
tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT huyện Bình Giang,
tỉnh Hải Dương .................................................................................................. 51
3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lý ...................................................................... 51
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ......................................................... 51

v


3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 51
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính ổn định kế thừa ............................................... 52
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển có chất lượng và hiệu quả .............. 52
3.2. Đề xuất biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn
khoa học xã hội cho giáo viên THPT huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương .......... 52
3.2.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức của giáo
viên và cán bộ quản lý về năng lực dạy học tích hợp........................................ 52
3.2.2. Biện pháp 2: Nâng cao năng lực giáo viên về phát triển chương trình
nhà trường nói chung và phát triển chương trình dạy học các môn khoa học

xã hội nói riêng .................................................................................................. 57
3.2.3. Biện pháp 3: Khảo sát nhu cầu, xây dựng nội dung chương trình bồi
dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên
THPT huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương........................................................ 60
3.2.4. Biện pháp 4. Quản lý việc sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán để hỗ
trợ các giáo viên còn ít kinh nghiệm, mới ra trường trong việc nâng cao
năng lực dạy học tích hợp. ................................................................................. 66
3.2.5. Biện pháp 5: Đa dạng hóa và tạo môi trường thuận lợi để tạo động
lực thúc đẩy giáo viên các bộ môn KHXH bồi dưỡng và phát huy năng lực
dạy học tích hợp................................................................................................. 69
3.3. Mối liên quan giữa các biện pháp............................................................... 71
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp tổ chức
bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội của các
trường trung học phổ thông huyện Bình Giang. ................................................ 72
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 72
3.4.2. Các bước tiến hành khảo nghiệm ............................................................ 72
3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 73
Kết luận chương 3.............................................................................................. 76
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 77

vi


1. Kết luận .......................................................................................................... 77
2. Khuyến nghị................................................................................................... 79
2.1. Với Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương........................................................ 79
2.2. Với Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương .................................................... 80
2.3. Đối với các trường trung học phổ thông huyện Bình Giang ...................... 80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 83
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BGH

: Ban giám hiệu

CBQL

: Cán bộ quản lý

CNH - HĐH

: Công nghiệp hoá - Hiện đại hóa

GD

: Giáo dục

GD&ĐT

: Giáo dục và Đào tạo

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

KHXH

: Khoa học xã hội

QLGD

: Quản lí giáo dục

THPT

: Trung học phổ thông

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê số lượng GV của các trường THPT huyện Bình Giang
từ năm học 2012 - 2013 đến năm học 2015 - 2016 .......................... 26
Bảng 2.2A: Thống kê số lượng GV của từng môn học ..................................... 26
Bảng 2.2B: Thống kê số lượng GV các bộ môn KHXH theo cơ cấu độ tuổi ..... 28
Bảng 2.3: Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên THPT về dạy học
tích hợp các môn khoa học xã hội .................................................... 30
Bảng 2.4: Thực trạng công tác tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo
viên về dạy học tích hợp các môn xã hội.......................................... 34
Bảng 2.5. Chỉ đạo thực hiện nội dung chương trình bồi dưỡng năng lực
dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên các

trường THPT huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương ........................... 37
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ........ 73
Bảng 3.2: Thống kê kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các biện
pháp đề xuất ở các trường THPT huyện Bình Giang, tỉnh Hải
Dương về đổi mới giáo dục .............................................................. 74
Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 75

v


DANH MỤC CÁC HÌNH
Biểu đồ 2.1: Trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên ........................................ 27

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Dạy học tích hợp theo chủ đề liên môn hoặc nội môn là vấn đề mới có
vai trò vô cùng quan trọng trong hình thành phát triển toàn diện nhân cách
người học ở trường phổ thông nói chung và ở trường THPT nói riêng. Trong
bối cảnh gia tăng về tri thức khoa học và bùng nổ thông tin, không phải vấn đề
gì cũng có thể trở thành môn học do đó phương thức tích hợp các nội dung cần
trang bị cho người học trong các môn học là vấn đề có ý nghĩa vô cùng quan
trọng. Mặt khác trong quá trình giảng dạy có những nội dung giữa các môn học
liên quan và gần nhau có thể tổ chức tích hợp thành chủ đề liên môn nhằm giúp
học sinh nắm kiến thức, kỹ năng toàn diện hơn. Để tổ chức dạy học tích hợp
hiệu quả thì sự cần thiết giáo viên phải đáp ứng yêu cầu về năng lực dạy học
tích hợp.
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là động lực quan trọng để

thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện căn bản để phát
triển nguồn lực con người, phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền
vững. Một trong những nội dung đổi mới thu hút sự quan tâm lớn nhất của xã
hội trong thời gian qua là việc đổi mới trong kì thi THPT Quốc gia năm 2017
với các bài thi tích hợp. Việc đổi mới này buộc người thầy không chỉ vững về
kiến thức chuyên môn của mình đào tạo mà còn phải có năng lực giảng dạy
tích hợp để đáp ứng mục tiêu đổi mới của ngành và truyền đạt được kiến thức
cho học sinh. Mặc dù tích hợp, liên môn đã được triển khai trong trường THPT
những năm qua, nhưng trên thực tế giáo viên vẫn còn khá lúng túng trong việc
tổ chức dạy học do chưa được tổ chức một cách bài bản, một phần còn do năng
lực của thầy.
Bình Giang là một trong 12 đơn vị hành chính của tỉnh Hải Dương.
Huyện Bình Giang gồm 17 xã và 1 thị trấn, diện tích tự nhiên của huyện
khoảng 105 km2, là huyện có diện tích nhỏ nhất trong các huyện của tỉnh Hải

1


Dương. Dân số của huyện năm 2011 là trên 105 nghìn người. Nhìn chung,
trong những năm qua chất lượng giáo dục của huyện Bình Giang đã có sự
chuyển biến tích cực đặc biệt là giáo dục THPT luôn được giữ vững và phát
triển. Các ngành, các cấp và nhân dân luôn quan tâm, chăm lo và đầu tư cho
cho sự nghiệp giáo dục của địa phương.
Nhiều năm qua, công tác bồi dưỡng năng lực cho giáo viên THPT ở
huyện Bình Giang đã được quan tâm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
của toàn huyện. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo
dục theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW và chương trình đổi mới GDPT
của Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt là việc đổi mới trong kì thi THPT Quốc
gia năm 2017 thì đội ngũ giáo viên cấp THPT của huyện đang gặp phải những
khó khăn, bất cập về chất lượng, nhiều giáo viên không theo kịp yêu cầu đổi

mới và phát triển đó, nhất là đội ngũ giáo viên các môn khoa học xã hội những môn học ít được quan tâm của phụ huynh và học sinh. trước đây. Việc
tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng của giáo viên còn thụ động, hình thức,
mang tính đối phó, chưa có những biện pháp bồi dưỡng thực sự hiểu quả do đó
năng lực giảng dạy của giáo viên còn hạn chế đặc biệt là năng lực dạy học tích
hợp theo hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay. Điều này
đặt ra nhiều thách thức cho ngành Giáo dục huyện Bình Giang nói chung và
các trường THPT trong huyện nói riêng.
Với lý do đó tác giả lựa chọn đề tài “Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy
học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên THPT huyện Bình
Giang, tỉnh Hải Dương” làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận kết hợp với khảo sát thực trạng về năng
lực dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội của giáo viên các trường THPT
trên địa bàn huyện Bình Giang tỉnh Hải Dương, đề tài đề xuất một số biện pháp
tổ chức bồi dưỡng nhằm nâng năng lực dạy học tích hợp các môn xã hội cho
giáo viên trường THPT trên địa bàn huyện Bình Giang tỉnh Hải Dương.
2


3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho
giáo viên trường THPT trên địa bàn huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình bồi dưỡng năng lực dạy cho giáo viên các trường THPT trên
địa bàn huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương
4. Phạm vi giới hạn đề tài
- Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài chúng tôi tập trung nghiên cứu
thực trạng việc dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên trường
THPT trên địa bàn huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.

- Số liệu khảo sát lấy trong năm học 2015-2016. Khảo sát chủ yếu tập
trung ở 04 trường THPT trên địa bàn huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động dạy học tích hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên
trường THPT trên địa bàn huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương có tác dụng tích
cực nhằm nâng cao chất lượng dạy học đặc biệt là bồi dưỡng kiến thức liên
môn để giải quyết tình huống thực tiễn, phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên
trong triển khai thực hiện vẫn còn có những mặt hạn chế. Nếu đề xuất được
một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học tích hợp các
môn khoa học xã hội cho giáo viên thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy
học tích hợp các môn xã hội cho giáo viên trường THPT trên địa bàn huyện
Bình Giang, tỉnh Hải Dương.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được mục đích trên, nhiệm vụ của đề tài là:
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích
hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên trường THPT.

