43. Trqch thi6n
Quii
531
di c6 ngudi
giQn
ghit
hung, ngudi qufrn tir ruong qryA di mht minh gfip vua
cilng kh6ng cb 15il.
Ldi hio sai 16n, c6 ngudi dio lgi ring: "Tr6ng vu cuu,
hfru
hung, dQc hhnh ngQ vfr, nhrrgc nhu, hfru u6n, hfiu qudn tit
quy6t quy6t, v6 cfru". Th6 cfrng chua yOn, nOn chfra thii nhy:
"Tr6ng vu cuu, hfru hung, dQc hhnh ngQ
v[,
qudn tir quy6t
quy6t, nhrrgc nhu, hfru u6n, vO cilu". Qu| Quyh lb, th\ quyAt
chuQng crlng mpnh,
hio 3 6 trOn th6 du6i, Qi drlng vho ch6
cing th6 manh, lh k6 crfdng quA vd sg quy1t. "Curr" 1I
xudng gd m6, & trCn mh chrra trOn nhSt; trOn c6n c6 vua, mi
n6 trf dring srf crldng quyet cia minh, trlc li m4nh 6 xddng
gd m6, c6 tl4o hung v$y. "Di mQt minh gfp mua" nghla li
tQt
hho 3 v6i hho 6 chinh rtng v6i nhau, dudng 16c c6c hho dttong
cing quyil v6i mQt hlo dm, minh n6u vi c6 rlrrg riOng, ching
cring mgi ngrt'di
mi tli
mQt minh, thi cring
hio 6 6m, im
dudng hoi hqp, cho n€n n6i riing gip mrra. Trong Kinh
Dich n6i mtta, ddu chi v0 dm duong hoh hgp. Gifra
16c d4o
tril k6 ti6u nhdn, mh minh lpi
v6i n6, dfi Uiiit ti tr6i. Chi c6 d6ng qu0n tfr vio
ddng qudn tir 16n IAn, quyAt
riOng
hoi nhau
thi d6, thi m6i c6 th6 quyAt quyAt, ngtria
tfc
1)r
lb,
quybt vii
quil quybt vb sg phdn tlo6n v$y. Tuy n6
li
s1r
qryAt,
ri€ng tAy
chung tl+ng cria minh, cfing nOn xa tuyQt n6 di, dddng nhrf
bi n6 lim minh rrdt bin, mi c6 v6 gi$n dfl, nhrr th6 thi
kh6ng tQi l6i. Hho 3 h th6 manh, 6 ch6 chinh, kh6ng phii t6t
532 Ch 5. Dich ttJ bdn nghia
l6i d6, chlng qua th6nh nhdn cfrng nhAn nghia
d6 mi dpy ngrrdi ta. Ldi hio s6 di sai 6n, li vi c6 chfr "ngQ
vfr" lai c6 chfr "nhudc nhu" cho nOn ngudi ta tu6ng tim th nO
nhiOn c6 dibu
,
libn nhau.
DUng tu{ng
.:UIl,a*,,*
.
+
Gian ddi, nguo.c th6.
Ti6u nhin
: X3::.:.:"';"o
thiQn, tr6,rh
tI, tru6c gian
nan, sau an tinh.
Hio 4
"Dan v6 phu,
ng6n b6t
tin"
ki hanh tfi thrr, khi6n drrdng h6i vong, v5n
(M6ng
ilt khilng da, di chdp chogng lia dan di thi khii
ndn, nghe ldi nny n6 ching tin [ThAntgng thikhbns
dn
phdth6ihin]).
"Dit khOng da" tflc lh kh6ng 6 yOn; "di chQt vat" tfc 1)r ti6n
kh6ng lOn, chflt vf,t lh dang tiiSn kh6. Hio 4 drrong l6y chdt
drrong 6 ng6i 6m, sqf crldng qryT khdng dfi, mu6n tIQu thi
c.'{c
hio
drrdng cring fi6n & dtr6i, th6 kh6ng th6 y6n, nhrr
tlit khdng da mi
& kh6ng yOn v$y; mu6n
tli mi *6t .g
crfdng m4nh, cho n0n sqf tti cria n6 chQt v$t. "Dft dO In nin
rt6t" le sao? D0li con vflt di di,n, ddt h ngtiia co k6o, y n6i
n6u n6 trfcrfdng mi ddt k6o tI6 cring ilin cring di, thi sgin
43. Trqch thi6n
Ouii
533
ndn cria n6 sE m6t. Nt.rng n6 dd E ng6i nhu, t6t khOng th6
th6, tuy c6 nghe ldi n6i 6y di nfia, cfrng 6t tt Org biiit tin
ding. 6i, t5i mi bi6t tl6i nghe td n6i phii mi bi6t dring,
n6n ldng riOng d6 ttreo dibu ngtiia, Phfi k6 crrdng minh
mdi lim iluSc. d qu6 kh6c, hio duong & ng6i 4,16i n6 chua
tQ di5n th6; trong tli quyl)t mh 6 ng6i nhu, thi hfl 16n dm.
Dqng tu$tg
.
:Tffieb6vibdtruc.
.
.
D6 b6t 6 bing cao (nghy xua diQn thi).
,
.':#:#ffi'l;jll;, ,i
Ho{c ,0, 6ch 6 ,ai,
chdn, kh6 di.
Hio
5
"Nghi6n lgc quii quii trung hinh v6 cfiu"
,uong quyh ,i viAc chung kh6ng 15il.