3


6.2. Nghiên cứu thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp
các môn khoa học xã hội cho giáo viên ở các trường THPT Huyện Bình Giang,
Tỉnh Hải Dương
6.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích
hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên ở các trường THPT Huyện Bình
Giang, Tỉnh Hải Dương
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu các Văn kiện của Đảng và Nhà nước về định hướng phát
triển giáo dục - đào tạo.

- Nghiên cứu các văn bản pháp quy của Bộ Giáo dục & Đào tạo, Sở Giáo
dục & Đào tạo Hải Dương có liên quan đến công tác chỉ đạo, quản lý và hướng dẫn
việc tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên trường THPT.
- Nghiên cứu các lý luận về quản lý giáo dục, tâm lý học sinh, tài liệu sư
phạm, các báo cáo khoa học có liên quan đến vấn đề được nghiên cứu.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thông qua việc sử dụng hệ
thống các câu hỏi và phiếu điều tra theo mẫu nhằm thu thập số liệu về thực
trạng công tác tổ chức bồi dưỡng năng năng lực dạy học tích hợp các môn xã
hội cho giáo viên trường THPT, từ đó tìm ra những ưu điểm, hạn chế và
nguyên nhân của thực trạng.
- Phương pháp phỏng vấn: (đối tượng phỏng vấn là Hiệu trưởng, Phó
hiệu trưởng, giáo viên và nhân viên của 4 trường THPT trên địa bàn huyện
Bình Giang, tỉnh Hải Dương).
- Phương pháp quan sát: Quan sát công tác quản lý các hoạt động tổ
chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các môn xã hội cho giáo viên trường
THPT huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.

4


- Phân tích các hồ sơ, số liệu tổng hợp của Sở Giáo dục và Đào tạo đối
với các trường để thu thập thông tin về tình hình tổ chức bồi dưỡng năng lực
dạy học tích hợp các môn xã hội cho giáo viên trường THPT.
- Phương pháp chuyên gia
Trưng cầu ý kiến của các chuyên gia về lĩnh vực QLGD (Lãnh đạo
phòng Giáo dục, Trưởng, phó các bộ phận chuyên môn), lãnh đạo các trường
THPT của huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Từ đó đánh giá về tính cần thiết
và tính khả thi của các biện pháp quản lý tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học
tích hợp các môn xã hội cho giáo viên các trường THPT của huyện.

7.3. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu thu nhận
được từ các phương pháp nghiên cứu khác nhau, từ đó rút ra những nhận xét,
đánh giá giúp cho việc nghiên cứu đạt kết quả tốt.
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học như tính phần trăm, tính
trung bình cộng để xử lý các kết quả khảo sát thực tiễn.
8. Cấu trúc luận văn
- Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn được trình bày trong 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp
các môn khoa học xã hội cho giáo viên trường THPT.
- Chương 2: Thực trạng việc tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích
hợp các môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THPT huyện Bình
Giang, tỉnh Hải Dương.
- Chương 3: Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp các
môn khoa học xã hội cho giáo viên các trường THPT huyện Bình Giang, tỉnh
Hải Dương.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC
TÍCH HỢP CHO GIÁO VIÊN TRONG TRƯỜNG THPT
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo viên ở nước ngoài
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi hoạt động bồi dưỡng giáo viên
là vấn đề phát triển cơ bản trong phát triển giáo dục. Triết lý giáo dục các quốc
gia, nhà trường, ngành giáo dục theo đuổi là học tập thường xuyên và học tập
suốt đời nhằm bổ sung kiến thức và đổi mới phương pháp hoạt động phù hợp