(Rau sam dhy,
Hho 5 tuy lh drrong cudng trung chinh, 6 ng6i t6n, nhtrng s6t
gan v6i hho 6 dm;
hlo 6 am h th6 dgp lbng, cl qu6 c6 mQt
hlro Am, hho duong mu5n hOn v6i n6. H)ro 5
1)r
chir vlQc quyAt
v6i hho dm mh lai liOn v6i hho am, thi t6i t6n ldm, cho
nOn
it
phii tg quyht sg quybt, nhu rau sam vQy, thi v6i d[rc trung
hinh lh kh6ng c6 16i, "trung henh" drc lh dudng trung;
"nghi6n lgc" nay goi rau sam, phoi di tuy kh0, nhtrng n6
li
534 Ch 5. Dich
bln nghia
tr,/
vflt cim khi, 0m nhidu, mh gidn d6 g6y, hho 5 n6u nhucdy rau
sam, tuy cim khi 6m, mi quybt dft n6 a6 aing, thi v6t
dudng trung, kh6ng c6 l5i. N6u kh6ng th6 thi h m6t sq
trung chinh. Trong cic vdt cim khi im nhidu, rau sam
d6 dft, cho nOn 6y n6lim tugag.
li
thrl
DBng tuglrg
.
:H].
+
gian ninh rhm hai.
Lgi nh6.
,
Ti6u nhdn
.
.
::ll:::ffiIavpnai,,ai
BQnh kh6i.
Hio 6
"Y6 hio, chung hfrtr hung"
(Ditng kAu gdo cubi cing
sZ
bi hoq).
Duong l6n ctng crlc, 6m tiOu hiu h6t, riOng mQt hho dm 6 ch6
mgi tldng quin tlir tlrrgc thdi, quyd trd mQt
k6 ti6u nhin tIfl nguy cgc tli6m v6y. Th6 n6 6t phfli ti6u
h6t, cho nOn n6i ring: Kh6ng dr)ng d5n sg kOu gio, se hii sau
cr)ng cuc, 6y lh
ch6t 6t c6 su hung.
Dgng tddng
.
:-il:::ng
tho6i rh ttit
43. Trqch thi6n Quai
.
$5
Kh5 ti6n thri, "nhhn tu" la hdn ("nhln tu": tu
chinh ngin ngia ph6p tfc).
+
Ti6u nhin
.
.
Ndn an thrrdng thi d-ep.
56 x5u thi c5t nhgc hinh thuong, thi phi
. .:
nhflng nhiOu, ngudi gih 1o tuOi thq.
536 Ch 5. Dich tr/ bin nghia
44.
THIENPHONG CAU
(Thugng Cdn,H1Tbn)
o
E
E
E
E
E
EE
K
C6ch
"Tha hrrdng ng6 hrfu"
Kh6ng
r19p
(DixaquAmdeqpbqn).
nhung c6 may vd sau (do b6t ngd v6 tinh mh g{p).
NgQ: ld mrlc dO cao cfia hi6u biiSt @iet - Hi6u - Th6ng - BiiSn-
Neq).
Dich tqr
C6 hinh v6n quin 6o.
Tugng
"Thi6n lrg hftr phong"
(Duditrdic6 gi6).
Ngtiia
h
lh gdp, ng6u nhiOn mi gap gd, g}p thdi t6i (ban
thAn chrra dri dO d6 c5, nhtrng b6t ngd mi c6, ching may mi
CAu
ngQ
c6).
li
d6i phuong dang cAu kOt c6 0m muu, n€u lQp c6ng ty li
Cliuk6:t, c6ng ty (cdn c6 nghia
dugc).
li
dm muu, n6u tranh tung
44. Thi6n phong Cdu
$7
Giao c6u fth6ng chinh ptriii ntru quT Hiing vi t hho dm du6i 5
hlro drrong, Li, cliu ddm ti, kh6ng chinh giao, qu6 hay fng v6i
nghia giao c0u nly).
Ran nin, thoA hoa. (Thuin Cdn dtn mQt n6t d6y; quan hQ vo
chbng d6 xly ra ran nftt, sinh chuyQn).
SU dd n6n,
tri
6m,
fc
hi6p, dinh kii5n. (Qu6 Ngfr linh ddi
ngudi: lh ngrrdi c6 thi nhrrng kh6ng
drro.
c ding, bi dd n6n,
khuyiSt hdm trong c6ng viQc gia dinh hay cuQc sting). (Chu:5
hho duong dE n6n mQt hho dm).
TOm
linh (ngO), dAo cfia "th6i cfc sinh lrrdng nghi", cfia 0m
drrong tiOu tnJ6ng. (Tugng th6i duong vh ttrii5u 0m, hllo am
hho y6m th6, chiu dgng; qu& Ngfl
linh itdi ngrrdi: gi6i
li
dQn s6,
b6i to6n, dich hqc).
Ti6u nhdn, nguy qu0n trl (mOt phhn dm l6n din lOn 16n phdn
dudng, cdu kiSt nhen nh6m, kh6ng thQt ldng, ran n(n til bOn
trong).
Ldi qu6
"Cdu, nr1 trdng vflt dgng thd nfr"
(Gqp SA con ghi cudng trdng,
dmgcadin6).
MOt khi dm m6i sinh, tir d6 mh l6n din'ddn, r6i d;Sn thinh l6n,
d6
li
con g6i sip stra l6n manh, am mn thi drrong tiGu, con
grii m4nh thi con trai y0u, cho nOn n6i ring: "Ch616y h4ng
con g6i nhu th6". Lny vg *.r6n ihf{c nhfrrg ngrldi nhu,
m6ng, thuQn theo, d6 cho nGn d3o nhi. QuZ Cdu le khi am
538 Ch 5. Dich tr/ bin nghia
duong ti6n, din din mpnh lOn mh dich nhau v6i khi duong,
cho nOn kh6ng th6 l6y. Con g6i m4nh d6n thi mdt sg chinh
dinh trong dgo trai g6i, ttr6 H tISo h6ng r6i. eu| C6u uy
mQt hio dm r5t nh6, nhung n6 c6 co l6n din, vi vQy phii r5n.