với sự phát triển KT-XH.
Pakistan, quốc gia có chương trình bồi dưỡng về sư phạm do Nhà nước
quy định trong thời gian 3 tháng, gồm các nội dung như bồi dưỡng năng lực
dạy học, cơ sở tâm lý giáo dục, phương pháp nghiên cứu, đánh giá và nhận xét
học sinh, đối với đội ngũ giáo viên mới vào nghề chưa quá 3 năm.
Ở Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho giáo viên và cán bộ
QLGD là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tuỳ theo thực tế
của từng đơn vị cá nhân mà các cấp QLGD đề ra các phương thức bồi dưỡng
khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi trường cử
từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới và tập trung
nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học.
Tại Thái Lan, bắt đầu từ năm 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến
hành ở trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn
luyện kĩ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội.
Triều Tiên là một trong những nước có chính sách rất thiết thực về bồi
dưỡng và đào tạo lại đội ngũ giáo viên. Tất cả giáo viên đều phải tham gia học
tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình độ và nghiệp vụ chuyên
môn theo quy định. Nhà nước đã đưa ra hai chương trình lớn được thực thi hiệu
quả trong thập kỉ vừa qua, đó là: “Chương trình bồi dưỡng giáo viên mới” để

6


giáo viên thực hiện trong 10 năm và “Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên
đi tập huấn tại nước ngoài.
1.1.2. Lịch sử nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên ở trong nước
Trong những năm gần đây, đã có nhiều nhà nghiên cứu bàn về các lĩnh
vực văn hóa - giáo dục, bồi dưỡng giáo viên. Các tạp chí, tập san, chuyên san,
báo Giáo dục thời đại xuất hiện ngày càng nhiều và càng phong phú về nội
dung, vấn đề bồi dưỡng giáo viên, phát triển đội ngũ giáo viên.... Có thể nêu ra

một số tác giả sau đây mà công trình nghiên cứu của họ đã góp phần mạnh mẽ
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên như: tài liệu của tác giả Nguyễn Minh
Đường (1996) “Bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới,
chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước”, tác giả Trần Bá Hoành
(2002) “Bồi dưỡng tại chỗ và bồi dưỡng từ xa”, tác giả Nguyễn Tấn Phát
(2000) "Tự học, tự bồi dưỡng suốt đời trở thành một quy luật", Tạp chí Tự học
tháng 8/2000... Tuy vậy, với đặc trưng của từng vùng miền, việc ứng dụng các
vấn đề lý luận về bồi dưỡng giáo viên vẫn chưa được thể hiện rõ nét, ít có các
công trình nghiên cứu thực tế về công tác bồi dưỡng năng lực thiết kế bài giảng
cho giáo viên, đây là một vấn đề cần phải được làm sáng tỏ hơn về lý luận và
thực tiễn.
Luật GD năm 2005 là văn bản pháp lý cao nhất của Nhà nước ta, quy
định sự hoạt động thống nhất, toàn diện trong hệ thống GD quốc dân, nhằm
tăng cường hiệu lực quản lí Nhà nước về GD. Đối với các trường Trung học,
“Điều lệ trường trung học” là cẩm nang trong việc chỉ đạo thực hiện mục tiêu
GD và định hướng cho việc xây dựng đội ngũ giáo viên theo phương châm đào
tạo kết hợp với sử dụng; bồi dưỡng giáo viên trên cơ sở đề cao việc tự học và
tự bồi dưỡng của giáo viên.
Chỉ thị số 18/2001/CT-TTg ngày 27/8/2001 của Thủ tướng Chính phủ về
"Một số biện pháp cấp bách xây dựng đội ngũ nhà giáo của hệ thống giáo dục
quốc dân" và Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương

7


Đảng khoá IX về việc "Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán
bộ QL GD" đã định hướng và tạo hành lang pháp lý cho việc xây dựng, bồi
dưỡng giáo viên trong đó có giáo viên THPT theo hướng chuẩn hóa, đồng bộ
và từng bước hiện đại hóa đặt ra những yêu cầu mới vừa cấp bách, vừa lâu dài.
Ngày 11/01/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số

09/2005/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội
ngũ nhà giáo và cán bộ QL GD giai đoạn 2005 - 2010”. Mục tiêu tổng quát của
Đề án là: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QL GD theo hướng chuẩn hóa,
nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt nâng
cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và
trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự
nghiệp GD trong công cuộc đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại
hóa đất nước”.
Ngày 04/5/2007, Bộ GD&ĐT đã có Quyết định số 14/2007/QĐ-BGDĐT
về việc ban hành Quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên . Chuẩn nghề nghiệp
giáo viên bao gồm các yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; kiến
thức; kỹ năng sư phạm và tiêu chuẩn xếp loại; quy trình đánh giá, xếp loại giáo
viên. Quy định này áp dụng đối với mọi loại hình giáo viên tại các cơ sở giáo
dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Ngày 08/8/2011, Bộ GD&ĐT đã có Thông tư số 32/2011/TT-BGD&ĐT,
ban hành Chương trình bồi dưỡng thường xuyên giáo viên...
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, BCH Trung ương Ðảng khóa XI về "Ðổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa,
hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập
quốc tế" đã khẳng định vai trò "quyết định chất lượng giáo dục" của đội ngũ
nhà giáo. Ðiều này vừa thể hiện niềm tin vừa thể hiện sự mong đợi rất nhiều từ
Ðảng và Nhà nước đối với đội ngũ nhà giáo các cấp trong công cuộc đổi mới
giáo dục sắp tới.

8


Từ những vấn đề nêu trên, chúng ta thấy giáo viên là người tham gia
quyết định chất lượng GD của nhà trường. Bồi dưỡng, phát triển đội ngũ
giáo viên sẽ góp phần quan trọng cho sự phát triển của GD, phục vụ CNHHĐH đất nước.

Nghị quyết 29 TW về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam, đã
đề ra những phương pháp đổi mới giáo dục phổ thông sau 2015 và định hướng
đổi mới giáo dục, từ đó đặt ra những yêu về về đội ngũ giáo viên sau 2015 làm
tiền đề để xác định nội dung bồi dưỡng.
Trong những năm gần đây có nhiều công trình luận văn thạc sĩ nghiên
cứu về bồi dưỡng giáo viên nhưng chủ yếu là nghiên cứu tiếp cận theo hướng
đạt chuẩn nghề nghiệp giáo viên.
Như vậy, những nghiên cứu ở nước ngoài cũng như ở Việt Nam đã đề
cập rất nhiều đến vai trò và tầm quan trọng của việc bồi dưỡng đội ngũ giáo
viên, đồng thời cũng đưa ra được nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả và chất
lượng công tác bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo, tuy nhiên vấn đề bồi dưỡng năng
lực dạy học tích hợp cho giáo viên THPT là vấn đề mới còn khoảng trống cần
được triển khai nghiên cứu.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Bồi dưỡng
Theo tác giả Nguyễn Minh Đường, bồi dưỡng có thể coi là quá trình
cập nhật kiến thức và kĩ năng còn thiếu đã lạc hậu trong cấp học, bậc học và
thường được xác nhận bằng chứng chỉ [17, tr. 36].
Bồi dưỡng là quá trình tác động của chủ thể giáo dục đến đối tượng
được giáo dục, làm cho đối tượng được bồi dưỡng tăng thêm năng lực, phẩm
chất và phát triển theo chiều hướng tốt hơn.
Bồi dưỡng là một hoạt động có chủ đích nhằm cập nhật kiến thức mới
tiến bộ hoặc nâng cao trình độ giáo viên để tăng thêm năng lực, phẩm chất theo
yêu cầu của từng bậc học. Công tác bồi dưỡng được thực hiện trên nền tảng các

9


loại trình độ đã được đào tạo cơ bản từ trước. Hoạt động bồi dưỡng là việc làm
thường xuyên, liên tục cho mỗi giáo viên, cấp học, ngành học, không ngừng