Hio
1
"HQ vu kim n€, trinh c6t, hfrtr du v6ng, ki6n hungr luy thi
phu trich truc" (Hdm xe bing then sdt thi t6t, tibn bn thi hung nguy, con
lqn tuy giy y'Au, fin chdc c6 ngdy n6 nhdy nh6t lung tung).
Ciu
lh,
qu6 0m m6i sinh mh sip l6n; mOr hho dm d6 sinh thi
im l6n thi ducrng ti€u, trfc li tlgo
ti6u nhfln t6n l6n vQy, ngln n6 phii ngln tfi khi cdn nh6
mi chrra thinh. "Ne" le. vflt d6 ngln c6i xe, dr)ng sit mh lim,
n6 16n lOn mh thinh ddn;
rdn crrng dOn tQt bQc vQy. NgIn bing neo sdt
mi lai buQc lai,
ttlc lI ngin n6 bing c6ch bOn ch[t vfly. NgIn thgt biin ch{t
khi6n n6 kh6ng ti6n, thi dao drtong ctfdng, trinh chinh
tlugc tiit. D6 n6 d6n l6n thi n6 thinh din, mi hgi khi
h
"thdy hung". "Con lgn cdm, tin nhiy nh6t" tfrc
lh dfic th6nh nh0n lim ra ldi rdn lin nfra, n6i ring: "Khi dm
ddong, d6
di nh6, cfrng kh6ng th6 quOn". Lgn lh loii
vflt 0m n6ng, cho
ding lhm vi dg. Con lgn cbm yi5u tuy chua manh rdn,
nhrrng mi bgng n6 v6n O6 6 sU nhiy nh6t. Khi 6m nh6 mi &
drrfi, c6 ttr6 bio li cdm yGu, nhrnrg mi bgng n6 vin A6 E
s{ lim ti6u khi dddng. Dline qu6n t& v}r kE ti6u nhdn v6n lI
nOn
kh6c d4o, kE ti6u nhdn
di
l6c nh6 y6u, chrla trlng kh6ng c6
44. Thi0n phong
bung h4i quan tt}, tlb phdng
Cdu
$9
til khi cin nh6, thi n6 khdng
thA Hm si.
Dqng tu$tg
.
+
:HL
phat;kh6 ti6n.
Ti6u nh0n
.
.
GAp quy nhdn,
Din
tin hftr, ho{c duo.c vhng lga.
bh sanh nE.
: :"#:H;ffr#'#3ro'rhi>n
Hio
2
"Bao hfrrr ngrr, v6 cfiu, U6t tgi tfun"
(Nh6t ch vdo ao khbng l6i,
dmg cho n6 Cqpkhdch)
Ciiu tfic
li
g{p,
hdo 2
v6i h}ro
I 1i6n s6t v6i nhau, tfic th g{p
thi hho 1 chinh tlng v6i hbo 4, b qu| Ciiu
thi ldy sU g{p li,rn trgng. C6i tlao g{p nhau, chfi E chuy6n
nh6t; hdo 2 cudng trung, sU g+p cfia n6 v6n Uing 16ng thflt,
nhung hlo 1 lh k& dm nhu, c6 c6c hio duong 6 trOn mh n6 lai
nhau.
h
6
qu6 kh6c,
k6 frng vdi,6y th chi n6 dinh tim. Nhftrg vflt
im nhu, it
khi chinh biin, hio 2 vdi hio 1, kh6 mi tlrroc ldng thinh
cria n6. KA "g+p" khdng ihr-dc ldng thinh, trfc li tr6i vdt
d?o "gip". "Bgc" lI dirm g6i, cA lh thf ngon trong lohi dm.
Drrong vdi dm lh vQt mI n6 vui thich, cho nOn ldy tuQng c6.
H}o 2 v6i hho 1, n6u mh c6 th6 c6 nudi
chr?a
n6, nhrf trong
540 Ch 5. Dlch tr/ b6n nghia
thi v6i d?o "gip" li kh6ng c6 t5i. Kh6ch li
kE 6 ngoi,i d6n, "ching lgi kh6ch" nghia lh c6 trong boc g6i,
hehtc6 trr6 duo. c d6n phin kh6ch? y n6i khdng ttr6 qp a6n
ngr/di ngoii. D?o "g{p" nOn chuyOn nhdt, n6u tI6 tl6n hai
thi Ia l3p nh4p.
bgc g6i c6
cA,
D+ng tuglrg
.
:H::",n**
ffat, duqc hrrang
c6
ving c6,
bac.
.
.
lTr::T,* ving rua, rsi thui san.
.
IIio
Chdng dugc m5ng gia nhdn n)o.
HoIc
nO
tj', phtr nhan (phu nfr) c6 ngh6n.
3
"Ddn v6 phu, k) hinh tilthrl,lQ, v6 d4i cfirr"
di chkp choqng nguy diy nhung khbng c6
(Mbngkhbngda
l\i l6n).