nâng cao trình độ của đội ngũ để thích ứng với đòi hỏi của nền kinh tế xã hội.
Nội dung bồi dưỡng được triển khai ở các mức độ khác nhau, phù hợp cho từng
đối tượng cụ thể.
Bồi dưỡng là quá trình giáo dục có kế hoạch nhằm tăng giá trị con người,
làm biến đổi thái độ, kiến thức, kỹ năng thông qua việc thu thập, xử lý thông tin
thực tế trong một hoạt động hoặc chuỗi nhu cầu hành động nhằm nâng cao giá
trị nhân cách, nâng cao năng suất và hiệu quả công việc. Sau khi được bồi
dưỡng, năng lực cá nhân được gia tăng, đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân
lực trong hiện tại và trong tương lai của tổ chức.
Bồi dưỡng có thể coi là quá trình cập nhật kiến thức, kỹ năng vận dụng
kiến thức để bù đắp kiến thức còn thiếu hoặc đã lạc hậu so với nhu cầu phát
triển của xã hội, thường được xác định bằng chứng chỉ. Do đó bồi dưỡng có
những yếu tố cơ bản là:
- Bổ sung kiến thức, kỹ năng, phương pháp để từ đó nâng cao trình độ
trong lĩnh vực chuyên môn qua hình thức học tập đào tạo nào đó.
- Bồi dưỡng có mục đích, mục tiêu, nội dung, chương trình và phương
thức thực hiện cụ thể:
- Đối tượng được bồi dưỡng phải có một trình độ chuyên môn nhất định,
cần được bồi dưỡng thêm về chuyên môn, nghiệp vụ, chính trị, tin học, ngoại
ngữ … để đáp ứng sự nghiệp giáo dục phục vụ CNH - HĐH đất nước.
- Mục đích bồi dưỡng là nhằm nâng cao phẩm chất, chuyên môn để
người lao động có cơ hội củng cố, mở mang hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo
để đạt được hiệu quả công việc đang làm.
Tóm lại, khái niệm "bồi dưỡng" thường chỉ cho hoạt động dạy học nhằm
bổ sung, bồi đắp thêm kiến thức, kỹ năng cho cả người dạy và người học. Xét
về mặt thời gian thì đào tạo thường có thời gian dài hơn, nếu có bằng cấp thì

10

bằng cấp chứng nhận về mặt trình độ, còn bồi dưỡng có thời gian ngắn và có
thể có giấy chứng nhận đã học xong khoá bồi dưỡng. Tuy nhiên khái niệm đào
tạo và bồi dưỡng chỉ là tương đối.
Xét một cách khác, bồi dưỡng được xác định như một quá trình làm biến
đổi hành vi, thái độ con người một cách có hệ thống thông qua việc học tập.
Việc học tập nảy sinh trong quá trình tự học, giảng dạy, giáo dục và quá trình
lĩnh hội kinh nghiệm từ sách vở.
1.2.2. Năng lực
Đối với mỗi ngành khoa học, tùy vào đối tượng nghiên cứu của từng lĩnh
vực mà khái niệm năng lực được định nghĩa khác nhau:
- Dưới góc độ triết học, năng lực của con người là sản phẩm của sự phát
triển xã hội: “sự hình thành năng lực đòi hỏi cá thể phải nắm được các hình
thức hoạt động mà loài người đã tạo ra trong quá trình phát triển lịch sử xã
hội. Vì vậy năng lực của con người không những do hoạt động bộ não của nó
quyết định, mà trước hết là do trình độ phát triển lịch sử mà loài người đã đạt
được” (M.M Rozental - Từ điển triết học, 1986, tr397).
- Dưới góc độ Tâm lý học: Năng lực là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của
cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định,
nhằm đảm bảo có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy. Các nhà nghiên cứu
Tâm lý học khẳng định: năng lực của con người luôn gắn liền với hoạt động
của chính con người, nội dung, tính chất của hoạt động được quy định bởi nội
dung, tính chất của đối tượng mà hoạt động hướng dẫn. Vì vậy, khi nói đến
năng lực không phải là một thuộc tính tâm lý duy nhất nào đó (ví dụ: khả năng
tri giác, khả năng ghi nhớ, ..) mà là sự tổng hợp các thuộc tính tâm lý của cá
nhân đáp ứng được yêu cầu của hoạt động và đảm bảo cho hoạt động đó đạt kết
quả mong muốn.
- Theo từ điển GDH: Năng lực, khả năng, được hình thành hoặc phát
triển cho phép một con người đạt thành công trong một hoạt động thể lực, trí

11

lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện vào khả năng thi hành một hoạt
động, thực hiện một nhiệm vụ.
Với các nhà nghiên cứu khoa học giáo dục, thuật ngữ “năng lực” được ý
niệm rất sớm từ những năm 1970 và có rất nhiều định nghĩa được đưa ra xuất
phát từ nhiều hướng tiếp cận trong những bối cảnh khác nhau:
Các định nghĩa mặc dù có sự khác nhau nhưng hầu hết đều có chung một
số quan điểm: Năng lực bao gồm một loạt các kiến thức, kỹ năng, thái độ hay
các đặc tính cá nhân khác cần thiết để thực hiện công việc thành công. Bên
cạnh đó, những yếu tố này phải quan sát hay đo lường được để có sự phân biệt
giữa người có năng lực và người không có năng lực. Năng lực thể hiện tính chủ
quan trong hành động và có thể có được nhờ sự bền bỉ, kiên trì học tập, hoạt
động, rèn luyện và trải nghiệm. Về bản chất năng lực là tổ hợp của kiến thức,
kỹ năng, kỹ xảo, thái độ và một số yếu tố tâm lý khác phù hợp với yêu cầu của
hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có kết quả. Khi năng lực phát
triển thành tài năng thực sự thì các yếu tố này hoà quyện, đan xen vào nhau.
Năng lực được xem như là những phẩm chất tiềm tàng của một cá nhân
và đòi hỏi của công việc để thực hiện công việc thành công. Năng lực được
hiểu là một tập hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ hay các phẩm chất cá
nhân khác (động cơ, nét tiêu biểu, ý niệm về bản thân, mong muốn thực
hiện…) mà tập hợp này là thiết yếu và quan trọng của việc hình thành những
sản phẩm đầu ra.
1.2.3. Dạy học tích hợp
Tích hợp hợp có ý nghĩa là sự hợp nhất, sự hòa nhập, sự kết hợp. Đó là
sự hợp nhất hay thể chế hóa các bộ phận khác nhau để đưa tới một đối tượng
mới như là một thể thống nhất dựa trên những nét bản chất của các thành phần
đối tượng chứ không phải là phép cộng đơn giản những thuộc tính của những
thành phần ấy.
Tích hợp có hai tính chất cơ bản: Tính liên kết và tính toàn vẹn, các

thành phần liên hệ mật thiết với nhau và quy định lẫn nhau.

12


Dạy học tích hợp:
Dạy học tích hợp là một quan điểm sư phạm, ở đó người học cần huy
động nguồn lực để giải quyết một tình huống phức hợp - có vấn đề nhằm phát
triển năng lực và phẩm chất cá nhân.
Như vậy: Dạy học tích hợp được hiểu là giáo viên tổ chức để học sinh
huy động đồng thời kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm
giải quyết các nhiệm vụ học tập, thông qua đó lại hình thành những kiến thức,
kỹ năng mới, từ đó phát triển những năng lực cần thiết [5].
Trong dạy học tích hợp, học sinh dưới sự chỉ đạo của giáo viên thực hiện
việc chuyển đổi liên tiếp các thông tin từ ngôn ngữ của môn học này sang ngôn
ngữ của môn học khác; Học sinh học cách sử dụng phối hợp những kiến thức,
những kỹ năng và những thao tác để giải quyết tình huống phức hợp - thường
là gắn với thực tiễn. Nhờ đó học sinh nắm vững kiến thức, phát triển năng lực.
1.2.4. Bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên các môn khoa học xã
hội cho giáo viên Trung học phổ thông
Là cách thức tổ chức, chỉ đạo, thực hiện và các biện pháp hướng dẫn
giáo viên các môn khoa học xã hội cập nhật, bổ sung các tri thức liên môn,
chuyên môn nghiệp vụ trong các lĩnh vực như: Văn học, Lịch sử, Địa lí,
GDCD…và kỹ năng sư phạm để giáo viên được nâng cao trình độ, có kỹ năng
xác định mục tiêu, thiết kế nội dung dạy học; thực hiện , đánh giá và điều chỉnh
nội dung kiến thức dạy học phù hợp trước những thay đổi trong định hướng
dạy học, đánh giá và đổi mới trong công tác thi cử của ngành.
Giáo viên các môn khoa học xã hội ở THPT là những người đã được
trang bị những kiến thức, kỹ năng, có những hiểu biết về mục tiêu, nội dung
của từng môn làm nền tảng ban đầu cho hoạt động dạy học tích hợp các môn

khoa học xã hội ở bậc học THPT. Tuy nhiên do yêu cầu đổi mới, sự phát triển
ngày càng cao của xã hội, nên bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo
viên là quá trình hoàn thiện, phát triển kỹ năng sau đào tạo nhằm đáp ứng yêu
cầu thực tiễn đặt ra.

13