Hio 2 v6i hdo 1 da g{p nhau, Mo 3 thich h}ro 1 m} lidn s6t
v6i hio 2, kh6ng phl,i ch6 yOn 6n cfia n6, fui bi hho 2 gh6t, srr
6 cfra n6 kh6ng yOn, nhu dit kh6ng da vfly.
d
Ca UrOng yOn
di di, mh 6 thi g{p, chi n6 chi ciu dtrgc gip, mOt hio
dm 6 du6i li ch6 mi n5 v6n mu5n, cho nOn 6 diu kh6ng y6n,
thi
nOn
mi tli thi I4i chQt v$t, chQt vgt trlc ti bQ d3ng tiOn t6n kh6
khin, ngliia li kh6ng th6 b6 ngay. Nhurg hho 3 lh b@c
cuong chinh mh B th6 TOn, c6 nghia kh6ng m0 diSn cing. NGu
niOt ttr6 H ndt chinh
mi
nhd lo se kh6ng ddm dQng cin,
44.Thi0n phong C6u
541
thi c6 ttr6 XtrOng c6 t5i l6n. Ding ki6u phi ngliia mi ciu
cho g{p, vin H c6 I6i riii, Ui6t nguy mi th6i, thi sE kh6ng
aOn
t5i tdn.
D+ng hr$ng
+
D4i nhdn
.
.
+
Hio
lii bu6c, bi bi6m phat.
Ti6n thri duoc, A5 UCt cao hgc.
Ti6u nhin
'
4
NOn
Bi tai 6ch' horc bi ddn'
"Bao v6 ngrf, khdt hung"
Bgc
1)r
hlo
1
hdo 2,
c6
c6{
1)r
chfia, c61h vQt n6I6y hm ngon. H}ro 4 v6i
chinh (rng, d6ng
thi n6 bi m6t
c6, trlc
tr6n
dim
lh m6t
mi mdt
t<6
(Aokhbngcbcd,kh&ihungrit;.
sU
16
phii g{p nhau, mh h}ro
1 dA gflp
g+p cfia n6, cfrng nhu trong bgc kh6ng
chi v6n c6. Hho 4 duong
thi g{p gd,
&
ng6i
du6i, kE drr6i lia minh, vi minh th6t drfc
c6i l5i cria hio 4, chi Qi n6 kh6ng trung chinh. Vi khdng
trung chinh mi mdt din chring, cho nOn mdl hung. C6
vi gia nhau, h6 phli tQi
cira hho 4? Dhp rhng: Eirng ve nio 4 mh n6i, theo nghia thi
, .7
1t.
n6 nOn phl{ c6 16i, kh6ng giri tlrrgc din, vi n6 mit d4o, h6
c6 lE nio ngrrdi trOn kh6ng m6t d4o mI kB drr6i lia b6? Tr6ng
dao g{p, vua, tOi, ddn, chri, vd, chbng, bd ban, dOu 6 t4i d6,
hlo 4 vi bi k6 drr6i lia b6, cho nOn m6i chfr vd ddn mi n6i.
ngrrdi n6i ring: Hho 1 theo hdo 2,
1)r
542 Ch 5. Dich
Lim
tr,I
bin nghia
ngrfdi trGn
"D0y"
li
mi bi ngrrd drrfi lia n6, {t
sdp sfia sinh ra; ldng d6n
c6 hung bi6n.
tI6lia, n3n sdp I6n rOi a6.
Dgng tuglg
.:H;i,oa"
.
+
ei Anh eitrlre.
Ti6u nhffn
:Iffi?,;?Til'
Hio
5
"Di ki bao qua, hirn chrfong htfu vin tg thi€n" {tqy cay kl
che
cho
cdy dua, drtc nha thA khdc
gi c6 phrtc l6n
tl
trAn
tdi
ban xuing).
Hho 5 drrong phia du6i cfrng kh6ng c6 r?ng, nhung vi n6 duo.c
dao g{p, cho nOn sau f,t c6 g{p. Oi, trOn du6i g{p nhau
li
vi
tim nhau. "Ki" lb thrl cAy caol6l6n; 6 cao th6 16n c6 ttr6 Uqc
drrgc vflt kh6c lh cdy k!'; qu6 tt5t 6 du6i lh qui dua. Tdt md 6
drr6i, lh trrgng ngtrdi hiOn 6 chiSn dn vi; hho 5 duong cao 6
ng6i vua
mi
xu5ng phia drr6i tim ngudi hii:n thi, l6y k6 r6t
cao tim k6 r6t th5p cfrng nhu
6y
16
cdy k!'
mi bgc qul
dua c6
th6 ha minh u5n minh nhu th6, lai dfic trung chinh ch(ra & bOn
trong cfia n6 diy ddc rd rhng, k6
li.ryn
vua nhu th6, thi kh6ng
g{p c6i ngudi minh tim. Tuy lh utin minh tI6
tim ngrrdi hidn, nhutrg r,6o drlc minh kh6ng chinh, ngddi
hiin cfing kh6ng thEm, cho nOn 6t ptrii ngam ch(ra v[n v6,
lE nho kh6ng
44. Thi0n phong Cdu 543
bOn
trong chfia ldng chi thinh, thi
sE
c6 "sa tU trdi", cfrng nhrr
mi xu6ng" nghia lh it duoc vQy. Ti xrra kG
lim vua chi thinh h4 minh, u6n minh, I6y tlgo trung
chinh mi tim ngrldi hibn trong thi0n hq, chrla c6 ngudt
nio kh6ng g{p. Vua Cao T6n cim khi mo ming (mi g{p
Ph6 DuyQt), vua Vin Vuohg g{p l6c chii cdu (g{p La Vqng)
n6i ring: "TU trdi
dOu
b6i c6ch d6.
Dgng fif$rg
+
Dai nhin
.
+
C6 thi lrrong dring qutic gia.
Ti6u nhin
Eugc ngudi t6n quj' Aft ain
vi
th0u hogch
b5t ngd.
:il#t,lilil;
Hio
6
"Ciu k)
gi6c, IQn, v6 cfrv"
(Gdp nhau biing cdi sung ddng tilc nhang
khbns c615il.
Rdt cuong mh 6 ch6 cao lh c6i slng, hho drrong l6y ch6t
cudng 6 ng6i trdn, cho nOn l5y sung l)rm fiJgng.Ngudi ta gip
li
do 6 stt @ minh u6n minh d6 tneo nhau, hoi
thuQn a6 tiOp nhau, cho nGn c6 ttr6 hdo nhau, hio cao qu6,
ctfdng qu6 ngddi ta ai cdn di cing v6i n6? Ding cdch tI6
mi ciu srl g{p vin Ii tl6ng tiOc. Minh dd nhu ttrO ttri ngudi
nhau,
544 Ch 5. Dich ttj bin nghia
ta xa minh, kh6ng phii
kh6ng rha d6l6i cno a.
li
tQi ngudi ta; b6i minh
llm
Dgng tdsrg
+
D4i nhf,n
.
.
Ngbi cao, dfng ddu, phdng bi chO trich.
Ti6n thir,lOn cao.
+ ^.?
lteu nnan
o Kh6ng k6 girip, kinh doanh kh6.
ra,
45. Trqch dia TUy 545
45.TRACHDIATUY
(Thugng Dodi,HA Kh6n)
r
r
:
II
r
r
-.'
--ir
Y:I
'l\
rr-/\\
C6ch
"Ngrf hod vi long" (Cdcbphohring).
Tuo.
ng sU thi.mh d4t, kh6 khln
duo.
c
gili
tho6t.
Tuqrg
"Tr4ch thrffng ri ilia"
$rAn dit cb diim).
Ngliia
TWyliLtg, tg hgp, nh6m lai. (Nu6c tu trOn d60.
cli, thay d6i. (Chuy6n d6i sang trgng th6i m6i,
tinh ch6t th6c girlc han qu\ Cdch. Chuy6n til trgng th6i cfi
sang trpg th6i m6i ttit hon. QuE Ngfr linh ddi ngudi ra Tqy:
Ho6n, hoin
nira ddi thay d6i c6ng viOc, dtnrg luyiin tii5c
thdi, c6ng viQc m6i sd t5t hon, n6u kh6ng
Ttty
li
sr,r
vang b6ng mQt
sE b6
tic).
tdng, tdng theo, tdng thuQc, theo mQt viQc gi d6, theo
mQt ai d6.
Tidu tgy, kh6 s6, rilchnt6i. Tugng ngudi in miy. (Dodi lir c6i
546 Ch 5. Dlch tt/ bin nghia
miQng xin
in,
KhOn du6i lh
c6Li
bUng r6ng).
Tuy 1d16, t6 t6n (dai 16), t6 t6n m6i c6t,l6 nh6 kh6ng [n thua
(kh6c v6i quL
Khbn
Li hG
Vi
nh6).
Tqy c6 Dodi trdn, Kh6n du6i.
li thufln theo, Dodi lh dgp lbng hi' duyQt. ThuQn theo
mI hgp l4rldTqty,ndnTqy
ti
t6 t6n mh chinh dinh vfly.
Ldl qub
"Trly hanh, vrlfig crich hfiu mi6u, Qi ki6n d3i nhin, hanh
l{i trinh, dgng tl4i sinh c6t, ving v6 cfirr" (Nh6m h4p hanh
thbng, vua din nhd thdi miAu ,a
mit
b6c dai nhfrn thi thudn loi hanh thbng,
gifi
thtc trinh, ding rc vQt cdng l6n cdng t6t, ldm ngay thuQn lgi).
Ong vua c6 d4o t+ hgp thiOn hg diin
rOi. Cec lohi
li
thf i.it nhidu, mi c6 th6 thi5ng nh6t s1r qui
ngddng cfia chring, Idng ngrfdi
ch5n,
mi
mi c6 mii5u Dr tQt bQc
c6 th6 Hm cho hg
li thr? kh6ng Ui6t aau H ndi
phii thinh kinh; qui tfrhn th
hm cho c6c ngi,i l4i
diSn; cii dgo tg ho.p ldng ngdd, t6m thu chi din, khdng
phii chi c6 mQt dtrdng, nhurrg trong tI6, kh6ng gi l6n bing
t6n mi6u, cho nOn d4o hgp thiOn h4 cfia kE lim vua, d6n mh
ddng khOng ttr6 tudng bi6t, mh c6 th6
c6 mi6u thi lh tQt bflc cfia sU hgp. ViQc b6o d6p rrong cuQc t6
tr1v6n 6 ldng ngudi mh ra, dting thanh nhdn ddt ra
16
li
nghi d6
llm cho nOn dfc
ey. QuZ Tuy c6 chfr "hanh", tfrc
ngdi, chfi "hanh"
phii In xuSrg du6i, kh6c v6i quT Hodn.
QuZ Hodn tnr6c
d6 coi
n6i
tii
6ldi thoan r6t 16.
ldi khen
qu6, quL T4y tru6c n6i nghia qu6,
i
45. Trqch dia TUy 547
Thi0n he hgp Qi, phii ild{c b$c tlqi nhdn tri cho. Ngudi
hgp thi 1o3n, vQt hgp thi tranh nhau, c6c viQc hgp 13i thi lQn
x6n, kh6ng c6 bQc ngrldi l6n
tri
cho, thi srl hgp tric
li c6i
tlrra d6n sr.f tranh lo4n. Hgp lpi bing cich b6t chinh, thi
ngudi hgp lh ciu hgp. Ciu hgp lA hQi nhdp ciu thi kh6ng th6
dudc hanh, cho nOn lqi v0 chinh bi:n.
QuZ TUy
h
thdi lQp hQi lffp bE ph6i, srt dring n6n cho xtlhg
v$t l6n s6 sinh c6t. ViQc kh6ng gi
trong bhng viQc t6, cho nOn l6y viQc cfng t6 mi n6i: TrOn thi
giao v6i qui thin, du6i thi titlp v6i nh0n vgt, trlm thf ding
ddng, cho nOn dring
16
diiu vQy. Nhung drrong thdi hgp
hQu
mi giao v6i ngrrdi bing
hj', thi th duqc hu6ng cii t6t cria
khOng ai kh6ng chung cuQc gihu
tQp hQi l6p bE ph6i
c.{ch b6i bdc,
sU
phong phri, thiOn hp
vui ctia minh. Ni5u gflp thdi
mi minh giao thiQp vdi ngrrdi bing
thi h hf minh kh6ng mo6r,
hrr&ng srt
tlgp, thi0n h1 ching ai chung ch4 vdl minh, mi
sE
sinh ra. D6
li
trdi
Hio
trtii ti6c
0i, kh6ng th5
lI vi sfic kh6ng dri ldm, g{p thdi hgp, cho n6n l{i khi
c6 viQc tli. Dqi
ddng
sU
giiu
theo sU thich nghi cfia ttng thdi, thuQn td mh
lhm, cho nOn ldi tho6n n6i lir thufln mQnh trdi.
c6l)rm
c6ch
lim,
phim, d6y edng dqhg
viQc,
qui 6 tlrrgc thdi
mh sau nhfng tay vho d0u sE drrqc du dU 6 d6y,
16
thO vQy.
1
"Hfiu phu, b6t trung, nfri logn, nii tgy,
nhrl-dc
hio, nhdt
548 Ch 5. Dich tr,/ bin nghia
v{t Tudt, v6ng vd cfrtr" (Ngrr& fin minh, minh khing tin
6c vi ti6u,
lqi, ngudi ta khbng tin nfra, minh siln t6i ilti chung cudi. Dhg ngai cit ldm
khbnglfiil.
Hho
I v6i hio 4 lh chinh irng, v5n c6 sqr tin tI6 theo nhau.
Nhung trong thi hgp, ba hho dm tg 13i, ch6t nhu kh6ng c6 chi
tiiSt tU
gifi chinh dao,
minh, thi
li
c6 tin
nOu b6
mi
chinh rrng mh theo dOng lopi cfia
khdng ch6t. "BEn loqn" ngliia
li
loqn r6i l6ng minhl "bEn hgp" ngliia Ii cring tldng lo4i
minh tg ho.p. Hho 1 n6u tr,t gifi chinh dao, kh6ng theo c6c
hlo im mh kOu gqi chinh fng, thi bon chfng crldi n6. NOu n6
khdng Io tl0n srf cudl tI6 mi crl tli theo chinh rthg drfdng
dfig,
thi
fi6u nhin.
ti khdng c6 tQi t5i. fnOng tne tni sE vio tlin
Dqrrg ttlrlng
+
D?r nh6n
::i,Tff:*,
+
Ti6u nhin
: ffi:il::H'.##;:,'[0i'I,,
Hio 2
"Din cfitrvi cfiu, phu n6i lgi, drlng thrtgc"
tdt. Oing
ti
trdi md giao udc
vii
ffi\nbntl)tkh6ng
ling chi thdnh thi b mon cung tlt).
45. Trqch dia TUY 549
Hiro 1 0m nhu, 13i kh6ng trung chinh, sQ n6 kh6ng thO gifr
2
ch6t srr tin, cho non m6i nhdn tii n6 mi l)rm ldi rln. Hio
tuy lir dm nhu mI dugc trung chinh, cho nOn tuy cfrng rdn'
m5i
nhrrng ldi nhg nhhng. phirm nhtng ldi hio khdi ra hai
tltfSc vi h6ng, a6 fam ph6p vi air tam r5n, ddu lh theo tii
cta n6 mh d{t ra vQy. "D6n tdt khOng 16i" th gi? "Din" t(tc
2
k6o nhau, ngrldi ta tim nhau thi hqp, gifrnhau thi lia' hiro
v6i hho 5 1)r chinh itng, nOn phli hqp nhau, mh n6 xa nhau' i3i
6 trung c6c hio im, itphii ddn k6o I6n nhau thi mdi drrdc
hqp. Hho 5 6 ngOi t6n c6 drlc trung chinh, hho 2 cflng 6y tl4o
trung chinh tli hqp vfi n6, dy h vua t6i hoi h$p, cdi mi
chring n6 cting nhau tlem lqi hi c6th6lrrdng? Th6 cho n6n
tfit mi kh6ng l6i. "Kh6ng 15i" ngtria 1)r kh6o cnfa 16i 06.
"Tin
Ni5u hho 2 vh hho 5 kh6ng k6o d6n nhau, thi li 16i tbi.
b6n lOi, ding ti5 thugc"
lI gi? "Tin" lI dfc tin 6 trong, trlc lh
lbng thhnh, "thLIOc" th thf t6 giln di don sd, t6 bing nhfrng
m6n xudnh xo1ng, t(rc th khOng cin dri d6, chi ding lbng
c6
thhnh giao ti6p v6i d6ng thin minh. "Tin bEn" ngtiia 1i
ldng tin thi c6 th6 fh6ng cin vin srlc, chuy0n 6y ldng chi
thinh giao ti6p vdi ngddi trOn. L6y viQc t6 thuOc mir n6i' y
biro chi dang ldng thimh mh th6i. K6 tren, ngrfdi drl6t hgp
nhau,micdnchuQngsr[vinsfc,thitichrlath{c'Ban
trong dd thr.lc, kh6ng ciin mrrgn su trang sfc bOn ngohi' d6 lh
ngtiia chfr "ding t6 thugc". Phu
tin li giic stl hgp, ching
550 Ch 5. Dlch tr/b6n nghia
nhftrg vua t6i hop nhau, tr6t ttriy s{ hgp
Idng thinh mi th6i.
f
gam trdi, chi 6
Drlng trfdng
+ Dqinhin
.
+
Ddqc tiOn cfr rhdng chuy6n.
Ti6u nh6n
.
Doanh muu hoSch lgi, dugc dd cfr, toat
i.
Hio 3
"Tuy nhrr, ta nhrf,
vO
du lgi ving v6 cfru, ti6u l$n,.
(Kh6ngc6
gi thuQn lqi di nh6m hop, cit tiAn bn c6 diiu tiAng nh6, kh6ng t6i).
Hho 3
li
ngudi dm nhu kh6ng trung chinh, c6u hgp v6t
ngrfdi, mi ngrrdt kh6ng h{p vdi, ciu drin hio 4, thi hho dy
kh6ng phii chinh trng v6i n6, l4i kh6ng phii ddng lo4i v6i n6,
6y li n6 vi b6t chinh mi bi hlo 4 ruOng b6; ciu di5n hlo 2 thi
hi9 nly tg 6y
b6t chinfr
dfrc trung chinh
mi
rrng v6i hio 5, 6y
lI
n6 vi
mi hio 2 kh6ng di cing; cho nOn mu6n hop thi bi
ngrdi ta drit b6 mi than, trtc li kh6ng drfgc xum hgp mi
kh6ng c6 l5i. D4o dich bi6n tl6ng kh6ng thudng, crit 6
ngrrdi ta suy ni5t
mi
th6i. Th6 mi hoi
tiiSc
h
sao?
Lh vi hho
hio 4 vi hio 2 kh6ng dd-oc, r6i m6i
tli I€n theo hio 6 6m, ngrrdi mi hinh tlQng nhrf th6, tuy li
3 hic tl6u cAu hgp vdi
ihf-dc c6i
minh
Dqng trrsrg
+
"io,
sorg cfing hoi tLing thgn ti6c.
Dai nhin
45. Trach tlia TUy 551
Kh6 tu hqp & trung udng, phai di xa mi v6t
v1.
. ;,#;ffdiPtionthdn'
.
.
Nhh kh6ng yOn, thdn thich bi th,rong t6n.
Ngtrdi
gii vOn xdu.
Hio 4
"D4i cdt vO cfiu" gittl;tmbikhdnglSil.
HIo 4 dtrong thi hgp, phia trOn drrgc hgp v6i hho 5 duong, 5y
li du-oc vua t6i hop nhau, phia du6i lii:n v6i c6c hio am 6 th6
du6i, dy lh tlrrgc h4 dfln hgp vfi, tftI{c cfr tr6n drlfi xum
hgp vdt minh, d6ng cho li hay. Nhung vi hho 4ldy ch6t
duong 6 ng6i im, kh6ng phii chinh dinh, 6t pnAi ,At dit,
rdi sau mfi khdng c6 l5i. Chfr "d4i" lI nghia quanh khfp,
kh6ng diu kh6ng khip thi m6i th d4i, kh6ng c6i gr kh6ng
chinh thi m6t
li "d4i c.5t"; d4i c6t thi khdng t5i vgy.
DBng tdf,rg
.
:Tilnghi
ngd, nen b6 cao xu5ng thdp, c6p
lui dfrng tho6i
li
hay.
i'Lhl-::-*,
thQt lh
*.n,
non
quin tfi thi m6i tho6t.
c5,ai ho.,
552 Ch 5. Dich t{bin nghia
Hio 5
"Tqy hfrtr vi, vd cfrtr, phi phu, nguy6n Vinh trinh h5i
yong"
(Dilng dla vi md nh6m hqp duqc ngudi, khbng l\t,
kh6ng tin, cir gifrvfrng tu cich ngudi dirng
diu
di
khbng cb Si phdi
cb
kt
bdi bhc
hh hAd.
HIo 5 dtrong 6 ch5 tdn cria thi6n h?, hgp din chfing trong
thi6n hq,
mi lim
ngdi minh,
t6n, d6
li
vua hg, cai
tri
hg, thi nOn tlinh chinh
minh;
hy
chatdrrong crldng 6 ng6i
sr?a sang dr?c
xrrng ng6i, d6 lh c6 ng6i, d6 1)r drloc dao trung
chinh mh kh6ng sai l6i. Nhu th6 mi cdn c6 k6 chua tin, chr/a
vii v6i minh, thi nOn tr6 Qi thin minh, tI6 sr?a cdi thlc cria
minh, thi riii kh6ng tIAu kh6ng phqc, mi s{ 5n nIn phii
*6t. Ct o nOn c6i dao "tdn v6i thiOn hp" vi
thiOn h4" dbu 6 ffong d6. K6
llm
d4o "hgp v6i
vua.d6 c6 ng6i, lqi c6 dfic
trung chinh kh6ng l6i, mh thiOn h4 cdn c6 kG chrla chiu tin
phgc theo vb, thi
li
li
b&i dpo minh chda d[Qc s6ng l6n, tric
lim
cho hg Qi, nhtr l]r
"ddn MiOu tr6i mQnh, vua Thu6n bEn ra d(Ic v5n". Dfc vua
tl3o chrta cring tQt vQy, sfia drlc
Thu6n kh6ng
phli lh kh6ng t6t bflc, vi c6 xa gin,
tt5i sang
kh6c nhau, cho nOn thiOn ha theo vd v6i nghi, cfrng c6 k6
tru6c k6 sau. D6 cdn c6 k6 chrra vb v6i minh, thi nOn sita dfic
cira minh. D3i trlc
li diu, lh tru6ng, lir dfc vua dfng diu mgi
vit, lh trim mgi lohi, c6 nghia cao l6n, c6 nghla thdu t6m, mi
lai "thudng ldu, chinh bdn", thi c6 ttr6 th6ng v6i thin minh,
s6ng kh6p br5n b6, khOng dOu khOng phuc, thiS lh kh6ng cdn
45. TrSch dia
k6 nho chlng tin mh sU dn ndn mdt fri5t. Gqi lh
chi chrra
drlo. c
Tgy 553
ln nIn, chi lI
t6, ldng chrra drro. c srr6ng mh thOi.
Dqng ttfgltg
.
+
:lHloq",int hin, non chua s6ng sira.
. Chua vfrng dgo d(rc.
Ti6u nhan
.
Hio
Kh6ng hgp nhdn tinh, nOn cdn tr6 ngpi.
6
"Te trf, th6 di,
vO
cfiir"
(ThanthT
Hho 6 lhrn chri sU dgp ldng, tirc
sqt
silinkmgkhbnytSil.
1}r
k6 fi6u nhdn thich iltr$c
ng6i cao r.ni A, thiGn hq ai chiu tli cring vdl n6? Ciu hgp,
mi ngrrdi ta kh6ng thEm hgp v6l, cing qu6 diSn n6i than thd
vh chiy nu6c mdt nu6c mfri. Ngrrdi ta tuyQt minh li do
minh trl gny ra thi cdn tr6ch ai? Bi ngudi gh6t din, khOng
Uii5t tlrn th6 nho, thi tiri chdn mh diSn than kh6c, thQt lh tinh
trang k6 ti6u nhin.
Dqng
tustg
.
Ti6n ron chfrng 6n, viQc nhiEiu ric r6i,l6n b6
uu sdu, danh lgi thhnh fru, tu6i thg cfing
k6m.
554 Ch 5. Dlch trJ b6n nghia
46.
DIAPHONGTHaNG
(Thugng Kh6n,HAT6n)
IEE
EE
EE
E
EE
-t
\J-l
a
t
J+
Cdch
"Chi nhSt cao th5ng"
(Mqttrdibn).
Dlch tu
C6 trrgng cfia ngrrdi btr6c vio ndc thang ddu cfra quydn
l1rc,
quan chitc, danh vgng.
Tuqhg
"D3i trung sinh mQc" (Trongddt sinhraciy).
Ngtiia
Ti6n lOn, thing lOn (bay l0n), l6n lOn, 6 phia tru6c, t€n cao,
tudng lai. Vi vdy, thdi cia'qu| Thdng
t5t, dring thdi (n6u ai h6i c6
ti6n di).
nOn tiOn
.hao
ThSt tho6t,
li tiOn lOn phia tru6c thi
hgt, thdng hoa,
li
hlnh hay kh6ng
giim di. (Vi
nOn:
dU: Cho vay,
mu5n dbi thi sE d6i dugc nhrrng chua l5y dugc ngay
vi s6
kh6ng dudc tron ven, bi hao hut. Giao dich ddt cit: s6 duqc
nhung hao t6n).
46. Dia phong
Thing
555
Mdt, m5t mht, bay di m6t, kh6ng cdn nfra, ch6t, thing thiOn
(ve suiSi ving), tho6t lac. (N6u h6i vC Uenn Dr hnh hbn bay
m60.
Lli
qu6
"ThIng
nguyGn, hanh, dWrg ki0n tIAi
chinh cdt"
g-An cao
rit
nhin, v$t tudt nam
hanh thbng, nghe b\c dqi nhdn chi giho md thdng
fientot).
Thdng lh ti6n
mi
lGn,
fi6n lOn thi c6 ngtiia hanh, mh vi thi
qu6 hay kh6o, cho nOn dai hanh. Dring c.'ich tI6 a6 tndy dai
nhdn, kh6ng cin lo dng, ti6n l6n phia trddc ttri tift. Di
phuong Nam
Hio
tfc
1)r
vO
ti6n lOn phia tru6c viy.
1
"Doin thing, d?i c6t" (Tin tultng tiin Dn rlit t6il.
Hio 1 lfty chitnhu & du6i the Thn,ld,chir cria qu| T6n, phia
trOn v0ng hdo 2 drrong
bQc
li
mQt hho cuong, 6y
h
nhrin diSn tOt
vfly. Hdo 2l5y dfic cudng ffung, phia trOn rlng nhau v6i
"l€n" "Tin" li tin
theo, hio 1 nhu nhrin, chi bi6t tin theo hio 2, tin hio 2 mi
theo n6 cring lGn, th6 h At 6it. Hho 2 6y dfic mh n6i thi li
kE g6nh vic trich nhiQm, hio 1 0m nhu,l4i khdng c6 k6 rfug
vua, chinh
li
k6 g6nh v6c tr6ch nhiQm cuQc
viQn, kh6ng th6 tg l6n, theo vdi ngtrdi hibn crrong trung d6
l0n, 6y H n6i thflng crfdng trung vQy, cdn sq
hdn tho nfra?
Dgng tuQng
tiit nio l6n